Caderno evtropivs alumno_01-10

Departamento de Cultura Clásica
IES Da Terra Chá (Castro de Rei, Lugo)

CADERNO DE TEXTOS DE CLASE do/a alumno/a

BREVIARIO DE EUTROPIO

TEXTOS 1-10

© Lorenzo Fraga Montero
(versión 05-08-2010)

1


TEXTO 001: INTRODUCIÓN

GALLAICA LINGVA SVMMA:
Eutropio di que recolleu nun relato breve e por orde cronolóxica os principais acontecementos da historia de Roma e engadiu,
resumidamente, os feitos máis relevantes da vida dos emperadores.

FRAGMENTVM DISCIPVLIS ACCOMMODATVM:
Res Romanas, quae pace et bello magnae erant, ab Roma condita ad nostrum tempus per ordinem temporum breui narratione
collegi, et haec strictim addidit, quae in principum uita memorabilia fuerunt.

EVTROPII FRAGMENTVM:

Res Romanas ex uoluntate Mansuetudinis Tuae ab urbe condita ad nostram memoriam, quae in negotiis uel

bellicis uel ciuilibus eminebant, per ordinem temporum breui narratione collegi, strictim additis etiam his, quae

in principum uita egregia extiterunt, [...].

2


NOTATE BENE:

• ab urbe condita: construción de part. concertado. Expresión idiomática angebat uirum Sicilia amissa (vid. Valentí § 210;
participio equivalente a un sustantivo verbal).
• additis his: construción de ablativo absoluto (cf. ab urbe condita, abl. Concertado; vid. U.D. 37).
• extiterunt = exstiterunt (ex+sisto < sto).

3


TEXTO 002: 1.1

GALLAICA LINGVA SVMMA: Narra Eutropio que a orixe do imperio romano estivo en Rómulo (fillo de Rea Silvia e Marte) , que á
idede de dezaoito anos fundou unha pequena cidade no monte Palatino, un 21 de abril do ano 753 a.C.

FRAGMENTVM DISCIPVLIS ACCOMMODATVM: Romanum imperium a Romulo initium capit. Romulus Reae

Siluiae et Martis filius erat. Romulus cum Remo fratre uno partu nascitur. Dum cum pastoribus

rapit, decem et octo annos natus urbem paruam in Palatino monte condidit ante diem undecimum

Kalendas Maias, Olympiadis sextae anno tertio, post Troiam captam anno trecentesimo

nonagesimo quarto.

4



Romanum imperium, quo neque ab exordio ullum fere minus neque incrementis toto orbe amplius humana potest

memoria recordari, a Romulo exordium habet, qui Reae Siluiae, Vestalis uirginis, filius et, quantum putatus est,

Martis cum Remo fratre uno partu editus est. Is cum inter pastores latrocinaretur, decem et octo annos natus

urbem exiguam in Palatino monte constituit XI Kal. Maias, Olympiadis sextae anno tertio, post Troiae excidium,

ut qui plurimum minimumque tradunt, anno trecentesimo nonagesimo quarto.

5


NOTATE BENE:
• ... quantum putatus est ... : literalmente “como foi pensado”, no senso de “como se pensou”

• cum ... latrocinaretur: cum + impf. de subx. = construción de cum histórico (vid. U.D. 47)

◦ latrocinaretur : vb. deponente (verbo con forma pasiva pero significado activo), = raperet, surriperet

• XVIII annos natus: expresión idiomática para expresa-la idade.

• Kal. = Kalendas : o primeiro día do mes.

◦ O cómputo romano e inclusivo.

▪ Cómputo do tempo:

• Por Olimpiadas (776 a.C.).

• Dende o final da guerra de Troia (diversas datas entre 1250 e 1184 a.C.)

▪ Fundación de Roma 753 a.C.

◦ Para máis información sobre o calendario romano pincha aquí.

6


TEXTO 003: 1.2

GALLAICA LINGVA SVMMA: Conta Eutropio as cousas que fixo Rómulo durante o seu reinado: acolleu poboación das cidades
veciñas, escolleu un senado, raptou mulleres dos pobos viciños, venceu na guerra ás cidades próximas. Finalmente morreu en
estrañas circunstancias, pasando o goberno durante un ano ós senadores.

