1. 2nd International Malaysian Educational Technology Convention
Kesan Maklum Balas Yang Berbeza Oleh Agen Pedagogi Terhadap Pencapaian
Pelajar Yang Berbeza Lokus Kawalan
Farah Mohamad Zain, Hanafi Atan, Noorizdayantie Samar,
Omar Majid & Zuraidah Abd Rahman
Pusat Pengajian Pendidikan Jarak Jauh
Universiti Sains Malaysia
casarina_84@yahoo.com
Abstrak
Kajian ini mengkaji kesan maklum balas yang berbeza oleh agen pedagogi terhadap pencapaian pelajar
yang berlainan lokus kawalan dalam pembelajaran fizik atas talian (online learning). Pembangunan
bahan pembelajaran adalah berdasarkan Model Rekabentuk Allesi & Trollip manakala pembangunan
bahan pula berasaskan Model Adegan Pengajaran Gagne, Briggs & Wager. Dua sistem pembelajaran
atas talian dibangunkan dan setiap satu mempunyai mod maklum balas yang berbeza iaitu Maklum
Balas Dengan Pengetahuan Respon Yang Betul (KCR) dan Maklum Balas Dengan Penghuraian (EF).
Pembolehubah bebas ialah dua jenis maklum balas iaitu KCR dan EF manakala pembolehubah
bersandar pula ialah skor min pencapaian. Pembolehubah moderator ialah lokus kawalan dalaman dan
juga lokus kawalan luaran. Kajian ini menggunakan Matapelajaran Tingkatan 4 Fizik yang bertajuk
“Understanding lenses”. Sampel kajian seramai 88 orang pelajar. Kajian ini merumuskan bahawa
maklum balas EF adalah jenis maklum balas yang paling berguna kepada pelajar yang berbeza lokus
kawalan dalaman mempelajari Fizik berbanding dengan maklum balas KCR. Kepada pelajar berlokus
kawalan luaran, EF adalah maklum balas yang paling berkesan dan begitu juga bagi pelajar berlokus
kawalan dalaman. Oleh yang demikian, pertimbangan perlu diberikan kepada ciri pelajar ketika memilih
jenis maklum balas dalam mereka bentuk dan membangunkan bahan pengajaran. Data mengenai kesan
maklum balas yang berbeza terhadap pencapaian pelajar yang berbeza lokus kawalan akan
dibentangkan.
Pengenalan
Kertas ini mengkaji satu paradigma baru untuk pendidikan iaitu interaksi bersemuka dengan agen dalam
persekitaran pembelajaran atas talian yang interaktif. Menurut Lester,2000 agen pedagogi ialah watak-
watak bebas yang tampak hidup dalam persekitaran pembelajaran dan berinteraksi secara bersemuka.
Agen boleh menunjukkan bagaimana cara untuk melakukan sesuatu perkara (Rickel & Johnson, 1997).
Ia boleh menggunakan gerakan, pandangan dan gerak isyarat untuk menarik perhatian pelajar (Lester et
al. 1999; Noma & Badler, 1997; Rickel & Johnson, 1997). Agen pedagogi bertindak sebagai pengajar dan
berkomunikasi dengan pelajar untuk menghasilkan pembelajaran yang bermakna. Salah satu peranan
utama seorang pengajar adalah untuk menyediakan maklum balas mengenai tindakan seseorang pelajar.
Selain daripada memberikan maklum balas non-verbal, agen juga boleh memberikan maklum balas
verbal untuk mempengaruhi pelajar. Kajian ini melibatkan pembangunan agen yang akan memberikan
maklum balas verbal iaitu Teacher Rina. Teacher Rina memberikan jawapan kepada setiap persoalan
yang diberikan kepadanya. Teacher Rina juga memberikan soalan sebagai latihan untuk menguji
kefahaman pelajar di akhir pembelajaran. Terdapat dua jenis maklum balas yang dikaji iaitu Maklum
Balas Dengan Pengetahuan Respon Yang Betul (KCR) dan Maklum Balas Dengan Penghuraian (EF).
