1. Friese Milieu Federatie
Jaarverslag
2010

2. Inhoudsopgave
Voorwoord 4 Cluster II: Ecologie en Biodiversiteit 20
Terugblik op 2010 5 Flora en Fauna 20
Roofvogels in beeld
Toekomst 6 Draagvlak belang leefomgeving beschermde soorten
Natuurcompensatie
Indeling jaarverslag 7 Actuele zaken ecologie
Cluster I: Ruimtelijke ordening, Water, Landbouw & Landschap 8 Natura 2000 24
Programmaleider Ave Natura 2000!
Gebiedsgericht beleid 8 Frysk Fûgelpaad
Nationale Landschappen
Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel Overleg en bijeenkomsten 26
Gebiedsontwikkeling Franekeradeel/Harlingen Provinsjale Krite Kommisje belied/Provinciale Commissie
Waddeneilanden Landelijk Gebied/ Natuurbeschermingsoverleg
Advisering nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen
Cluster III: Milieu, Duurzaamheid en Transitie 27
Ruimtelijke ordening 12
Advisering nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen Milieu en duurzaamheid 27
Verrommeling Frysk Miljeuplan 2011-2014
Steunpunt deskundigen gebiedsontwikkeling Koöperaasje Duorsum Fryslân
Provinciale verordening Ruimtelijke Ordening Awareness afval in Fryslân
Actuele zaken ruimtelijke ordening Verlaging Ecologische voetafdruk Friesland II
Gemeenteraadsverkiezingen Milieukwaliteit landelijk gebied
Omgeving in beweging Actuele milieuzaken en ontwikkelingen
Coördinator Natuur en Landschap provincie Fryslân
Mobiliteit 32
Water 17
Natuurlijke watersystemen
Water(schaps)netwerk
2

3. Cluster IV: Communicatie en Informatie 34 Bijlagen 49
Communicatie en informatie 34 Bijlage 1: Balans per 31 december 49
Milieunieuws/huis-aan-huiskranten YN en groene huis-aan-huiskrant Staat van baten en lasten
Natuurlijk Fryslân Toelichting op de balans en staat van baten en lasten
Pers- en extern communicatiebeleid Controleverklaring
Website Bijlage 2: Aangesloten organisaties 55
Jaarverslag Bijlage 3: Bureaumedewerkers 57
Professionalisering aangesloten organisaties Bijlage 4: Nationale Postcode Loterij 58
Wisselwerking tussen politiek en samenleving
Groene Peiler
Nacht van de Nacht
Klimaatstraatfeest
Gezamenlijke groene energie-inkoop
Friese Milieu Federatie-Servicelijn
Verantwoordingsverklaring code goed bestuur
voor goede doelen 43
Bij de voorpaginafoto: de bewoners van de Mr. D.J. Cuipersstraat in Bolsward met hun
gewonnen energiebespaardozen. De Mr. Cuipersstraat won het Klimaatstraatfeest 2010.
3

4. Voorwoord
Hoewel het leveren van een jaarverslag lijkt op een jaarlijkse verplichting Het is mooi dat we afgelopen jaar een heldere lijn hebben uitgezet. Dit
van verantwoording aan bestuur, leden, subsidiegevers en de Friese is ook nodig, want er doemen ook donkere wolken aan de horizon op.
maatschappij, willen wij dat niet zo zien. De Friese Milieu Federatie Met de nieuwe regering is het duidelijk dat zij andere prioriteiten stelt:
vervult hiermee een taak die als één van de belangrijkste kan worden minder aandacht voor natuur en milieu, afschaffen van subsidies, meer
gezien in haar takenpakket. Immers de cijfermatige verantwoording en verantwoordelijkheid bij de burger. Welke consequenties dat heeft voor
de tussentijdse rapportages vinden al plaats als voorwaardelijk voor de FMF is nog onduidelijk, maar we zullen te maken krijgen met onrus-
het verkrijgen van budgetten en beoordeling van de effectiviteit van het tige tijden en onzekerheden.
werk dat door de federatie wordt verricht. Het jaarverslag geeft ook de
gelegenheid om terug te zien naar het voorbije jaar en eventueel con- De vacature van directeur is inmiddels vervuld. Het bestuur is vol
clusies te trekken uit wat er is gebeurd om daarmee ook een aanzet te vertrouwen dat de Friese Milieu Federatie voor de komende jaren een
geven naar beleid en programmatisch werken voor de toekomst. noodzakelijke functie zal hebben en nieuw beleid ingang zal vinden. Uit
de toename van leden van de federatie, uit de waardering die we van
De directeur nam afscheid, het bestuur besloot om niet onmiddellijk besturen ondervinden en het belang dat aan de standpunten van de
over te gaan tot een snelle vervulling van de vacature, teneinde denktijd federatie wordt gehecht, kunnen we stellen dat de FMF ook staat voor
en rust te krijgen over hoe verder met de organisatie en haar positie “Foar Mear Fryslân” met als ondertitel: Samen voor een mooi en duur-
in het maatschappelijke veld. Bestuur, ledenraad en relevante partijen zaam Fryslân.
in het veld gaven aan dat we moeten kijken naar een nieuwe invulling
van de algemene taak van de federatie. We voorzien veel meer dan in Pieter de Haan
het verleden een proactieve opstelling en samen met gemeenten en Bestuursvoorzitter
provincie lijnen uitzetten die zorgen dat Friesland de mooiste provincie
van Nederland blijft. Dat is een provincie waarin landschap en natuur
een organische en duurzame verbinding met het hele maatschappelijke
leven in dit gebied vormen. Federatie en provinciebestuur omarmen de
methode Elverding, waarbij in een vroeg stadium alle betrokken partijen
deelnemen aan het proces van planning en ontwerp. Dan kunnen alle
belangen een plaats krijgen in dat proces en wordt het grijpen naar
“handremmen” als rechterlijke procedures zeldzaam. Samen met het
provinciebestuur zijn we het eens dat deze nieuwe methode van plan-
ning en beheer meer resultaat zal hebben. In het afgelopen jaar heb-
ben we er al voorbeelden van kunnen zien. We zouden wensen dat een
dergelijke coöperatieve aanpak, breed gedragen kan zijn en niet alleen
met overheden, maar ook met private partijen.
4

5. Terugblik op 2010
De Friese Milieu Federatie was in 2010 volop in het nieuws. Meer dan Naast de zichtbare projecten, die veelal de media bereiken, stroopt
driehonderd keer - bijna driemaal zoveel als het jaar ervoor - bericht- de Friese Milieu Federatie ook achter de schermen haar mouwen op.
ten de media over activiteiten van de federatie. Zo doken de media Van der Vegt en zijn collega’s namen afgelopen jaar deel aan tientallen
en masse op de stellingname van voorzitter Pieter de Haan om geen stuurgroepen, klankbordgroepen, gebiedscommissies, themagroepen
tonnen extra zout uit de Friese bodem te halen in verband met de glad- en andere overlegstructuren. “Wij voeren daar namens natuur en milieu
heid. Ook Waddenglas, de Roofvogelcampagne en de Centrale As het woord waardoor er een juiste balans in de discussie komt. De re-
trokken veel publiciteit. “We hadden afgelopen jaar verscheidene mooie sultaten zijn vaak minder tastbaar, maar zonder onze inbreng krijgen na-
publieksgerichte projecten”, stelt Paul van der Vegt die in 2010 waar- tuur en milieu geen stem, en leggen ze het af tegen andere belangen.”
nemend directeur van de Friese Milieu Federatie was. Hij ging aan de
slag met de speerpunten uit het nieuwe Meerjarenbeleid van de Friese
Milieu Federatie, dat door het bestuur in mei werd vastgesteld. Van der
Vegt somt de drie hoofdpunten op: “We wilden meer aandacht voor
duurzaamheid en milieu, voor de achterban van de federatie en voor het
pro-actief inbrengen van onze ideeën en meningen.”
Van der Vegt blikt tevreden terug op het jaar 2010, en constateert dat de
drie speerpunten veel aandacht hebben gekregen. De achterban is be-
ter bereikt met de nieuwe nieuwsbrief Grrroen, duurzaamheid en milieu
kregen een accent door projecten als Awareness Afval en het Klimaat-
straatfeest, en ook de pro-actieve inbreng kreeg de nodige aandacht.
Fryslân verandert in een steeds duurzamere provincie. Het provinci-
ale Frysk Miljeuplan 2011-2014, dat vorig jaar verscheen, is binnen de
Friese Milieu Federatie enthousiast ontvangen. Van der Vegt omarmt
de milieuambities van de provincie Fryslân en levert graag een bijdrage
aan de uitvoering. “Wij vormen voor de provincie een ideale schakel
tussen het milieubeleid en de maatschappij. Wij weten wat in de Friese
samenleving speelt, staan dicht bij de burger en hebben goede con-
tacten met organisaties. Via projecten rond burgerparticipatie, zoals De
Groene Peiler, staan wij direct in contact met burgers, en betrekken ze
bij beleidsontwikkeling. Projecten zoals de Ecologische Voetafdruk en
Expeditie Nij Fryslân hebben we uitgevoerd in het kader van het Frysk
Miljeuplan.”
5

