1. TEORÍAS DO FIN DO MUNDO IAGO BERNÁRDEZ GÓMEZ. 1º BAC. CURSO 2008-2009 FILOSOFÍA E CIDADANÍA. Prof. Luís Martínez Costas.

2. O fin da civilización ou o fin do mundo son frases usadas en referencia a panoramas de extinción humana e aos peligros relacionados que ocurrirían a unha escala global. A predicción dos acontecementos futuros coñécese como “estudios de futuro”. Os “estudios de futuro” son unha ferramenta para paliar ou evitar os posibles perigos aos que nos pudiéramos enfrontar. Introducción

3. Existen varios riscos que comprometen á humanidade e á civilización, pero non todos eses riscos son iguais. Os riscos pódense categorizar xeneralmente en seis tipos baseados no alcance do risco (persoal, rexional, global) e á súa intensidad (soportable ou terminal). Esta táboa proporciona algúns exemplos de riscos: Enfermidade terminal Roubo ou destrucción de bens Persoal Xenocidio Recesión económica Rexional "Fin da civilización" Atenuación da capa de ozono Mundial Terminais Soportables Escala

5. I. Os panoramas futuros. Existen moitos cenarios que se teñen suxerido poderían suceder no futuro. Algúns seguramente sucederán e case certamente terminarían coa humanidade, pero estes terán lugar nun prazo moi longo. Outros teñen probabilidade de suceder nun prazo máis curto; non obstante, non é seguro que destrúan por completo a nosa civilización. Outros seguen sendo extremadamente improbables, e mesmo pode que sexan imposibles.

6. Algúns dos perigos previstos que se teñen excluído argumentadamente da lista de accidentes porque parecen demasiado pouco probables para causar un desastre terminal a nivel global son: labaradas solares, supernovas, explosións ou fusións de buratos negros, explosións de raios gamma, implosións do centro da galaxia, supervolcáns, perda da biodiversidade, acumulación da contaminación atmosférica, perda gradual da fertilidade humana, ou varios panoramas relixiosos sobre o día final. Nick Bostrom

7. I. 1. O espazo exterior. É certo que os acontecementos no espazo exterior provocarían un gran golpe á vida na Terra, tal como xa ten ocorrido con anterioridade en varias extincións masivas. Sen embargo, os acontecementos máis catastróficos e probables, ocorrerán nun prazo extremadamente longo, medido en miles de millóns de anos.

8. As proxeccións sobre un posible futuro galáctico indican que la galaxia de Andrómeda está en curso de colisión coa Vía Láctea. O impacto está previsto que ocorra en preto de 3.000 millones de anos. Andrómeda achegarase a unha velocidade media de preto de 140 kilómetros por segundo. As dúas galaxias combinaranse probablemente para formar un xigante elíptico. Esta combinación expulsará moi probablemente o noso Sistema Solar no espazo profundo ou o bombardeará co outros sistemas solares. De calquera modo, provocará que o noso planeta chegue a a ser inhabitable (unha colisión directa non sería necesaria).

9. I.1.1. O Sol. Entre os riscos máis serios para a vida recoñecidos na actualidade pola ciencia, están os cambios que ocorrerán no Sol como parte do seu ciclo de vida como estrela. Algúns expertos cren que basta ese incremento do 10% na luminosidade do Sol para evaporar os océanos, e levar á Terra a un efecto invernadoiro gallopante, converténdose nun mundo estéril e sobrequentado, similar a Venus. Sábese que as estrelas aumentan a súa luminosidade e calor conforme avellentan. Así pois, calcúlase que o Sol incrementará o seu brillo nun 10% nos próximos 1100 millones de años, y nun 40% nos próximos 3500 millóns de anos.

10. Dentro de 5.000 a 6.000 millóns de anos, a evolución estelar predice que o noso Sol convertirase nunha xigante vermella e que probablemente envolverá na súa totalidade á Terra. Esto ocorrerá sempre e cando a gravidad do Sol (que se reducirá nun certo prazo debido a que irradia a súa masa ao exterior), aínda poda manter á Terra nunha órbita cercana. Mesmo se a Terra se trasladase cara a unha órbita máis distante, pode non haber bastante enerxía para soster a vida, posto que a temperatura eficaz das xigantes vermellas diminúe (é dicir, irradian menos calor) ao tempo que aumentan de tamaño.

11. I.1.2. O Universo. A unha escala de tempo aínda maior, o universo chegará ao seu fin. Hai modelos científicos competentes sobre cómo ocorrerá esto. Obviamente, neste caso non sería posible ningún tipo de vida. A idade actual do universo está estimada en 13.700 millóns de anos; pero hai tamén varias teorías que compiten en canto á natureza do noso universo e cómo terminará.