Persoalan Kajian
S1 Adakah pelajar yang menggunakan maklum balas KCR oleh agen pedagogi memperoleh
pencapaian yang lebih baik secara signifikan daripada pelajar yang menggunakan maklum balas
EF oleh agen pedagogi?
S2 Dengan menggunakan pembelajaran atas talian, adakah pelajar berlokus kawalan berbeza akan
memperoleh skor min pencapaian yang berbeza dalam kedua-dua mod olahan?
S2a: Adakah pelajar yang berlokus kawalan dalaman memperoleh pencapaian yang lebih baik
secara signifikan daripada pelajar berlokus kawalan luaran?
S2b: Adakah pelajar berlokus kawalan dalaman yang menerima maklum balas EF oleh agen
pedagogi memperoleh pencapaian lebih baik secara signifikan daripada pelajar berlokus
kawalan dalaman yang menerima maklum balas KCR oleh agen pedagogi?

2. 2nd International Malaysian Educational Technology Convention
S2c: Adakah pelajar berlokus kawalan luaran yang menerima maklum balas EF oleh agen
pedagogi memperoleh pencapaian yang lebih baik secara signifikan daripada pelajar
berlokus kawalan dalaman yang menerima maklum balas KCR oleh agen pedagogi?
Hipotesis Kajian
Berdasarkan soalan kajian, hipotesis berikut dibina pada aras signifikan 0.05.
H1 Pelajar yang menggunakan maklum balas EF oleh agen pedagogi akan memperoleh pencapaian
yang lebih baik secara signifikan daripada pelajar yang menggunakan maklum balas KCR oleh
agen pedagogi.
H2 Dengan menggunakan pembelajaran atas talian, pelajar berlokus kawalan berbeza akan
memperoleh skor min pencapaian yang berbeza dalam kedua-dua mod olahan.
H2a: Pelajar yang berlokus kawalan dalaman akan memperoleh skor min pencapaian yang lebih
tinggi secara signifikan daripada pelajar berlokus kawalan luaran.
H2b: Pelajar berlokus kawalan dalaman (LKD) yang menerima maklum balas EF oleh agen
pedagogi memperoleh pencapaian yang lebih baik secara signifikan daripada pelajar
berlokus kawalan dalaman yang menerima maklum balas KCR oleh agen pedagogi.
H2c: Pelajar berlokus kawalan luaran (LKL) yang menerima maklum balas EF oleh agen
pedagogi memperoleh pencapaian yang lebih baik secara signifikan daripada pelajar
berlokus kawalan dalaman yang menerima maklum balas KCR oleh agen pedagogi.
Rekabentuk Kajian
Kajian ini menggunakan reka bentuk eksperimental kuasi dengan faktorial 2 X 2 untuk mengukur
pencapaian pelajar dalam pembelajaran atas talian. Kesan pembolehubah bebas iaitu maklum balas
KCR dan maklumbalas EF terhadap pencapaian pelajar akan dikaji. Pembolehubah moderator iaitu lokus
kawalan dalaman (LKD) dan lokus kawalan luaran (LKL) juga mempengaruhi dapatan kajian.
Pensampelan
Sampel yang dipilih untuk tujuan penyelidikan ini adalah daripada dua buah sekolah teknik di Pulau
Pinang iaitu Sekolah Menengah Teknik Tunku Abdul Rahman Putra (SMTTARP) dan Sekolah Menengah
Teknik Batu Lanchang (SMTBL). Hanya 88 pelajar yang digunakan sebagai sampel dalam kajian ini.
Purata umur pelajar adalah antara 16-17 tahun. Subjek dalam kajian ini ialah Fizik Tingkatan 4, Bab 5
iaitu Kanta dan Alat Optik.
