1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT
TP. HOÀ CHÍ MINH
GIAÙO TRÌNH
PHÖÔNG PHAÙP
GIAÛNG DAÏY
S
P
K
T (LÖU HAØNH NOÄI BOÄ)
TP. HOÀ CHÍ MINH, THAÙNG 01 NAÊM 2007
Trang-1-

2. CHUÛ BIEÂN
TS. NGUYEÃN VAÊN TUAÁN
THÖ KYÙ - BIEÂN TAÄP
VOÕ ÑÌNH DÖÔNG
TAÄP THEÅ CAÙC CAÙC TAÙC GIAÛ
TS. VOÕ THÒ XUAÂN PHAÀN 1:
TS. NGUYEÃN VAÊN TUAÁN THIEÁT KEÁ GIAÛNG DAÏY
TS. PHAN LONG PHAÀN 2:
KS.NGUYEÃN MINH KHAÙNH PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC
THS. LEÂ THÒ HOAØNG PHAÀN 3:
TS. NGUYEÃN VAÊN TUAÁN PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC
THS. NGUYEÃN THÒ PHÖÔNG
HOA PHAÀN 4:
THS.ÑOÃ THÒ MYÕ TRANG KIEÅM TRA - ÑAÙNH GIAÙ
KS.ÑAËNG THÒ DIEÄU HIEÀN
Trang-2-

3. LÔØI TÖÏA
Phương pháp dạy học là một bộ phận của Bộ môn “Lý luận dạy học”, nhằm
cung cấp cho Giáo sinh các kiến thức khoa học về lý luận thiết kế dạy học, phương
pháp dạy học, phương tiện dạy học cũng như lý thuyết về kiểm tra đánh giá thành tích
học tập của học sinh, đồng thời là những định hướng giúp Giáo sinh có thể thực hiện
tốt các chức năng và nhiệm vụ dạy học sau khi ra trường.
Giáo trình này được biên soạn và chỉnh sửa từ giáo trình môn “Phương pháp
giảng dạy đại cương” từ năm 1978 và các tài liệu bài giảng của các Giáo viên Bộ môn
Phương pháp Giảng dạy.
Trên cơ sở yêu cầu của thực tiễn dạy học ở các trường Trung cấp chuyên
nghiệp, các trường dạy nghề, nơi các Giáo sinh của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật
công tác sau này, đồng thời trên cơ sở phân bố chương trình các môn thuộc “Khoa học
giáo dục” đào tạo giáo viên dạy kỹ thuật, giáo trình được thiết kế gồm 4 phần: phần
thiết kế dạy học; phần phương tiện dạy học; phần phương pháp dạy học; phần kiểm tra
và đánh giá thành tích học tập.
Phần một đề cập đến các nội dung kiến thức về như mục tiêu dạy học, nội dung
chương trình đào tạo và cũng như những định hướng về thiết kế nội dung chương
trình đào đối với các cơ sở đào tạo nghề trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Trong
phần này giáo sinh sẽ nắm được các kế hoạch dạy học đối với người giáo viên và cũng
như cách thức biên soạn tài liệu dạy học.
Phần hai là những kiến thức lý luận về phương tiện dạy học và các kỹ thuật
thiết kế chế tạo cũng như kỹ thuật sử dụng các phương tiện kỹ thuật dạy học.
Phần ba là những kiến thức đại cương về phương pháp dạy học, các đặc trưng
của phương pháp dạy học và cách vận dụng của các phương pháp dạy học thông dụng
trong truờng chuyên nghiệp và dạy nghề.
Phần bốn bao gồm các kiến thức đại cương về kiểm tra đánh giá thành tích học
tập và cũng như các phương pháp kiểm tra đánh giá cho điểm.
Ñaây laø giaùo trình tạm thời cuûa moân “Phöông Phaùp Giaûng Daïy’’phuïc vuï cho
Giaùo sinh tröôøng Ñaïi Hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. Hoà Chí Minh, hoïc vieân caùc lôùp
boài döôõng sö phaïm cuõng nhö caùc baïn ñoïc quan taâm ñeán lónh vöïc noùi treân.
Maëc daàu, caùc taùc giaû ñaõ coá gaéng raát nhieàu ñeå bieân soaïn taøi lieäu treân, tuy
nhieân cuõng khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Raát mong nhaän ñöôïc caùc yù kieán
ñoùng goùp cuûa baïn ñoïc cho taøi lieäu ngaøy caøng phong phuù hôn. Caùc yù kieán xin göûi veà
Khoa Sö Phaïm Kyõ Thuaät, tröôøng Ñaïi hoïc Sö Phaïm Kyõ Thuaät Thaønh Phoá Hoà Chí
Minh, soá 01, Voõ Vaên Ngaân, Thuû Ñöùc, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh .
Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, thaùng 09 naêm 2006
Caùc taùc giaû
Trang-3-

4. MỤC LỤC
ĐỀ MỤC NỘI DUNG TRANG
PHAÀN 1. THIEÁT KEÁ DAÏY HOÏC 8
BAØI 1. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 8
1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM 8
2. CAÙC LOAÏI VAØ CAÙC MÖÙC ÑOÄ CUÛA MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 10
2.1. CAÙC LOAÏI MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 10
2.2. CAÙC CAÁP ÑOÄ DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC 11
3. TÍNH CUÏ THEÅ VAØ CHÍNH XAÙC CUÛA VIEÄC DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU 12
DAÏY HOÏC
4. TRIEÅN KHAI MUÏC TIEÂU CHI TIEÁT TÖØ MUÏC TIEÂU CHUYEÂN MOÂN 13
BAØI 2. NỘI DUNG CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO NGHEÀ 17
1. ÑAÏI CÖÔNG VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC 17
1.1. KHÁI NIỆM VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC 17
1.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỘI DUNG DẠY HỌC 17
1.3. THÀNH PHẦN CỦA NỘI DUNG DẠY HỌC 18
2. CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO 18
2.1. CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO 18
2.2. NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ NGUYÊN TẮC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG 21
TRÌNH ĐÀO TẠO TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC NGHỀ
2.3. QUI TRÌNH XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGHỀ 22
BAØI 3. PHAÙT TRIEÅN TAØI LIEÄU DAÏY HOÏC 24
1. GIAÙO TRÌNH 24
1.1. ÑÒNH NGHÓA, CHÖÙC NAÊNG VAØ YEÂU CAÀU 24
1.2. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHO VIEÄC BIEÂN SOAÏN GIAÙO TRÌNH 25
1.3. CAÁU TRUÙC CUÛA GIAÙO TRÌNH 26
1.4. QUI TRÌNH SOẠN GIAÙO TRÌNH 27
2. BIEÂN SOAÏN PHIEÁU DAÏY HOÏC: 29
2.1. ÑAÏI CÖÔNG 29
2.2. CAÙC LOAÏI PHIEÁU DAÏY HOÏC 30
BAØI 4. KẾ HOAÏCH GIAÛNG DAÏY 38
1. LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY 38
1.1. ÑÒNH NGHÓA 38
1.2. THAØNH PHAÀN CUÛA LÒCH TRÌNH GIAÛNG DAÏY 38
2. GIAÙO AÙN 39
2.1. ÑÒNH NGHÓA 39
2.2. PHAÂN LOAÏI 39
Trang-4-

5. 2.3. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA SOAÏN GIAÙO AÙN 39
2.4. THAØNH PHAÀN CUÛA MOÄT GIAÙO AÙN 40
2.5. MAÃU GIAÙO AÙN 40
PHAÀN 2. PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 44
BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 44
I. ÑAÏI CÖÔNG : 44
1. PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC TRONG QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC 44
2. ÑÒNH NGHÓA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 46
3. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 46
4. TÍNH CHAÁT CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 49
5. NGUYEÂN TAÉC SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG TIEÂN DAÏY HOÏC 50
6. CÔ SÔÛ CHUNG ÑEÅ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC. 50
II. KÊNH THU NHẬN THÔNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP SỰ DỤNG 51
PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC HIỆU QUẢ
1. SÖÏ THU NHAÄN THOÂNG TIN QUA CAÙC KEÂNH TRUYEÀN THOÂNG 51
2. CAÙC MÖÙC ÑOÄ TRÖÏC QUAN 52
3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP TĂNG HIỆU QUẢ DẠY HỌC 54
III. VAI TROØ KHAÛ NAÊNG VAØ CAÙC CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN 54
DAÏY HOÏC
1. VAI TROØ VAØ KHAÛ NAÊNG 54
1.1. VAI TROØ 54
1.2. KHAÛ NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 55
2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC 56
2.1. CHÖÙC NAÊNG XEÙT THEO MOÁI QUAN HEÄ CÔ BAÛN CUÛA QUAÙ 56
TRÌNH DAÏY HOÏC
2.2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN DAÏY HOÏC XEÙT THEO CAÙC 57
KHAÂU CUÛA QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC
BAØI 2. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 59
I. ÑAÏI CÖÔNG 59
1. PHAÏM Vl SÖÛ DUÏNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 59
2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 60
3. CAÙC LOAÏI PHÖÔNG TIEÄN NHÌN 60
II. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TRÖÏC QUAN PHAÚNG 60
1. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TÓNH KHOÂNG GIAN HAI CHIEÀU 60
1.1. XEÙT VEÀ NOÄI DUNG PHÖÔNG TIEÄN 60
1.2. PHÖÔNG TIEÄN NHÌN TÓNH HAI CHIEÀU XEÙT THEO KYÕ THUAÄT SÖÛ 61
DUÏNG
2. CAÙC LOAÏI BAÛNG TRÌNH BAØY 63
Trang-5-

6. III. VAÄT THAÄT–MOÂ HÌNH-TRIEÃN LAÕM–THAM QUAN 65
1. VAÄT THAÄT 65
2. MOÂ HÌNH 66
2.1. KHAÙI NIEÄM 66
2.2. MUÏC ÑÍCH CUÛA VIEÄC SÖÛ DUÏNG MOÂ HÌNH 66
2.3. CAÙC LOAÏI MOÂ HÌNH 66
3. TRIEÅN LAÕM 67
4. THAM QUAN 68
BAØI 3. PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI 71
I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI 71
1. CAÙC ÑAËC ÑIEÅM 71
2. SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG TIEÄN CHIEÁU ROÏI 71
II. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU VAØ KYÕ THUAÄT SÖÛ DUNG 72
1. CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU 72
2. KYÕ THUAÄT SÖÛ DUÏNG CAÙC LOAÏI MAÙY CHIEÁU TÓNH THOÂNG 73
DUÏNG
BAØI 4. ÑA PHÖÔNG TIEÄN TRONG DAÏY HOÏC 77
I. TRUYEÀN HÌNH VAØ VIDEO DAÏY HOÏC 77
1. ÑAËC ÑIEÅM CUÛA TRUYEÀN HÌNH VIDEO DAÏY HOÏC 77
2. CAÙC LOAÏI TRUYEÀN HÌNH DAÏY HOÏC 77
3. SÖÛ DUÏNG BAÊNG GHI HÌNH TRONG DAÏY HOÏC (VIDEO) 78
II. ÑA PHÖÔNG TIEÄN VÔÙI COÂNG NGHEÄ THOÂNG TIN TRONG DAÏY 80
HOÏC
1. ÑAÏI CÖÔNG 80
2. MAÙY VI TÍNH VAØ KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC 82
3. NHÖÕNG PHAÀN MEÀM THOÂNG DUÏNG TRONG DAÏY HOÏC 85
PHAÀN 3. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 86
BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 86
1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 86
1.1. KHAÙI NIEÄM PHÖÔNG PHAÙP 86
1.2. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 87
2. CAÁU TRUÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 88
3. PHAÂN LOAÏI CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 89
4. CAÙC CÔ SÔÛ LÖÏA CHOÏN PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC 95
BAØI 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP TRUYEÀN THUÏ 97
Trang-6-