FRAGMENTVM DISCIPVLIS ACCOMMODATVM:
Postquam urbem condidit, quam ex nomine suo Romam uocauit, haec fecit: multitudinem uicinorum in urbem recepit, centum ex senioribus legit, quorum

consilio omnia faciebat, quos senatores nominauit propter senectutem. Tum, quia ipse Romulus et popolus suus feminas non habebant, inuitauit ad

spectaculum ludorum uicinas urbi Romae nationes et earum uirgines rapuit. Belli initio capto propter raptarum feminarum iniuriam Caeninenses uicit,

Antemnātes, Crustumīnos, Sabīnos, Fidenātes, Veientes. Haec omnia oppida urbem cingunt. Quia tempestas orta est et post eam Romolus non comparuit,

anno regni tricesimo septimo populus et senatores crederunt Romulum ad deos transisse et deum factum esse. Deinde Romae per quinos dies senatores

imperauerunt et his regnantibus annus unus completus est.

7


Condita ciuitate, quam ex nomine suo Romam uocauit, haec fere egit. Multitudinem finitimorum in ciuitatem recepit, centum ex

senioribus legit, quorum consilio omnia ageret, quos senatores nominauit propter senectutem. Tum, cum uxores ipse et populus suus

non haberent, inuitauit ad spectaculum ludorum uicinas urbi Romae nationes atque earum uirgines rapuit. Commotis bellis propter

raptarum iniuriam Caeninenses uicit, Antemnates, Crustuminos, Sabinos, Fidenates, Veientes. Haec omnia oppida urbem cingunt. Et

cum orta subito tempestate non comparuisset, anno regni tricesimo septimo ad deos transisse creditus est et consecratus. Deinde

Romae per quinos dies senatores imperauerunt et his regnantibus annus unus completus est.

8


NOTATE BENE:
• ciuitas // urbs: Eutropio xa as utiliza como sinónimos.
• agere = facere
• finitimus = uicinus (fines // uicus)
• senioribus : nótese o adxectivo en grao comparativo (senex, senis > sen-ior/ius).
• quorum consilio omnia ageret: oración subordinada de relativo con verbo en subxuntivo.
• cum ... haberent: cum histórico
• ipse : pronome con valor enfático (distinto de idem).
• ad spectaculum ludorum : os xogos ou ludi romanos son os que se celebraban no anfiteatro (loitas de gladiadores, etc.) e
máis no circo (carreiras de cabalos).
• uicinas: nótese que o complemento deste adxectivo aparece en dativo.
• earum uirgines : earum < is ea id, pronome con valor anafórico.
• orta subito tempestate:
◦ construción de abl. abs.
◦ orta < orior, oriri, ortus sum : ppp de vbs. deponentes adoitan ter valor activo.
• cum ... comparuisset: cum histórico
• ad deos transisse creditus est: construción persoal do infinitivo (dicitur me bonum esse // ego dicor bonus esse)
◦ Romani Romulum ad deos transisse crediderunt > Romulus ad deos transisse creditus est (ab Romanis)
◦ transisse : inf. de perfecto activo.
• Romae: xenitivo-locativo.
• quinos : distributivo de quinque
• O senador romano que gobernaba durante eses cinco días era chamado interrex.

9


TEXTO 004: 1.3

GALLAICA LINGVA SVMMA: Conta Eutropio que tralo ano de goberno dos senadores foi elixido rei Numa Pompilio, que
estableceu leis e costumes, dividiu o ano en meses, e estableceu a relixión romana.


Postea Numa Pompilius rex creatus est, qui bellum quidem nullum gessit, sed non minus ciuitati quam Romulus

profuit. Nam et leges Romanis moresque constituit, qui consuetudine proeliorum iam latrones ac semibarbari

putabantur, et annum descripsit in decem menses prius sine aliqua supputatione confusum, et infinita Romae

sacra ac templa constituit. Morbo decessit quadragesimo et tertio imperii anno.