6. Toekomst
Bij voorkeur praat de Friese Milieu Federatie in een pril beginstadium van Breder draagvlak
de planvorming en -voorbereiding mee, om te voorkomen dat ze later Eén van de speerpunten waarmee Van der Werf in 2011 aan de slag
re-actief moet optreden. Voorkantsturing, noemt Hans van der Werf het. gaat, is het verstevigen van het netwerk. “We willen in Friesland hét aan-
Sinds begin 2011 is hij de nieuwe directeur van de Friese Milieu Federa- spreekpunt zijn op het gebied van natuur en milieu. Dat betekent nauwer
tie. Als goed voorbeeld van voorkantsturing noemt hij Waddenglas, het samenwerken met de aangesloten organisaties, en ons nadrukkelijker
glastuinbouwproject waar de federatie met de gemeente Franekeradeel namens de achterban uitspreken. We hebben een visie en een mening.
en de provincie afgelopen jaar tot een succesvol compromis wist te ko- Laten we die dan ook luid en duidelijk verkondigen. Daarbij willen we
men. “Het is uiteindelijk gelukt om gezamenlijk een goed plan op te stel- ook meer samenwerken met anderen, zoals de landbouw.” Van der Werf
len. Achteraf zegt iedereen: dat hadden we eerder moeten doen”, zegt streeft naar het boeken van vooral concrete resultaten met aansprekende
Van der Werf. De Centrale As is een voorbeeld waar het toe kan leiden, (voorbeeld)projecten die burgers, overheden en bedrijfsleven aanzetten
wanneer in het beginstadium geen goede afspraken worden gemaakt. tot milieuvriendelijk handelen. Mooi voorbeeld vindt hij het initiatief ‘Col-
Van der Werf houdt zichzelf een spiegel voor. “Het had nooit zover mogen lectieve inkoop Groene Energie’ met Vereniging Eigen Huis. “Met deze en
komen dat we uiteindelijk voor de Raad van State staan. Helemaal in het andere succesvolle projecten als Frysk Fûgelpaad en Oars Ite laten we
begin van het proces, misschien wel tien jaar geleden, hadden we de dis- in 2011 de Friezen zien en ervaren hoe belangrijk het is om rekening te
cussie moeten agenderen over de gewenste sociaaleconomische ontwik- houden met natuur en milieu. Alleen als we er allemaal onze schouders
keling van Noordoost Fryslân en hoe we omgaan met vraagstukken rond onder zetten, lukt het om Fryslân nóg mooier en duurzamer te maken.”
natuur, landschap en mobiliteit. De gang naar de rechter kent alleen maar
verliezers, maar we konden niet anders.”
Positief vindt Van der Werf dat de partijen hebben geleerd van het proces
rond de Centrale As. Vorig jaar is het zogeheten Elverdingoverleg in het
leven geroepen. Het halfjaarlijkse overleg tussen provincie en natuur- en
milieuorganisaties is genoemd naar de Commissie Elverding. “Elverding
stelde in 2008 dat gebiedsontwikkelingen beter en sneller verlopen als
bewoners, overheden en natuurbeschermers er vroegtijdig bij worden
betrokken”, vertelt Van der Werf. Het Elverdingoverleg moet zich nog ont-
wikkelen, constateerde Van der Werf toen hij de eerste keren aanschoof.
“We bespreken de stand van zaken van zo’n dertig projecten, maar we
denken nog te weinig mee. Je moet je daarbij ook afvragen waar je meer-
waarde zit. Voorkantsturing vraagt ook voor ons een omslag. We willen
zélf initiatief nemen en met voorstellen komen. Dat is wennen. Komen we
in een vroegtijdig stadium tot een consensus, dan dragen we vervolgens
ook verantwoordelijkheid voor die besluiten. We willen als een betrouw-
bare partner opereren en onze afspraken nakomen.”
6

7. Indeling jaarverslag
De Friese Milieu Federatie wordt voor een deel gefinancierd door
de provincie Fryslân. In het werkplan 2010 van de federatie, getiteld
‘Koersversterkend op weg naar een Duurzaam Fryslân’, zijn de projec-
ten verdeeld onder vier clusters, die ook de leidraad vormen voor dit
jaarverslag:
- Cluster Ruimtelijke Ordening, Landbouw, Landschap en Water
- Cluster Ecologie en Biodiversiteit
- Cluster Milieu, Duurzaamheid en Transitie
- Cluster Communicatie en Informatie.
Per cluster zijn er meerdere programmaonderdelen, die op hun beurt
weer bestaan uit een aantal projecten. In het Cluster Ecologie en Biodi-
versiteit zijn dat bijvoorbeeld Flora en Fauna, Natura 2000, en Overleg
en bijeenkomsten. Een groot aantal programmaonderdelen wordt in dit
jaarverslag ingeleid door medewerkers van de Friese Milieu Federatie.
In de loop van 2010 is het werkplan in overleg met de provincie op een
aantal punten aangepast.
Voor het beschrijven van de producten gebruikt de Friese Milieu Fede-
ratie de zogeheten SMART-systematiek. Die houdt in dat doelen speci-
fiek (S), meetbaar (M), acceptabel (A) en realistisch (R) moeten zijn. Elk
project staat in het werkplan beschreven volgens een vast stramien van
achtergrond, doel, resultaat, product, doelgroep en inzet. Dit stramien
wordt ook in het jaarverslag gebruikt. Per project wordt aangegeven wat
het doel was, wat er is gedaan (de inzet) en tot wat het heeft geleid (het
resultaat). Voordeel van deze systematiek is dat helder wordt wat de
plannen waren en wat er is gebeurd.
7

8. Cluster I: Ruimtelijke ordening, Water, Landbouw & Landschap
Fryslân is de mooiste, meest natuurlijke en aantrekkelijkste provincie wil gaan met de uitdagingen waarvoor zij staat, en hoe zij de kansen wil
van ons land (onderzoek Nederlands Cultuur Landschap). De uitda- benutten. Van der Vegt juicht dit model toe. “Het model brengt het ge-
ging is om dat zo te houden en de kansen die er liggen te benutten. biedsgerichte beleid dichter bij de burger. Het sluit bovendien prima aan
De Friese Milieu Federatie maakt zich sterk voor een vitale provincie bij onze ambitie om samen met onze achterban regionaal een natuur- en
die klaar is voor de toekomst. Wij zoeken daarvoor nadrukkelijk de landschapsagenda op te stellen waar we de komende periode samen
samenwerking met burgers, overheden, bedrijfsleven en onze eigen mee aan de slag gaan.”
achterban. Bij voorkeur wachten we bij ruimtelijke ontwikkelingen niet In 2010 heeft de provincie ervaring opgedaan met het maken van een
af, om achteraf de plannen te beoordelen, maar laten we al in het prille Streekhuismodel in twee proefgebieden, waaronder de regio Noordoost
begin onze standpunten horen. Het project Waddenglas liet in 2010 het Fryslân. De Friese Milieu Federatie ging in die regio met vele natuur- en
positieve resultaat van constructief overleg zien. Nog liever zetten we milieuorganisaties om de tafel zitten om een agenda te formuleren. Ook
nóg een stap terug, en formuleren we eerst met onze achterban een voor de Waddeneilanden werkte de federatie met een grote groep aan
eigen agenda voor de gehele regio. Dan beschrijven we bijvoorbeeld de een agenda om de biotoop van de blauwe kiekendief te versterken. “De
kernkwaliteiten als duisternis en weidsheid. Het nieuwe, veelbelovende blauwe kiekendief is op de Waddeneilanden het icoon voor gebieds-
Streekhuismodel van de provincie Fryslân sluit naadloos aan bij deze ontwikkeling”, legt Van der Vegt uit. Hij ziet de twee projecten als eerste
aanpak. Onze visie haalt niet altijd de eindstreep. Zo zette het Wet- vingeroefeningen. “Voor ons is deze aanpak nieuw. Ik vind het model
terskip Fryslân een voorlopige streep door een natuurlijk boezempeil. veelbelovend. Je creëert meer focus op wat je gezamenlijk wilt bereiken.
Desondanks constateren we dat Fryslân de juiste koers vaart. Er komt Het prioriteitenlijstje moet wel uitvoerbaar zijn, en niet te algemeen en
steeds meer aandacht voor natuur, landschap en cultuurhistorie. Dat theoretisch blijven. We zijn zeer enthousiast. Komende jaren gaan we
biedt hoop voor de toekomst. binnen alle Friese regio’s met deze aanpak aan de slag.”
Gebiedsgericht beleid
De Friese Milieu Federatie neemt deel aan verschillende overlegstruc-
turen om het gebiedsgerichte beleid vorm te geven. Zo behartigt de
federatie de natuurbelangen in de Stuurgroep Noardlike Fryske Wâl-
den, de stuurgroep gebiedsontwikkeling Franekeradeel/Harlingen en
is zij vertegenwoordigd in het Gebiedsplatform Noordoost Fryslân en
het gebiedsplatform Zuidwest Fryslân. “Betrokkenheid van de federatie
is belangrijk om te zorgen dat natuur, milieu en landschap voldoende
aandacht krijgen”, stelt Paul van der Vegt, medewerker water en milieu
van de Friese Milieu Federatie, vast. Om dit soort samenwerking in
de regio beter in te richten, lanceerde de provincie afgelopen jaar een
nieuwe aanpak: het zogeheten Streekhuismodel met een Streekagenda
en een Streekhuis. Binnen dit concept geeft de regio zelf aan hoe zij om
8

9. Nationale Landschappen menhang met andere overlegsituaties in noordoost Fryslân.
Als lid van de voorbereidingsgroep workshop kernkwalitei-
Doel: Een duurzame en zo integraal mogelijke aanpak van landschaps- ten Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden werkte
behoud en -ontwikkeling, gedragen door de betrokken partijen en de de Friese Milieu Federatie mee aan de inhoudelijke voorbe-
bewoners. reiding en evaluatie van de workshop.
Voor het Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân was de
Inzet: De Friese Milieu Federatie organiseerde en coördineerde Friese Milieu Federatie aanwezig bij de netwerkbijeenkomst
voor het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden van plattelandsprojecten met als hoofdthema het Nationale
vijf bijeenkomsten over afstemming van en samenwerking Landschap. Tijdens de bijeenkomst gaf de Friese Milieu
tussen natuurorganisaties en themaleden natuur en milieu Federatie een presentatie van de promotiefilm Grutsk. Ook
in de werkgroepen Nationaal Landschap Noardlike Fryske is kennis gemaakt met de ambassadeurs voor het Nationale
Wâlden. De Friese Milieu Federatie was voorzitter en secre- Landschap Zuidwest Fryslân, zijn contacten gelegd met
taris van de bijeenkomsten. De Friese Milieu Federatie heeft Plattelandsprojecten Nationaal Landschap Zuidwest Frys-
tevens als lid van de Coördinatie Ambtelijk Overleg (CAO) lân over de toekomst en is een interview gegeven over het
ten behoeve van de Stuurgroep vergaderingen Nationaal Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân aan de coördinator
Landschap Noardlike Fryske Wâlden vier bijeenkomsten bij- plattelandsprojecten.
gewoond. Met de twee leden die vanuit natuur en milieu in
de Stuurgroep zitting hebben, heeft afstemming en overleg Resultaat: Door intensieve samenwerking tussen de natuur- en milieu-
plaatsgevonden ter voorbereiding van de twee vergaderin- organisaties is in zowel het Nationaal Landschap Noardlike
gen van de Stuurgroep. Fryske Wâlden als in het Nationaal Landschap Zuidwest
Het Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden heeft Fryslân meer aandacht gekomen voor natuur, landschap en
voor het eerst in Nederland een dag van het Nationale Land- cultuurhistorie. Ook zijn de organisaties nauwer betrokken
schap georganiseerd. De Friese Milieu Federatie was daarbij bij de planvorming en hebben ze meer inbreng gehad door
aanwezig, als lid van het coördinerend ambtelijk overleg, en deelname in de verschillende themagroepen. Er is een aan-
heeft meegedraaid in de workshops. Naar aanleiding van de zet gegeven voor een integrale aanpak van natuur- en land-
uitkomsten van de workshops is onder andere een geza- schapsontwikkeling. Het beleid en de concretisering van
menlijk manifest opgesteld over de waarde van de Nationale natuur- en landschapsontwikkeling werd voorheen vooral
Landschappen en wat er nodig is om ze in stand te houden vanuit het perspectief van de agrariërs opgesteld en uitge-
en te verbeteren. Het manifest is verzonden naar de minis- voerd. Nu dragen de natuur- en milieuorganisaties duidelijk
teries van LNV en VROM met de oproep zich in te blijven hun steentje bij en is het geheel meer integraal geworden.
zetten, ook financieel, voor de uitvoering van het beleid. Een van de belangrijkste conclusies van de workshop
De Friese Milieu Federatie heeft aan de kwartiermaker haar kernkwaliteiten Nationaal Landschap Noardlike Fryske
visie gegeven over een betere organisatiestructuur voor het Wâlden is dat de borging van de kernkwaliteiten goed
Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden en de sa- geregeld dient te worden en dat regiobranding belangrijk
9

