1. 1
SHEMBULL I ESESË HULUMTUESE
Gjatë ligjëratave ju keni parë si mund të lindin idetë për ese. Kjo ese është nxitë nga një shkrim
i publikuar në gazetën Express të datës 11 dhjetor 2010, që bëhet fjalë për suksesin afarist të
Aeroportit Ndërkombëtar “Adem Jashari” të Prishtinës (ANP), të dëshmuar nga auditues të
jashtëm. Mirëpo, temë e esesë nuk është afarizmi i ANP-së por terminologjia e përdorur në
shkrimin e gazetës Express. Në veçanti, eseja përqendrohet në dëshmimin se në shkrim janë
përdorë terma togfjalësh të gabuar, të cilët kanë pasë efekte negative në komunikimin e
suksesshëm me lexuesit.
Eseja ju kushtohet studentëve të Studimeve Mastër të Fakulteti Ekonomik, dhe ka qëllime
arsimore: Synon të ndihmojë studentët të shkruajnë ese hulumtuese me shumë pak informata,
por të trajtuara në imtësi. Në kolonën e majtë gjendet teksti i esesë, kurse në kolonën e djathtë
jepen shpjegimet e nevojshme.
Në këtë kolonë është e shkruar eseja. Secila celulë Në këtë kolonë janë dhënë
paraqet një titull apo një paragraf. komentet që kanë për qëllim të
ndihmojnë studentët të kuptojnë
funksionin shkrimit në anën e
majtë. JU NUK KENI NEVOJË TË
BËNI KËTO KOMENTE NË ESENË
TUAJ. ESEJA JUAJ NUK DUHET TË
SHKRUHET SI TABELË POR SI
TEKST NORMAL.
TITULLI: PËRDORIMI I TERMINOLOGJISË SË GABUAR Është vënë një titull përshkrues
NË GJUHËN SHQIPE PO VENË NË DYSHIM EDHE që josh lexuesit, të cilët kanë
FAKTET NË TË CILAT MBËSHTETET SHKRIMI interes në këtë fushë, duke ju
bërë me dije edhe për burimet e
dëshmive në të cilat do të
mbështetet eseja.
Teza: Për shkak të përdorimit të termave të gabuar, Dy teza, që kanë lidhmëni të
shkrimet nga fusha e ekonomisë në gjuhën shqipe po ndërsjellë, paralajmërojnë
kuptohen me vështirësi nga lexuesi. Për të kuptuar drejtë shprehimisht argumentin
një shkrim, shpeshherë, është e nevojshme të konsultohen kryesor të esesë që do të
burimet origjinale në gjuhën angleze në të cilat bazohet mbështetet në këtë ese duke
shkrimi. ofruar dëshmi konkrete.
HYRJE Hyrja përbëhet nga tri paragrafë
Përkundër zhvillimit relativisht të mirë të terminologjisë Paragrafi i parë e njofton lexuesin
profesionale nga fusha ekonomisë deri në vitin 1999, për sfondin e problemit që e
administrimi nga UNMIK-u bëri që gjuha angleze të bëhet adreson eseja.
realisht gjuhë zyrtare në Kosovë. Ligjet dhe aktet nën
© 2011 Nexhmi Rexha

2. 2
ligjore hartoheshin në gjuhën angleze, kurse ato
përktheheshin në gjuhën shqipe për të ndihmuar lexuesin
që nuk e di anglishten. Në rast të ndryshimeve midis
tekstit në gjuhën shqipe dhe atij në gjuhën angleze, teksti
në gjuhën angleze është konsideruar si version zyrtar i
dokumentit. Kjo gjë mund të duket krejt e logjikshme, për
arsye se ligjet dhe aktet tjera nënligjore janë shkruar në
gjuhën angleze nga ekspertë ndërkombëtar dhe
ndërkombëtarët kanë pas autoritetin për zbatimin të tyre.
Formalisht, Korniza Kushtetuese për Vetëqeverisje të
Përkohshme në Kosovë 1 (KKVPK)që ka hyrë në fuqi më
15 maj 2001 njeh gjuhën shqipe si gjuhë të parë zyrtare,
nga se aty figuron sa vijon: “Të gjitha dokumentet zyrtare
të Qeverisë shtypën në gjuhën shqipe dhe serbe.” (KKVPK,
2001, Neni 9.3.17)
Neni 5 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës (2007) e Paragrafi i dytë e njofton lexuesin
njeh gjuhën shqipe si gjuhë të parë zyrtare në Republikën për aktualitetin e esesë.
e Kosovës. Gjuha angleze as që përmendet. Pra, me
shpalljen e pavarësisë së Kosovës janë krijuar të gjitha
kushtet ligjore që gjuha shqipe funksionalisht të jetë gjuhë
zyrtare në Kosovë. Megjithatë, për shkak të varësisë nga
këshilltarët e huaj, të cilët mbajnë barrën kryesore të
hartimit të dokumenteve të rëndësishme në të cilat pastaj
bazohen ligjet dhe aktet nënligjore në Kosovë, fitohet
përshtypja se pa njohjen e gjuhës angleze, shpeshherë
është vështirë jo vetëm të kuptohen ligjet themelore që
rregullojnë jetën ekonomike në Kosovë, por madje edhe
artikujt e botuar në gazeta.