Instrumen Kajian
Dalam kajian ini, empat instrumen digunakan untuk mengumpul data. Instrumen-instrumen ini ialah
praujian, pascaujian, Soal Selidik Tanggungjawab Terhadap Pencapaian Intelek (Intellectual Academic
Responsibility, IAR) dan Soal Selidik Literasi Komputer. Ujian soal selidik IAR digunakan untuk mengukur
tahap lokus kawalan pelajar. Markah seseorang pelajar yang sama atau melebihi min dianggap sebagai
pelajar berlokus kawalan dalaman, manakala pelajar yang mendapat markah kurang daripada min
dikategorikan sebagai pelajar yang berlokus kawalan luaran. Ujian ini diterjemahkan kepada Bahasa
Malaysia oleh penyelidik projek Inspire USM (Maznah & Ng, 1985)
Prosedur Kajian
Fasa 1 – Program Praujian
Program ini dijalankan di dua buah sekolah iaitu Sekolah Menengah Teknik Tunku Abdul Rahman Putra
dan juga di Sekolah Menegah Teknik Batu Lanchang. Pelajar perlu menjawab dua soal selidik iaitu Soal
Selidik Literasi Komputer dan Soal Selidik Tanggungjawab Terhadap Pencapaian Intelek (IAR). Pelajar
diberi masa selama setengah jam untuk menjawab Praujian dan 15 minit untuk soal selidik IAR. Program
Praujian ini dijalankan sebelum pelajar didedahkan kepada agen pedagogi (pembelajaran atas talian). Ini
adalah untuk melihat sejauh mana peningkatan pelajar sebelum didedahkan dengan agen pedagogi dan
selepas menggunakan agen pedagogi.
Fasa 2 – Rawatan Kajian
Rawatan kajian dijalankan di dua buah makmal di USM iaitu Makmal Komputer Pusat Pengajian Sains
Komputer (PPSK). Seramai 88 pelajar di bawa ke USM kerana bilangan komputer di sekolah tidak
44

3. 2nd International Malaysian Educational Technology Convention
mencukupi untuk menampung bilangan pelajar. Pelajar ini seterusnya dibahagikan kepada dua kumpulan
iaitu kumpulan I yang menerima mod Knowledge of Correct Response (KCR) dan kumpulan II yang
menerima mod Elaborated Feedback (EF). Oleh kerana bilangan pelajar yang agak ramai, maka pelajar
ini dibahagikan kepada dua makmal di mana setiap makmal memuatkan lebih kurang 50 pelajar. Pelajar
diberikan taklimat terlebih dahulu oleh ketua projek dan dibantu oleh beberapa fasilitator dan seterusnya
pelajar diberi arahan bagaimana untuk berinteraksi dan bertanyakan soalan kepada agen pedagogi. Sesi
rawatan dijalankan selama sejam.
Fasa 3 – Program Pascaujian
Fasa ini dijalankan sejurus selepas Fasa 2. Pelajar diberikan Pascaujian untuk menguji kefahaman
pelajar selepas melalui pembelajaran dengan agen pedagogi.
Dapatan Kajian
Data yang dikumpul daripada kajian ini dianalisis menggunakan sofwer Statistical Packages for the
Social Sciences (SPSS versi 11.0) pada aras keertian 0.05 (p<0.05).
Perbandingan Skor Min Pencapaian Pelajar Dalam Kedua-Dua Kumpulan Maklum Balas
Suatu siri analisis ujian-t dijalankan untuk menentukan kesan perbandingan kedua-dua mod olahan
terhadap skor min pencapaian. Perbandingan dua hala dilakukan di antara kumpulan KCR dan EF.
Keputusan seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 1.