10. is. In samenwerking met betrokken natuurorganisaties en Gebiedsontwikkeling Franekeradeel/Harlingen
deelnemers aan de themagroepen van het Nationale Land-
schap Noardlike Fryske Wâlden is een voorlopige regionale Inzet: Bijdrage geleverd aan gebiedsontwikkeling in Franekera-
agenda ontwikkeld. Hierin staan de belangrijkste doelen deel/Harlingen: vijf Stuurgroepvergaderingen bijgewoond,
voor de komende periode. Binnen het Nationaal Landschap inspraak gegeven op inrichtingsplan. Een bijdrage geleverd
Zuidwest Fryslân heeft de Friese Milieu Federatie een positie aan het landelijke onderzoek ‘Met vereende krachten’. Een
verworven voor de toekomst. Er wordt een rol voor de fede- onderzoek van het Ministerie van LNV naar gebiedscoalities
ratie voorzien, namelijk in een soort Stuurgroep genaamd en hun zelf organiserend vermogen en gebiedscoalities als
‘de Lanskippers’. beleidsinstrument. Het betrof onderzoek naar samenwerking
in vier verschillende gebiedscoalities in Nederland, waarvan
Gebiedsontwikkeling Ferwerderadiel gebiedsontwikkeling Franekeradeel/Harlingen er een was.
Inzet: Coördinatie en secretariaat gevoerd voor natuur- en mili- Resultaat: Een aantal punten in de gebiedsontwikkeling in Frane-
euorganisaties betrokken bij de gebiedsontwikkeling Fer- keradeel/Harlingen met betrekking tot natuur en milieu is
werderadiel; twee achterbanbijeenkomsten georganiseerd gehonoreerd. Het gebiedsplan is aangepast. Daarnaast
mede ter stimulering en ondersteuning van de themaleden heeft de Friese Milieu Federatie bij herhaling haar zorgen en
in de gebiedscommissie. Verschillende keren contacten teleurstelling uitgesproken over het ontbreken van financi-
onderhouden met de projectleiders over het proces en wat ele middelen voor een groot deel van de natuur-, milieu- en
er bereikt is. landschapsmaatregelen. De uitkomsten van het landelijke
Contact gezocht met de voorzitter van de Gebiedscommis- onderzoek ‘Met vereende krachten’ zijn richtinggevend ge-
sie. De Friese Milieu Federatie heeft haar zorgen uitgespro- weest voor de ontwikkeling van de provinciale beleidsnotitie
ken over de trage gang van zaken. over de Streekagenda.
Resultaat: Afspraken gemaakt over een betere informatievoorziening Waddeneilanden
over het gebiedsproject naar de Friese Milieu Federatie.
Deze afspraken zijn nageleefd. De Friese Milieu Federatie Inzet: Ideeën aangeleverd voor projectplannen op de Wadden-
heeft de informatie en strategie samen met andere natuur- eilanden voor de themaleden in het gebiedsplatform. On-
en milieuorganisaties besproken met de themaleden in de dersteuning gegeven aan themaleden natuur en milieu in
gebiedscommissie. Er zijn veranderingen in de organisatie plattelandsproject de Wadden.
aangebracht waardoor het proces op gang gekomen is. Verschillende partijen waaronder natuur- en milieuorgani-
Themaleden zijn ondersteund en gestimuleerd om hun werk saties, bij elkaar gebracht onder andere om draagvlak te
in de Commissie en de werkgroepen goed te kunnen uitvoe- creëren voor een breed integraal op te zetten project op alle
ren. Waddeneilanden met de blauwe kiekendief als uitgangspunt.
10

11. Resultaat: Regionale inbreng in de gebiedsprocessen ondersteund
door de Friese Milieu Federatie. Het project op alle Wadden-
eilanden met de blauwe kiekendief als uitgangspunt wordt in
2011 verder uitgewerkt en kan dienen als een soort blauw-
druk (Streekagenda) voor integrale ontwikkelingen.
Advisering nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen
Doel: Als belangenbehartigende organisatie adequaat inspelen op
actuele kwesties op grond van vragen of andere input uit de
aangesloten organisaties of van inwoners van Fryslân.
Inzet: MER continuering zoutwinning Noordwest Fryslân bestu-
deerd en afgestemd met It Fryske Gea, Natuurmonumenten
en de Waddenvereniging. De Friese Milieu Federatie is me-
deondertekenaar van de gezamenlijke reactie, waarin o.a. is
aangegeven dat er (te) veel onzekerheden zijn over de effec-
ten van een eventuele zoutwinning onder de Waddenzee.
Kennisgenomen van een nieuw concept van de provincie
(Streekhuisgedachte) over hoe de provincie in de toekomst
plattelandsbeleid wil organiseren.
Resultaat: Inspraakreactie op de MER continuering zoutwinning Noord-
west Fryslân ingediend bij het Ministerie van Economische
Zaken. Inzicht in de Streekhuisgedachte: de Friese Milieu
Federatie heeft zich hierover laten informeren en haar visie
gegeven. Door middel van een notitie is de Streekhuisge-
dachte besproken met een aantal natuur- en milieuorganisa-
ties en themaleden in werkgroepen.
11

12. Ruimtelijke ordening
Over de ontwikkeling van de uitbreiding van het glastuinbouw bij Sex-
bierum - het project Waddenglas - lukte het de Friese Milieu Federa-
tie om overeenstemming te bereiken. Constructief overleg tussen de
Friese Milieu Federatie, de gemeente Franekeradeel en de provincie
Fryslân leidde tot een klinkend resultaat en aanpassing van het bestem-
mingsplan. Het nieuwe tuinbouwgebied Waddenglas komt er, maar mét
stringente eisen aan de bedrijven om lichthinder te voorkomen. Arnoud
de Vries, medewerker natuur, landschap en ruimtelijke ordening van de
Friese Milieu Federatie, is tevreden over het resultaat. Begin 2010 trok
de Raad van State een forse streep door het project Waddenglas. Een
gunstige uitspraak voor de Friese Milieu Federatie, maar juichen deed
De Vries niet. “We wilden de gang naar de rechter voorkomen, maar dat
lukte niet. Helaas was de uitspraak nodig om er vervolgens samen uit te
komen. Sindsdien hebben we goed overleg gevoerd met de gemeente
en de provincie. Het kassengebied ligt vlakbij de Waddenzee, waar het
licht invloed kan hebben op de vogels.
We hebben verscheidene scenario’s met lichthinder laten doorrekenen.
Afgesproken is onder meer dat de tuinders een nieuw, innovatief doek
gaan toepassen om het licht te reduceren. Ook wordt het plan niet in
één keer, maar gefaseerd uitgevoerd, en doen de tuinders mee aan een
collectief duurzaam energiesysteem.” Waddenglas laat volgens De Vries
het succes van constructief overleg zien. “Nóg beter is om in een begin-
stadium van planvorming tot een vergelijk te komen. Neem het recente
plan om een windmolenpark te bouwen in de oksel van de Afsluitdijk
bij Zurich. Een buitengewoon slecht en kansloos plan. De windmolens
komen met de voeten in het IJsselmeer te staan, een natuurgebied dat
is beschermd door een waslijst aan richtlijnen. Daar ga je geen windtur-
bines bouwen. Ook het geplande Windmolenpark Kollumerland bij het
Lauwersmeer keuren wij af. Wij promoten grootschalige windenergie,
maar plaats de windturbines bij industriezones als de A7 en de Wester-
gozone. Daar is de overlast voor de natuur beperkt.”
12

13. Advisering nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen lenbeleid is samen met de terreinbeherende organisaties
en de Waddenvereniging kenbaar gemaakt bij provinciale
Doel: Vroegtijdig via structuur- of bestemmingsplannen, milieuef- statenleden en bij de ambtenaren van de provincie Fryslân.
fectrapportages, overleggen en milieuvergunningen natuur De inzet van de Friese Milieu Federatie voor het geplande
en milieu beschermen en/of verbeteren. Daarbij ook kijken windpark in Kollumerland nabij het Lauwersmeer heeft ertoe
naar handhaafbare regelgeving. geleid dat dit plan van de baan is.
De Friese Milieu Federatie heeft ervoor gezorgd dat de
Inzet: De Friese Milieu Federatie heeft inzet gepleegd op de vol- ideeën van de gezamenlijke groene organisaties in het
gende onderwerpen: plangebied van de 11-stedenvaarroute zijn ingebracht in het
-Waddenglas (brieven o.a. voorontwerp bestemmingsplan, project. Bovendien zijn de ideeën verder geconcretiseerd. In
bestuurlijk en ambtelijk overleg); het plangebied is het nu mogelijk om nieuwe natuurgebie-
-Het provinciale windmolenbeleid Windstreek; den te ontwikkelen en met elkaar te verbinden.
-Windmolenplannen in Bolsward, Kollumerland en Warns; Naar aanleiding van de plannen voor Nieuw Stroomland aan
-Friese Meren Project; de rand van Leeuwarden schreef de Friese Milieu Federa-
-Bestemmingsplan de Papiermolen in de gemeente Sùd- tie een reactie. De reactie is vergezeld van een film over
west Fryslân (voormalige gemeente Wûnseradiel); bedrijventerreinen, woonwijken en weidevogels (zie ook
-Congres bedrijventerreinenbeleid Fryslân; onderdeel verrommeling). De film is aangeboden aan Henk
-Inbreng 11-stedenvaarroute; Deinum, wethouder van Leeuwarden en verspreid onder
-Gezamenlijke input/strategie i.v.m. het Investeringsbudget alle gemeenteraadsleden van de gemeenten Leeuwarden,
Landelijk Gebied (ILG); Menaldumadeel en Littenseradiel.
-Spoorlijn en rotonde Joure;
-Reactie op Nieuw Stroomland te Leeuwarden en aanbieden Verrommeling
film aan wethouder en gemeenteraadsleden drie gemeenten;
-Nieuwe hoogspanningsleiding. Doel: Zuinig omgaan met de bestaande groene open ruimte en
bestaande en nieuwe ontwikkelingen in de omgeving beter
Resultaat: Met de gemeente Franekeradeel heeft de Friese Milieu afwegen en inpassen.
Federatie bestuurlijke afspraken gemaakt om de eisen rond
lichtemissies van het nieuwe glastuinbouwgebied nabij Sex- Inzet: Als afronding van het landelijk samenwerkingsproject Ver-
bierum aan te scherpen. Grofweg zal er voortaan maximaal rommeling bestond de mogelijkheid om concrete ideeën
dertig procent minder licht uitgestoten worden. Eveneens aan te reiken om verrommeling terug te dringen. De Friese
zijn afspraken gemaakt over aanscherping van de omvang Milieu Federatie heeft Nieuw Stroomland nabij Leeuwarden
van het plangebied, het gebruik van duurzame energie en bekeken en in de vorm van een film ideeën aangereikt.
de effecten op vleermuizen.
De mening van de Friese Milieu Federatie over het windmo-
13