10


NOTATE BENE:
• Postea Numa Pompilius rex creatus est = postea Romani Numam Pompilium regem creauerunt

◦ creatus est = pret. perf, voz pasiva < creo (1): nomear

• gessit < gero : bellum gerere = bellum facere

• profuit < prosum : este composto do verbo sum rexe dativo e significa “ser útil, aproveitar a”.

• qui [...] iam latrones ac semibarbari putabantur = quos (Romanos) populi uicini latrones et semibarbaros putabant.

◦ putabantur : pret. imperf. da voz pasiva de puto (1), aquí co sentido de “considerar”.

• confusum : p.p.p. de confundo, -fûdi, -fûsum (3), vai en concordancia con annum e o seu sintagma é prius sine aliqua

supputatione confusum.

• morbo : abl. de causa

11


TEXTO 005: 1.4

GALLAICA LINGVA SVMMA: Conta Eutropio que tras Numa Pompilio, Tulo Hostilio foi o novo rei de Roma. Este reemprendeu a
guerra contra os albanos (os habitantes de Alba Longa), veientes (habitantes da cidade etrusca de Veies) e fidenates (habitantes
da cidade latina de Fidenas). Tamén fixo máis grande a cidade de Roma coa incorporación do monte Celio. Tras moitos anos de
reinado, morreu a causa dun lóstrego.


Huic successit Tullus Hostilius. Hic bella repărauit, Albanos uicit, qui ab urbe Roma duodecimo miliario sunt,

Veientes et Fidenates, quorum alii sexto miliario absunt ab urbe Roma, alii octauo decimo, bello superauit,

urbem ampliauit, adiecto Caelio monte. Cum triginta et duos annos regnasset, fulmine ictus cum domo sua arsit.

12


NOTATE BENE:
• Huic = Numa Pompilio

• successit < succedo : este verbo rexe dativo.

• Albani ab urbe Roma duodecimo miliario sunt: nótese como para expresa-la distancia se emprega unha expresión

idiomática; “os albanos están en el duodécimo miliario desde a cidade de Roma”, isto é, os albanos están a doce millas de

Roma.

• alii ... alii ... : Veientes ... Fidenates ...

• Nótese a uariatio Albanos uicit ... Veientes et Fidenates bello superauit.

• cum ... regnasset :

◦ cum + pret. plpf. de subx. = cum histórico : “despois de reinar ...”

◦ regnasset forma apocopada de regnauisset.

• triginta et duos annos : acusativo de duración > “durante ...”.

13


TEXTO 006: 1.5
GALLAICA LINGVA SVMMA: Conta Eutropio que trala morte de Tulo Hostilio foi Anco Marcio o novo rei. Loitou contra os
latinos, incorporou á cidade de Roma as colinas do Aventino e o Ianículo, e fundou a cidade de Ostia. Morreu tras un logo reinado.


Post hunc Ancus Marcius, Numae ex filia nepos, suscepit imperium. Contra Latinos dimicauit, Auentinum montem

ciuitati adiecit et Ianiculum, apud ostium Tiberis ciuitatem supra mare sexto decimo miliario ab urbe Roma

condidit. Vicesimo et quarto anno imperii morbo periit.

14


NOTATE BENE:
• Numae ex filia nepos: Ancus Marcius ex Numae filia nascitur.

• suscepit imperium = regnauit

• dimicauit = pugnauit

15


TEXTO 007: 1.6
GALLAICA LINGVA SVMMA: Conta Eutropio que tras Anco Marcio foi rei Tarquinio Prisco (Tarquinio o Vello), que fixo moitas cousas en Roma.
Tamén loitou contra os sabinos e arrebatoulles moito territorio, polo que foi o primeiro que celebrou o triunfo en Roma. Morreu, tras un longo reinado, a
mans dos fillos de Anco Marcio.


Deinde regnum Priscus Tarquinius accepit. Hic numerum senatorum duplicauit, circum Romae aedificauit, ludos

Romanos instituit, qui ad nostram memoriam permănent. Vicit idem etiam Sabinos et non parum agrorum

sublatum isdem urbis Romae territorio iunxit, primusque triumphans urbem intrauit. Muros fecit et cloacas,

Capitolium inchoauit. Tricesimo octauo imperii anno per Anci filios occisus est, regis eius, cui ipse successerat.