7. I. PHÖÔNG PHAÙP THUYEÁT TRÌNH 97
1. ÑÒNH NGHÓA 97
2. ĐIỂM MẠNH VÀ HẠN CHẾ CỦA PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH 98
3. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG PHAÙP THYEÁT TRÌNH 99
4. CẤU TRÚC BÀI THUYẾT TRÌNH 100
5. VẬN DỤNG 101
5.1. NHỮNG YẾU TỐ CHI PHỐI BÀI THUYẾT TRÌNH 101
5.2. GỢI Ý CHUẨN BỊ VÀ THỰC HIỆN BÀI THUYẾT TRÌNH 102
II. PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH LAØM MAÃU 105
1. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHUNG 105
2. CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN PHÖÔNG PHAÙP DIEÃN TRÌNH 106
3. VAÄN DUÏNG VAØ ÑAÙNH GIAÙ BAØI DIEÃN TRÌNH LAØM MAÃU 109
BAØI 3. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC COÙ TÍNH CHAÁT ÑOÁI THOAÏI 111
I. PHÖÔNG PHAÙP ÑAØM THOAÏI 111
1. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHUNG 111
2. NHÖÕNG YEÂU CAÀU CÔ BAÛN TRONG VIEÄC SÖÛ DUÏNG PHÖÔNG 112
PHAÙP
3. MOÄT SOÁ ÑÒNH HÖÔÙNG ÑAÙNH GIAÙ BAØI DAÏY BAÈNG PHÖÔNG 115
PHAÙP ÑAØM THOAÏI
II. PHÖÔNG PHAÙP THAÛO LUAÄN 116
1. NHỮNG CƠ SỞ CHUNG 116
2. PHAÂN LOAÏI PHÖÔNG PHAÙP THAÛO LUAÄN 116
3. ÖU ÑIEÅM VAØ HAÏN CHEÁ 117
4. TOÅ CHÖÙC THAÛO LUAÄN NHOÙM 117
BAØI 4. TOÅ CHÖÙC DAÏY THÖÏC HAØNH 121
I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT VEÀ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH 121
1. KHAÙI NIEÄM 121
2. NHIEÄM VUÏ CUÛA DAÏY THÖÏC HAØNH 121
3. PHAÂN LOAÏI 121
4. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH KYÕ NAÊNG 122
5. THÖÏC HIEÄN BAØI DAÏY THÖÏC HAØNH 123
II. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH 124
1. PHÖÔNG PHAÙP DẠY THỰC HAØNH 4 BÖÔÙC 124
2. PHÖÔNG PHAÙP DẠY THỰC HAØNH 3 BÖÔÙC 126
3. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY THÖÏC HAØNH 6 BÖÔÙC 127
BAØI 5. HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC 130
I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC 130
II. CAÙC HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC HOÏC 130
Trang-7-

8. 1. DAÏY HOÏC TOAØN LÔÙP - TRÖÏC DIEÄN 131
2. DAÏY HOÏC CAÙ NHAÂN – CHUYEÂN BIEÄT HOÙA 131
3. DAÏY HOÏC THEO NHOÙM 132
BAØI 6. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ 134
1. KHAÙI NIEÄM 134
2. ÑAËC TRÖNG CUÛA DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ: 134
2.1. ÑAËC TRÖNG CÔ BAÛN CUÛA DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ LAØ 134
XUAÁT TÖØ TÌNH HUOÁNG COÙ VAÁN ÑEÀ
2.2. QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC THEO PHÖÔNG PHAÙP GQVÑ ÑÖÔÏC CHIA 135
THAØNH NHÖÕNG GIAI ÑOAÏN COÙ MUÏC ÑÍCH CHUYEÂN BIEÄT.
2.3. QUAÙ TRÌNH DAÏY HOÏC THEO PHÖÔNG PHAÙP GQVÑ BAO GOÀM 137
NHIEÀU HÌNH THÖÙC TOÅ CHÖÙC ÑA DAÏNG
2.4. COÙ NHIEÀU MÖÙC ÑOÄ TÍCH CÖÏC THAM GIA CUÛA HOÏC SINH KHAÙC 137
NHAU
3. ÖU ÑIEÅM VAØ HAÏN CHEÁ CUÛA PHÖÔNG PHAÙP 138
4. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CUÏ THEÅ DAÏY HOÏC GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ 139
4.1. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU TÌNH HUOÁNG 139
4.2. PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC THEO DÖÏ AÙN (Projectmethode) 143
PHAÀN 4. KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ 148
BAØI 1. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ 148
I. KHAÙI NIEÄM 148
1. ÑÒNH NGHÓA 148
2. CHÖÙC NAÊNG CUÛA KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ. 148
3. PHAÂN LOAÏI KIEÅM TRA 149
II. MUÏC ÑÍCH CUÛA KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GÍA 149
1. MUÏC ÑÍCH CÔ BAÛN 149
2. MUÏC ÑÍCH CUÏ THEÅ 149
2.1. ÑOÁI VÔÙI HOÏC SINH 149
2.2. ÑOÁI VÔÙI GIAÙO VIEÂN 149
2.3. ÑOÁI VÔÙI NHAØ TRÖÔØNG, PHUÏ HUYNH VAØ CAÙC CÔ QUAN GIAÙO 149
DUÏC
III. CAÙC TIEÂU CHUAÅN CUÛA MOÄT BAØI KIEÅM TRA 150
1. COÙ GIAÙ TRÒ 150
2. ÑAÙNG TIN CAÄY 150
3. DEÃ SÖÛ DUÏNG 150
IV. CAÙC NGUYEÂN TAÉC ÑAÙNH GIAÙ 151
1. KHAÙCH QUAN 151
Trang-8-

9. 2. DÖÏA VAØO MUÏC TIEÂU DẠY HọC 151
3. TOAØN DIEÄN 151
4. ÑAÙNH GIAÙ PHAÛI THÖÔØNG XUYEÂN VAØ COÙ KEÁ HOAÏCH 151
5. ÑAÙNH GIAÙ NHAÈM CAÛI TIEÁN PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY, HOAØN 151
CHÆNH CHÖÔNG TRÌNH HOÏC
BAØI 2. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP KIEÅM TRA 153
I. KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP (KIEÅM TRA MIEÄNG) 153
1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 153
2. PHAÂN LOAÏI KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 153
3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM CUÛA KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 153
4. VAÄN DUÏNG KIEÅM TRA VAÁN ÑAÙP 154
II. KIEÅM TRA VIEÁT 155
1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG 155
2. PHAÂN LOAÏI 155
3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM 155
4. VAÄN DUÏNG 156
III. KIEÅM TRA THÖÏC HAØNH 156
1. CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP SÖÛ DUÏNG 156
2. PHAÂN LOAÏI 156
3. ÖU VAØ NHÖÔÏC ÑIEÅM 157
4. VAÄN DUÏNG 157
BAØI 3. TRAÉC NGHIEÄM 159
I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ TRAÉC NGHIEÄM 159
1. SÔ LÖÔÏC VEÀ QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA 159
TRAÉC NGHIEÄM
2. ÑAËC ÑIEÅM CÔ BAÛN CUÛA TRAÉC NGHIEÄM 160
II. PHAÂN LOAÏI TRAÉC NGHIEÄM 160
1. TRAÉC NGHIEÄM ĐUÙNG - SAI 161
2. TRAÉC NGHIEÄM NHIEÀU LÖÏA CHOÏN: KYÙ HIEÄU "MCQ" 162
3. TRAÉC NGHIEÄM GHEÙP HÔÏP 163
4. TRAÉC NGHIEÄM ÑIEÀN KHUYEÁT 164
III. SOAÏN BAØI TRAÉC NGHIEÄM 165
1. DAØN BAØI TRAÉC NGHIEÄM 165
2. HÌNH THỨC TRẮC NGHIỆM 166
IV. ÖU NHÖÔÏC ÑIEÅM CUÛA KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM 166
1. ÖU ÑIEÅM 166
2. NHÖÔÏC ÑIEÅM 166
3. MOÄT SOÁ ÑIEÅM KHAÙC BIEÄT, TÖÔNG ÑOÀNG GIÖÕA KIEÅM TRA 167
Trang-9-

10. THOÂNG THÖÔØNG, KIEÅM TRA TRAÉC NGHIEÄM
BAØI 4. XÖÛ LYÙ KEÁT QUAÛ KIEÅM TRA ÑAÙNH GIAÙ 169
I. HEÄ THOÁNG ÑIEÅM 169
1. CAÙC LOAÏI HEÄ THOÁNG ÑIEÅM 169
2. YÙ NGHÓA HEÄ THOÁNG ÑIEÅM 10 169
3. HEÄ THOÁNG ÑIEÅM BAÄC 5 170
4. ÑIEÅM CHÖÕ A,B,C,D 170
II. YÙÙ NGHÓA CUÛA CAÙC LOAÏI TRÒ SOÁ 170
1. ÑIEÅM TRUNG BÌNH LYÙ THUYEÁT CUÛA BAØI TRAÉC NGHIEÄM 170
2. ÑIEÅM TRUNG BÌNH CUÛA BAØI TEST: ( X ) 171
3. ÑIEÅM TRUNG VÒ CUÛA BAØI TEST ME (MEDIAN) 171
4. ÑIEÅM YEÁU VÒ MO 172
5. ÑOÄ LEÄCH TIEÂU CHUAÅN δ 172
6. TÍNH ÑIEÅM 172
7. TRÖØ ÑIEÅM ÑOAÙN MOØ 174
Trang-10-

11. PHAÀN 1: THIEÁT KEÁ DAÏY HOÏC
BAØI 1. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
Sau khi hoïc xong baøi naøy, hoïc vieân coù khaû naêng:
− Giaûi thích ñöôïc khaùi nieäm muïc tieâu daïy hoïc, chöùc naêng cuûa noù trong trong hoaït
ñoäng daïy hoïc;
− Giaûi thích ñöôïc caùc möùc ñoä cuûa muïc tieâu daïy hoïc veà kieán thöùc, kyõ naêng vaø thaùi ñoä;
vaø caùch dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc;
− Nhaän bieát ñöôïc phaïm vi dieãn ñaït vaø möùc ñoä dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc;
− Giaûi thích ñöôïc yeâu caàu veà dieãn ñaït muïc tieâu cuï theå vaø roõ raøng .
B. NOÄI DUNG
1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM
Ñeå hieåu roõ muïc tieâu daïy hoïc laø gì, tröôùc tieân chuùng ta haõy tìm hieåu muïc tieâu laø gì.
Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñöôïc ñieàu khieån bôûi aùp löïc cuûa thöïc tieãn vaø muïc tieâu. Muïc tieâu
ñöôïc hieåu laø: caùi ñieåm, caùi yù ñònh, caùi maãu maét mình troâng vaøo, nhaém vaøo1.
Theo töø ñieån tieáng Vieät thoâng duïng NXB Giaùo duïc – 1998, thuaät ngöõ “muïc tieâu”
ñöôïc giaûi thích laø: Ñích ñaët ra caàn phaûi ñaït tôùi.
Theo R.F Mager muïc tieâu daïy hoïc laø moät lôøi phaùt bieåu moâ taû veà keát quaû nhöõng söï
thay ñoåi coù tính mong muoán ôû ngöôøi hoïc sau quaù trình daïy hoïc2.
Theo Chr. Moeller: muïc tieâu daïy hoïc laø söï moâ taû veà traïng thaùi ngöôøi hoïc sau quaù
trình daïy hoïc ñaït ñöôïc.3
Theo S. Bloom: “Noùi ñeán muïc tieâu daïy hoïc (leaner object) laø chuùng toâi muoán noùi
ñeán loái phaùt bieåu roõ raøng veà caùc phöông thöùc theo ñoù chuùng ta coù theå mong ñôïi taïo neân söï
thay ñoåi haønh vi ôû hoïc sinh thoâng qua daïy hoïc. Nhö vaäy, nghóa laø caùc phöông thöùc theo ñoù
hoïc sinh thay ñoåi kieán thöùc (tö duy), tình caûm, vaø ñoäng cô taâm lyù hoùa (kyõ naêng kyõ xảo)”.
Nhö vaäy muïc tieâu daïy hoïc laø söï moâ taû traïng thaùi mong muoán ôû ngöôøi hoïc goàm
haønh vi vaø noäi dung sau quaù trình daïy hoïc caàn phaûi ñaït ñöôïc.
1
Xem Nguyeãn Thuïy Aùi, phöông phaùp daïy kyõ thuaät, ÑHSPKT, 1983 trang 36
2
Robert F. Mager: 1994
3
Xem Decker: Grundlagen und neue Ansaetze in der Weiterbildung 1984 trang 45
Trang-11-