12. I.1.3. Meteoritos. Xa está comunmente aceptado pola comunidade científica que ao longo da historia da Terra varios enormes meteoritos golpearon a súa superficie. Se un gran meteorito golpease a Terra, podería facer que un impacto grave afectara á civilización. Mesmo sería posible que a humanidade fose destruída totalmente. Para esto, quizais fose suficiente con que tivese 1 kilómetro de diámetro, pero o cataclismo total produciríase se o seu diámetro fose polo menos de entre 3 e 10 kilómetros.

13. Os casos de asteroides de un kilómetro de diámetro danse probablemente cada 500 millóns de anos. Asteroides máis grandes son máis raros. Segundo algunhas teorías, un impacto dun corpo duns 10 kilómetros de diámetro ocorreu hai 65 millóns, o que provocou a extinción dos dinosaurios. Os supostos asteroides cercanos á Terra son observados con regularidade. Hipoteticamente, un meteorito dun kilómetro de diámetro produciría un efecto destructivo no planeta. Mesmo sería visible faltando unha semana para o impacto, o que agravaría o pánico desta situación.

14. I.1.4. Panoramas menos probables. Téñense suxerido algúns outros panoramas catastróficos posibles: a. Un burato negro podería incorporarse no Sistema Solar. b. Outra amenaza podería provir de explosións de raios gamma. Algúns científicos cren que isto puido ter causado unha extinción masiva na Terra hai 450 millóns de anos. Non obstante, ambas hipóteses son moi improbables.

15. c. Outros ven a vida extraterrestre como unha amenaza posible para a humanidade. Anque ata agora non se teñen encontrado trazas de vida extraterrestre inteligente, científicos tales como Carl Sagan teñen postulado que a existencia de vida extraterrestre é moi probable (anque dificilmente cognoscible e non necesariamente perigosa). Mesmo na actualidade a NASA esteriliza todos os obxectos que volven do espazo para matar calquera potencial vida "extraterrestre" que poda ameazar a vida no nos planeta. Os científicos consideran tal panorama moi pouco probable, pero non totalmente imposible. Carl Sagan

16. Tierra I.2. A Terra . Na historia da Terra tiveron lugar moitas eras de glaciación. Case con toda seguridade podemos prever que se producirán máis eras de xeo nun intervalo ne entre 40 e 100 mil anos. Isto tería un serio impacto na civilización tal como actualmente a coñecemos, porque extensas áreas de terra (principalmente en Norteamérica e Europa) chegarán a ser inhabitables. Ánque aínda sería posible vivir nas rexións tropicais. Un panorama menos predecible é una pandemia. Por exemplo, se o VIH mutara e chegase a ser tan transmisible como un resfriado común, as consecuencias serían fatales, pero probablemente non terminais para a especie humana, debido a que existen personas inmunes ao VIH.

17. As áreas costeiras do mundo enteiro poderían inundarse no caso de que se producise un derrubamento da capa de xeo antártico occidental. Aunque ningún destes cenarios poderían destruír á humanidade por completo, estes poderían ameazar rexionalmente á civilización tal como a coñecemos. Outro panorama que é menos probable é un acontecemento dun mega-tsunami. Un mega-tsunami podería, por exemplo, destruír por completo a costa este dos Estados Unidos.

18. A última ocasión que entrou en erupción o supervolcán de Yellowstone, hai 74.000 años, o magma cubríu todo o área ao oeste do río Mississippi en Norteamérica. Outra erupción como esta podería ameazar á civilización. Tal erupción podería tamén lanzar grandes cantidades de gases que poderían alterar o equilibrio do dióxido de carbono no planeta e causar un efecto invernadoiro: suficientes sedimentos piroclásticos e outros materiais poderían ser lanzados á atmosfera para bloquear parcialmente a luz do Sol e causar un "inverno nuclear natural".

19. I.3. As armas nucleares. O panorama que máis se ten explorado é unha guerra nuclear ou o uso dalgunha arma con posibilidades similares. É difícil predicir si esto exterminaría á humanidade, pero certamente alteraría á civilización tal como a coñecemos, en particular se tivese lugar un acontecemento de inverno nuclear. Albert Einstein dixo: “Eu non sei cómo será a terceira guerra mundial, o que si sei é que a cuarta guerra mundial os homes a disputaremos con paos pedras" Igualmente a posibilidade dun desastre nuclear, sen necesidad dunha guerra, é alta. Falsas alarmas de guerra, fallos nos equipos informáticos que controlan as armas nucleares e mesmo un desastre de plantas de enerxía nuclear, poderían concluír no fin do mundo.