Duke u bazuar në një shkrim të botuar rishtazi në një Paragrafi i tretë e njofton
gazetë ditore në Kosovë, në këtë ese analizohet një rast lexuesin për përmbajtjen e esesë.
kur përdorimi i gabuar i terminologjisë profesionale mund
të hedhë dyshime në një temë plotësisht të vërtetë për të
cilin flitet në raport. Ky rast mund të përgjithësohet
lirshëm në shumë shkrime në të cilat lexuesit e kanë të
vështirë të kuptojnë drejtë shkrimet e caktuara pa e
konsultuar burimin në gjuhën angleze nga i cili buron
informata e raportuar në at shkrim.
1
Shih: Kornizë Kushtetuese për Vetëqeverisje të Përkohshme në Kosovë, zbartur nga uebfaqja:
http://www.unmikonline.org/pub/misc/FrameworkPocket_ALB_Dec2002.pdf
© 2011 Nexhmi Rexha

3. 3
PËRDORIMI I TERMAVE TOGFJALËSH TË PËRKTHYERA Brendia e esesë është emërtuar
GABIMISHT LAJTHITË LEXUESIN me një nëntitull përshkrues, që
ndihmon lexuesin të kuptojë
përmbajtjen.
Më 11 dhjetor 2010 Gazeta Express botoi në uebfaqen e Kjo hyrje e njofton lexuesin për
burimin që ka shkrepë idenë
saj2 një shkrim me titull “ANP, mbi 10 milionë euro fitim
për këtë ese. Pasi që në hyrje
më 2009”, titulli i të ciliti më vonë është ndryshuar në
lexuesi është paralajmëruar për
“ANP, OK me auditor”. Ky shkrim sjell lajmin se kompania çka po shfrytëzohet ky shkrim në
prestigjioze ndërkombëtare e specializuar për auditim ese, paragrafi nuk është
dhe konsulencë biznesi Grant Thornton, e paska bërë përmbullë. Ai ka mbetur i hapur
auditimin e pasqyrave financiare të Aeroportit për të mundësuar lidhjen që do të
bëhet në paragrafin vijues.
Ndërkombëtarë të Prishtinës “Adem Jashari” (APN) për
vitin 2009. I njëjti lajm, me pak ndryshime të Gjatësia e esesë bënë që brendia e
parëndësishme, është raportuar po at ditë apo të tij të ndahet në nënseksione. Për
nesërmen edhe në së paku pesë portale tjera elektronike. të ndihmuar lexuesin, secili
nënseksion do të emërtohet me
një nëntitull përshkrues.
Lajm i mirë për një kompani shumë të mirë Për shkak të mungesës së
kulturës së të lexiuarit kritik të
disa lexuesve, është e nevojshme
që të vihet një nëntitull i cili
ndihmon që parandaloj dëmin
“kolateral” që ky shkrim mund të
bëjë kompanisë për të cilën bëhet
fjalë në ese.
Informatë boshte në shkrimin e lartëpërmendur është Fraza e parë e fjalisë së parë të
deklarata e Drejtorit Menaxhues të APN-së se kompania këtij paragrafi e lidhë këtë
që ai e drejton ka marrë “një opinioni të kualifikuar nga paragraf me paragrafin e
ana e kompanisë audituese(kursivi ynë)”. Ai citohet të ketë mëparshëm. Togfjalëshat në
thënë.: “I gjithë opinioni (publik, shoqëror, vërejtja jonë) kursiv theksojnë informacionin që
është në dijeni se deri para dy vitesh kjo kompani ka ka shkrepë idenë se ekziston një
pasur vetëm vlerësime negative, apo deri në vitin 2009, mospërputhje e rëndësishme
auditorët e jashtëm kanë qenë të rezervuar në dhënien e midis asaj që është pritur të
opinionit për auditimet (kursivi ynë) e bëra në ANP”, dhe lexohet në këtë shkrim dhe asaj
vazhdon: “Fitimi neto për 2009 nga ana e kompanisë që figuron këtu. Vënia e tekstit në
audituese është vlerësuar në 10 milionë e 233 mijë euro kursiv paralajmëron lexuesin se
nga 6 milionë e 677 mijë euro që ishin fitimet në 2008.” çfarë do të trajtohet në ese.