14. Resultaat: Een film waarin diverse sprekers ideeën naar voren brengen Resultaat: Een aantal voorstellen van de Friese Milieu Federatie op het
om de kwaliteit van de ruimte te verbeteren. De ideeën hebben gebied van landschap, woningbouw, bedrijventerreinen en
betrekking op bedrijventerreinen, woningbouw en weidevo- natuur zijn opgenomen in het ontwerp van de Provinciale
gels. De film is te zien op www.denatuurenmilieufederaties.nl. verordening Ruimtelijke Ordening. In de loop van 2011 vindt
de vaststelling plaats in de Provinciale Staten.
Steunpunt deskundigen gebiedsontwikkeling
Actuele zaken ruimtelijke ordening
Doel: Versterken inbreng natuur, milieu en landschap in verschil-
lende vormen van gebiedsprocessen. Doel: Als belangenbehartigende organisatie adequaat inspelen op
actuele kwesties inzake ruimtelijke ordening op grond van
Inzet: Bijeenkomsten met vertegenwoordigers in verschillende vragen of andere input uit de aangesloten organisaties of
gebiedsprocessen en aangesloten organisaties; netwerkont- van inwoners van Fryslân.
wikkeling. Organisatie van twee workshops over bestuurlijk
onderhandelen voor mensen actief in ruimtelijke- en gebied- Inzet: De Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu
sprocessen. en Ruimtelijke Ordening, kortweg StAB, heeft – mede naar
aanleiding van het beroep van de Friese Milieu Federatie –
Resultaat: Bijeenkomst georganiseerd voor het Landinrichtingsover- een kritisch rapport opgesteld over het bestemmingsplan
leg met als thema de Midtermreview Provinciaal Meerjaren Zwaagwesteinde (gemeente Dantumadeel). De gemeente
Programma Landelijk Gebied. Programmavoorbereiding ging vervolgens in gesprek met de Friese Milieu Federatie.
Landinrichtingsoverleg 2011 (thema: wettelijke verkaveling/ Mede op aandringen van de Friese Milieu Federatie deed
herijking EHS). Daarnaast is een nieuwe Natuurbescher- Atelier Fryslân, een initiatief van de provincie Fryslân om de
mingsvertegenwoordiger voorgedragen. ruimtelijke kwaliteit een impuls te geven, onderzoek naar de
Voorbereiding en organisatie van twee workshops in 2010. ruimtelijke kwaliteit van bedrijventerreinen. Bij de presentatie
De workshops zullen begin 2011 plaatsvinden. De work- van het rapport was de Friese Milieu Federatie van de partij.
shops zorgen voor meer deskundigheid voor themaleden in Eveneens was de Friese Milieu Federatie aanwezig bij de
de gebiedsplatforms. presentatie van het windenergieplan van het Platform Duur-
zaam Fryslân (PDF). Voorafgaand daaraan ging de Friese
Provinciale verordening Ruimtelijke Ordening Milieu Federatie in gesprek met PDF over het windenergie-
plan. Verder heeft de Friese Milieu Federatie geadviseerd
Doel: Een verordening waarbij het belang van natuur, landschap over de aanleg van een aardgastransportleiding.
en milieu is vastgelegd.
Inzet: Er is naar aanleiding van de voorontwerp en de ontwerp
verordening een reactie geschreven.
14

15. Resultaat: Met de gemeente Dantumadeel zijn afspraken gemaakt over
de uitbreidingsplannen voor Zwaagwesteinde, onder meer
over de inrichting van het landschap, het groen op de be-
drijventerreinen, de wijze van uitbreiding van het geplande
bedrijventerrein en het terugdringen van de lichtvervuiling.
Naar aanleiding van deze afspraken trok de Friese Milieu
Federatie het beroep bij de Raad van State in.
Gemeenteraadsverkiezingen
Doel: Werken aan agendering van natuur- en milieuthema’s tijdens
de gemeenteraadsverkiezingen.
Inzet: Verstrekken van informatie over belangrijke natuur- en
milieuthema’s aan zowel de kiezer als de nieuwe gemeente-
raadsleden.
Resultaat: Aan de kiezer is via de groene huis-aan-huiskrant Natuurlijk
Fryslân en de website van de Friese Milieu Federatie infor-
matie verstrekt over de meest belangrijke groene thema’s
voor de gemeenteraadsverkiezingen in Fryslân. Toekom-
stige raadsleden zijn voorzien van een groen kartonnen vo-
gelhuisje waarop de belangrijkste natuur- en milieuthema’s
vermeld stonden. Raadsleden zijn via een brief gevraagd
om in hun raadswerk natuur- en milieuaspecten voldoende
te laten meewegen. Het vogelhuisje was onderdeel van het
informatiepakket voor de nieuwe raadsleden.
15

16. Omgeving in beweging Resultaat: Er is een bijdrage geleverd aan de realisatie van de doelen
uit het provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied
Doel: Stimuleren inbreng van regionale deskundigheid in gebieds- en aan de realisering van de restopgave ROM Zuidoost
processen. Fryslân. Er is een coördinator natuur en landschap aange-
steld die projecten en activiteiten ontwikkelt. De coördinator
Inzet: De Friese Milieu Federatie zette in 2010 haar eerste stappen was betrokken bij dertien projectactiviteiten, waaronder het
voor het meewerken aan het gebiedsproject Traverse N31 instellen van overlegstructuren voor Groenblauwe doorade-
Harlingen. Er is overleg gevoerd met het projectbureau van ring Zuidoost Fryslân, het herstel van eendenkooien, de
de traverse N31 Harlingen en informatie ingewonnen over realisering van ecologische verbindingszones Zuidoost Frys-
de planontwikkeling. Daarbij is naar de kansen voor natuur lân, het projectplan Fryske Marsiggen Iepen, het beplantin-
en milieu gekeken. genplan Dongeradeel, het projectplan Flearmûs Ûnderdak,
De Friese Milieu Federatie heeft de excursie Woonnatuur bij- het projectplan Ruimtelijke Kwaliteit en het project Vlaskamp
gewoond en er contacten gelegd met allerlei spelers in het Tuinen. Daarnaast zijn financieringsverzoeken voorbereid
veld, zoals woningcorporaties, architecten en overheden. voor het boek ‘Wat West is’, het project Vlaskamp Tuinen
Belangrijkste vraag was: hoe kan natuur de kwaliteit van (onderdeel inventarisatie) en de Visie landgoederenland-
wonen in stad en dorp vergroten? schap Beetsterszwaag.
Resultaat: Inspiratie opgedaan over nieuwe manieren van participatie
van de Friese Milieu Federatie bij dergelijke ontwikkelingen.
In 2011 gaat de Friese Milieu Federatie aan de slag met na-
tuur in de stedelijke omgeving.
Coördinator Natuur en Landschap provincie Fryslân
Doel: Initiëren en ontwikkelen van initiatieven vanuit het kader na-
tuur en landschap ter bevordering van de ruimtelijke kwali-
teit van Fryslân.
Inzet: Aanstelling en begeleiding projectvoorbereider natuur en
landschap provincie Fryslân.
16

17. Water
Niemand kan zonder water, zeker de Friezen niet. Fryslân en water zijn
onafscheidelijk met elkaar verbonden. De komende jaren staan we voor
grote wateropgaven; het klimaat verandert en het water is van onvol-
doende kwaliteit. Om de rol van gemeenten bij deze wateropgaven te
benadrukken, stelde de Friese Milieu Federatie in 2010 een brochure
op met tien waterwensen, zoals ‘Geen schoon regenwater in het vuil-
waterriool’ en ‘Natuurvriendelijke inrichting en onderhoud van wateren’.
“De brochure is rond de gemeenteraadsverkiezingen verstuurd naar
alle Friese gemeenten”, vertelt Paul van der Vegt, medewerker water en
milieu van de Friese Milieu Federatie. In de brochure doet de federatie
een oproep om ambitie te tonen en waterkansen te benutten. “Per wa-
terwens geeft de brochure een aantal concrete tips. Voor het opstellen
van de wensen en de tips zijn we te rade gegaan bij dorpsbelangen en
lokale natuur- en milieuorganisaties.”
Afgelopen najaar kreeg Van der Vegt een teleurstelling te verwerken.
Zijn jarenlange inzet voor een natuurlijker boezempeil leidde niet tot het
gewenste resultaat. “Tot onze spijt zag Wetterskip Fryslân geen kans om
het door ons gewenste variabel peil in de Friese boezem te realiseren.
Vooral vanwege de veronderstelde kosten. Dat is jammer, omdat we er
veel energie in hebben gestoken. Positief is dat het Wetterskip werk gaat
maken van de verdrogingsbestrijding in natuurterreinen. Daarvoor waren
landelijk middelen beschikbaar, maar die werden nauwelijks benut. Door
met de terreinbeheerders de kansen onder de aandacht te brengen,
hebben we de uitvoering op gang weten te trekken.”
17