Jadual 1: Ujian-t skor min pencapaian pelajar dalam kedua-dua mod olahan
Mod N Min (µ) Sisihan Nilai-t df Sig. 2-ekor
olahan Piawai (σ)
Mod KCR 45 16.11 8.975 -4.235 69.296 0.000*
Mod EF 43 27.09 14.566
Signifikan *p , 0.05
Skor min pencapaian kumpulan yang menggunakan mod KCR dan mod EF dibandingkan. Terdapat
perbezaan signifikan dalam skor min pencapaian bagi mod KCR (µ = 16.11, σ = 8.975) dan mod
EF (µ = 27.09, σ = 14.566; t (69.296 = -4.235, p = 0.000). Maka, daripada dapatan ini, hipotesis 1
disokong. Hal ini menunjukkan bahawa maklum balas EF iaitu maklum balas yang memberikan
penerangan merupakan satu bantuan yang penting bagi pembelajaran dibandingkan dengan maklum
balas KCR. Hasil ini konsisten dengan hasil kajian Fong (1996)
Perbandingan Skor Min Pencapaian Di Antara Pelajar Yang Berbeza Lokus Kawalan Bagi Kedua-
Dua Mod Olahan
Dengan menggunakan setiap mod olahan secara berasingan, skor min pencapaian pelajar menurut
klasifikasi LKD-LKL dibandingkan menggunakan satu siri analisis ujian-t. Keputusan seperti yang
ditunjukkan dalam Jadual 2.
Jadual 2: Ujian-t skor min pencapaian di antara pelajar LKD dengan LKL
Pembolehubah N Min (µ) Sisihan Nilai-t df Sig 2-ekor
Piawai (σ)
LKD 49 23.57 13.844 1.689 86 0.095
LKL 39 18.85 11.946
LKD
Mod KCR 25 17.60 9.367 -3.373 38.078 0.002*
Mod EF 24 29.79 15.143
LKL
Mod KCR 20 14.25 8.315 -2.654 37 0.012*
Mod EF 19 23.68 13.421
Jumlah kes 88
Signifikan *p < 0.05
45

4. 2nd International Malaysian Educational Technology Convention
Skor min pencapaian di antara pelajar LKL dan LKD dibandingkan (Jadual 2). Tiada perbezaan yang
signifikan dalam skor min pencapaian bagi pelajar LKD (µ = 23.57, σ = 13.844) dan pelajar LKL (µ =
18.85, σ = 11.946; t(86) = 1.689, p = 0.095). Maka, dapatan ini menunjukkan bahawa hipotesis 2a ditolak.
Akan tetapi, skor min pencapaian (µ) pelajar berlokus kawalan dalaman (µ=23.57) didapati lebih tinggi
daripada pelajar berlokus kawalan luaran (µ=18.85). Walaupun tiada perbezaan yang signifikan, tetapi
secara amnya pelajar berlokus kawalan dalaman memperoleh pencapaian yang lebih tinggi daripada
pelajar berlokus kawalan luaran tanpa mengira olahan mod. Dapatan kajian ini konsisten dengan
penemuan (Fong, 2000) terhadap hubungan antara lokus kawalan dan pencapaian akademik.
Skor min pencapaian pelajar LKD dalam kumpulan KCR dan EF dibandingkan. Terdapat perbezaan
signifikan dalam skor min pencapaian bagi mod KCR (µ = 17.60, σ = 9.367) dan mod EF (µ = 29.79, σ =
15.143; t(38.078) = -3.373, p = 0.002). Dapatan ini menunjukkan bahawa hipotesis 2b disokong. Terdapat
beberapa sebab yang mungkin untuk hasil ini. Antaranya ialah pelajar berlokus kawalan dalaman
cenderung untuk mencapai prestasi yang tinggi. Dengan menggunakan maklum balas EF, pelajar LKD
lebih mudah meningkatkan prestasi kerana setiap jawapan diberikan bersama dengan penerangan.