2
ANP, OK me auditor, Gazeta Exrpess (11 dhjetor 2010). Zbartë më 4 janar 2011 nga ueb faqja:
http://gazetaexpress.com/?cid=1,14,43331
© 2011 Nexhmi Rexha

4. 4
Përcjellja e citatit të fundit në
këtë paragraf, informon lexuesin
e esesë për faktet e vërifikuara në
raportin e auditorit për pasqyrat
financiare të ANP-së.
Fjalia e fundit paraqet fakte për arritjet shumë të larta Për të mënjanuar “hallo” efektin
afariste të kësaj kompanie. Këto suksese duhet çmuar (paragjykimet eventuale që mund
shumë lartë nga se janë arritur në kushtet kur kompanitë të ketë marrja e shembujve të
e ngjashme në botë përballën me rënie të fitimit. përdorimit të terminologjisë së
Mirëbesimi në këtë lajm mund të mbështetet edhe në gabuar nga fusha e auditimit në
lajmet e publikuar më parë në media se sivjet ANP ka përfytyrimin e ANP-së dhe
derdhë në buxhetin e Kosovës 10 milion euro dividentë. drejtuesve të saj nga lexuesi),
Pra, këto fakte dëshmojnë për suksesin e shkëlqyeshëm është e nevojshme të bëhet
afarist të ANP-së në vitin e kaluar. përkufizimi i qartë se çfarë
Suksesi i ANP-së dhe i drejtuesëve të tij është i trajton eseja.
pakontestueshëm, por mund të thuhet lirisht se ky shkrim Me qëllim përsigurimi se lexuesi
jo vetëm që nuk ka sjellë dëshmi të reja për këtë sukses, se edhe analiza e mëvonshme
por, për shkak të përdorimit të togfjalëshave “opinion i nuk do të ketë aspak “hallo” efekt
kualifikuar” dhe “rezervë në dhënien e opinionit”, mund të në lexuesin, në këtë paragraf
lajthitë pothuaj çdo lexues. jepen disa të dhëna për sukseset
shumë të mira afariste të ANP-së,
të cilat mund të vihen në dyshim
për shkak të gabimeve
terminologjike në raportin e
përmendur.
Problemi i parë për të kuptuar shkrimin është Për shkak të analizës së gjatë,
togfjalëshi “opinion i kualifikuar” ishte e nevojshme ndarja e
seksionit në nënseksione që
paraprihen me nëntituj
përshkrues
Në këtë shkrim të shkurtë, terminologjia e shprehur në Tani kur është bërë përkufizimi
lidhje me auditimin e bërë nga kompania Grant Thornton se çfarë nuk do të bëhet fjalë në
janë të ngarkuara aq shumë me pasaktësi terminologjike, këtë ese, hapet rruga për analizë.
sa që lexuesi i cili nuk e njeh mirë ANP-në mund të fillojë Kjo preambulë nisë mundëson që
të dyshojë edhe në faktet e lartpërmendura. Analiza e në paragrafët në vazhdim të
kujdesshme e togfjalëshave të përdorur për të shprehë shpalosën dëshmitë pa komente
opinionin e audituesit do të na mundësojë të vlerësojmë shtesë.
shkallën e saktësisë së shkreses në përcjelljen së opinionit
të audituesit te lexuesi.
Së pari, në ANP krenohen se kanë marrë “një opinion të Dëshmia e parë: Një test i shpejtë
kualifikuar” nga ana e kompanisë audituese. Kjo shprehje vërteton se togfjalëshi i përdorur
shtron dyshimin se lexuesi do të kuptojë çfarë thuhet në nga studentët e ekonomisë (që
raport. Togfjalëshi “opinion i kualifikuar” në kontekstin e duhet të jetë grup i synuar i
© 2011 Nexhmi Rexha

5. 5
fjalisë së përdorur mund të kuptohet se kompania artikullit) nënkupton një koncept
audituese është e kualifikuar të jep këtë opinion, prandaj tjetër nga ai që pretendon
edhe udhëheqja e ANP-së krenohet me këtë raport. Një artikulli.
seri prej testesh të shpejta që i janë bërë kësaj teze me
katër grupe prej 70-100 studentë të Studimeve Master në
Fakultetin Ekonomik në Prishtinë, dëshmoi se nga
togfjalëshi “opinion i kualifikuar” i përdorur në shkresë
ata kuptonin se bëhet fjalë është për një opinion të dhënë
nga auditues të kualifikuar, që në këtë rast është
kompania Grant Thornton.