18. Natuurlijke watersystemen deratie heeft het overleg hierover tussen provincie, Wetterskip
en natuurbeschermingsorganisaties voorbereid en gecoördi-
Doel: Versterken draagvlak voor natuurlijkere watersystemen. neerd (twee bijeenkomsten). Ook is een begin gemaakt met
de voorbereiding van een handreiking voor natuurbescher-
Inzet: Coördinatie standpuntbepaling en advisering over actuele mingsvertegenwoordigers in de gebiedsgroepen voor de
beleidsthema’s en beleidsplannen. Inbreng van standpunten watergebiedsplannen. Deze handreiking verschijnt in 2011.
richting bestuur en politiek. Deelname Klankbordgroep Water. Samen met Staatsbosbeheer is het initiatief genomen om met
Ontwikkeling van concrete activiteiten gericht op ondersteu- Wetterskip, provincie en natuurbeschermingsorganisaties
ning beleidsinbreng of op agendering belangrijke beleids- een nieuwe impuls te geven aan bestrijding van verdroging
thema’s. Project is onderdeel van werkplanwijzigingen juli en in natuurterreinen. Er is overleg tot stand gekomen waarin de
oktober 2010. Omvang en inhoud zijn destijds aangepast. prioriteiten voor de aanpak benoemd zijn.
Ter ondersteuning van de beleidsinbreng is de brochure ‘10
Resultaat: Een natuurlijker boezempeil is voor de ecologische kwaliteit voor water’, met adviezen voor gemeentelijke waterplannen
van het Friese watersysteem van groot belang. De Friese geproduceerd en verspreid. Er is deelgenomen aan landelijke
Milieu Federatie heeft in 2010 een coördinerende rol gespeeld afstemming tussen de natuur- en milieufederaties over Delta-
in de onderlinge afstemming van de Friese natuurbescher- plan en Kaderrichtlijn Water.
mingsorganisaties en de coördinatie van gezamenlijk stand-
punten op verschillende onderdelen van dit thema:
-coördinatie standpuntbepaling over de passende beoorde-
ling natuurlijk boezempeil;
-organisatie en coördinatie strategische afstemming natuur-
beschermingsorganisaties, Water Natuurlijk en Hengelsport-
federatie over de eindresultaten van het boezemonderzoek;
-organisatie en voorbereiding bijeenkomst kerngroep natuur-
beschermingsorganisaties over toekomstvisie.
Friese beleidsmakers zijn geïnformeerd over standpunten
en belangen van de natuurbeschermingsorganisaties, on-
der meer tijdens bestuurlijk overleg tussen natuurbescher-
mingsorganisaties en dagelijks bestuur Wetterskip Fryslân
en tijdens bestuurlijk overleg met Gedeputeerde Staten van
Fryslân. Verdere advisering heeft plaatsgevonden via verte-
genwoordiging in de Klankbordgroep Water (drie keer).
Een ander aandachtsveld betreft de ontwikkeling van water-
gebiedsplannen door Wetterskip Fryslân. De Friese Milieu Fe-
18

19. Water(schaps)netwerk
Doel: Versterken natuur-, milieu en landschapsbelangen in het
waterbeheer.
Inzet: Onderhouden overlegstructuur tussen natuurbeschermingsor-
ganisaties en groene bestuurders in het waterschapsbestuur.
Resultaat: Goed functionerende afstemmingsstructuur tussen fractie en
bestuur Water Natuurlijk en natuurbeschermingsorganisa-
ties. Themabijeenkomst Friese Natuurbeschermingsorgani-
satie over onderzoek variabel peil Friese boezem. Bestuurlij-
ke afstemming Friese Milieu Federatie en Water Natuurlijk en
goede werkrelaties tussen Friese Milieu Federatie en Water
Natuurlijk (en daarin deelnemende coalitiepartners).
19

20. Cluster II: Ecologie en Biodiversiteit
2010 was het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit, uitgeroepen Flora en Fauna
door de Verenigde Naties. Wereldwijd zijn vele activiteiten georgani-
seerd om aandacht te vragen voor de achteruitgang in biodiversiteit. Zo’n 340 Nederlandse dier- en plantensoorten worden met uitsterven be-
In Fryslân maakte de Friese Milieu Federatie zich – net als voorgaande dreigd. De Friese Milieu Federatie vroeg in 2010 aandacht voor deze zo-
jaren – sterk voor bedreigde Nederlandse dier- en plantensoorten. Vijf geheten Rode Lijst-soorten. Verhalen over de ‘Zorgenkindjes der natuur’
zogeheten ‘zorgenkindjes’ bereikten in 2010 volop het nieuws. Verha- – over de libel, de muis, de zwaluw, de uil en de vlinder – vonden gretig
len over onder meer de libel en de zwaluw werden in tal van de lokale aftrek in verscheidene huis-aan-huiskranten. Simon Bijlsma, ecoloog van
kranten gepubliceerd. De Friese Roofvogels, die het in Friesland hard de Friese Milieu Federatie, focuste zich voor het tweede opeenvolgende
te verduren hebben, kregen extra aandacht. Een oproep leverde meer jaar op de roofvogels. Dat was hard nodig. Bijlsma maakt zich ernstig
dan honderd meldingen van roofvogelvervolging op. Een schrikbarend zorgen over de Friese roofvogelvervolging. “Na een oproep kwamen in
aantal, en waarschijnlijk slechts de top van de ijsberg. Fryslân moet zich de eerste helft van 2010 meer dan 100 meldingen binnen van zekere
meer bekommeren om haar beschermde Rode Lijstsoorten, zo vindt de gevallen van roofvogelvervolging. Met name de buizerd, bruine kieken-
Friese Milieu Federatie. Natuurcompensatie schiet vaak tekort en blijkt dief en havik moesten het ontgelden. Friesland is de trieste koploper in
in de praktijk een wassen neus. Nederland. Zo heeft een buizerd in Friesland zes en een half keer zoveel
Ondertussen krijgen de beheerplannen van de twintig Friese Natura kans om vervolgd te worden als in de rest van Nederland.” Mede naar
2000-gebieden gestaag vorm. Struikelblok blijkt veelal de ammoniakuit- aanleiding van de resultaten stuurde Bijlsma met meerdere natuurbe-
stoot, waarvoor een landelijke en provinciale oplossing uitblijft. schermingsorganisaties een brandbrief naar het openbaar ministerie.
De meldingen stonden tevens op de website www.roofvogelsinbeeld.nl,
onderdeel van de campagne Roofvogels in Beeld. Met deze campagne
wil Bijlsma het imago van roofvogels opkrikken. Bezoekers konden via
webcams turen in het nest van torenvalken. “In 2010 hadden we een
broedpaar met jongen. Ook in 2011 broeden torenvalken in het nest”,
zegt Bijlsma verheugd. In 2010 zocht hij agrarische natuurverenigingen,
weidevogelwerkgroepen en wildbeheereenheden persoonlijk op, om
er inleidingen te houden over roofvogels. “Roofvogels staan te vaak
onterecht in een kwaad daglicht. Met de website en de lezingen willen
we objectieve informatie geven. Hopelijk doet onze campagne de ogen
openen.”
20

21. Roofvogels in beeld Resultaat: De kadercursus Roofvogels is twee keer gehouden met in
totaal 51 deelnemers. De website www.roofvogelsinbeeld.
Doel: Vanuit een positieve benadering nl had ruim veertigduizend bezoekers en bijna tweehonderd
laten zien welke waardevolle rol duizend paginaweergaves. Vijf werkateliers georganiseerd
roofvogels spelen in de natuur met in totaal 510 deelnemers. Gedurende het hele jaar is er
in Friesland. Dit positieve geluid veel aandacht geweest van schrijvende pers en landelijke en
moet dienen als tegenwicht voor regionale radio en televisie.
de negatieve benadering van
deze diergroep in kringen van
jagers en weidevogelbeschermers. Er is in dit verband veel
overleg met andere organisaties die zich met roofvogels
bezig houden.
Inzet: De Friese Milieu Federatie heeft Werkateliers voorbereid en
gegeven en nieuwe werkateliers gepland. De website www.
roofvogelsinbeeld.nl opgestart met o.a. live webcams in een
nestkast met torenvalken. De onderdelen Nieuwsflits, Log-
boek webcams, Hoogtepunten, Logboek vervolging en Gas-
tenboek beheerd en geactualiseerd. Netwerk opgebouwd
van melders van vervolging in Friesland. Twee persberichten
opgesteld en verzonden, de pers te woord gestaan en mee-
gewerkt aan tv- en radioreportages. Initiatief, samenstelling
en coördinatie van brief aan het landelijk openbaar ministe-
rie inzake de aanpak van roofvogelvervolging in Friesland.
De brief is verzonden namens It Fryske Gea, Staatsbosbe-
heer regio Noord, Natuurmonumenten, Werkgroep Roofvo-
gels Nederland, Fryske Feriening foar Fjildbiology, Vogel-
bescherming Nederland, Dierenbescherming Nederland
en afdeling Friesland i.o., Koninklijke Nederlandse Jagers
Vereniging gewest Fryslân, Bond Friese Vogelwachten en de
Friese Milieu Federatie.
21

22. Draagvlak belang leefomgeving beschermde soorten
Doel: Bewustzijn van het belang van de bescherming van de leef-
omgeving van strikt beschermde diersoorten vergroten bij
de Friese inwoner.
Inzet: Het schrijven van een verhalenreeks waarin Rode Lijstsoor-
ten die in Friesland voorkomen centraal staan, genaamd
‘Zorgenkindjes der natuur’. In de verhalen wordt aandacht
geschonken aan de rol die de leefomgeving van een be-
paald dier speelt en hoe de leefomgeving kan worden
verbeterd.
Resultaat: Er zijn vijf verhalen geschreven. De verhalen gaan over de
libel, de muis, de zwaluw, de uil en de vlinder. De verhalen
zijn verspreid over de provincie Fryslân verschenen in huis-
en-huiskranten en zijn zo bij ongeveer 170.000 huishoudens
terecht gekomen. De verhalenreeks is ook op de internet- Natuurcompensatie
pagina’s van een aantal huis-aan-huiskranten en de website
van de Friese Milieu Federatie geplaatst. Lezers konden Doel: Er zijn aanwijzingen dat natuurcompensatie in de praktijk
reageren op de verhalen. Er kwamen meldingen van waar- problematisch is. Deze problematiek moet in de provincie
genomen soorten binnen en er werd onder meer advies Fryslân gedegen worden onderzocht.
gevraagd over de inrichting van erven voor bijvoorbeeld
zwaluwen. Inzet: De Friese Milieu Federatie heeft de opleiding diermanage-
ment van Van Hall Larenstein gevraagd te onderzoeken in
hoeverre natuurcompensatie wordt voorgenomen en uitge-
voerd. Ook over handhaving zijn vragen gesteld. De Friese
Milieu Federatie heeft een afstudeeronderzoek, met Natuur-
compensatie in Fryslân als thema, laten uitvoeren door twee
studenten van Van Hall Larenstein. Dit is een vervolgstudie
op de literatuurstudie die in 2009 door de Friese Milieu Fe-
deratie is uitgevoerd.
22

