2. Të gjitha gjallesat lindin ,
marrin fryme , ushqehen ,
levizin, riprodhohen , rriten,
zhvillohen dhe vdesin. Pra,
kryejnë ciklin jetësor.
3. Të gjitha qeniet e gjalla kanë disa karakteristika të
përbashkëta:
1.Qeniet e gjalla janë të ndërtuara nga Qeliza - njësia bazë
e strukturës dhe e funksionit.
2.Qeniet e gjalla ruajnë një Mjedis të brendshëm të
qendrueshëm.
3.Qeniet e gjalla karakterizohen nga Aftësia për
Riprodhim.
4.Të gjitha qeniet e gjalla i trashegojnë tiparet e tyre, sepse
kanë një Kod Gjenetik Universal (ADN).
5.Si grup, qeniet e gjalla Evolojnë, pra ndryshojnë me
kalimin e kohës.
6.Qeniet e gjalla u përgjigjen ngacmimeve që vijnë nga
Mjedisi ku jetojnë.
7.Qeniet e gjalla marrin dhe përdorin Lëndë dhe Energji.
8.Qeniet e gjalla rriten dhe Zhvillohen.
4. Proçeset jetësore të së gjallës
1. Frymëmarrja
2. Lëvizja
3. Aftësia për t’u ushqyer
4. Riprodhimi
5. Ndjeshmëria
2. Sekretimi
5. 1. Të gjithë organizmat janë të ndërtuara nga Qelizat.
Qelizat janë njësitë më të vogla të gjalla të një organizmi.
Të gjitha organizmat janë të ndërtuara dhe zhvillohen nga
qelizat. Të gjitha qelizat përmbajnë një lëndë të gjallë që
quhet citoplazma. Disa organizma janë të përbërë vetëm nga
një qelizë (organizma njëqelizore). Kjo qelizë zakonisht
është identike me qelizën prindërore.
•Organizmat shumëqelizore
Shumica e organizmave janë të përbërë nga shumë qeliza
(organizmat shumëqelizore). Qelizat janë në proces
diferencimi (i nënshtrohen diferencimit). Qelizat janë shumë të
organizuara. Qelizat në organizmat shumëqelizore. Në
organizmat shumëqelizore,
shumë qeliza janë të
specializuara për të kryer funksione specifike. Qelizat janë
gjithmonë shumë të vogla. Madhësia e organizmave
shumëqelizore varet nga numri i qelizave dhe NUK varet nga
madhësia e tyre (qelizave).
Në përbërje të qelizave ka molekula komplekse, si p.sh. enzimat
dhe proteinat që marrin pjesë në proceset kryesore për
vazhdimësinë e jetës së gjallesave. Në sendet pa jetë, këto
molekula komplekse mungojnë.
6. Janë shtatë karakterisitika që
gjallesat përmbushin:
Frymëmarrja është ndarje e glukozës për lirimin e energjisë në një formë që çdo qelizë mund të
përdori. Ka dy lloje të ndryshme të frymëmarrjes;
Aerobic - Përdoret në shumicën e kohës
Anaerobe - përdoret vetëm gjatë “ushtrimeve te fuqishme”.
Sekretim është heqja e
toksinave
produktet e mbeturinave të reaksioneve metabolike
Substancat e tejkalimeve te kerkesave(si uji)
hormonet e shfrytezuara
•
•
•
•
Ndjeshmëria :
Të gjithë organizmat e gjallë mund të ndjejnë ndryshimet në mjedisin e tyre , dhe u përgjigjen
ngacmimeve . Ndryshimet që ndjejnë përfshijnë tepmeraturen, tingujt, prezencën kimike, dhe
shumë të tjerë në varësi të organizmit.
Riprodhimi
Të gjithë organizmat prodhojnë organizma të rinj të
ngjashëm me veten e tyre përmes procesit të
RIPRODHIMIT. Riprodhimi nuk është i rëndësishëm për
mbijetesën e individit, por është i rëndësishëm për
vazhdimësinë e llojit (species)
6
7. Lëvizja
Kafshët lëvizin nga një vend në tjetrin . Bimët kthehen
drejt dritës dhe rrënjët e bimëve rriten poshtë në tokë ,
bimët vetushqehen, ndërsa kafshët lëvizin për të gjetur
ushqimin.
Ushqyerja
Ushqimi përdoret për të prodhuar energji . Bimët
përdorin rrezet e diellit për të “përgatitur” ushqimin e
tyre (nëpërmjet proçesit të fotozintezës ). Organizmat
duhet të gjejnë ushqim në mjedisin e tyre dhe
përshtaten në të. Ndërsa kafshët ushqehen me bimë
dhe kafshë të tjëra më të vogla.
Rritja
Gjalesat rriten në pamjen e tyre fizike por edhe në
numrin e qelizave. Fëmijët rriten dhe quhen “të rritur”
ndërsa fara bëhet bimë.