Ky test tregoi se studentët mbiemrin “i kualifikuar”, dhënë Dëshmia e dytë: Studentët
në shkrimin e Express-it, e kuptojnë ashtu si ai është kuptojnë togfjalëshin “opinion i
përkufizuar në gjuhën standarde shqipe. Sipas Fjalorit të kualifikuar” njësoj si është edhe
gjuhës së sotme shqipe (FGJSSH) mbiemri “(i,e) përkufizimi leksikografik i këtij
kualifikuar “emërton cilësinë si diçka që ka përgatitje të termi. Dëshmia ofrohet nga
lartë shkencore e profesionale në një degë a fushë të burimit me autoritetin më të lartë
caktuar të prodhimit, të shkencës, të arsimit etj., dhe diçka siç është FGJSSH.
që “ka fituar njohuri të gjera e të thella dhe aftësi të mëdha
në një fushë të caktuar, që ka arritur një kualifikim të
lartë.” Gjithashtu, ky mbiemër përdorët për të treguar
cilësinë e një punë që “kërkon përgatitje të lartë e të
veçantë për t'u kryer, që kërkon njohuri të gjera e të
thella, që kërkon kualifikim.” (Kostallari et al. 1981, f.
902-903).
Në gjuhën profesionale të ekonomistëve kosovar, Dëshmia e tretë: Edhe
togfjalëshi “opinion i kualifikuar” përdorët ashtu si është ekonomistët kosovar e përdorin
përkufizuar në gjuhën standarde shqipe, sikurse në këtë termin opinion i kualifikuar sipas
shembull: “Në opinionin publik dhe në skenën politike të përkufizimit leksikografik, e jo
Kosovës ka opinione të ndryshme dhe ide të ndryshme siç atij që përdoret në shkrimin që
është kjo për themelimin e Bankës për Zhvillim, për të po trajtohet.
cilën ne si bankë qendrore nuk kemi pranu asnjë
aplikacion konkret, apo biznes plan konkret në bazë të
cilit kishim mund të japim opinion të kualifikuar apo të
marrim qëndrim për këtë çështje”, deklaron guvernatori
Hashim Rexhepi. 3
3
Ekspertët: Interesi bankar i Kosovës më i larti në Evropë. Zbartë më 26 dhjetor 2010 nga Bota Sot Online,
uebfaqja http://www.botasot.info/home.php?id=16850.
© 2011 Nexhmi Rexha

6. 6
Si u vërtetua më lartë, togfjalëshi “opinion i kualifikuar” Vënia e dëshmive në funksion të
kuptohet si mendim i dhënë nga ekspertë të kualifikuar të mbështetjes së argumentit në
fushës, që në artikullin në fjalë e bënë të mendojë lexuesin lidhje me kuptimin e togfjalëshit
se deklarata e cituar thotë se audituesit e kompanisë “opinion i kualifikuar”
Grant Thornton, të cilët e kanë bërë auditimin e ANP-së,
kanë dhënë një mendim që bazohet në njohuritë e thella
dhe të gjëra që ata i kanë në fushën e auditimit. Mirëpo,
togfjalëshi “opinion i kualifikuar” në Raportin e auditimit
të kompanisë Grant Thornton për pasqyrat financiare të
ANP-së është një lloj opinioni që nuk e përcakton cilësinë e
punës së vet audituesve, por të cilësisë së pasqyrave
financiare të ANP-së. Pra, togfjalëshi shpreh cilësinë e
pasqyrave financiare dhe është njëri nga disa lloje të
opinioneve të mundshme që mund të jep audituesi për
pasqyrat financiare. Për të vërtetuar informatat në të cilat
bazohet shkrimi në fjalë nuk është vështirë—të gjitha
pasqyrat financiare të ANP-së janë të publikuara në
uebfaqën e kësaj kompanie.
Në Raportin original në gjuhën angleze për vlerësimin të Përdorimi i tri dëshmive të para
pasqyraave financiare të ANP-së nga kompania Grant për të mbështetur argumentin.
Thornton është dhënë velerësimi i audtuesit me
togfjalëshin anglisht “qualified opinion”4. Në gjuhën
shqipe ky togfjalësh është përkthyer “opinion i
kualifikuar”, kurse është dashtë të përkthehet “opinion
me rezervë”5 Pra, për shkak të përkthimit të ngathtë që e
bënë togfjalëshin “opinion i kualifikuar” të pakuptueshëm,
në gjuhën shqipe nuk është e mundur të kuptohet drejtë
as shkresa e Expressit e as raporti i përkthyer në gjuhën
shqipe para se të lexohet raporti origjinal i audituesit i
shkruar në gjuhën angleze.
Po sa grupet e studentëve, të përmendura më lartë, lexuan
shpjegimin shtesë (që figuron në kllapa) në shprehjen
“marrja e një opinioni të kualifikuar(opinioni me rezervë)
nga ana e kompanisë auditues” ata kuptuan porosinë e
shkrimit se bëhet fjalë për një opinion për pasqyrat
financiare, sipas të cilit pasqyrat financiare paraqesin
drejtë gjendjen financiare të ANP-së për vitin 2009, përveç
çështjeve për të cilat auditorët shprehin rezervë në raport.