12. Caùc haønh vi ñöôïc trình baøy bôûi caùc ñoäng töø nhö: giaûi thích ñöôïc, laép ñöôïc… Coøn noäi
dung laø ñoái töôïng nhö: caáu taïo cuûa maùy tieän, maïch ñieän ñuùng kyõ thuaät.
Muïc tieâu daïy hoïc chính laø muïc tieâu cho quaù trình daïy hoïc. Quaù trình daïy hoïc coù theå
laø quaù trình daïy moät phaàn baøi daïy, moät baøi, moät moân hoïc hay caû quaù trình ñaøo taïo.
Chính vì vaäy maø muïc tieâu daïy hoïc cuõng chính laø muïc tieâu ñaøo taïo, muïc tieâu cuûa
moät moân hoïc cuï theå naøo ñoù, hoaëc moät phaàn cuûa moät chöông trình moân hoïc hoaëc moät baøi
daïy hay moät phaàn baøi giaûng.
Trong thöïc tieãn hoaït ñoäng giaùo duïc vaø ñaøo taïo coù nhieàu töø ñöôïc gheùp vôùi töø muïc
tieâu nhö muïc tieâu ñaøo taïo, muïc tieâu moân hoïc, muïc tieâu baøi hoïc, muïc tieâu daïy hoïc cuûa baøi
hoïc...vv. Nhöõng nhaø lyù luaän daïy hoïc kỹ thuật - ngheà cuõng ñang vaø ñaõ tìm caùch phaân roõ
giôùi haïn vaø yù nghóa cuûa noù vaø ñi ñeán thoáng nhaát khaùi nieäm trong hoaït ñoäng sö phaïm noùi
chung vaø hoaït ñoäng daïy hoïc trong tröôøng chuyeân nghieäp vaø daïy ngheà noùi rieâng.
Trong thöïc tieãn nhieàu giaùo vieân dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc döôùi daïng laø muïc ñích
yeâu caàu. Muïc ñích daïy hoïc ñöôïc hieåu laø traû lôøi caâu hoûi “ñeå laøm gì ?” .
Muïc ñích thöôøng ñöôïc dieãn ñaït nhö cung caáp, trang bò...vv, coøn yeâu caàu laø yeâu caàu
ngöôøi hoïc phaûi ñaït ñöôïc nhöõng gì, nhöng vaãn coøn coù söï laãn loän, phaàn lôùn laø dieãn ñaït caùc
hoaït ñoäng döï truø cuûa giaùo vieân nhö cung caáp, giaûi thích, trang bò...vv. Vôùi caùch dieãn ñaït
nhö vaäy khoâng xaùc ñònh ñöôïc keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Theo tieáp caän môùi nhieàu nhaø
sö phaïm ôû Vieät Nam ñeà xuaát thay theá cuïm töø “muïc ñích yeâu caàu” baèng “muïc tieâu daïy
hoïc”.
Muïc tieâu daïy hoïc bao goàm caùc chöùc naêng sau ñaây:
− Chöùc naêng ñònh höôùng
o Ñoái vôùi giaùo vieân: Caên cöù vaøo muïc tieâu daïy hoïc laøm cô sôû cho vieäc löïa choïn, xaùc
ñònh noäi dung vaø phöông phaùp phöông tieän daïy hoïc. Ñoàng thôøi coù hoaït ñoäng ñieàu
khieån vaø ñieàu chænh quaù trình daïy hoïc höôùng ñeán muïc tieâu.
o Ñoái vôùi hoïc sinh: Qua taùc ñoäng cuûa giaùo vieân, hoïc sinh yù thöùc ñöôïc muïc tieâu daïy
hoïc ñeå ñieàu chænh hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa mình cho phuø hôïp vaø taïo ñöôïc nhu caàu
hoïc taäp.
− Chöùc naêng kieåm tra: Noù nhö laø nhöõng thöôùc ño maø giaùo vieân caên cöù vaøo ñoù ñeå
ñaùnh giaù thaønh tích hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Coøn hoïc sinh döïa vaøo noù ñeå töï ñaùnh giaù
thaønh tích hoïc taäp cuûa mình töø ñoù ñieàu chænh hoïat ñoäng hoïc taäp cuûa mình.
− Chöùc naêng gaây ñoäng cô hoïc taäp: Giaùo vieân chuyeån ñoåi muïc tieâu daïy hoïc thaønh
döôùi daïng aån trong tình huoáng ñeà ñeå daãn daét hoïc sinh vaøo baøi, qua kích thích ñöôïc
söï höùng thuù hoïc taäp ôû hoïc sinh.
Trang-12-

13. 2. CAÙC LOAÏI VAØ CAÙC MÖÙC ÑOÄ CUÛA MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
2.1. CAÙC LOAÏI MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
Có nhiều cách xác định mục tiêu đánh giá kết quả học tập của học viên (đầu ra của
quá trình dạy học). Tuy nhiên, hiện nay phổ biến hơn cả là cách phân loại của Ben Jamin S.
Bloom4, mặc dù cách phân loại này ra đời từ năm 1956 ở Mỹ. Theo oâng, muïc tieâu daïy hoïc
bao goàm ba loaïi (hoaëc ba lónh vöïc): nhaän thöùc (Cognitives), ñoäng cô taâm lyù hoùa hay kyõ
naêng (Psychomotorish), caûm xuùc thaùi ñoä (Affectives).
a. Muïc tieâu veà nhaän thöùc( Cognitives)
Laø muïc tieâu veà hieåu bieát, giaûi quyeát vaán ñeà. Loaïi muïc tieâu naøy döïa theo möùc ñoä
toång quaùt thaønh 6 caáp baäc:
(1). Bieát: Nhaän bieát ñöôïc caùc tri thöùc qua quaù trình tri giaùc, hình thaønh bieåu töôïng, caùc
khaùi nieäm ban ñaàu sô khai thuû ñoäng. Trình baøy laïi ñöôïc caùc thoâng tin ñaõ thu nhaän
(reproduktion).
Ở mức naøy bao gồm: Neâu laïi ñöôïc nhöõng döõ kieän: heä thoáng thuaät ngöõ, söï kieän., caùc
döõ lieäu, quy öôùc, chieàu höôùng, chuoãi caùc thao taùc, xeáp loaïi, nhaän daïng, löïa choïn…vv. Ví duï:
Nhôù laïi (nhaän daïng laïi) caùc ñònh lí, coâng thöùc toaùn, lí, hoùa, caùc vaät duïng…vv.
(2). HiÓu: Giaûi thích ñöôïc baûn chaát, moái quan heä, noäi haøm vaø ngoaïi dieän cuûa caùc khaùi
nieäm, heä thoáng tri thöùc. Khoâng chæ trình baøy laïi ñöôïc caùc thoâng tin ñaõ thu nhaän maø
coøn giaûi thích ñöôïc baèng ngoân ngöõ cuûa mình (Caáu truùc laïi taøi lieäu theo yù cuûa
mình…vv.)
Ở mức này có chú trọng hơn tới các họat động trí tuệ. Cụ thể: Giải thích, chuyển đổi
vấn đề bằng cách khác, ngôn ngữ khác (nói, viết, biểu tượng).
Diễn đạt: Cấu trúc lại tài liệu bằng vật liệu khác, theo một quan điểm mới, cách hiểu
mới; xác định được nguyên nhân, lấy ví dụ minh họa.
Ngoại suy: Suy luận từ dạng này sang dạng khác.
(3). VËn dông: Ứng dông ®−îc th«ng tin ®· thu nhËn ®Ó gi¶i quyÕt mét t×nh
huống cụ thể, hay moät nhieäm vuï nhaän thöùc.
(4). Ph©n tÝch: Coù theå phaân tích néi dung thμnh nh÷ng chi tiÕt nhá vμ t×m ra c¸c
mèi quan hÖ cÊu tróc vμ tÝnh chÊt cña chóng
(5). Tổng hợp: Tập hợp, lựa chọn, sử dụng, phối hợp những kiến thức và kĩ năng đa dạng,
khác biệt lại với nhau để hoàn thành một nhiệm vụ mới. Ở mức này có khả năng tóm
tắt, khái quát hóa, lập luận, sắp xếp, giải thích lí do.
4
Xem Bloom, Benjamin: Taxonomy of Education Objectives, Hanbook I and II, New York 1956/1964
Trang-13-

14. (6). Ñaùnh giaù: ñaùnh giaù nhaän xeùt ñöôïc noäi dung hay thoâng tin naøo ñoù. Khaû naêng pheâ
phaùn, ñaùnh giaù, laäp luaän thuaän vaø nghòch, khaû naêng pheâ bình treân cô sôû döïa vaøo
nhöõng tieâu chí beân trong vaø beân ngoaøi.
Do ph©n baäc muïc tieâu veà kieán thøc cña Bloom qu¸ nhiÒu baäc nªn qu¸ tr×nh vμ còng
kh«ng cÇn ph¶i cã mét th−íc ®o tinh vi nh− vËy, cho nªn có nhiều tác giả đề xuất ph©n chia
lo¹i môc tieâu nμy thμnh 4 cÊp ®ã lμ: biÕt, hiÓu, vËn dông, ®¸nh gi¸ nhËn xÐt thèng nhÊt cho
viÖc diễn ®¹t môc tieâu d¹y häc.
b. Muïc tieâu veà kyõ naêng (psychomotorish)
Phaân loaïi muïc tieâu daïy hoïc veà nhaän thöùc coù giaù trò raát lôùn trong vieäc laäp chöông
trình vaø hoaït ñoäng daïy hoïc lyù thuyeát. Töông töï, muïc tieâu veà taâm vaän (kyõ naêng) khoâng keùm
phaàn quan trong trong daïy thöïc haønh. Dave5 chia loaïi muïc tieâu naøy thaønh naêm caáp:
(1). B¾t ch−íc cã quan s¸t: Thöïc hieän caùc thao taùc, ñoäng taùc, hoaït ñoäng theo maãu.
(2). Lμm l¹i theo cÊu tróc néi t©m kh«ng cã sù quan s¸t n÷a: Caùc kyõ naêng ñaõ böôùc ñaàu
hình thaønh treân cô sôû chæ daãn vaø nhöõng kieán thöùc, kinh nghieäm ñaõ hình thaønh. Thöïc
hieän ñöôïc nhö ñaõ höôùng daãn.
(3). ChÝnh x¸c hãa ho¹t ®éng cña c¬ b¾p, thø tù ho¹t ®éng b¾t ®Çu quen dÇn: Hình
thaønh caùc khaû naêng, naêng löïc lieân keát, phoái hôp kyõ naêng trong qui trình thöïc hieän
moät coâng vieäc hoaëc moät saûn phaåm nhaát ñònh. Thöïc hieän chính xaùc nhö ñaõ höôùng
daãn.
(4). Hoμn thiÖn thø tù c¸c ho¹t ®éng (laøm bieán hoùa): C¸c ho¹t ®éng nμy phèi hîp víi
nhau nhuÇn nhuyeãn. Hình thaønh kyõ xaûo.
(5). Tù ®éng ho¸ c¸c ho¹t ®éng, saùng taïo kyõ naêng kyõ xaûo môùi
c. Muïc tieâu tình caûm thaùi ñoä (affectiv)
N¨m 1968 Krathwohl lμ thμnh viªn nghiªn cøu cña Ben Jamin S. Bloom ®· ®−a ra c¸c
cÊp môc tieâu c¶m xóc. ¤ng chia lo¹i môc tieâu nμy thμnh 5 caáp:
a. §éng lßng, c¶m xóc
b. Ph¶n øng (b»ng lßng, s¼n sμng hμnh ®éng)
c. Tá th¸i ®é
d. Quan ®iÓm
e. ThÕ giíi quan
Do vieäc dieãn ñaït caùc loaïi muïc tieâu naøy khoù ñuùng nhö möùc ñoä mong muoán do vaäy
thöôøng ngöôøi ta thöôøng trình baøy goàm caùc töø mang tính toång quaùt nhö coù ñaïo ñöùc, quan
ñieåm, loøng yeâu ngheà, coù thaùi ñoä…vv.
2.2. CAÙC CAÁP ÑOÄ DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
5
Lμ thμnh viªn nghiªn cøu cña Ben Jamin S. Bloom
Trang-14-

15. Tuøy theo caáp ñoä cho caû moät quaù trình ñaøo taïo, cho moân hoïc hay cho moät baøi daïy
ngöôøi ta coù theå dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc döôùi nhöõng hình thöùc khaùc nhau nhö toång quaùt,
thoâ hay chi tieát. Söï phaân bieät giöõa caùc caáp ñoä naøy laø tính cuï theå hay toång quaùt. Giôùi haïn
giöõa chuùng mang tính taïm thôøi vaø coù theå coù nhieàu caáp ñoä dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc khaùc
nhau. Thoâng thöôøng, theo tieáp caän xaây döïïng chöông trình ñaøo taïo truyeàn thoáng, muïc tieâu
moân hoïc hay chöông trình ñaøo taïo laø döôùi daïng toång quaùt. Muïc tieâu daïy hoïc trong caùc
chöông trình ñaøo taïo theo tieáp caän môùi daïng modul hoaït ñoäng ñöôïc dieãn ñaït theo daïng
chöa chi tieát cuï theå. Nhieäm vuï cuûa giaùo vieân khi soaïn giaùo aùn baøi daïy laø trieån khai caùc muïc
tieâu coù trong chöông trình ñaøo taïo lieân quan ñeán baøi daïy thaønh caùc muïc tieâu daïy hoïc chi
tieát nhö hình sô ñoà sau6:
Muïc tieâu toång quaùt Tröøu töôïng
Trieån khai chi tieát hoùa
Muïc tieâu trun gian
Trieån khai chi tieát hoùa
Muïc tieâu chi tieát
Cuï theå
Hình 2: Caùc caáp ñoä dieãn ñaït vaø trieån khai
MTDH
3. TÍNH CUÏ THEÅ VAØ CHÍNH XAÙC CUÛA VIEÄC DIEÃN ÑAÏT MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
Muïc tieâu daïy hoïc khoâng chæ laø ñieåm ñeå hoaït ñoäng daïy vaø hoïc höôùng ñeán, maø noù
coøn laø thöôùc ño ñeå ñaùnh giaù thaønh tích hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Moãi mét th−íc ®o ®Òu cã
nh÷ng thang ®o vμ c¸c thang ®o nμy rÊt lμ chi tieát vμ chÝnh x¸c. Do vaäy muïc tieâu daïy hoïc coù
nh÷ng tÝnh chÊt sau ®©y: (SMART)
S = specific Cô thÓ
M = measurable §o ®−îc
A = attainable Lμm ®−îc
R = realistic GÇn guõi thùc tÕ
T = time bound Cã döõ kiÖn thêi gian
6
Xem Mausolf W, Paetzold G: Planung und Durchfuehrung beruflichen Unterrichts. Essen, 1982, trang 64.
Trang-15-