20. I. 4. A Humanidade. A ameaza máis grande para a humanidada vén probablemente da humanidade en si misma. Outra categoría de desastres son as consecuencias non previstas da tecnoloxía. Téñense suxerido que as computadoras que aprenden, toman accións imprevistas ou que os robots competirían contra a humanidade. A biotecnoloxía podería conducir á creación dunha epidemia, a nanotecnoloxía podería conducir ao Goo gris -en ambos casos, xa deliberadamente ou por accidente. También se ten suxerido que los científicos físicos puideran crear accidentalmente un dispositivo que podería destruír a Terra e o sistema solar.

21. Na teoría de cordas, hai algunhas variables descoñecidas. Se estas resultan ter un valor desafortunado, o universo podería ser inestable e ser alterado completamente, destruíndo todo dentro de el, xa por azar ou por algún experimento accidental. Esto é chamado por algúns como o “Colapso de Vacío Quantum”. Outra clase de accidente é a transición tipo de Hielo-9, na cal o noso planeta incluíndo todo nel converteríase nun planeta de materia estraña nunha reacción en cadea. Tense tamén suxerido que o quecemento global podería causar que o clima na Terra se fixera como o de Venus, o que a faría inhabitable. En prediccións menos extremas, esto podería causar o final da civilización tal como a coñecemos.

22. I.5. Outros panoramas . a. Resistencia antibiótica . A selección natural crearía un super-patógeno que sería resistente aos antibióticos e dezmaría á poboación mundial, causando un colapso global na civilización. b. Demografía . As tendencias demográficas crearían unha "declinación da tasa de nacementos" que ameazaría a orde da civilización tal como a coñecemos. c. Disxénica . Una carencia da selección natural e a tendencia do máis inteligente a ter menos nenos baixarían a saúde e a intelixencia media suficientemente para chegar a un colapso eventual da civilización. d. Ecoloxía . Os recursos naturais agotaríanse por completo, ou o ambiente sería dañado tanto debido á contaminación que provocaría a destrucción da civilización. e. Economía . Os mercados fallarían por todo o mundo, dando como resultado o derrubamento económico: desemprego masivo, folgas, suicidios, fame e morte. f. Infertilidade . A fertilidade humana continúa declinando, eventualmente terminando con ningún ser humano fértil necesario para continuar coa especie.

23. g. Escasez de petróleo . O petróleo chegaría ao seu agotamento total antes de que fose ideado un reemprazo economicamente viable, conducindo a un caos global (teoría do pico de Hubbert). h. Crise Agrícola . Á causa do cambio climático e ao aumento do prezo do petróleo (principal materia prima dos fertilizantes, como urea ou fosfato de amonio), as malas colleitas abundarían en todo o mundo. Ao escasear os alimentos, diminuirá o valor real do diñeiro e habería un colapso financieiro. i. Epidemias de alta mortandade . En zonas determinadas xa actúan algúns virus, como o Ébola ou o Marburgo, de transmisión interhumana moi eficiente a través dos fluídos o corpo, incluíndo cuspe e secrecións respiratorias presentes no aire, o que os fai altamente contaxiosos. Algunhas das súas cepas teñen xerado epidemias con taxas de mortandade do 90% dos infectados (Ébola-Zaire 1976). Son de fácil reproducción no laboratorio e de expansión altamente eficaz por aerosoles. A mutación dun virus destas características que afecte a animais, seguida dunha zoonose, ou a súa xeración accidental ou intencionada en laboratorios, podería producir unha mortandade cuxa escala permite imaxinar o suceso.

24. II. Relixión. Coa relixión o fin (no cristianismo) refírese ao fin do sistema de cousas actual, o que sucederá durante o período chamado a Gran Tribulación, onde este mundo sufrirá como nunca antes vira nin se verá e despois viría unha era de paz e de prosperidade.

25. III. Ficticio. A novela de Michel Houellebecq “A posibilidade de unha illa" (Fayard, 2005) describe un panorama de "fin da civilización" humana -tal como a coñecemos-. Diversas catástrofes naturais e humanas provocan que as civilizacións desaparezan case na súa totalidade no planeta. Só uns poucos humanos, que apostarían pola "vida eterna" científica mediante a clonación prometida por una secta religiosa (Elohim) poderían sobrevivir nun futuro cercano duns duos mil anos baixo a forma de "neohumanos" (cuasi-clones con características semellantes aos humanos actuais).

26. IV. Panoramas históricos. Cada xeración tense que enfrontar aos seus propios medos a un futuro descoñecido; os expedientes históricos sobre as prediccións do fin da civilización no pasado son abundantes. Algúns destes inclúen moitas historias ficticias (e non ficticias) a partir da era da guerra fría: baseáronse na crenza de que unha guerra nuclear era inevitable, e que esto daría lugar á destrucción de toda a vida no planeta Tierra.