Si shihet pra, mbiemri në gjuhën angleze “qualified” në
4Financial Statment and Independent Auditor’s Report: Prishtina International Airport J.S.C., 31
December 2009. f 2. Zbartë më 4 janar 2011 nga ueb faqja: http://gazetaexpress.com/?cid=1,14,43331
5 Shih: N. Rexha, Fjalori i biznesit, ekonomikes dhe financës (anglisht- shqip, shqip-anglisht), ASAU, 2009,
fq. 227.
© 2011 Nexhmi Rexha

7. 7
toglfalëshin që e shprehë opinionin e audituesit emërton
cilësinë e raporteve finaciare, duke shprehë një rezerve
(në rasting konkret kishte të bëjë me disa probleme që
janë paraqitur në vlerësimin e aseteve të ANP-së shumë
më parë), por që nuk mund të kenë pas ndikim të
rëndësishëm në rezultatin financiar të kompanisë për
vitin e raportimit financiar 2009. Prandaj, togfjalëshi
“opinion i kualifikuar” nuk mund të jetë një term i
përshtatshëm për të shprehur këtë lloj të opinionit të
audituesit, nga se dikush ka mund të lajthitet se audituesit
kanë dhënë opinion pa rezervë në pasqyrat financiare të
ANP-së për vitin financiar 2009, kurse realisht ata kanë
dhënë opinion me rezervë në këto pasqyra.
Problemi i dytë: A ishin audituesit e jashtëm “të
rezervuar në dhënien e opinionit” për vitin 2008, apo
opinioni i tyre ishte “refuzim i dhënies së opinionit”?
Dëshmia e katërtë: Pasi që gjatë
Ata që njohin mirë llojet e opinioneve që mund të japin diskutimit të problemit të parë
audituesit e jashtëm, nga deklarata “auditorët e jashtëm është shpjeguar se për kuptimin e
kanë qenë të rezervuar në dhënien e opinionit për auditimet shkrimit në gazetë është dashur
e bëra në ANP”, do të mund të kuptonin se auditorët të lexohet raporti origjinal i
paskan dhënë “mendim me rezervë” në raportet shkruar në gjuhën angleze, tani
financiare të ANP-së për vitin 2008. Megjithatë, për shak vetëm duhet të përforcohet
se, sipas të gjitha gjasave, kjo deklaratë është mbështetur argumenti me një dëshmi shtesë
në përkthimin e raportit, për të vërtetuar se çfarë ishte që ofrohet duke përmendur se
opinioni i audituesit, duhet lexuar raportin origjinal në audituesit nuk janë rezervuar në
gjuhën angleze. Në rapotin origjinal në gjuhën angleze, që dhënien e opinionit për pasqyrat
është botuar në uebfaqën e ANP-së, thuhet se, për shkak financiare të ANP-së, por
të rëndësisë së çështjeve që kanë diskutuar në raport, në “refuzuar dhënien e opinionit”
ata japin opinionin e llojit “disclaimer of opinion”6. Ky për shkak të lëshimeve që
term në gjuhën shqipe përkthehet si“refuzim i dhënies së përmendën në raport.
opinionit”7. Pra, audituesit refuzojnë të dhënë një opinion,
e jo rezervohen për të dhënë opinion, për pasqyrat
financiare të ANP-së për vitin 2008. Ashtu si është
paraqitur në shkresën e Expressit, lexuesi mund të
kuptojë se audituesit kanë dhënë opinion me rezervë. Pra,
edhe në këtë rast, pa lexuar raportin në gjuhën angleze,
6Financial Statment ans Independent Auditor’s Report: Prishtina International Airport J.S.C., 31
December 2008, f. 2. Zbartë më 4 janar 2011 nga ueb faqja: http://gazetaexpress.com/?cid=1,14,43331
7 Rexha (2009, f. 86)
© 2011 Nexhmi Rexha

8. 8
lexuesi nuk është në gjendje të kuptojë mirë çfarë flitet në
shkrimin në gazetë.
Problemi është rezultat i përkthimit të fjalëve në Ky nëntitull përshkrues e njofton
togfjalësh jashtë kontekstit kuptimor të tërë lexuesin për pjesën e dytë të
togfjalëshit. argumentit
Kjo analizë e shkresës së shkurtë të publikuar Express Mbështetja e pjesës së dytë të
tregon se faktet ishin të sakta dhe nuk jepnin asnjë arsye argumentit: Hulumtimi i
për dykuptimësi, por për shkak të gabimeve shkaqeve që kanë sjellë deri te
termunologjike opinionet e dhëna ishin burim i problemet terminologjike.
dykuptimësisë dhe ngatërrimit. Është interes publik që të
hulumtohen shkaqet e përdorimit të terminologjisë së
gabuar.