16. Cuõng theo quan ñieåm ñoù, theo tieán syõ Döông Thieäu Toáng7 moät muïc tieâu daïy hoïc
roõ raøng laø nhöõng caâu phaùt bieåu:
− Phaûi cuï theå, roõ raøng.
− Phaûi ñaït tôùi trong khoùa hoïc trong baøi hoïc.
− Phaûi bao goàm noäi dung hoïc taäp thieát yeáu.
− Phaûi qui ñònh roõ keát quaû cuûa vieäc hoïc taäp nghóa laø caùc khaû naêng maø ngöôøi
hoïc coù ñöôïc khi ñaït ñöôïc muïc tieâu.
− Phaûi ño löôøng ñöôïc.
Toùm laïi: muïc tieâu daïy hoïc roõ raøng (toát) laø nhöõng phaùt bieåu maø thoâng tin ñöôïc chính
xaùc (khoâng sai laàâm, mô hoà) veà keát quaû ñaït ñöôïc theo mong muoán cuûa ngöôøi ñeà ra. Noù phaûi
khoâng goàm nhöõng töø mang yù nghóa chung chung, mô hoà vôùi yù nghóa quaù roäng hoaëc quaù
tröøu töôïng. Ví duï nhö caùc töø : Hieåu, bieát, naém ñöôïc, phaùt huy ñöôïc,…. Noù neân ñöôïc xaùc laäp
baèng nhöõng töø chæ haønh vi cuï theå, roõ raøng ít gaây mô hoà hay nhaàm laãn. Ví duï:
− Giaûi thích ñöôïc; trình baøy; lieät keâ; moâ taû; so saùnh …vv.
− Söûa chöõa ñöôïc; thay theá ñöôïc; laøm thaønh thaïo (moät ñoäng taùc, hay coâng taùc)
− Coù yù thöùc tieát kieäm vaät lieäu, veä sinh an toaøn lao ñoäng …vv
Muïc tieâu chi tieát cuï theå cuûa moät baøi daïy tuøy vaøo nhieäm vuï daïy hoïc maø phaûi coù theå
theå hieän roõ caû 3 loaïi muïc tieâu: kieán thöùc, kyõ naêng kyõ xảo , thaùi ñoä tình caûm. Noù ñöôïc trình
baøy theo hình thöùc sau ñaây:
Muïc tieâu daïy hoïc cuûa baøi daïy:
− Veà kieán thöùc: - Neâu ñöôïc.... ; - Giaûi thích ñöôïc...; - Vaän duïng ñöôïc...; - Moâ
taû ñöôïc...; - So saùnh ñöôc...
− Kyõ naêng, kyõ xaûo: - Cheá taïo ñöôïc ... vôùi tieâu chuaån....; - Phuïc hoài thay theá
ñöôïc...; - Thu thaäp ñöôïc thoâng tin töø...
− Veà thaùi ñoä, tình caûm: - Coù tinh thaàn hôïp taùc; - Coù yù thöùc baûo veä moâi
tröôøng,...
4. TRIEÅN KHAI MUÏC TIEÂU CHI TIEÁT TÖØ MUÏC TIEÂU CHUYEÂN MOÂN
Cô sôû cho vieäc chuaån bò baøi daïy laø chöông trình ñaøo taïo maø trong ñoù coù chöông
trình moân hoïc coù tính phaùp leänh do boä chuû quaûn quaûn lyù. Muïc tieâu daïy hoïc trong chương
trình moân học hay modul thöôøng dieãn ñaït döôùi daïng chöa chi tieát. Do vaäy nhieäm vuï cuûa
giaùo vieân khi soaïn giaùo aùn baøi daïy laø xaùc ñònh vaø dieãn ñaït laïi döôùi daïng chi tieát. Sau ñaây
laø qui trình thöïc hieän:
7
Döông Thieäu Toáng – “Traéc nghieäm vaø ño löôøng thaønh quaû hoïc taäp”- Boä GDÑT – 1995 – trang 14, 16.
Trang-16-

17. Böôùc 1: Nghieân cöùu, xaùc đñịnh mục tieâu noäi dung lieân quan ñeán phaïm vi baøi daïy coù
trong trong chöông trình moân hoïc, modul ñaøo taïo;
Böôùc 2: Tìm hieåu thu thaäp caùc thaønh phaàn noäi dung vaø caáu truùc cuûa noäi dung chuyeân
ngaønh;
Böôùc 3: Xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc caàn thieát;
Böôùc 4: Xaùc ñònh caáu truùc baøi daïy;
Böôùc 5: Xaùc ñònh muïc tieâu chi tieát cuûa baøi daïy;
Cuï theå caùc böôùc nhö sau:
Böôùc 1: Xaùc ñònh muïc tieâu trong chöông trình moân hoïc
Vieäc dieãn ñaït muïc tieâu daïy hoïc trong chöông trình moân hoïc hay chöông trình ñaøo
taïo tuøy theo phaïm vi noäi dung maø phaûi theå hieän ñöôïc caùc loaïi muïc tieâu nhö veà kieán thöùc
(cognitiv), ñoäng cô taâm lyù hoùa – taâm vaän (Psychomotorish) vaø tình caûm thaùi ñoä (affectiv).
Ví duï muïc tieâu veà phaàn noäi dung vaät lieäu kim loaïi töø chöông trình treân:“Moâ taû ñöôïc caáu
taïo maïng tinh theå cuûa kim loaïi vaø hôïp kim, söï hình thaønh vaø caáu truùc toå chöùc cuûa kim loaïi
thoâng duïng. Muïc tieâu dieãn ñaït nhö vaäy coøn chöa chi tieát. Maïng tinh theå coù nhieàu loaïi vaø
kim loaïi thoâng duïng laø kim loaïi naøo? Quaù trình hình thaønh kim loaïi nhö theá naøo? Toå chöùc
kim loaïi goàm nhöõng loaïi naøo vaø ñaëc tính cuûa noù ra sao vaø öùng duïng laøm gì ? Tri thöùc lieân
quan ñeán maïng tinh theå cuûa kim loaïi vaø hôïp kim cuõng nhö hình thaønh vaø caáu truùc toå chöùc
laø raát nhieàu, do vaäy giaùo vieân caàn phaûi trieån khai ra vaø giôùi haïn laïi phuø hôïp vôùi löôïng thôøi
gian cho pheùp vaø noäi dung caàn thieát cho hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa hoïc sinh.
Böôùc 2: Tìm hieåu caùc thaønh phaàn veà caáu truùc cuûa noäi dung chuyeân ngaønh
Moãi moät muïc tieâu daïy hoïc baát kyø ôû möùc ñoä tröøu töôïng hoaëc chi tieát cuï theå cuõng ñeàu
theå hieän leân ñöôïc noäi dung chuyeân moân khoa hoïc ñöùng ñaèng sau noù. Giaùo vieân caàn phaûi
nghieân cöùu phaân tích caùc noäi dung chuyeân moân khoa hoïc.
Nhöõng noäi dung khoa hoïc trong lónh vöïc veà vaät lieâu cô khí ñöôïc trình baøy trong caùc
taøi lieäu chuyeân ngaønh nhö saùch giaùo trình, taøi lieäu tham khaûo, taïp chí...vv, laø nhöõng cô sôû
cho vieäc nghieân cöùu phaân tích.
ÔÛ ví duï treân caàn nghieân cöùu caùc loaïi maïng vaø caáu truùc cuõng nhö tính chaát cuûa noù,
cuõng nhö caáu truùc toå chöùc kim loaïi, tính chaát cuûa chuùng, quaù trình hình thaønh...vv.
Böôùc 3: Xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc caàn thieát:
Nhöõng ai muoán xaùc ñònh noäi dung daïy lieân quan caàn thieát thì caàn phaûi xaùc ñònh yù
nghóa taùc duïng giaùo duïc ñaøo taïo cuûa noäi dung daïy hoïc ñoù. Vieäc xaùc ñònh ñoù seõ traû lôøi cho
caâu caâu hoûi sau: Hoïc sinh caàn nhöõng noäi dung kieán thöùc gì cho hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa
hoï sau naøy?
Trang-17-

18. Giaùo vieân cuõng caàn coù söï chuù yù ñeán nhöõng höôùng phaùt trieån cuûa kyõ thuaät coâng ngheä
cho ngheà nghieäp maø hoïc sinh ñang hoïc vaø nhöõng yeâu caàu mang tính chaát xaõ hoäi cuõng nhö
caù nhaân ñeå coù tính ñònh höôùng xaùc ñònh nhöõng kieán thöùc daïy hoïc caàn thieát. Theo Klafki8 ,
khi xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc caàn chuù yù caùc nguyeân taéc sau ñaây:
- Ñònh höôùng thöïc tieån vaø töông lai
- Coù ñaëc tính maãu ñaïi dieän cho nhöõng noäi dung ñoái töôïng khaùc (ví duï hoïc moät soá maùy
tieän cuï theå naøo ñoù thay vì phaûi hoïc taát caû)
- Chuyeån taûi ñöôïc
- Phaûi coù moái lieân heä vôùi nhau
- Ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà hoaït ñoäng ngheà nghieäp
Caên cöù theo nhöõng nguyeân taéc ta coù nhöõng noäi dung daïy hoïc cuï theå goàm:
- Khaùi nieäm, kyù hieäu, teân goïi,
- Phöông phaùp, caáu truùc, tính chaát, phaân loaïi, nguyeân lyù, bieän phaùp, thí nghieäm
- Ñònh nghóa, coâng thöùc, qui taéc, lyù thuyeát naøo phuø hôïp vôùi muïc tieâu trong chöông
Böôùc 4: xaùc ñònh caáu truùc baøi daïy
Nhöõng noäi dung daïy hoïc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh ôû böôùc treân, ôû böôùc naøy ñöôïc xeáp laïi
thaønh caáu truùc baøi daïy. Caáu truùc naøy phaûi vöøa coù tính loâgíc cuûa noäi dung chuyeân ngaønh vaø
vöøa coù tính loâgíc sö phaïm. Ñoái vôùi nhöõng noäi dung veà kyõ thuaät cô khí kim loaïi caàn phaûi
ñöôïc saép xeáp thaønh moät heä thoáng loâ gic cuûa caùc moái quan heä.
Böôùc 5: Xaùc ñònh muïc tieâu chi tieát cuï theå
Ñeán baây giôø chuùng ta ñaõ xaùc ñònh ñöôïc caùc noäi dung vaø thöù töï daïy hoïc cuûa noù
nhöng chuùng ta chöa xaùc ñònh laø hoïc sinh caàn coù nhöõng kieán thöùc kyõ naêng thaùi ñoä gì khi
hoïc caùc noäi dung kyõ thuaät ñoù. Trong khi chuaån bò baøi giaùo vieân coù theå xem xeùt laø moät noäi
dung boä phaän coù theå chöùa ñöïng ñaïi dieän cho taát caû caùc nhoùm muïc tieâu daïy hoïc khaùc (caùc
boä phaän noäi dung khaùc). Cho neân giaùo vieân caàn phaûi choïn caùc noäi dung troïng ñieåm cuï theå
laø traû lôøi caùc caâu hoûi sau ñaây:
- Noäi dung boä phaän naøo trong caáu truùc kieán thöùc hoïc sinh caàn phaûi coù?
- Noäi dung boä phaän naøo trong caáu truùc kieán thöùc seõû laø nhöõng noäi dung daïy hoïc ôû traïng
thaùi coù vaán ñeà?
- Noäi dung boä phaän naøo trong caáu truùc kieán thöùc daïy hoïc seõ laø nhöõng noäi dung daïy hoïc
phaùt trieån naêng löïc haønh ñoäng?
- Vôùi noäi dung kieán thöùc chuyeân moân ñoù coù theå trieãn khai ñöôïc caùc muïc tieâu veà thaùi
ñoä tình caûm naøo?
8
Xem Klafki Wolfgang: Neue Studien zur Bildungstheorie und Didaktik. Weinheim, 1983.
Trang-18-

19. Caên cöù vaøo caáu truùc döï truø veà noäi dung daïy hoïc traû lôøi caùc caâu hoûi treân, giaùo vieân
dieãn ñaït muïc tieâu chi tieát cuï theå cuûa baøi daïy.
C. CAÂU HOÛI THAÛO LUAÄN VAØ OÂN TAÄP
Caâu 1: Haõy trình baøy khaùi nieäm, phaân loaïi (lónh vöïc) cuûa muïc tieâu daïy hoïc!
Caâu 2: Haõy neâu vaø phaân tích caùc caáp ñoä dieãn ñaït cuûa muïc tieâu daïy hoïc!
Caâu 3: Haõy trình baøy caùc chöùc naêng cuûa muïc tieâu daïy hoïc!
Caâu 4: Trình baøy ngaén goïn caùc böôùc trieån khai muïc tieâu chi tieát töø muïc tieâu chuyeân moân
trong chöông trình moân hoïc! Cho ví duï minh hoïa!
Caâu 5: Haõy vieát muïc tieâu daïy hoïc cho moät baøi hoïc trong moân hoïc chuyeân ngaønh maø baïn
ñaõ hoïc!
Trang-19-