16


NOTATE BENE:
• circum : no mundo romano o circo é o recinto (e maila construción) onde se facían as carreiras de cabalos.
• idem : pronome de identidade idem, eadem idem
• et non parum agrorum sublatum isdem urbis Romae territorio iunxit
◦ non parum agrorum é unha construción moi latina equivalente a non paucos agros
▪ et non paucos agros isdem [Sabinis] sublatos urbis Romae territorio iunxit
◦ Simplificacións:
▪ 01: et multos agros, quos Sabinis [isdem] sustulerat, Romae territorio iunxit
▪ 02: et multos agros ab Sabinis capit et eas terras Romae iungit
• triumphans :
◦ Fixádevos moito na forma desta palabra, relacionada co verbo triumpho (1). Desta forma falomos na lección 26.
◦ A cerimonia do triunfo era a máis alta distinción que podía acadar un militar romano.
• per Anci filios occisus est : ab Anci filiis occisus est. Nótese como o complemento axente é introducido mediante per + ac.
(de aí a construción romance) no canto de ab + abl., como se esperaría no latín clásico.

17


TEXTO 008: 1.7
GALLAICA LINGVA SVMMA: Conta Eutropio que tras Tarquinio Prisco o novo rei de Roma é Servio Tulio, quen, entre outras
cousas, foi o primeiro que realizou un censo da poboación romana. Morreu asasinado a mans de seu xenro e filla.

Post hunc Seruius Tullius suscepit imperium, genitus ex nobili feminā, captiuā tamen et ancillā. Hic quoque Sabinos subegit,

montes tres, Quirinalem, Viminalem, Esquilinum, urbi adiunxit, fossas circum murum duxit. Primus omnium censum ordinauit,

qui adhuc per orbem terrarum incognitus erat. Sub eo Roma, omnibus in censum delatis, habuit capita LXXXIII milia ciuium

Romanorum cum his, qui in agris erant. Occisus est scelere generi sui Tarquinii Superbi, filii eius regis, cui ipse successerat,

et filiae, quam Tarquinius habebat uxorem.

18


NOTATE BENE:
• incognitus erat : non é un tempo composto da voz pasiva.
• omnibus in censum delatis: abl. abs. = postquam omnes ciues in censum se detulerant (in censum deferri: presentarse para
valoración (isto é; presentarse para ser censado)
• LXXXIII: octoginta et tria
• scelere : abl. de causa “por causa dunha acción criminal”
• generi : de gener, generi (non de genus, generis)

19


TEXTO 009: 1.8

LINGVA GALLAICA FRAGMENTI SVMMA: Conta Eutropio que Lucio Tarquinio Soberbio foi o último rei de Roma. A pesar dos
seus logros foi deposto do trono por causa do seu fillo. Este violou a unha nobre romana, que denunciou o feito a seu home e a seu
pai antes de se suicidar. Nestas circunstancias, D. Xunio Bruto promove un levantamento que remata coa expulsión de Tarquinio e
maila súa familia de Roma, levantamento secundado polo exército, que abandonou ó rei no asedio da cidade de Árdea. Así rematou a
monarquía en Roma, cando o territorio da cidade non se extendía máis alá de quince millas.

LINGVA LATINA FRAGMENTI SVMMA: L. Tarquini Superbus, ultimus rex romanus, multa fecit. Sed imperium amisit, quod

Tarquinius, filius sui, in Lucretiam, nobilem romanam, scelus fecit. Vbi ultimus rex Roma exiit, Romae paruum territorii erat.

20



L. Tarquinius Superbus, septimus atque ultimus regum, Volscos (quae gens ad Campaniam euntibus non longe ab urbe est) uicit; Gabios ciuitatem et Suessam Pometiam subegit;

cum Tuscis pacem fecit et templum Iouis in Capitolio aedificauit. Postea Ardeam oppugnans, in octauo decimo miliario ab urbe Roma positam ciuitatem, imperium perdidit.