Është e natyrshme të supozohet se kushdo që e ka
përkthyer raportet e auditimit të kompanisë Grant
Thornton për pasqyrat financiare të ANP-së është
konsultuar me një burim autoritetshëm. Autoriteti më i
lartë në fushën e auditimit në Kosovës është Zyra së
Audituesit të Përgjithshëm (ZAP)8. Për të ndihmuar
audituresit, kjo Zyrë ka botuar Manualin e Auditimit të
Rregullsisë (Manuali), i cili do të duhej të ishte burimi më i
sigurt i terminologjisë në fushën e aditimit. Në Manual
përkufizohet kuptimi i çdo lloji të opinionit të auditimit.
Mirëpo, përkundër pritjeve të larta që dikush mund të
ketë në këtë dokument, fatkeqësisht, termat togfjalësh që
emërtojnë llojet e auditimit janë përkthyer gabimisht në
gjuhën shqipe, duke shkaktuar një rrëmujë të vërtetë në
këtë fushë. Sipas të gjitha gjasave, Manuali ka mund të jetë
referencë për përkthyesin e Raportit për pasyrat
financiare të ANP-së.
8
Manuali i Auditimit të Rregullsisë, Zyra e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës. Zbartë më 4 janar 2011 nga
uebfaqja: http://www.ks-gov.net/oag/Standardet/shqip/Manuali%20i%20auditimit%20te%20Rregullsise.PDF
© 2011 Nexhmi Rexha

9. 9
Një prej detyrave themelore të institucioneve shtetërore
është komunikimi kuptimi i drejtë nga publiku i
legjislacionit të gjitha organeve dhe organizatave
shtetërore. Është detyrë e Zyrës së Audituesit (ose si
zyrtarisht quhet deri me tani, Auditorit) të Përgjithshëm
të sigurojë që në opinionet e audituesve të mos ketë
dykuptimësi si ato që përmendëm më parë. Fatkeqsisht,
në bazë të rezultatit të analizës së paraqitur më lartë, ky
institutcion është burimi kryesor i këtyre problemeve.
Kjo gjë mund të vërtetohet nga tabela në fund të këtij
paragrafi, ku është dhënë një pasqyrë se si janë përkthyer
në Manual të ZAP termat togfjalësh, të cilëtë emërtojnë
llojet e opinionit të audituesit nga gjuha angleze në gjuhën
shqipe , dhe është dhënë barasvlerësi i plotë i këtyre
termave në gjuhën shqipe nga fjalori.
Tablela nr. 1: Përkthimi i termave togfjalësh që
tregojnë llojin e opinionit që jep audituesi në pasqyrat
ftinanciare
Termi anglisht Termi shqip që Barasvlerësi i plotë
në Manualin figuron në i termit në gjuhen
ZAP-it9 Manualin e ZAP- shqipe11
it10
Unqualified Opinion i Opinion pa
opinion pakualifikuar rezervë
Qualified Opinion i Opinion pa
opinion kualifikuar rezervë
Disclaimer of Mohim i Refuzim i dhënies
opinion opinionit së opinionit
Adverse opinion i Opinion kundër
opinion kundërt
9
Regularity Audit Manual, Office of the Auditor General of Republikc of Kosovo. Zbartë më 4 janar 2011 nga
uebfaqja: http://www.ks-gov.net/oag/Standardet/anglisht/Manual-ang.PDF, f. 146-147. 153-154
10
Manuali i Auditimit të Rregullsisë, Zyra e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës. Zbartë më 4 janar 2011 nga
uebfaqja: http://www.ks-gov.net/oag/Standardet/shqip/Manuali%20i%20auditimit%20te%20Rregullsise.PDF,
f. 153-154.
11
N. Rexha, Fjalori i biznesit, ekonomikes dhe financës, ASAU, 2009, f. 288, 227, 86 dhe 8.
© 2011 Nexhmi Rexha

10. 10
Analiza e këtij rasti do të ishte shumë e njëanshme nëse
nuk trajtohet pozita në të cilën gjenden audituesit,
drejtuesit e ndërmarrjeve, përkthyesit e raporteve të
auditimit, gazetarët, redaktorët dhe lektorët tanë. Ata nuk
janë studiues të terminologjisë dhe nuk mund të
ngarkohen me problemin e përdorimit të termave të
gabuara kur këto terma “zyrtarizohen” nga autoritetet më
të larta në fusha të caktuara. Pra, problemi i
terminologjisë është problem institucional dhe është i
lidhur me interesin e institucioneve për ndërtimin e
sistemit në fushëveprimin e vet. Këto probleme mund të
zgjidhen vetëm kur u mënjanohen shkaktarët e krijimit të
tyre—përdorimi i terminologjisë së gabuar. Deri atëherë,
rastet e përdorimit të terminologjisë së gabuar në mediet
tona nuk do të jenë të rralla, duke kontribuar kështu
“ngërçit mendor” që nuk po shprehet vetëm si pengesë e
komunikimit por edhe pengesë e zhvillimit kognitiv të
atyre që shfrytzojnë vetëm burimet në gjuhën shqipe.