20. BAØI 2. NỘI DUNG CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO NGHEÀ
A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc vieân coù khaû naêng:
- Giaûi thích ñöôïc khaùi nieäm noäi dung daïy hoïc vaø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc xaùc
ñònh noäi dung daïy hoïc trong ñaøo taïo kyõ thuaät ngheà;
- Trình baøy ñöôïc caùc thaønh phaàn chính cuûa noäi dung daïy hoïc trong tröôøng daïy kyõ
thuaät ngheà;
- Giaûi thích ñöôïc caùc moái quan heä giöõa thay ñoåi coâng ngheä trong saûn xuaát vaø thay
ñoåi noäi dung daïy hoïc;
- Giaûi thích ñöôïc caáu truùc, thaønh phaàn vaø öu ñieåm cuõng nhö haïn cheá cuûa caùc loaïi
chöông trình ñaøo taïo;
- Giaûi thích ñöôïc qui trình xaây döïng chöông trình ñaøo taïo noùi chung.
B. NOÄI DUNG
1. ÑAÏI CÖÔNG VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC
1.1. KHÁI NIỆM VỀ NỘI DUNG DẠY HỌC
Noäi dung daïy hoïc (nddh) laø moät thaønh toá quan troïng cuûa quaù trình daïy hoïc. Noù laø taäp
hôïp, heä thoáng caùc kieán thöùc khoa hoïc, caùc kyõ naêng lao ñoäng caàn thieát ñeå hình thaønh vaø
phaùt trieån caùc phaåm chaát naêng löïc ngheà nghieäp ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa ngheà ôû trình
ñoä mong mong ñôïi. Noäi dung daïy hoïc coù tính phaùp lyù ñöôïc moâ taû trong chöông trình ñaøo
taïo.
1.2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỘI DUNG DẠY HỌC
Löïa choïn vaø xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc trong giaùo duïc ngheà nghieäp chòu taùc ñoäng
cuûa nhieàu yeáu toá. moät maët ñaùp nhaèm boå sung kieán thöùc phoå thoâng vaø nhöõng tri thöùc ñaùp
öùng muïc tieâu giaùo duïc cuûa quoác gia maët khaùc phaûi ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu veà caùc naêng
löïc thöïc hieän trong hoat ñoäng ngheà nghieäp cuûa neàn saûn xuaát, ñoàng thôøi phaûùi döïa treân
nhöõng khoa hoïc chuyeân ngaønh…, Chính vì vaäy löïa choïn vaø xaùc ñònh noäi dung daïy hoïc trong
giaùo duïc ngheà nghieäp phaûi döïa treân caùc yeáu toá sau ñaây:
(a) Söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc, kyõ thuaät vaø coâng ngheä lieân quan ñeán hoaït ñoäng
cuûa ngaønh ngheà caàn ñaøo taïo taïi thôøi ñieåm xaùc ñònh noäi dung vaø cuõng nhö nhöõng xu höôùng
phaùt trieån trong töông lai gaàn. Söï phaûn aùnh cuûa noäi dung khoa hoïc trong noäi dung giaùo duïc
ngheà phaûi ñöôïc giaûn löôïc (induction) phuø hôïp vôùi trình ñoä baäc ñaøo taïo.
(b) Nhu caàu vaø ñònh höôùng giaùo duïc cuûa xaõ hoäi: noäi dung daïy hoïc trong giaùo duïc
ngheà phaûi phaûi ñaùp öùng caùc nhu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi nhö lieân thoâng giöõa caùc caáp baäc
Trang-20-

21. cuûa heä thoáng giaùo duïc quoác daân vaø lieân thoâng ngay trong heä thoáng giaùo duïc ngheà nghieäp.
noäi dung daïy hoïc phaûi gaén vôùi caùc muïc tieâu giaùo duïc phaùt trieån ngöôøi hoïc phuø hôïp vôùi xu
theá chính trò vaø kinh teá cuûa ñaát nöôùc, ñaùp öùng nguoàn nhaân löïc cho coâng nghieäp hoaù vaø hieän
ñaïi hoaù ñaát nöôùc vaø oån ñònh chính trò. noäi dung daïy hoïc coù tính phaùp lyù ñöôïc qui ñònh vaø
moâ taû trong chöông trình ñaøo taïo. nhieäm vuï cuûa giaùo vieân laø trieån khai thaønh noäi dung daïy
hoïc chi tieáát phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuûa baøi daïy.
(c) Nhu caàu cuûa thò tröôøng lao ñoäng veà naêng löïc ôû ngöôøi lao ñoäng. Noäi dung
ñaøo taïo phaûi phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa ngheà nghieäp vaø baäc ngheà ñaøo taïo ñoù. Ñeå laøm
ñöôïc vieäc naøy, giaùo duïc ngheà nghieäp taïi cô sôû ñaøo taïo (tröôøng hoïc) phaûi keát hôïp vôùi ñaøo
taïo taïi doanh nghieäp coù ngheà phuø hôïp vôùi ngheà ñaøo taïo. Xaây döïng chöông trình ñaøo taïo
phaûi caên cöù vaøo keát quaû phaân tích ngheà. Noäi dung daïy hoïc theo höôùng tích hôïp ñònh höôùng
haønh naêng (naêng löïc hoaït ñoäng).
1.3. THÀNH PHẦN CỦA NỘI DUNG DẠY HỌC
Nội dung dạy học là kết quả trực tiếp của mục tiêu dạy học, đòng thời là cơ sở để xác
định phương pháp phương tiện, hình thức tổ chức của quá trình dạy học. Là cơ sở để tạo mối
quan hệ chặt chẽ giữa giáo viên và học sinh, quyết định một hệ thống những tri thức, kỹ
năng, năng lực liên quan đến ngành nghề đào tạo. Chính vì vậy thành phần của nội dung dạy
học bao gồm:
(a) Những tri thức về khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và khoa học chuyên
ngành liên quan đến ngề đào tạo. Những tri thức này được sắp xếp theo các nhóm tri thức:
- Tri thúc cơ bản: Các môn giáo dục chung mang tính phỏ thông và các môn có
tính giáo dục chính trị tư tưởng
- Tri thức cơ sở chuyên ngành: Tri thức cơ sở ngành và
- Tri thức chuyên ngành: Tri thức cần thiết trực tiếp cho hoạt động nghề nghiệp.
(b) Hệ thông những kỷ năng, kỹ xảo về nghề nghiệp. Tuỳ theo ngành nghề đào tạo và
cấp đào tạo mà có hệ thông các bài tập thực hành tương thích. Hệ thống các bài tập trên cơ sở
tích hợp các tri thức ở phần trên.
2. CHÖÔNG TRÌNH ÑAØO TAÏO
2.1. CẤU TRÚC CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
(a) Chương trình đào tạo theo hệ thống môn học
Caáu truùc chöông trình ñaøo taïo nghề theo truyeàn thoáng goàm nhieàu moân hoïc ñöôïc saép
xeáp theo caáu truùc keá hoaïch ñaøo taïo. Loaïi chương trình này gọi là chương trình đào tạo
theo hệ thống môn học. Thành phần chính của loại chương trình này gồm:
- Mục tiêu đào tạo theo trình độ đào tạo (trình bày dưới dạng tổng quát);
- Kế hạch đào tạo;
- Chương trình môn học: Chöông trình moân hoïc laø moät boä phaän cuûa chöông trình ñaøo
taïo, noù chöùa ñöïng taát caû nhöõng löôïng kieán thöùc kyõ naêng chuyeân moân cuûa moân hoïc.
Trang-21-

22. Thành phần chính là gồm đề mục nội dung cần dạy và được trình bày một cách có hệ
thống logic tuyeán tính chaët cheõ, maø vieäc thöïc hieän phaàn töû trước laø ñieàu kieän ñeå
trieån khai phaàn töû tieáp sau. Moãi phaàn töû nhö vaäy coù theå ñöôïc quy öôùc thöïc hieän
trong moät tieát hoïc, moät baøi hoïc hoặc chương.
Do thành phần chính trong chương trình môn học của loại chương trình đào tạo này là
nội dung, do vậy người ta thường gọi loại chương trình đào tạo này qui định về nội dung.
Giáo viên căn cứ vào nội dung để xác định mục tiêu dạy học và thành phần nội dung dạy học
của bài dạy.
Moân hoïc laø moät heä thoáng tri thöùc phaûn aùnh moät ñoái töôïng khoa hoïc maø hoïc vieân
caàn naém vöõng trong quaù trình hoïc taäp vaø ñöôïc caáu truùc sao cho ngöôøi hoïc coù theå lónh hoäi
toát nhaát ñoái töôïng khoa hoïc trong heä thoáng, treân cô sôû ñoù phaùt trieån naêng löïc hoaït ñoäng
(thöïc tieãn vaø trí tueä) cuûa mình.
(b) Chöông trình ñaøo taïo theo hệ thống Modul (moâ dun) tích hợp
Xu höôùng caûi tieán cuûa theá giôùi trong vaøi thaäp nieân trôû laïi ñaây, thieát keá chöông trình
ñaøo tạo theo hệ thống caáu truùc Modul tích hợp ñònh höôùng hoaït ñoäng. Moãi moâ dun ñöôïc
xem laø moät ñôn nguyeân ñoäc laäp goàm caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng caàn thieát ñeå giaûi quyeát moät
coâng vieäc ngheà. Chương trình ñaøo taïo theo cấu truùc modul coù tính meàm deûo, linh hoaït, taïo
ñieàu kieän lieân thoâng giöõa caùc ngheà, ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng ngheà cuøng moät lónh vöïc kyõ
thuaät nhôø vieäc söû duïng chung moät soá modul ñôn vò. Hieäu quaû kinh teá ñaøo taïo cao, vì haàu
heát caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng ñieàu coù theå söû duïng ngay ñeå haønh ngheà sau khi hoïc xong moãi
modul. Tuy vaäy noù coù nhöôïc ñieåm nhö tính heä thoáng logic tri thöùc cuûa töøng boä moân khoa
hoïc bò caét xeù.
Ñieåm maïnh: Caáu truùc chöông trình theo moâ ñun laø moät trong nhöõng caùch toát nhaát
ñeå theå hieän quan ñieåm phaùt trieån, quan ñieåm nhaân vaên trong daïy hoïc. Vì noù ñaùp öùng ñöôïc
caùc yeâu caàu veà daïy hoïc phaùt trieån (nhu caàu vaø sôû thích caù nhaân ñöôïc toân troïng, caùc naêng
löïc, tính ñoäc laäp vaø töï chuû, töï do cuûa hoïc vieân ñöôïc phaùt huy). Moät ñieåm maïnh khaùc cuûa
chöông trình theo moâ ñun laø taïo cô hoäi cho ngöôøi hoïc hoïc thöôøng xuyeân, hoïc suoát ñôøi, theo
nhu caàu vaø ñieàu kieän cuûa mình, treân cô sôû tích luõy ñöôïc caùc moâ ñun trong nhöõng ñieàu kieän
thuaän lôïi (tích luõy tín chæ).
Haïn cheá: Haïn cheá lôùn nhaát cuûa chöông trình theo moâ ñun laø vieäc toå chöùc hoïc taäp.
Vieäc boá trí thôøi gian hoïc taäp vaø thôøi khoùa bieåu laø coâng vieäc khoâng ñôn giaûn. Maët khaùc,
neáu vieäc hoïc chuû yeáu theo hình thöùc tích luõy tín chæ (caáu truùc moâ ñun theo maïng) deã daãn
ñeán thôøi gian hoïc taäp keùo daøi, thieáu tính heä thoáng, ñoâi khi daãn ñeán laõng phí. Moät khoù khaên
nöõa cuûa hoïc taäp theo moâ ñun, ñoøi hoûi cô sôû vaät chaát, thieát bò vaø taøi lieäu phuïc vuï cho hoïc taäp
cuûa hoïc vieân phaûi ñaày ñuû, ñieàu naøy daãn ñeán chi phí hoïc taäp toán keùm.
Trang-22-