Nam cum filius eius, et ipse Tarquinius, iunior nobilissimam feminam Lucretiam eandemque pudicissimam, Collatini uxorem, stuprasset eaque de iniuria marito et patri et amicis

questa fuisset, in omnium conspectu se occīdit. Propter quam causam Brutus, parens et ipse Tarquinii, populum concĭtauit et Tarquinio ademit imperium. Mox exercitus quoque

eum, qui ciuitatem Ardeam cum ipso rege oppugnabat, reliquit; ueniensque ad urbem rex portis clausis exclusus est, cumque imperasset annos quattuor et uiginti cum uxore et

liberis suis fugit. Ita Romae regnatum est per septem reges annis ducentis quadraginta tribus, cum adhuc Roma, ubi plurimum, uix usque ad quintum decimum miliarium

possideret.

21


NOTATE BENE:
• Volscos, quae gens = Volscos, gentem quae ... Adexectivo-relativo. Nótese o uso do relativo como un adxectivo (“ós Volscos, o cal pobo ... “ > “ós
Volscos, pobo que ...”)
• ad Campaniam euntibus : literalmente “para os que marchan cara Campania”, co sentido de ó sur de Roma. Exemplo do que a gramática
tradicional chama dativo de relación.
• Gabios ... et Suessam Pometiam : Gabios e Suesa Pomecia eran dúas cidades do Lacio, próximas a Roma. Así tamén Árdea.
• cum ... stuprasset ...-que ... questa fuisset :
◦ construción de cum histórico.
◦ stuprasset = stuprauisset
◦ questa fuisset = questa esset = pretérito plpf. de subxuntivo pasivo do vb. queror, quereris, queri, questus sum (depoñente = forma pasiva
pero significado activo)
◦ simplificación: nam Tarquinii filius nobilissimam et pudicissimam feminam, Lucretiam nomine, uiolauit (ea femina Collatini uxor erat);
deinde Lucretia iniuriam marito et patri et amicis narrauit et in omnium conspectu se occidit.
• fifliusn eius = filius Tarquinii
• et ipse Tarquinius iunior : aquí et é un adverbio (“tamén”) e non unha conxunción.
• parens et ipse Tarquinii : aquí et é un adverbio (“tamén”) e non unha conxunción. Ademais parens significa aquí “familiar” (Brutus Tarquinii
necessarius erat (parens = necessarius)).
• eaque = et Lucretia
• imperasset = imperauisset
• Ita Romae regnatum est per septem reges : ita Roma septem reges habuit
◦ regnatum est: pasiva impersoal (“reinouse” > “houbo monarquía”)
◦ cum ... possideret : cum histórico
◦ adhuc : valor temporal (“ata ese momento”)
◦ eo tempore Roma uix usque ad quintum decimum miliarium possidebat, ubi plurimum territorium habebat.

22


TEXTO 010: 1.9

LINGVA GALLAICA FRAGMENTI SVMMA: [010.01:1.9] Conta Eutropio que a partir deste momento houbo en Roma dous
cónsules cada ano; dous, para que se un quixera facer mal, o outro puidese impedilo; durante un ano, para que foran conscientes de
que tras gobernaren volverían ser cidadáns particulares. [010.02:1.9] Os primeiros cónsules foron L. Xunio Bruto e Tarquinio
Colatino, pero este logo foi expulsado de Roma, porque se decidiu que non ficase nela ningún con ese nome. Por outra parte, o
deposto rei Tarquinio o soberbio atacou Roma nun intento de recupera-lo trono.

LINGVA LATINA FRAGMENTI SVMMA: (1) Qua de causa pro uno rege duo consules creati sint et imperium per annum datum

sit narrat Eutropius. (2) Qui primi consules sint et qua de causa alter ex urbe expulsus sit narrat. (3) Tarquinium, ultimum

Romanorum regem, urbem Romam oppugnare narrat.

FRAGMENTVM DISCIPVLIS ACCOMMODATVM: (1) Post haec consules Romae imperium suscipere coeperunt. Hac causa pro

uno rege duo consules creati sunt, ut alter (habens potestatem similem) alterum (malum facere uolentem) coerceret. Hac causa

imperium annuum esse uoluerunt, ne consules potestati longae adsuefacti superbi essent (consules scibant se post annum priuatos

ciues futuros esse). (2) Primo anno ab expulsis regibus L. Iunius Brutus et T. Collatinus consules fuerunt, sed hac causa potestas

statim Tarquinio ademitur, quod Romani nullum Tarquinium Romae manere uolebant. Igitur Tarquinius Collatinus ex Roma migrauit

et L. Valerius Publicola consul creatus est. (3) Tarquinius tamen, ultimus Romanorum rex, in Romam bellum gessit, ut imperium

iterum caperet.