PËRFUNDIMI
Dëshmitë e diskutuara në kët ese tregojnë se si Në përfundim përmblidhet
përdorimi i gabuar i terminologjisë ekonomike në diskutimi dhe gjetjet e eseut. Nuk
shkrimi i botuar në Express bënë që tregimi për një ofrohet asgjë e re, përveç
ngjarje plotësisht të vërtetë (ANP është nga nga porosisë që del nga eseja.
kompanitë më të suksesshme në Kosovë), të
mbështetur nga një burim plotësisht i besueshëm
(drejtori i përgjithshëm i ANP-së ka bërë një kthesë të
efektshme në këtë kompani), të vihet në dyshim.
Siç shihet nga analiza e këtij shkrimi, dy opinionet kyçe
që ka dhënë kompania Grant Thornton për raportet
financiare janë përkthyer gabimisht në gjuhën shqipe,
dhe kështu lexuesi i raportit jo vetëm që është
ngatërruar por mund të jenë venë në lajthitje. Lexuesi
mund të lajthitet se në raportin e tij për vlerësimin e
pasqyrave financiare të ANP-së për 2009 audituesi ka
dhënë opinion pa rezervë, kurse në realitet adituesit
kanë dhënë opinion rezervë. Lexuesi, gjithashtu, mund
të lajthitet se në vitin 2008 audituesi është rezervuar
të jep opinion në pasqyrat financiare, kurse në fakt ai
ka refuzuar të jap opinion. Kjo gjë ishte e mundur të
hetohet vetëm pas leximit të raportit në gjuhën
angleze dhe përkthimit të drejtë të llojeve të
© 2011 Nexhmi Rexha

11. 11
opinioneve me fjalor terminologjik dhe vënies në
kllapa të termit të drejtë që jep kuptimin llojit të
opinionit të audituesit.
Një lajthitje e tillë mund të venë lexuesin në dyshim
edhe për atë që lexuesi e konsideron të
pakontestueshme si që ishte suksesi i ANP-së e
besueshmëria e deklaratave të drejtorit të sajë. Duke u
mbështetur në gabimet e lartpërmenduara në këtë
shkrim dikush do të mund të kontestonte pa të drejtë
edhe suksesin e ANP-së dhe të udhëheqjes së tij duke
kontestuar terminologjinë e gabuar që është përdorur
në shkrim.
Zgjerimi i hulumtimit për të zbuluar burimet e
problemit zbuloi se edhe në dokumentet kryesore të
ZAP-it termat togfjalësh janë përkthyer gabimisht.
Nga kjo del se probleme terminologjike janë natyrës
sistemore. Këto probleme janë rrjedhojë e mungesës
së përpjekjeve sistematike gjithëpërfshirëse në
mëvetësimin gjuhës profesionale shqipe duke gjetë
barasvlerës të plotë të termave togfjalësh që shprehin
konceptet e ndërlikuara nga fusha e ekonomisë. Për
këto probleme nuk mund të fajtohen vetëm gazetarët,
vetëm përkthyesit, vetëm drejtuesit e organizatave
ekonomike, vetëm drejtuesit e institucioneve
shtetërore, apo vetëm institucionet shkencore e
arsimore, por të gjithë së bashku. Nevojiten përpjekje
të bashkërenditura që të gjenden zgjidhje një zgjidhje
gjithëpërfshirëse në zhvillimin e terminologjisë së
përshtatshme. Harmonizimi dhe njësimi i përdorimit
të terminologjisë nga fusha e ekonomisë do të mund të
mënjante shkaqet e përdorimit të gabuar të
terminologjisë ekonomike.
Mungesa e këtij interesimi në zhvillimin e
terminologjisë e ven në pikëpyetje vullnetin politik
për zbatimin e Nenit 5 të Kushtetutës së Kosovës, nga
se i bënë dokumentet në gjuhën shqipe të
papërdorshme—duke përzgjatur rëndësinë e teksteve
në gjuhën angleze, përkundër faktit se nga aprovimi i
Kushtetutës së Kosovës, gjuha angleze pushon të jetë
gjuhë zyrtare në Kosovë.
© 2011 Nexhmi Rexha

12. 12
Literatura:
ANP, OK me auditor, Gazeta Exrpess (11 dhjetor 2010). Zbartë më 4 janar 2011 nga ueb faqja:
http://gazetaexpress.com/?cid=1,14,43331.