23. Thành phần chính của loại chương trình này gồm:
- Mục tiêu đào tạo theo trình độ đào tạo (trình bày dưới dạng tổng quát);
- Kế hạch đào tạo;
- Sơ đồ và các modul đào tạo.
- Nội dung các modul
Trong chương trình đào tạo theo hệ thống Modul, mỗi modul được thiết kế gồm một
hệ thông các bài dạy, được xác định với các mục tiêu dạy học tương ứng. Sau đây là ví dụ về
cấu trúc9:
Tªn ch−¬ng Söa ch÷a m¸y tμu thñy cÊp ®é 2
tr×nh
Tªn m« ®un: §iÖn kü thuËt
M· m« ®un: MEME 02
STT Tªn bμi häc Môc tiªu thùc hiÖn:
Sù thùc hiÖn: §iÒu kiÖn: Tiªu chuÈn hoÆc tiªu chÝ:
Khi kÕt thóc bμi d¹y, häc viªn (C¸c ®iÒu kiÖn hoÆc bèi (Tr×nh ®é thùc hiÖn hoÆc
cã kh¶ n¨ng: c¶nh mμ häc viªn sÏ ph¶i tr×nh ®é th«ng th¹o mμ häc
thùc hiÖn hoÆc ho¹t ®éng) viªn ph¶i ®¸p øng)
01 TÜnh ®iÖn - Ph¸t biÓu c¸c kh¸i niÖm vÒ - Trong phßng häc lý - ChÝnh x¸c 100%.
®iÖn tr−êng, ®iÖn tÝch. thuyÕt
- X¸c ®Þnh ph−¬ng, chiÒu, ®é - Phßng thÝ nghiÖm ®iÖn.
lín cña lùc tÜnh ®iÖn, cña vÐc-
t¬ c−êng ®é ®iÖn tr−êng theo
d÷ liÖu vμ c«ng thøc ®iÖn.
02 M¹ch ®iÖn mét - C¸c kh¸i niÖm vÒ ®iÖn (dßng - Trong phßng häc lý - ChÝnh x¸c 100% c¸c lo¹i
chiÒu ®iÖn, c−êng ®é dßng ®iÖn, thuyÕt. kh¸i niÖm vμ c«ng thøc.
®iÖn trë, ®iÖn trë suÊt, c«ng - Cung cÊp mét bμi tËp bÊt - §¹t chÝnh x¸c 100%.
suÊt, ®iÖn n¨ng). kú trong s¸ch.
- C¸c biÓu thøc tÝnh to¸n trong
m¹ch ®iÖn mét chiÒu
- Ph−¬ng ph¸p gi¶i m¹ch ®iÖn
mét chiÒu.
...
Ngoài ra các thành tố liên quan đến bài dạy như mục tiêu bài dạy, nội dung, điều kiện
thực hiện cũng được xác định như sau:
9
Xem Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm kyõ thuaät Vónh Long: Maãu chöông trình ñaøo taïo theo döï aùn xaây döïng
chöông trình.
Trang-23-

24. M· bμi:MEME 02-01 Tªn bμi: TÜnh ®iÖn
Môc tiªu Sù thùc hiÖn §iÒu kiÖn Tiªu chuÈn hoÆc tiªu chÝ:
thùc hiÖn
Ph¸t biÓu c¸c kh¸i niÖm. Trong phßng häc lý thuyÕt. ChÝnh x¸c 100%.
Lo¹i néi Gîi ý Lo¹i tr¾c Gîi ý c¸c häc liÖu tèt nhÊt
Néi dung bμi dung d¹y ph−¬ng nghiÖm
F; C; P; ph¸p d¹y hoÆc kü
T; A häc thuËt
®¸nh gi¸
- §iÖn tÝch . F, C ThuyÕt KiÓm tra - 10 ¶nh slide.
- §iÖn tr−êng . tr×nh cã vÊn ®¸p - 01 Tμi liÖu h−íng dÉn 04
- §iÖn thÕ - hiÖu ®iÖn thÕ (®iÖn ¸p). th¶o luËn trang.
vμ ho¹t
®éng
nhãm.
Môc tiªu Sù thùc hiÖn §iÒu kiÖn Tiªu chuÈn hoÆc tiªu chÝ:
thùc hiÖn
X¸c ®Þnh ph−¬ng, Trong phßng häc lý thuyÕt vμ phßng thÝ §¹t chÝnh x¸c 100%.
chiÒu, ®é lín cña lùc nghiÖm ®iÖn.
tÜnh ®iÖn, cña vÐc-t¬ c−-
êng ®é ®iÖn tr−êng theo
d÷ liÖu vμ c«ng thøc
®iÖn.
...
Do thành phần chính của chương trình như mục tiêu và nội dung đã được xác định
tương ứng với các bài dạy, cho nên người ta thường gọi loại chương trình đào tạo theo modul
là chuơng trình đào tạo qui định về mục tiêu và nội dung.
(c) Loại chương trình đào tạo cấu trúc phối hợp
Ngoài hai loại chương trình đào tạo trên, còn có loại chương trình đào tạo kết hợp
gồm các môn học và các modul. Hiện nay các chương trình đào tạo nghề dài hạn thường xây
dựng theo ý kiển này.
2.2. NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ NGUYÊN TẮC PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH
ĐÀO TẠO TRONG HỆ THỐNG GIÁO DỤC NGHỀ
Chương trình đào tạo có tính pháp lệnh, do các tổ chức có thẩm quyền xây dựng và
quản lý. Việc đào tạo được thực hiện ở các cơ sở đào tạo khác nhau và dưới hình thức loại
trường khác nhau.
Trang-24-

25. Theo qui định điều 25 của quyết định 212/2003, Uỷ ban nhân nhân các tỉnh, các
truờng và các cơ sở đào tạo nghề chịu trách nhiệm tổ chức xây dựng và thẩm định ban hành
chương trình đào tạo nghề (trong hệ thống quản lý của BLĐTBXH). Các chương trình được
xây dụng trên cơ sở của chương trình khung do bộ ban hành. Theo qui định điều 35 của luật
giáo dục sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2006: “Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà
nước về dạy nghề phối hợp với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ có liên quan, trên
cơ sở thẩm định của hội đồng thẩm định ngành về chương trình dạy nghề, quy định chương
trình khung cho từng trình độ nghề được đào tạo bao gồm cơ cấu nội dung, số lượng, thời
lượng các môn học và các kỹ năng nghề, tỷ lệ thời gian giữa lý thuyết và thực hành, bảo đảm
mục tiêu cho từng ngành, nghề đào tạo. Căn cứ vào chương trình khung, cơ sở dạy nghề xác
định chương trình dạy nghề của cơ sở mình’’.
Đối với các trường trung học chuyên nghiệp, xây dựng chương trình đào tạo được qui
định trong điều 35 của luật giáo dục sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2006 như sau:
“Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Ðào tạo phối hợp với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ
có liên quan, trên cơ sở thẩm định của hội đồng thẩm định ngành về chương trình trung cấp
chuyên nghiệp, quy định chương trình khung về đào tạo trung cấp chuyên nghiệp bao gồm cơ
cấu nội dung, số môn học, thời lượng các môn học, tỷ lệ thời gian giữa lý thuyết và thực
hành, thực tập đối với từng ngành, nghề đào tạo. Căn cứ vào chương trình khung, trường
trung cấp chuyên nghiệp xác định chương trình đào tạo của trường mình’’.
Như vậy mỗi trường phải tự xây dựng chương trình đào tạo cho chính truờng mình
theo khung chương trình đào tạo của Bộ quản lý chuyên môn.
Sau đây là một số Nguyên tắc định hướng xây dựng chương trình đào tạo nghề:
- Tuân thủ theo Danh mục ngành nghề đào tạo đã ban hành;
- Đảm bảo tính toàn diện, khoa học, hệ thống, phù hợp và ổn định;
- Đảm bảo thống nhất của các nhóm nghề trong nhóm nghề và tính đặc thù của từng nghề;
- Nguyên tắc định hướng năng lực thực hiện;
- Nguyên tắc thực tiển: gắn với thị trường lao động và phù hợp với trình độ phát triển về kỹ
thuật, công nghệ của các lĩnh vực sản xuất;
- Nguyên tắc vừa sức: phù hợp với đối tượng đầu vào và bậc đào tạo.
- Nguyên tắc liên thông dọc và ngang giữa các chương trình đào tạo và liên thông giữa các
bậc đào tạo và nghề trong nhóm nghề.
2.3. QUI TRÌNH XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGHỀ
Qui trình xây dựng chương trình đào tạo tuỳ theo các tiếp cận, có nhiều cách khác
nhau. Song về cơ bản gồm các giai đoạn như sau:
(a) Mô tả tình huống: Các nội dung cần thực hiện là:
- Phải phân tích chương trình nếu chương trình đó đã có và cần thiết phải xây dựng lại.
- Phân tích nhu cầu xã hội về nghề cần đào tạo
Trang-25-

26. - Phân tích thực trạng kỹ thuật công nghệ trong nền sản xuất liên quan đến ngành nghề
cần đào tạo.
Kết quả của giai đoạn này là trả lời câu hỏi về sự cần thiết phải phát triển, xây dựng
mới chương trình đào tạo.
(b) Xác định đối tượng đầu vào và đầu ra:
- Trình độ đầu vào trong hệ thống giáo dục quốc dân và yêu cầu về giới tính
- Loại bằng cấp, chúng chỉ trong hệ thống văn bằng quốc gia cho nghề cần đào tạo.
- Kết quả là xác định đúng đối tượng đầu vào và đầu ra phù hợp với hệ thống giáo dục
quốc dân.
(c) Phân tích nghề:
- Phân tích nghề theo Phương pháp truyền thống phân tích chổ làm và phỏng vấn tổ
trưởng sản xuất (Phương pháp truyền thống) hoặc và phương pháp chuyên gia trong
phương pháp xây dựng chương trình đào tạo theo DACUM;
- Lập danh mục và phân tích các công việc của nghề và các kỹ năng đồng thời các kiến
thức liên hệ (kiến thức chuyên ngành liên quan đến các hoạt động nghề đó);
(d) Xác định mục tiêu của chương trình đào tạo:
- Liệt kê tất cả các mục tiêu dạy học cho nghề đào tạo đó từ kết quả phân tích nghề
(e) Xây dựng chương trình đào tạo:
- Nghiên cứu khung chương trình đào tạo
- Xác định các nhóm mục tiêu, nhóm kiến thúc kỹ năng cần thiết
- Quyết định cấu trúc hệ thống chương trình đào tạo (theo hệ thống môn học, Môdul,
hay cả hai)
- Soạn chương trình đào tạo
(f) Dạy thục nghiệp, hoàn thiện
- Soạn bài và dạy thực nghiệm
- Kiểm tra đánh giá và điều chỉnh
C. CAÂU HOÛI OÂN TAÄP VAØ THAÛO LUAÄN
Caâu 1: Noäi dung daïy hoïc laø gì? Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán noäi dung daïy hoïc?
Caâu 2: Noäi dung daïy hoïc coù nhöõng thaønh phaàn naøo?
Caâu 3: Neâu caùc caáu truùc cuûa chöông trình ñaøo taïo. Cho ví duï minh hoïa!
Caâu 4: Trình baøy ngaén goïn nhöõng ñònh höôùng vaø nguyeân taéc phaùt trieån chöông trình ñaøo
taïo trong heä thoáng giaùo duïc ngheà!
Caâu 5: Trình baøy quy trình xaây döïng chöông trình ñaøo taïo ngheà!
Trang-26-

27. BAØI 3. PHAÙT TRIEÅN TAØI LIEÄU DAÏY HOÏC
A. MUÏC TIEÂU DAÏY HOÏC
Sau khi hoïc xong baøi naøy hoïc vieân coù khaû naêng
− Trình baøy ñònh nghóa, chöùc naêng cuûa giaùo trình vaø caùc yeâu caàu khi soaïn;
− Giaûi thích ñöôïc caáu truùc cuûa moät giaùo trình;
− Trình baøy ñònh nghóa, ñaëc ñieåm, phaân loaïi cuûa phieáu daïy hoïc;
− Trình baøy ñöôïc thaønh phaàn, chöùc naêng cuûa caùc loaïi phieáu daïy hoïc: Phieáu giao baøi,
Phieáu thoâng tin noäi dung hoïc taäp, phieáu höôùng daãn hoïc taäp.
B. NOÄI DUNG
1. GIAÙO TRÌNH
1.1. ÑÒNH NGHÓA, CHÖÙC NAÊNG VAØ YEÂU CAÀU
Giaùo trình laø loaïi taøi lieäu hoïc taäp ñöôïc thieát keá vaø bieân soaïn treân cô sôû chöông trình
moân hoïc ñaõ ñöôïc pheâ duyeät, ñeå laøm taøi lieäu hoïc taäp chính thöùc cho hoïc sinh, taøi lieäu giaûng
daïy chính thöùc cho giaùo vieân. Giaùo trình luoân baùm saùt noäi dung chöông trình ñaøo taïo, ñaûm
baûo tính heä thoáng, tính öùng duïng, tính cô baûn, tính chính xaùc veà noäi dung khoa hoïc cuûa moân
hoïc.
Giáo trình phải đáp ứng yêu cầu: Tri thức khoa học tối thiểu. Nội dung khoa học của
giáo trình phải thỏa mãn yêu cầu: Một mặt không phải là bản sao, cũng không phải là bản thu
nhỏ của tài liệu khoa học cần truyền thụ cho người học; mặt khác, nó phải phản ánh được
logic phát triển của khoa học đó. Để đáp ứng được yêu cầu này, nhà khoa học cần phân tích
hệ thống sự kiện của đối tượng khoa học (sẽ chuyển tải vào trong nội dung học tập), chọn và
đưa vào trong giáo trình một số lượng tối thiểu sự kiện nhất thiết phải có (thông thường đó là
những sự kiện cốt lõi, những sự kiện có tính nguyên tắc, nguyên lí, phương pháp). Nói cách
khác, nhà khoa học phải sử dụng lượng tri thức tối thiểu để thỏa mãn đến mức tối đa tính
khoa học của đối tượng.
Ñoàng thôøi, giaùo trình cuõng phaûi ñöôïc thieát keá döïa treân nhöõng nguyeân taéc sö phaïm
phuø hôïp ñeå höôùng daãn quaù trình hoïc taäp ñaït hieäu quaû cao vaø phuø hôïp vôùi ñoái töôïng ngöôøi
hoïc.
Giaùo trình coù caùc chöùc naêng sau ñaây
Chöùc naêng thoâng tin: Ñaây laø chöùc naêng thoâng baùo noäi dung khoa hoïc, noäi dung taøi
lieäu. Thöïc hieän chöùc naêng naøy thoâng qua: keânh chöõ (chöõ vieát) vaø keânh hình (hình aûnh, bieåu
ñoà, sô ñoà,...)
Trang-27-