23. Resultaat: Een wetenschappelijk artikel over de problematiek rondom Resultaat: Verontruste bewoners zijn geïnformeerd over het eiland en
de praktijk van het thema natuurcompensatie is het resul- natuurgebied Breefinne en er heeft contact plaatsgevonden
taat. Het onderzoek is tot stand gekomen door middel van met de wethouder. Voorlopig wordt het eiland niet ontwik-
een uitgebreide literatuurstudie en een interviewronde. Er is keld. Samen met Vogelbescherming Nederland en de
een vergelijking gemaakt tussen werkwijzen en resultaten Natuur en Milieufederatie Groningen heeft de Friese Milieu
van verschillende provincies. Het onderzoek is gepresen- Federatie haar ideeën over de vergunningaanvraag kenbaar
teerd bij Van Hall Larenstein. Tevens heeft de Friese Milieu gemaakt met betrekking tot de ontwikkeling van een zorg-
Federatie een discussieavond georganiseerd rondom het complex Lauwershage. Dit zal een vervolg krijgen in 2011.
thema, waarbij de bevindingen van het onderzoek centraal De Friese Milieu Federatie heeft in samenspraak met de
stonden. Fryske Feriening foar Fjildbiology haar ideeën en voorwaar-
den naar voren gebracht voor een vanuit ecologisch per-
Actuele zaken ecologie spectief verantwoorde opening van het Polderhoofdkanaal.
Bezien moet worden of deze ideeën en voorwaarden in
Doel: Als belangenbehartigende organisatie adequaat inspelen op 2011 in de uiteindelijke plannen opgenomen worden.
actuele kwesties inzake ecologie op grond van vragen of an- De Friese Milieu Federatie heeft een zienswijze naar de
dere input uit de aangesloten organisaties of van inwoners gemeente Leeuwarden gestuurd over Bestemmingsplan
van Fryslân. Bewegingscentrum. De Friese Milieu Federatie heeft zich
aangesloten bij de Coalitie Biodiversiteit 2010.
Inzet: De Friese Milieu Federatie is gevraagd of heeft initiatief ge-
toond voor wat betreft de volgende onderwerpen:
-aankoop en mogelijke ontwikkeling van het eiland en na-
tuurgebied Breefinne nabij Terherne;
-de ontwikkeling van een zorgcomplex Lauwershage nabij
het Lauwersmeer;
-de verdere ontwikkelingen rond het Polderhoofdkanaal
(PHK);
-beoordeeld zijn het ontwerp Bestemmingsplan Leeuwarden
Bewegingscentrum, revisie milieuvergunning varkenshou-
derij Nijemirdum, plan Landgoed Kingmastate, plan afschot
overzomerende ganzen in Fryslân.
23

24. Natura 2000 ning in De Alde Feanen zo’n 350 mensen”, aldus Simon Bijlsma, ecoloog
van de Friese Milieu Federatie. Samen met het Fryske Gea en het Natio-
De Friese natuur- en milieuorganisaties houden de vinger aan de Natura naal Park had hij voor de happening in oktober twee routes uitgezet met
2000-pols. In Fryslân zijn twintig Natura 2000-gebieden aangewezen, onderweg een drietal bemenste vogelkijkpunten. Elke deelnemer kreeg
waarvoor momenteel beheerplannen worden opgesteld. Zo’n honderd een routekaart mee met foto’s van vogels die hij onderweg kon zien. “De
Friese natuurbeschermers zitten in de overlegstructuren en praten mee. waarnemingen konden ze later via internet doorgeven. Veel mensen heb-
Arnoud de Vries, medewerker natuur, landschap en ruimtelijke ordening ben dat gedaan. In totaal zijn die dag 86 vogelsoorten gezien. Vanwege
van de Friese Milieu Federatie, staat hen bij. Afgelopen jaar organiseerde het succes organiseren we in 2011 weer een Frysk Fûgelpaad, namelijk
hij landelijk vier Groene regiodagen Natura 2000, waar zo’n driehonderd op 15 mei in het Natura 2000-gebied Nationaal Park Lauwersmeer.”
deelnemers de koppen bij elkaar staken. “We hebben met elkaar gespro-
ken over het proces rond de Natura 2000-beheerplannen en onderling
ervaringen en kennis uitgewisseld.” De kwaliteit van de reeds verschenen
concept-beheerplannen zijn door onderzoeksbureau Alterra in opdracht
van onder meer de Provinciale Milieufederaties onderzocht. Volgens
Alterra wisselt de kwaliteit van de plannen sterk. “Naar aanleiding van dit
onderzoek zijn tal van verbeterpunten geformuleerd die natuurvertegen-
woordigers kunnen gebruiken bij het doornemen van hun plannen”, aldus
De Vries.
Over het tempo van het Natura 2000-proces is hij niet te spreken. “Het
proces verloopt te traag. Het ziet er naar uit dat Nederland hierover een
brief krijgt uit Brussel. Probleem waar veel beheerplannen op stuiten, is
het ammoniakdossier. De ammoniakuitstoot moet naar beneden, maar
de vraag is: hoe? Landelijk zit de discussie in een impasse. In Friesland
liggen zo’n veertig vergunningaanvragen van agrariërs op de plank. Daar
is niemand bij gediend, ook de natuur niet. Afgelopen jaar hebben we het
Centrum voor Landbouw en Milieu en het Landbouw Economisch Instituut
(LEI), onderdeel van de Wageningse Universiteit, een studie laten uitvoe-
ren naar kansrijke maatregelen voor de agrarische sector om de stikstof-
depositie te verlagen. Het boek, een soort gereedschapskist met inno-
vatieve maatregelen, is breed verspreid.” Ondertussen lijkt menigeen te
vergeten waar Natura 2000 om draait, namelijk het beschermen van waar-
devolle natuur. Met het project Frysk Fûgelpaad liet de Friese Milieu Fe-
deratie de deelnemers met eigen ogen de natuurwaarde van een Natura
2000-gebied zien. “Ondanks het slechte weer trok onze vogelspothappe-
24

25. Programmaleider Ave Natura 2000! niseerd. Naast het meedenken over de organisatie van de
dagen, het bijwonen daarvan en het uitnodigen van potentieel
Doel: Leiding geven aan het programma Ave Natura 2000! geïnteresseerden uit het netwerk hebben de federaties het LEI
ingehuurd om presentaties te houden over de sociaal-econo-
Inzet: De Friese Milieu Federatie heeft - in samenwerking met een mische paragraaf in de beheerplannen. De gedachte om het
aantal andere federaties - in 2010 een onderzoek van het LEI LEI in te schakelen is dat een gedegen sociaal-economische
en het CLM begeleid en afgerond. In dit onderzoek werden de paragraaf kan leiden tot verbetering van het draagvlak voor
innovatieve mogelijkheden van het reduceren van de stikstof- Natura 2000. Voorts werd door de programmaleider voor de
belasting en verdroging in en rond de Natura 2000-gebieden federaties een bijeenkomst gehouden waarbij het regiebureau
op een rij gezet. De ZLTO en NLTO keken mee en waren Natura 2000 bij uitgenodigd was. De jaarplannen van elke
behulpzaam bij het organiseren van een expertmeeting met federatie zijn besproken en er heeft een herverdeling plaats-
agrariërs. Tijdens deze meeting werden de ins en outs van gevonden van de nog beschikbare middelen.
het concept van het onderzoek besproken. Vervolgens is het
onderzoek gestuurd aan ambtenaren en politici in de Tweede Resultaat: Aan de vier regiodagen namen in totaal circa driehonderd
Kamer in verband met de hoorzitting over de programma- mensen deel. De twee onderzoeken zijn gereed en breed
tische aanpak stikstof. Over het onderzoek is een landelijk verspreid. Een van de onderzoeken is verspreid onder
persbericht verstuurd. Tevens is het onderzoek met begelei- Tweede Kamerleden. De georganiseerde expertmeeting met
dend schrijven verspreid onder de provinciale medewerkers agrariërs is bezocht door circa twintig mensen.
die zich bezig houden met ammoniak en Natura 2000.
Een tweede onderzoek dat werd begeleid door Friese Milieu
Federatie, werd uitgevoerd in samenwerking met Vogelbe- Bi
scherming Nederland, Staatsbosbeheer, De 12 Landschappen de
en Natuurmonumenten. In dit onderzoek - uitgevoerd door vo
Alterra – is gekeken naar de kwaliteit van elf beheerplannen op
die al nagenoeg gereed waren of in een vergevorderd stadium A
verkeerden. Het doel was om de ervaringen te benutten voor Fr
de andere beheerplannen. De resultaten van dit onderzoek Fl
zijn gepresenteerd aan de provinciale projectleiders Natura
en
2000 alsmede aan het regiebureau Natura 2000. Tevens is een
Sc
presentatie gegeven aan diverse schrijvers van de beheer-
plannen en aan deelnemers van de gebiedsgroepen. be
In samenwerking met Vogelbescherming Nederland, Staats-
bosbeheer, De 12 Landschappen en Natuurmonumenten zijn B
door De Natuur en Milieufederaties vier regiodagen georga- w
G
25 ge