Ekspertët: Interesi bankar i Kosovës më i larti në Evrop., Zbart më 26 dhjetor 2010 nga Bota Sot
Online, uebfaqja http://www.botasot.info/home.php?id=16850
Financial Statment and Independent Auditor’s Report, Prishtina International Airport J.S.C., 31
December 2008. Zbartë më 4 janar 2011 nga uebfaqja:
http://gazetaexpress.com/?cid=1,14,43331
Financial Statment and Independent Auditor’s Report: Prishtina International Airport J.S.C., 31
December 2009. Zbartë më 4 janar 2011 nga ueb faqja:
http://gazetaexpress.com/?cid=1,14,43331
Kornizë Kushtetuese për Vetëqeverisje të Përkohshme në Kosovë. Zbartë nga uebfaqja:
http://www.unmikonline.org/pub/misc/FrameworkPocket_ALB_Dec2002.pdf
Kostalari, A., et al. (1981) Fjalor i gjuhës së sotme shqipe. Prishtinë: Rilindja.
Kushtetuta e Republikës së Kosovës. Zbartë nga uebfaqja http://www.assembly-
kosova.org/common/docs/Kushtetuta_sh.pdf më 5 janar 2011.
Manuali i Auditimit të Rregullsisë, Zyra e Auditorit të Përgjithshëm të Kosovës. Zbartë më 4 janar
2011 nga ueb faqja: http://www.ks-
gov.net/oag/Standardet/shqip/Manuali%20i%20auditimit%20te%20Rregullsise.PDF.
Pasqyrat financiare dhe raporti i auditorit të pavarur (për vitet 2008 dhe 2009 të përkthyera në
gjuhen shqipe), Aeroporti Ndërkombëtar i Prishtinës Sh. A., 31 dhjetor 2009. Zbartë më 18
dhjetor 2010 nga ueb faqja: http://www.airportpristina.com/page/sub/id/c5/s54/
Regularity Audit Manual, Office of the Auditor General of Republikc of Kosovo. Zbartë më 4 janar
2011 nga uebfaqja? http://www.ks-gov.net/oag/Standardet/anglisht/Manual-ang.PDF,.
Rexha, N. (2009). Fjalor i biznesit, ekonomikes dhe financës: anglisht-shqip, shqip-anglish.
Prishtinë: ASAU.
TEZA ALTERNATIVE TË CILAT DO TË MUND TË MBËSHTETËSHIN NË BURIMET E
NXJERRA NGA I NJËJTI ARTIKULL (ME TË NJEJTAT DËSHMI):
1. Për shkak të rolit të rëndësishëm të shpërndarjes së informatës, në një shoqëri
që media ka probleme terminologjike zvogëlohet efektiviteti dhe efikasiteti i
komunikimit në shkallë të gjerë.
2. Përdorimi i togfjalëshit si term do të shtyjë për një kohë më të gjatë përdorimin e
mjeteve përkthyese si është Google Translate për përkthimin e teksteve në
gjuhën shqipe. Prandaj, është e nevojshme qe së pari të bëhet një harmonizim në
shkallë më të gjerë i terminologjisë në fushën e ekonomisë që po përparon me
hapa të pa parë.
3. Për të zhdukë “ngërçit të menduarit”, që po krijon probleme në komunikim në
gjuhën shqipe si rrjedhojë e shperputhëjeve të shpeshta midis konceptit dhe
© 2011 Nexhmi Rexha

13. 13
termit që e emërton atë, është e nevojshme të punohet në njësimin e
terminologjisë profesionale në fushën e ekonomisë në gjuhën shqipe.
4. Për shkak të problemeve terminologjike, lexuesit tonë po i shkaktohet një formë
e “ngërçit mendor”, duke e ngarkuar atë, padrejtësisht, me ndjenjën e
inferioritetit pasigurisë që sjell pasiguria e përkufizimit të saktë të koncepteve që
emërtojnë termat e caktuara nga fusha e ekonomisë. Artikuj me probleme
terminologjike venë në dyshim edhe faktet e dëshmuara më parë.
5. Në mungesë të kujdesit institucional në fushën e kulturës gjuhësore, në kushtet e
imtësimit të medies deri në masë që asnjë institucion nuk ka burime për të
zhvilluar kapacitete për kujdesie të mjaftueshëm në kultivimin e kulturës
gjuhësore. Shembulli i një informate të publikuar nga disa media elektronike, për
shkak të problemeve terminologjike mund të venë në dyshim edhe faktet e
njohura nga publiku.
6. Shpërfillja e institucioneve të arsimit të lartë dhe shoqërisë civile për përpjekje
sistematike në ngritjen e kulturës gjuhësore, si dhe plakja e brezit idealist që
barti mbi supe të veta projektin kombëtar të kulturës gjuhësore,po shprehet në
probleme gjithnjë e më të shpeshta në komunikimin midis njerëzve në Kosovë.
Lexuesi i sotëm kosovar e ka gjithnjë e më të vështirë të kuptojë shkrimet në
media.
© 2011 Nexhmi Rexha