28. Chöùc naêng höôùng daãn hoïc taäp vaø nghieân cöùu: Giuùp ngöôøi hoïc coù naêng löïc
chuyeån quaù trình ñaøo taïo thaønh quaù trình töï ñaøo taïo. Nhö moãi baøi hoïc hay moãi chöông
phaàn ñeàu coù phaàn muïc tieâu, noäi dung, heä thoáng caâu hoûi vaø baøi taäp, giôùi thieäu taøi lieäu ñoïc
theâm.
Chöùc naêng kích thích höùng thuù hoïc taäp: Hình thöùc taïo caûm giaùc thoaûi maùi khi söû
duïng nhö in aán roõ raøng, saïch ñeïp, caân ñoái hôïp lyù phuø hôïp taâm sinh lyù cuûa hoïc sinh.
Noäi dung coù söùc thuyeát phuïc cao, ngoân ngöõ trong saùng, ñaûm baûo tính vöøa söùc.
Caùc yeâu caàu ñoái vôùi giaùo trình
• Veà noäi dung: Phaûi ñaûm baûo 3 tính chaát:
- Cô baûn: Ñoøi hoûi noäi dung phaûi ñöôïc choïn loïc tieâu bieåu, laø nhöõng kieán thöùc
troïng taâm, neàn taûng cô sôû khoâng theå thieáu khi tieáp thu moân hoïc ñoù.
- Hieän ñaïi: Noäi dung phaûi phuø hôïp vôùi thöïc tieãn phaùt trieån cuûa khoa hoïc ñoù.
- Thöïc tieån: Phuø hôïp vôùi hoaøn caûnh thöïc teá xaõ hoäi vaø coâng ngheä trong neàn saûn
xuaát coù lieân quan trong moân hoïc.
• Veà maët sö phaïm: Phaûi baûo ñaûm tính logic veà maët caáu truùc; ñaûm baûo tính vöøa söùc
vaø ñaûm baûo caùc chöùc naêng caùc khaâu của quaù trình daïy hoïc trong giaùo trình.
• Veà söû duïng: Ñaûm baûo chöùc naêng höôùng daãn vaø kích thích hoïc sinh hoïc taäp ñoù laø
taøi lieäu phaûi ñöôïc trình baøy roõ raøng, saïch ñeïp, chính xaùc, taïo söï loâi cuoán hoïc sinh.
1.2. NHÖÕNG CÔ SÔÛ CHO VIEÄC BIEÂN SOAÏN GIAÙO TRÌNH
Giaùo trình ñöôïc bieân soaïn laøm taøi lieäu giaûng daïy – hoïc taäp chính cuûa chöông trình,
ñoàng thôøi höôùng tôùi moät ñoái töôïng ngöôøi hoïc nhaát ñònh vaø trong nhöõng moâi tröôøng hoïc taäp
cuï theå. Vôùi cuøng moät moân hoïc, tuyø theo caáp lôùp, tuyø theo ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc, tuyø theo
ñieàu kieän cô sôû vaät chaát – xaõ hoäi maø noäi dung vaø loái tieáp caän cuûa giaùo trình seõ khaùc nhau.
Nhöõng cô sôû chuû yeáu ñeå bieân soaïn giaùo trình laø:
- Muïc tieâu daïy hoïc. Muïc tieâu naøy ñöôïc qui ñònh ôû chöông trình ñaøo taïo (Coù daïng moâ
taû toång quaùt cho muïc tieâu caû moân hoïc, coù daïng cuï theå ñeán töøng ñeà muïc cuûa töøng baøi
daïy),
- Noäi dung, caáu truùc caùc ñeà muïc trong chöông trình ñaøo taïo.
- Ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc. Loái tieáp caän noäi dung chuyeân moân, loái trình baøy (caùch haønh
vaên, hình thöùc trình baøy), caùc hình thöùc tröïc quan minh hoaï trong giaùo trình .v.v. phaûi
phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc veà : löùa tuoåi, trình ñoä hieän coù (vaên hoaù vaø chuyeân
moân), daân toäc, nieàm tin, giôùi tính.
Trang-28-

29. - Ñaëc ñieåm moâi tröôøng hoïc taäp, caû moâi tröôøng vaät chaát vaø moâi tröôøng töông taùc xaõ
hoäi. Vì giaùo trình laø moät phaàn trong heä thoáng caùc taøi lieäu, phöông tieän hoïc taäp, neân
phaûi ñöôïc bieân soaïn phuø hôïp vôùi moâi tröôøng hoïc taäp vaø ñieàu kieän cuûa cô sôû ñaøo taïo
1.3. CAÁU TRUÙC CUÛA GIAÙO TRÌNH
(a) Caáu truùc chung cuûa moät giaùo trình goàm nhöõng phaàn chính nhö sau:
- Lôøi giôùi thieäu muïc tieâu toång quaùt vaø caáu truùc chính cuûa giaùo trình.
- Ñoái töôïng vaø höôùng daãn söû duïng. Phaàn naøy giuùp ngöôøi hoïc coù theå bieát caàn chuaån bò
nhöõng gì tröôùc khi hoïc, caàn ñoïc vaø söû duïng giaùo trình nhö theá naøo cho coù hieäu quaû
- Noäi dung. Ñaây laø phaàn chính, phaàn quan troïng nhaát cuûa giaùo trình, trong ñoù ñöôïc caáu
truùc thaønh caùc phaàn, chöông, baøi, ñeà muïc caùc caáp, noäi dung chi tieát, heä thoáng caâu hoûi
oân taäp vaø baøi taäp.
- Muïc luïc, chæ muïc phuï muïc. Muïc luïc laø daøn baøi cuûa giaùo trình theo caùc caáp ñeà muïc,
duøng ñeå tra cöùu theo caáu truùc noäi dung, coøn chæ muïc ñöôïc söû duïng ñeå tra cöùu theo caùc
thuaät ngöõ chính, caùc baûng bieåu vaø sô ñoà hình aûnh trong giaùo trình. Phuï luïc duøng ñeå
löu caùc phaàn noäi dung phuï. Ñeà muïc coù nhieàu caáp, neân muïc luïc chæ neân theå hieän ñeán
caáp ñeà muïc phuø hôïp, traùnh sô löôïc quaù hay chi tieát quaù.
- Taøi lieäu tham khaûo. Taøi lieäu tham khaûo ñöôïc hieåu theo hai yù, moät laø nhöõng taøi lieäu
ñöôïc söû duïng khi bieân soaïn, thieát keá giaùo trình; vaø hai laø nhöõng taøi lieäu maø hoïc sinh
caàn ñoïc theâm khi muoán tìm hieåu saâu hôn veà moät chuû ñeà naøo ñoù. Vôùi caùch hieåu thöù
hai, taøi lieäu tham khaûo coù hai loaïi, loaïi taøi lieäu tham khaûo baét buoäc phaûi ñoïc vaø loaïi
taøi lieäu tham khaûo chæ ñoïc khi muoán bieát nhieàu hôn so vôùi muïc tieâu giaùo trình.
(b) Caáu truùc chöông/ baøi.
Chöông baøi vaø caùc noäi dung trình baøy trong ñoù laø phaàn chính cuûa giaùo trình. Giaùo
trình phaûi trình baøy moät caùch ngaén goïn, loâgic, xuùc tích, coù heä thoáng caáu truùc chöông, baøi
goàm caùc phaàn chính sau:
- Muïc tieâu: cuï theå, chính xaùc, roõ raøng ñaûm baûo ñaït ñöôïc muïc tieâu chung cuûa khoaù
hoïc. Muïc tieâu cuûa chöông, baøi cuõng phaûi neâu cuï theå nhöõng gì ngöôøi hoïc ñaït ñöôïc, laøm
ñöôïc, theå hieän ñöôïc sau khi hoaøn taát noäi dung hoïc taäp töông öùng. Ñoái vôùi moät giaùo trình,
heä thoáng muïc tieâu (giaùo trình – chöông – baøi) laø baét buoäc. Nhöõng muïc tieâu naøy cuõng laø cô
sôû ñeå bieân soaïn heä thoáng baøi taäp vaø nhaát laø heä thoáng tieâu chí ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa
hoïc sinh.
- Noäi dung. Noäi dung cuûa chöông ñöôïc phaân thaønh caùc baøi, vaø noäi dung cuûa caùc baøi
ñöôïc phaân thaønh caùc ñeà muïc. Nhö theá, noäi dung baøi hoïc laø phaàn cô baûn cuûa giaùo trình.
Ngöôøi ta aùp duïng phöông phaùp chia nhoû khi chia noäi dung cho baøi hoïc, sao cho ñoái töôïng
Trang-29-

30. cuûa moãi baøi hoïc laø moät khaùi nieäm hoaøn chænh, töông ñoái ñoäc laäp vaø coù theå thöïc hieän ñöôïc
troïn veïn trong moät ñôn vò thôøi gian boá trí trong thôøi khoaù bieåu. Moät baøi ñöôïc chia thaønh
caùc ñeà muïc lôùn, caùc ñeà muïc lôùn ñöôïc chia thaønh caùc ñeà muïc nhoû, caùc ñeà muïc nhoû laïi coù theå
chia thaønh caùc ñeà muïc nhoû hôn. Heä thoáng kyù hieäu, ñaùnh soá caùc ñeà muïc caàn hôïp lyù vaø coù
ñònh daïng thoáng nhaát trong toaøn giaùo trình, taøi lieäu, hình veõ, baûng bieåu, coâng thöùc, ghi chuù
cuoái trang hoaëc cuoái taøi lieäu
- Baøi taäp. Trong giaùo trình caàn coù heä thoáng baøi taäp ñeå cuûng coá kieán thöùc vaø kyõ naêng
môùi hoïc, ñoàng thôøi taäp aùp duïng kieán thöùc vaøo trong nhöõng hoaøn caûnh môùi, nhöõng hoaøn
caûnh thöïc tieån. Heä thoáng baøi taäp naøy khoâng nhaát thieát phaûi coù lôøi giaûi, nhöng neân coù nhöõng
ñònh höôùng vôùi caùc baøi khoù vaø coù keát quaû ñeå ñoái chieáu. Neáu heä thoáng baøi taäp laø caùc caâu hoûi
traéc nghieäm, thì caàn coù phuï luïc veà ñaùp aùn ñuùng vaø caùch tính toaùn ñeå coù keát quaû ñaùnh giaù,
cuõng nhö nhöõng nhaän xeùt ñaùnh giaù veà moät soá möùc keát quaû chính.
1.4. QUI TRÌNH SOẠN GIAÙO TRÌNH
a. Caùc böôùc bieân soaïn giaùo trình: caùc böôùc chính khi bieân soaïn giaùo trình coù theå toùm
taét theo trình töï döôùi ñaây:
(1) Chuaån bò vaø xaùc ñònh nguoàn taøi nguyeân
Nghieân cöùu muïc tieâu daïy hoïc. Ngöôøi bieân soaïn caàn coù trong tay heä thoáng muïc tieâu
cuûa chöông trình. Ít nhaát cuõng phaûi coù heä thoáng muïc tieâu cuûa khoaù hoïc (hoaëc chöông trình
ñaøo taïo), moân hoïc. Neáu chöa coù heä thoáng muïc tieâu cuûa caùc baøi hoïc, ngöôøi chuû trì bieân soaïn
coù theå caên cöù treân kinh nghieäm, treân caùc cô sôû döõ lieäu khi thieát keá khoaù hoïc ñeå xaây döïng
heä thoáng muïc tieâu cho chöông, baøi hoïc trong giaùo trình. Trình baøy muïc tieâu daïy hoïc phải
chi tieát cuï theå (xem chöông I)
Nghieân cöùu ngöôøi hoïc. Thöôøng vieäc nghieân cöùu ngöôøi hoïc ñöôïc tieán haønh khi baét
tay vaøo thieát keá chöông trình ñaøo taïo, thieát keá khoùa hoïc. Cho neân, khi bieân soaïn giaùo trình,
ngöôøi vieát chuû yeáu tham khaûo ñeán muïc moâ taû ngöôøi hoïc ñeå coù theâm thoâng tin caàn thieát cho
vieäc löïa choïn phöông aùn tieáp caän, trình baøy .v.v. ñöôïc phuø hôïp.
Thu thaäp caùc giaùo trình/taøi lieäu lieân quan. Taøi lieäu coù lieân quan ñeán giaùo trình bao
goàm caùc loaïi giaùo trình hieän coù, caùc taøi lieäu chuyeân khaûo, caùc taøi lieäu tham khaûo, caùc thoâng
tin veà tieán boä môùi trong lónh vöïc chuyeân moân vaø caùc taøi lieäu veà nhu caàu cuûa thò tröôøng lao
ñoäng ñoái vôùi ngaønh ngheà ñaøo taïo maø giaùo trình phuïc vuï.
(2) Löïa choïn vaø xaây döïng cô sôû döõ lieäu.
Chuaån bò cô sôû döõ lieäu laø moät trong nhöõng böôùc quan troïng aûnh höôûng lôùn ñeán toác
ñoä bieân soaïn vaø nhaát laø chaát löôïng cuûa giaùo trình. Khi baét ñaàu vieát giaùo trình, ngöôøi bieân
soaïn caàn coù ñaày ñuû caùc hình veõ, caùc moâ taû thí nghieäm, caùc baûng bieåu, caùc soá lieäu lieân quan
Trang-30-