Skor min pencapaian pelajar LKL dalam kumpulan KCR dan EF dibandingkan. Terdapat perbezaan
signifikan dalam skor min pencapaian bagi mod KCR (µ = 14.25, σ = 8.315) dan mod EF (µ = 23.68, σ =
8.315; t(37) = -2.654, p = 0.012). Maka, hipotesis 2c disokong. Satu faktor yang mungkin bagi pelajar LKL
memperoleh pencapaian yang lebih baik dalam kumpulan EF ialah melalui pembelajaran secara
elaboratif. Dengan memberikan penerangan yang lebih jelas dapat membantu pelajar LKL untuk lebih
memahami dan seterusnya meningkatkan pencapaian mereka.
Kesimpulan
Dapatan kajian menunjukkan bahawa mod EF yang diberikan secara elaboratif dapat membantu
meningkatkan pencapaian pelajar berbanding mod KCR. Ini disokong oleh hipotesis yang diutarakan.
Namun begitu, pelajar LKD tidak menunjukkan pencapaian yang lebih baik secara signifikan daripada
pelajar LKL. Tetapi, daripada min pencapaian pelajar menunjukkan pelajar LKD lebih tinggi berbanding
LKL. Bagi pelajar LKD, mod EF menunjukkan perbezaan yang signifikan berbanding mod KCR. Begitu
juga dengan pelajar LKL di mana mod EF menunjukkan perbezaan yang signifikan berbanding mod KCR.
Ini mungkin kerana pencapaian pelajar LKL telah meningkat dan hampir sama dengan pelajar LKD
kerana menggunakan maklum balas EF. Oleh itu, daripada kajian ini dapat disimpulkan bahawa pelajar
yang berlokus kawalan luaran juga akan menunjukkan prestasi yang baik jika pembelajaran secara
elaboratif diberikan.
Rujukan
Fong, S. F. (1996). Effect of different levels of feedback using multimedia computer-based learning on the
learning gain of students with different cognitive styles. Unpublished Degree of Master, Universiti
Sains Malaysia.
Fong, S. F. (2000). Kesan animasi terhadap pembelajaran pengetahuan prosedur meiosis di kalangan
pelajar pelbagai profil psikologi. Universiti Sains Malaysia.
J. C Lester, Voerman, J. L., Towns, S. G., & Callaway, C. B. (1999). Deictic believability: Coordinating
gesture, locomotion, and speech in lifelike pedagogical agents. Applied Artificial Intelligence, 13,
383 – 414.
Lester, J. C. (2000). Animated pedagogical agents; face-to-face interaction in interactive learning
environments. International Journal of Artificial Intelligence in Education, 11, 47 – 78.
Maznah, I., & Ng, W. K. (1985). Relationship of locus of control, cognitive style, anxiety and academic
achievement of a group of Malaysian Primary School Children. Psychology Report, 57, 1127 –
1134.
Noma, T., and badler, N. I. (1997). A virtual human presenter. In proceeding of the IJCAI workshop on
animated interface agents: making them intelligent, 45 – 51.
Rickel, J., and Johnson, W. L. (1997). Integrating pedagogical capabilities in a virtual environment agent.
In Proceeding of the First International Conference on Autonomous Agents. ACM Press.
46

5. 2nd International Malaysian Educational Technology Convention
LAMPIRAN
Gambarajah 1: Maklum Balas dengan Pengetahuan Respon yang Betul (KCR)
Pelajar : A long-sighted person Pelajar : A short-sighted person
Agen : Good! Your answer is correct Agen : Sorry, your answer is wrong! The
correct answer is Y.
Gambarajah 2: Maklum Balas dengan Penghuraian (EF)
Pelajar : A long-sighted person Pelajar : A short-sighted person
Agen : Good! Your answer is correct. Long- Agen : Your answer is wrong. A short-
sightedness is when a person cannot see near sightedness is when a person cannot see
objects clearly and they are said to suffer from distant objects clearly and they are said to suffer
hypermetropia. from myopia.
47