26. Frysk Fûgelpaad belangrijk te vinden voor vogels. Zowel de schrijvende pers
als Omrop Fryslân hebben ruim aandacht besteed aan het
Doel: Het doel van het project Frysk Fûgelpaad is meerledig. Door Frysk Fûgelpaad 2010.
middel van een jaarlijks te organiseren vogelspotroute in
een jaarlijks wisselend Natura 2000-gebied mensen uitno- Overleg en bijeenkomsten
digen om naar vogels te kijken: het
kijken naar vogels te laten beleven, Provinsjale Krite Kommisje belied/Provinciale Commissie Landelijk Ge-
en het belang van Natura 2000 ge- bied/ Natuurbeschermingsoverleg
bieden voor vogels te laten inzien.
Doel: Coördineren, afstemmen en inbreng van standpunten van
Inzet: Eerste editie van het Frysk Fûgelpaad op 24 oktober 2010 in de natuur- en milieuorganisaties in de Provinciale Com-
Nationaal Park de Alde Feanen voorbereid en gerealiseerd, missie Landelijk Gebied en de Provinsjale Krite Kommisje
artikelen en persberichten geschreven, projectgroep ingesteld belied. Bevorderen van de samenwerking, afstemming en
en bijeenkomsten georganiseerd, kinderactiviteiten ontwikkeld meningsvorming tussen Natuurmonumenten, It Fryske Gea,
en georganiseerd, overleg gevoerd over vergunningverlening Staatsbosbeheer, Waddenvereniging, Landschapsbeheer
in het kader van de NB-wet, een Bestuurlijk Rechtsoordeel Friesland, IVN en Friese Milieu Federatie. Het maken van
aangevraagd, in overleg met It Fryske Gea routes vastgesteld werkafspraken tijdens het Natuurbeschermingsoverleg.
van het Frysk Fûgelpaad 2010, beeldmateriaal geselecteerd Inzet: Er zijn vijf Natuurbeschermingsoverleggen georganiseerd.
voor website en routekaart, communicatieplan opgesteld, De Friese Milieu Federatie heeft bij vier PCLG overleggen de
lijst met vogelsoorten samengesteld, routekaart en website inbreng vanuit natuur en milieu gecoördineerd en inbreng
ontwikkeld en geactualiseerd: www.fryskfugelpaad.nl, vrijwil- geleverd.
ligers benaderd en hun inzet gecoördineerd, informatiepakket
samengesteld voor alle deelnemers en een evaluatiebijeen- Resultaat: Op het Natuurbeschermingsoverleg stonden diverse onder-
komst georganiseerd met de projectgroep. werpen op de agenda: onder andere windenergie, provin-
Resultaat: Totaal aantal deelnemers: 345, een zeer goede score gezien ciale statenverkiezingen, weidevogelbeleid, 380 kV-trace,
de erbarmelijke weersomstandigheden in de week van het Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied, meer
Frysk Fûgelpaad. Het totaal aantal waargenomen vogels van Oudega en Waddenfonds. Over deze onderwerpen en
is 17.524 van 86 verschillende soorten. Alle waarnemingen andere is informatie uitgewisseld, zijn gezamenlijke strate-
van het Frysk Fûgelpaad 2010 staan vermeld op de website: gieën bepaald en afspraken gemaakt.
http://www.fryskfugelpaad.nl/waarnemingen. Van alle deel- In de PCLG heeft de Friese Milieu Federatie inbreng gele-
nemers hebben 140 hun waarnemingen op de website ge- verd voor de onderwerpen Natura 2000, diverse gebieds-
plaatst. Hiervan was 83% geen ervaren vogelaar. Vrijwel alle plannen, Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied
deelnemers (96%) geven aan van de happening te hebben en Ecologische Hoofdstructuur.
genoten en eveneens 96% geeft aan Natura 2000-gebieden
26

27. Cluster III: Milieu, Duurzaamheid en Transitie
Fryslân gooit het roer om en zet koers richting een duurzame toekomst. trof mensen uit alle geledingen van de bevolking. Binnenkort verschijnt
In de provincie gonst het van de duurzame verwachtingen en ontwik- het eindverslag van Urgenda. Van der Werf doet alvast een aanzet. “We
kelingen. Overal ontstaan initiatieven rond milieu en duurzaamheid. Zo moeten niet opnieuw het wiel uitvinden, maar een richting kiezen die
laat het dagelijks bestuur van de provincie Fryslân zich vervoeren in aansluit bij de Friese identiteit. Denk aan typische Friese thema’s als
Volvo’s die op bio-ethanol rijden, werken scholen aan bewustwording water en decentrale duurzame energie. Als Friese Milieu Federatie wil-
rondom het ontstaan van afval en kiezen Friese steden voor elektrisch len wij de handschoen verder oppakken en het pad naar een duurzaam
vervoer en transport in de binnenstad. De Friese Milieu Federatie vaart Fryslân verder effenen.”
mee, het liefst voorop als duurzame koploper. Met partijen als Wet- De Friezen hebben in 2010 een stap in de goede, duurzame richting
terskip Fryslân en Omrin spraken we vorig jaar over een eigenwijze gezet, zo bleek uit de Eco-logische Voetafdruk, die de Friese Milieu Fe-
Friese duurzaamheidsagenda. Hiervoor is Urgenda ingeschakeld die via deratie voor het tweede opeenvolgende jaar heeft uitgevoerd. Maar liefst
Arenabijeenkomsten een aanlokkelijke visie opstelt, waar we gezamen- 1.368 mensen vulden de vragenlijst in de groene huis-aan-huiskrant
lijk de schouders onder gaan zetten. Natuurlijk Fryslân in. “Inwoners van Friesland gebruikten eind 2010 ge-
middeld 4,2 hectare voor hun leefstijl. Dat is 0,22 hectare minder dan in
Milieu en duurzaamheid 2009, wat overeenkomt met een totale oppervlakte van 114.728 hectare
oftewel 191.213 voetbalvelden. De afname is vooral te wijten aan een
De Provincie Fryslân kiest in haar Frysk Miljeuplan 2011-2014 nadruk- verminderde vleesconsumptie.” De komende jaren blijft de federatie het
kelijk voor duurzaamheid. De Friese Milieu Federatie juicht deze am- effect van het Frysk Miljeubeleid monitoren.
bitie toe, en richt zich meer en meer op activiteiten binnen het ‘grijze
milieu’ en duurzaamheid. Maar hoe ziet een duurzaam Fryslân er over
pakweg vijftig of honderd jaar eigenlijk uit? Die vraag bracht de Friese
Milieu Federatie begin 2010 samen met Omrin, Wetterskip Fryslân en de
provincie Fryslân ter tafel. “In Fryslân zijn ontzettend veel partijen bezig
met duurzaamheid. Van groepen die zonnepanelen promoten tot partijen
die duurzaam vervoer van de grond proberen te krijgen”, vertelt Hans
van der Werf, directeur van de Friese Milieu Federatie. “De vier initiatief-
nemers constateerden een behoefte aan richting. Waar het aan ontbrak,
was een breed gedragen gemeenschappelijke visie, waarin de 3 P’s
– people, planet, profit – met elkaar in balans zijn.” Vanuit het project
Expeditie Nij Fryslân werd afgelopen jaar naar een gezamenlijke Friese
duurzaamheidsvisie gezocht. Tijdens tal van sessies en bijeenkomsten
in de zogenaamde Arena werd het gesprek met de samenleving aange-
gaan. Kunstenaars, bestuurders, ambtenaren, mensen uit het bedrijfsle-
ven en van natuur- en milieuorganisaties; een breed scala aan partijen
ging op de uitnodiging in. Van der Werf maakte twee sessies mee, en
27

28. Frysk Miljeuplan 2011-2014 Resultaat: Deelname aan initiatiefgroep Expeditie Nij Fryslân (vier
bijeenkomsten). Plan van aanpak transitienetwerk voeding:
Doel: Draagvlak voor de ontwikkeling van een duurzame Friese ontwikkeling campagne ’Oars ite’, werving deelnemende
samenleving organisaties (24), realisering website www.oar-site.nl en
voorbereiding campagnestart in januari 2011.
Inzet: Inbreng en advisering van de Friese Milieu Federatie bij de
ontwikkeling van het Frysk Miljeuplan 2011-2014 en bij de Awareness afval in Fryslân
(voorbereiding van) de uitvoering.
Doel: Het doel van dit project is het vergroten van de bewust-
Resultaat: Advisering en inbreng bij planvoorbereiding en –ontwikke- wording rondom afval bij vooral de groepen 7 en 8 van de
ling door het opstellen van een zienswijze Frysk Miljeuplan, basisscholen. Deze leerlingen vormen een belangrijk deel
inbreng in ambtelijk overleg, advisering en inbreng richting van de consumenten over een decennium.
statenleden en statenfracties t.b.v. behandeling in staten-
commissie en behandeling in Provinciale Staten.
Afstemming met provincie over betrokkenheid van de Friese
Milieu Federatie bij uitvoering programma Leren voor Duur-
zame Ontwikkeling. Ontwikkeling plannen voor de uitvoe-
ring van Frysk Miljeuplan 2011-2014, gericht op duurzame
ontwikkeling en de implementatie van Cradle to Cradle
(C2C). Onderwerpen zijn: Awareness afval I II, Stimulering
decentrale energieontwikkeling, Oprichting Fries jeugdpanel
en Ontwikkelen Duurzaamheidsnetwerken op scholen.
Koöperaasje Duorsum Fryslân
Doel: Het ontwikkelen van een eigen op maat gemaakte Friese
duurzaamheidsagenda met een breed draagvlak in de sa-
menleving, bij het bedrijfsleven en overheden.
Inzet: Ondersteunen en concretiseren Friese duurzaamheidsa-
genda: ontwikkeling transitienetwerk op het gebied van
voeding.
28

29. Inzet: De Friese Milieu Federatie gaf leiding aan het project. Uit- Verlaging Ecologische voetafdruk Friesland II
gevoerde activiteiten waren onder meer het samenstellen
van een stuurgroep, het ontwikkelen van de vorm van het Doel: In 2009 is met een nulmeting
project en de onderdelen, het werven van deelnemers en een meerjarig provinciaal traject
het voeren van het secretariaat. gestart ten behoeve van stimule-
ring van duurzaamheid. In 2010
Resultaat: Negen Leeuwarder basisscholen namen actief deel aan is opnieuw een meting uitgevoerd
het project en hebben onder andere een bezoek met rond- met betrekking tot de ecologische
leiding gebracht aan Ecopark de Wierde en in het kader voetafdruk van de inwoners van Fryslân.
van een wedstrijd geknutseld met afval. Verder was er een
wedstrijd tussen MBO-studenten. Wie maakt het mooiste Inzet: Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een schrifte-
voorwerp van afval en ander kosteloos materiaal? Een lijke enquête gepubliceerd in de november 2010 editie van
groep MBO-studenten heeft tevens een recycle voetbaldoel het groene huis-aan-huisblad Natuurlijk Fryslân. Om een
‘Smiley Goal’ ontwikkeld dat als prijs diende voor de beste aselecte steekproef te waarborgen is gekozen voor publica-
basisschool. Het project is feestelijk afgesloten tijdens een tie in deze krant omdat deze provinciebreed wordt verspreid
prijsuitreiking waarbij de groepen bijeen kwamen. Inmiddels onder alle huishoudens in Friesland (oplage 270.000).
is een vervolg in ontwikkeling.
Resultaat: De gemiddelde voetafdruk in deze representatieve steek-
proef van 1.275 onderzochte Friezen is 4,19 hectare. Dit
betekent een significante verlaging van 0,22 ha (4,99%)
ten opzichte van de nulmeting in 2009. In voetbalvelden
uitgedrukt betekent dit een verlaging van het gemiddelde
ruimtebeslag van iemands leefstijl van 0,37 voetbalveld per
persoon. Uitgaande van 521.491 inwoners van Friesland van
15 jaar en ouder (bevolkingsgegevens 2006) resulteert dit
in een vermindering van het totale ruimtebeslag van114.728
ha. wat overeenkomt met 191.213 voetbalvelden. De voetaf-
druk wordt berekend op basis van 15 onderdelen. Hiervan
behoren 10 tot het persoonlijk deel (categorieën: voeding,
kleding, vakanties en vervoer) en 5 tot het huishoudelijk deel
(categorieën: grondoppervlak, duurdere artikelen, papier- en
energieverbruik). Gemiddeld wordt het duurzaamheidsgehalte
van de leefstijl van de respondenten voor 79% bepaald door
het persoonlijk deel en voor 21% door het huishoudelijk deel.
29