31. ñeán noäi dung cuûa giaùo trình. Caùc döõ lieäu naøy ñöôïc saép xeáp ñeå sau naøy seõ ñaùnh soá theo heä
thoáng kyù hieäu ñaõ löïa choïn vaø phuø hôïp vôùi caáu truùc cuûa giaùo trình.
(3) Phaùc thaûo daøn yù (caáu truùc) cuûa giaùo trình.
Caên cöù vaøo muïc tieâu daïy hoïc, ñaëc ñieåm ngöôøi hoïc, ñaëc ñieåm logic khoa hoïc cuûa noäi
dung chuyeân moân, vôùi ngöôøi chuû bieân seõ phaùc thaûo daøn yù (caáu truùc chi tieát) cuûa giaùo trình.
Ngöôøi chuû bieân, baèng kinh nghieäm cuûa mình, cuõng coù theå coù moät soá qui ñònh chi tieát caàn
thieát naøo ñoù veà caáu truùc cuûa giaùo trình, nhaát laø vôùi nhöõng giaùo trình coù nhieàu ngöôøi tham
gia bieân soaïn, ñeå baûo ñaûm tính thoáng nhaát chung.
b. Toå chöùc bieân soaïn giaùo trình
Vieäc toå chöùc bieân soaïn giaùo trình goàm nhöõng coâng vieäc chính sau :
(1). Phaân coâng vaø thoáng nhaát caùc vaán ñeà chung. Duø giaùo trình ñöôïc bieân soaïn bôûi moät
taùc giaû duy nhaát hay bôûi moät nhoùm taùc giaû thì phaân coâng bieân soaïn:
Thoáng nhaát hình thöùc vaø khuoân maãu trình baøy.
Thoáng nhaát caáu truùc noäi dung, caùch tieáp caän
Thoáng nhaát caùc thoâng soá coù tính kyõ thuaät nhö : heä ñôn vò ño, heä thoáng kyù hieäu, heä
thoáng thuaät ngöõ, caùc chöõ vieát taét, ñaùnh soá caùc hình veõ .v.v.
Thoáng nhaát keá hoaïch bieân soaïn, lòch laøm vieäc phoái hôïp ñeå trao ñoåi nhöõng noäi dung
caàn thieát cuõng caàn phaûi laøm toát nhöõng coâng vieäc chính sau:
Caùc taùc giaû bieân soaïn noäi dung ñöôïc phaân coâng, ñaûm baûo nhöõng tieâu chuẩn ñaõ thoáng
nhaát, ñuùng keá hoaïch.
(2). Ngöôøi chuû bieân duy trì nhöõng buoåi laøm vieäc chung
Ñeå ñaûm baûo tính ñoàng nhaát trong giaùo trình. Ñoái vôùi ngaønh daïy ngheà, vieäc ñaøo taïo
höôùng vaøo naêng löïc thöïc hieän (competency), thì caùc vaán ñeà lyù luaän khoâng yeâu caàu trình
baøy quaù saâu, nhöng taát caû caùc noäi dung ñeàu phaûi höôùng vaøo vieäc hình thaønh caùc kyõ naêng vaø
öùng duïng cuï theå vaøo hoaït ñoäng ngheà nghieäp.
(3). Sau ñaõ bieân soaïn xong caùc phaàn, chöông cuûa toaøn boä taøi lieäu
Ngöôøi chuû bieân toång hôïp toaøn boä vaøo trong moät taøi lieäu duy nhaát, raø soaùt laïi toaøn boä
caáu truùc, ñònh daïng chung, ñaùnh soá trang, thöù töï caùc hình veõ cuõng nhö coâng thöùc vaø baûng
bieåu ...vv. ñeå coù theå in ra baûn thaûo ñaàu tieân.
(4). Phaûn bieän vaø tu chænh
Phaûn bieän coù theå thöïc hieän ngay sau moãi phaàn, chöông ñöôïc bieân soaïn, nhöng cuõng
coù theå chæ thöïc hieän sau khi ñaõ hoaøn chænh toaøn boä baûn thaûo giaùo trình. Baûn thaûo ñöôïc raø
soaùt laàn cuoái bôûi nhöõng ngöôøi bieân soaïn vaø sau ñoù chuyeån cho ngöôøi phaûn bieän. Ngöôøi
phaûn bieän seõ ñoïc toaøn boä baûn thaûo vaø cho nhaän xeùt, ñaùnh giaù, ñöa ra nhöõng ñeà nghò hieäu
Trang-31-

32. chænh, söûa chöõa …vv. Nhaän ñöôïc caùc yù kieán phaûn bieän, nhöõng ngöôøi bieân soaïn giaùo trình seõ
tu chænh laïi ñeå coù theå hoaøn chænh veà noäi dung cuûa giaùo trình, keå caû baøi taäp.
(5). Hoaøn thieän vaø xuaát baûn
Sau khi ñaõ hoaøn thaønh phaàn noäi dung, giaùo trình böôùc vaøo khaâu hoaøn thieän. Vieäc
hoaøn thieän seõ laøm cho hình thöùc cuûa giaùo trình phuø hôïp vôùi noäi dung vaø coù theå ñem ra xuaát
baûn. Khaâu hoaøn thieän caàn chuù yù ñeán caùc vaán ñeà : loãi chính taû, loãi trình baøy (ví duï : noäi
dung ôû moät trang trong khi hình veõ minh hoaï laïi ôû trang khaùc, ñeà muïc ôû doøng cuoái moät
trang trong khi toaøn boä noäi dung cuûa noù laïi ôû trang keá tieáp .v.v.), caùc kyù hieäu chuyeân moân,
caùc coâng thöùc, ñôn vò ño …vv. Ñoàng thôøi cuõng phaûi chuù yù ñeán caùc hình thöùc ôû beân ngoaøi cuûa
giaùo trình (trang bìa, loaïi bìa saùch .v.v.) vaø nhôø ngöôøi vieát lôøi giôùi thieäu (neáu caàn). Baûn
thaûo hoaøn chænh phaûi ñöôïc in thaønh nhiều boä, chuyeån giao cho caùc boä phaän quaûn lyù coù lieân
quan nhö : boä moân, khoa, phoøng ñaøo taïo nhaø tröôøng
Cuoái cuøng laø chuyeån cho boä phaän xuaát baûn vaø phaân phoái. ÔÛ nhieàu tröôøng, boä phaän
naøy do phoøng ñaøo taïo nhaø tröôøng quaûn lyù. Maëc duø khaâu hoaøn chænh baûn in vaø phaân phoái
thöôøng khoâng naèm trong phaïm vi kieåm soaùt cuûa giaùo vieân, nhöng giaùo vieân caàn bieát ñeå
höôùng daãn hoïc sinh bieát laøm theá naøo ñeå coù ñöôïc giaùo trình hoïc taäp.
2. BIEÂN SOAÏN PHIEÁU DAÏY HOÏC:
2.1. ÑAÏI CÖÔNG
Trong heä lôùp baøi, khi giaûng daïy ngöôøi daïy giaû ñònh raèng taát caû hoïc sinh trong lôùp
ñeàu coù nhöõng khaû naêng nhö nhau hoaëc gaàn nhö nhau. Nhöng trong thöïc teá maëc duø caùc hoïc
vieân ñaõ qua tuyeån choïn kyõ vaø xeáp vaøo töøng lôùp khaû naêng tieáp thu cuûa hoï cuõng khaùc nhau,
möùc tieán boä cuõng khaùc nhau.
Daïy hoïc vôùi xu theá nhaèm tích cöïc hoùa ngöôøi hoïc nhö laøm vieäc ñoäc laäp vôùi noäi dung
baøi hoïc (töï nghieân cöùu noäi dung, töï laäp qui trình lao ñoäng, töï giaûi quyeát caùc vaán ñeà trong
baøi daïy vaø hoaït ñoäng theo nhoùm nhaèm phaùt trieån khaû naêng hôïp taùc ôû hoïc sinh…vv)
Moät trong soá caùc bieän phaùp maø ngöôøi daïy kyõ thuaät coù theå duøng coù hieäu quaû ñeå boå
sung baøi giaûng veà hoaït ñoäng phöông phaùp trong lôùp hoïc lyù thuyeát, trong xöôûng vaø phoøng
thí nghieäm laø söû duïng caùc phieáu daïy hoïc.
Phieáu daïy hoïc (taøi lieäu phaùt tay) laø taøi lieäu hoã trôï cho hoïc sinh ñoäc laäp thu nhaän
thoâng tin, thöïc hieän caùc nhieäm vuï hoïc taäp: thí nghieäm, lyù thuyeát cuõng nhö thöïc haønh, ñoàng
thôøi nhaèm cuûng coá, kieåm tra kieán thöùc, kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa hoïc sinh. Ñöôïc trình baøy döôùi
daïng phieáu rôøi do giaùo vieân töï soaïn ñeå phaùt cho hoïc sinh.
Ñònh nghóa: Phieáu daïy hoïc laø loaïi phieáu trình baøy baèng chöõ vaø (hoaëc) hình aûnh
nhaèm hoã trôï cho quaù trình thu nhaän thoâng tin, củõng coá, luyeän taäp, thöïc hieän caùc
Trang-32-

33. nhieäm vuï hoïc taäp vaø öùng duïng noäi dung baøi hoïc cuûa hoïc sinh trong quaù trình daïy
hoïc.
Phieáu chöùa ñöïng thoâng tin noäi dung giaûng daïy, nhieäm vuï hoïc taäp (coù theå laø baøi taäp,
baøi luyeän taäp...), ñöôïc trình baøy theo nhöõng muïc ñích, phöông phaùp sö phaïm nhö:
Gaây yù thöùc ñoäng cô hoïc taäp cuûa hoïc sinh
Ñieàu khieån quaù trình hoïc taäp cuûa hoïc sinh
Cung caáp thoâng tin vaø heä thoáng hoùa noäi dung baøi hoïc
Caù theå hoùa quaù trình hoïc taäp
Cuûng coá, kieåm tra thaønh tích hoïc taäp
Taêng tính tích cöïc cuûa hoïc sinh
Keát hôïp vôùi caùc phöông tieän daïy hoïc khaùc
2.2. CAÙC LOAÏI PHIEÁU DAÏY HOÏC
Tuyø theo caùc chöùc naêng cuûa phieáu maø coù nhöõng loaïi nhö phieáu thoâng tin, phieáu
giao baøi – giao nhieäm vuï, phieáu höôùng daãn thöïc haønh vaø thí nghieäm, phieáu kieåm tra.
Taát caû ba loaïi treân xeùt veà toång theå thì ñeàu coù caùc thaønh phaàn nhö:
Muïc tieâu hoïc taäp
Thoâng tin noäi dung vaø nhieäm vuï hoïc taäp
Höôùng daån veà toå chöùc hoaït ñoäng hoïc taäp
Caùc phieáu naøy coù theå thieát keá rieâng leû hay keát hôïp vôùi nhau tuyø theo muïc ñích sö
phaïm. Caùc loaïi phieáu thöôøng duøng goàm:
Phieáu thoâng tin : chöùa ñöïng nhöõng thoâng tin veà caùc söï kieän, khaùi nieäm, nguyeân
lyù trong giaùo trình hoaëc taøi lieäu hoïc taäp cuûa hoïc sinh khoâng coù. Ñoù coù theå laø
nhöõng baûn veõ, baøi vieát, coâng thöùc, tranh aûnh, coâng thöùc... Muïc ñích cuûa phieáu
naøy giuùp cho hoïc sinh töï nghieân cöùu noäi dung lyù thuyeát.
Phieáu giao baøi : goàm nhöõng vaán ñeà caàn giaûi quyeát, nhöõng baøi taäp, nhöõng caâu hoûi
caàn traû lôøi, nhöõng quan saùt caàn thöïc hieän, nhöõng nhieäm vuï caàn laøm.
Phieáu höôùng daãn hoïc taäp: Phieáu naøy ñöa ra qui trình thöïc haønh hoaëc ñeå troáng ñeå
hoïc sinh töï laäp qui trình keá hoaïch thöïc haønh (söû duïng trong phöông phaùp daïy thöïc
haønh 6 böôùc).
Phieáu kieåm tra: phieáu coù chöùc naêng kieåm tra keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh, neân
noäi dung chính laø caùc caâu hoûi.
Khi soaïn phieáu caàn chuù yù nhöõng ñieåm sau:
- Xaùc ñònh roõ muïc tieâu cuûa phieáu.
- Söu taàm taøi lieäu ôû thö vieän ñeå thu thaäp caøng nhieàu thoâng tin caäp nhaät caøng toát.
Trang-33-