23


EVTROPII FRAGMENTVM (010.01:1.9)

Hinc consules coepere, pro uno rege duo, hac causa creati, ut, si unus malus esse uoluisset, alter eum, habens

potestatem similem, coerceret. Et placuit ne imperium longius quam annuum haberent, ne per diuturnitatem

potestatis insolentiores redderentur, sed ciuiles semper essent, qui se post annum scirent futuros esse

priuatos.

24


Notate bene:
• hinc : adv. "a partir deste momento"
• coepere = coeperunt. Coepere é unha forma arcaica ou poética.
◦ hinc consules coeperunt, duo pro uno rege creati hac causa, ut ...
• ut ... coerceret : introduce unha oración subordinada adverbial final
• unus ... alter ... : “un ... outro ...” correlación.
• ne imperium longius quam annuum <consules> haberent :
◦ ne : introduce unha oración subordinada sustantiva en función de suxeito de placuit (quid Romanis placuit? Romanis
placuit ne imperium longius quam annuum consules haberent). É unha construción semellante á vista en clase cos verbos
impero, rogo ou persuadeo. Sen embargo neste caso a oración introducida por ne desenvolve a función de suxeito.
• ne per diuturnitatem potestatis insolentiores redderentur :
◦ ne : introduce unha oración subordinada adverbial final
◦ ne ... redderentur = para que non se volvesen ....
• qui se post annum scirent futuros esse priuatos : qui (consules) scirent se post annum priuatos futuros esse
◦ qui ... scirent : oración subordinada de relativo con verbo en subxuntivo. Pódese entender con valor causal (quod consules
scibant se post annum ciues priuatos futuros esse).
◦ futuros esse : infinitivo de futuro de sum. É o núcleo da orac. sub. sust. de infinitivo, en función de C.D. de scirent. Está
pendente ver estes infinitivos de futuro e outros (U.D. 41).

25


Texto 010 (02) : 1.9

Fuerunt igitur anno primo ab expulsis regibus consules L. Iunius Brutus, qui maxime egerat ut Tarquinius

pelleretur, et Tarquinius Collatinus, maritus Lucretiae. Sed Tarquinio Collatino statim sublata est dignitas.

Placuerat enim ne quisquam in urbe remaneret, qui Tarquinius uocaretur. Ergo accepto omni patrimonio suo ex

urbe migrauit, et loco ipsius factus est L. Valerius Publicola consul. (3) Commouit tamen bellum urbi Romae rex

Tarquinius, qui fuerat expulsus, et collectis multis gentibus, ut in regnum posset restitui, dimicauit.

26


NOTATE BENE:
• qui maxime egerat ut Tarquinius pelleretur = L. Iunius Brutus multum fecerat ut Tarquinius Roma exiret.

• sublata est < suffero

• dignitas : aquí co sentido de cargo

• placuerat ... ne quisquam in urbe remaneret : fíxate ben en cal él o suxeito de placuerat (quid Romanis placuerat? Romanis

placuerat ne quisquam in uerbe remaneret, qui Tarquinius uocaretur . Recordade que ut/ne son conxuncións que poden

introducir oracións subordinadas sustantivas ( te rogo ut/ne uenias), e que as Oracs. Subs. Susts. poden desenvolver outras

funcións ademais da de C.D.

◦ quisquam : pronome indefinido empregado normalmente en oracións negativas.

• fuerat expulsus = expulsus erat

• restitui : fixádevos que este é o infinitivo de presente pasivo do verbo restituo (3).

27

Caderno evtropivs alumno_01-10

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Mehr von IES Armando Cotarelo Valledor, Vilagarcía de Arousa, Galicia, España

Mehr von IES Armando Cotarelo Valledor, Vilagarcía de Arousa, Galicia, España (20)

Caderno evtropivs alumno_01-10