30. De verhoudingen tussen de aandelen van de 15 onderdelen Federatie had geen bezwaar tegen de ontgronding op zich.
waaruit de voetafdruk is opgebouwd verschillen nauwe- Ze heeft in haar reactie naar voren gebracht dat het op deze
lijks tussen de nulmeting en de monitor 2010. Ook in 2010 manier geen zin heeft om diverse partijen advies te vragen
leveren de onderdelen vlees en kilometers auto de grootste over de ontgronding.
bijdrage aan de voetafdruk van respectievelijk 23 en 13%.
De afname van de gemiddelde voetafdruk in 2010 met 0,22
ha wordt voornamelijk veroorzaakt door de scores op vlees,
conserven/diepvries, gasverbruik en elektriciteitsverbruik. In
mindere mate dragen ook de onderdelen kleding, papier en
kilometers auto bij aan de afname. Een verklaring voor de
afname van de gemiddelde voetafdruk kan gezocht worden
in de toenemende aandacht voor duurzaam consumeren.
De provinciebrede aandacht voor de eco-logische voetaf-
druk levert hier een bijdrage aan evenals de aandacht in de
landelijke media voor duurzame leefstijlen waaronder het
verminderen van de vleesconsumptie. Daarnaast speelt ook
de economische crisis waarschijnlijk een rol bij de gesigna-
leerde verlaging van de voetafdruk in Friesland.
Milieukwaliteit landelijk gebied
Doel: Verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving en be-
scherming van kwetsbare gebieden en landschappen.
Inzet: Coördinatie van standpuntbepaling en beleidsadvisering
van natuurbeschermingsorganisaties over actuele beleids-
ontwikkeling die de milieukwaliteit van het landelijk gebied
raken. Inbreng van (gezamenlijke) standpunten richting be-
stuur en politiek. Beoordelen van en, indien nodig, advise-
ring over door de provincie toegezonden (aanvragen voor)
ontgrondingvergunningen.
Een reactie gegeven op ontgrondingsvergunning Tzum-
marum. De ontgronding had al plaatsgevonden voor het
externe adviestraject van zes weken. De Friese Milieu
30

31. Resultaat: In de inzet van de Friese Milieu Federatie hebben drie Actuele milieuzaken en ontwikkelingen
thema’s centaal gestaan: ammoniakbeleid, de provinciale
landbouwagenda 2010-2013 en de midtermreview Provinci- Doel: Als belangenbehartigende organisatie adequaat inspelen op
aal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied actuele milieukwesties op grond van vragen of andere input
Ammoniak. Vertegenwoordiging van het natuur- en milieu- uit de aangesloten organisaties of van inwoners van Fryslân.
belang in de provinciale themagroep Ammoniak en N2000;
begeleiding pilot Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Inzet: Variabel: van inspraakreactie tot bijeenkomst.
N2000 Ameland; voorbereiding inbreng natuurbescher-
mingsorganisaties in de provinciale invulling van Program- Resultaat: Voorbereiding inbreng van de Friese Milieu Federatie in or-
matische Aanpak Stikstof (PAS); deelname aan landelijke ganisatie maatschappelijke dialoog CCS-Noord Nederland
afstemming hierover. Agendering naleving maatwerkop- (CO2 opslag in de bodem van Noord-Nederland).
lossingen Wet Ammoniak en Veehouderij, veldbezoek en
overleg met lokale natuurorganisatie, overleg met en ‘hand-
havingsverzoek ‘ aan de provincie.
Landbouwagenda: deelname aan Landbouwdag. Raadple-
ging achterban met betrekking tot de Landbouwagenda.
Ten behoeve van de statenbehandeling zijn statenfracties
geïnformeerd over de standpunten van de natuur en milieu-
organisaties.
Gezamenlijk standpunt natuurbeschermingsorganisaties
midtermreview Provinciaal Meerjaren-programma Landelijk
Gebied voorbereid: opstellen speerpuntenlijst, organiseren
afstemmings-overleg natuurbeschermingsorganisaties en
overleg met provincie.
Milieueffectrapportage Continuering zoutwinning in Noord-
west Fryslân bestudeerd en afgestemd met natuurorganisa-
ties. De Friese Milieu Federatie is medeondertekenaar van
gezamenlijke reactie.
Beoordelen van en, indien nodig, advisering over door de
provincie toegezonden (aanvragen voor) ontgrondingver-
gunningen.
31

32. Mobiliteit
De Friese zangeres Nynke Laverman en een koor van Friese burgers
zongen op woensdag 16 juni 2010 de Statenleden toe. Het mocht niet
baten. De Provinciale Staten zette het licht op groen voor de Centrale
As. Een treurig besluit voor de Friese Milieu Federatie, die zich gesteund
door vele tegenstanders al jaren tegen het plan keerde. Binnen een
coalitie van tien milieu- en bewonersorganisaties maakte de federatie
zich sterk voor het Groene Tracé, een alternatief dat het prachtige land-
schap van de Noordelijke Wouden minder zou schaden. Door het besluit
restte slechts één weg, namelijk naar de Raad van State. “Wij hadden
het geschil graag anders opgelost, maar de provincie liet ons geen
andere keuze dan beroep aan te tekenen bij de Raad van State”, vertelt
Arnoud de Vries, medewerker natuur, landschap en ruimtelijke ordening
van de Friese Milieu Federatie. Hij acht zich kansrijk. “Afgelopen najaar
bepaalde de Raad van State reeds dat gestopt moet worden met de
voorbereidingen voor de aanleg van de nieuwe weg. Ook de onafhanke-
lijke Stichting Advisering Bestuursrechtspraak (StAB), die de Raad van
State adviseert, ziet geen nut en noodzaak om een vierbaansweg aan te
leggen.” Ondanks de gunstige voortekenen is De Vries niet in jubelstem-
ming. Hij vindt het vervelend om naar de Raad van State te stappen. “We
waren er graag eerder uitgekomen. Verliezen we bij de Raad van State,
dan houdt het op. Winnen we, dan hopen we dat we weer als serieuze
partner mogen aanschuiven”, zegt hij. Achter de schermen was De Vries
afgelopen jaar druk in de weer met het opstellen van zienswijzen, het
doorpluizen van de stukken, het vergaren van juridische ondersteuning
en met overleggen om de provincie op andere gedachten te brengen.
De Vries stond daarin niet alleen. “De tegenstand wordt breed gesteund.
Na een oproep van topmodel Doutzen Kroes schreven ruim 2.300 men-
sen een zienswijze op het ontwerp-inpassings-plan.”
32

33. Mobiliteit meerd en erop aangedrongen om niet te kiezen voor een
2x2 baansuitvoering van deze weg. De Friese Milieu Federa-
Doel: Het verder verduurzamen van de Friese mobiliteit en infra- tie heeft een reactie gestuurd naar aanleiding van de evalu-
structuur. atie van het provinciaal verkeers- en vervoerplan.
Inzet: Met betrekking tot de Centrale As heeft de Friese Milieu Resultaat: Het artikel over krimp en de Centrale As is geplaatst in de
Federatie een coördinerende rol vervuld tussen de diverse Leeuwarder Courant en heeft de discussie gevoed over de
natuur- en milieuorganisaties die zich inzetten voor een Cen- aanleg van de Centrale As in deze vorm bij een krimpende
trale As die minder schade toebrengt aan het landschap en bevolking. Er is massaal gehoor gegeven aan de oproep
de natuur. Om dat te bereiken heeft de Friese Milieu Federa- van de natuur- en milieuorganisaties om een reactie te
tie een Te Gast artikel geschreven in de Leeuwarder Courant geven op de plannen voor de Centrale As. Maar liefs 2300
over krimp in relatie tot de Centrale As. In samenwerking mensen hebben een reactie gegeven. Helaas hebben Pro-
met diverse andere organisaties is een folder gemaakt en vinciale Staten het plan voor de Centrale As niet gewijzigd.
breed verspreid. Aan deze folder heeft Doutzen Kroes haar Wel is er veel media-aandacht gegenereerd naar aanleiding
medewerking verleend. Er is een bustoer door het gebied van de activiteiten van de natuur- en milieuorganisaties en is
georganiseerd waarbij de folder werd verspreid en mensen inzichtelijk gemaakt dat er veel mensen zijn die de Centrale
opgeroepen werden om een reactie op de plannen in te As in deze vorm niet zien zitten. TNO heeft het onderzoek
dienen. Zelf hebben de natuur- en milieuorganisaties een opgeleverd. Dit onderzoek wordt gebruikt tijdens het beroep
gezamenlijke reactie geschreven op de plannen. Verder is er van de natuur- en milieuorganisaties.
overleg geweest tussen de natuur- en milieuorganisaties en
leden voor natuur van de gebiedsgroep van de Centrale As.
Eveneens is er bestuurlijk overleg geweest tussen de Friese
Milieu Federatie /It Fryske Gea en de verantwoordelijke ge-
deputeerden. Net voordat het plan voor de Centrale As voor
de laatste maal officieel in Provinciale Staten van Fryslân
werd behandeld heeft Nynke Laverman in samenwerking
met een koor een ode gebracht aan het landschap van de
Noordelijke Wouden.
De Friese Milieu Federatie heeft TNO gevraagd om de ver-
keerskundige onderbouwing van de natuur- en milieuorgani-
saties kritisch te beoordelen.
Voorafgaand aan de besluitvorming in Provinciale Staten
over de N381 (de weg van Drachten naar Oosterwolde)
heeft de Friese Milieu Federatie de statenleden geïnfor-
33