Tekstil Endüstrisinde Enformasyon Olgusu

2. • •• ••
TEKSTIL ENDUSTRISINDE
ENFORMASYON OLGUSU
Yrd. Doç. Dr. Oya GÜRDAL
Türk Kütüphaneciler Derneği
ANKARA - 2000

3. Türk Küıüphaneciler Derneği Genel Merkez Yayın; No. : 34
ISBN 975-7653-83-7
©Türk Kütüphaneciler Derneği, 2000
Tüm Yayın Hakları Saklıdır.
Kapak Resmi: 1400'lü yıllara ait İtalyan elyazması;
"Dokuma işi ile uğraşan nakkaşlar"
Dizgi: Detamat (0.312) 384 4721
Baskı: Hilmi Usta Matbaacılık (0312) 341 II 94 - 95
GüRDAL,Oya
Tekstil Endüstrisinde Enfonnasyon Olgusu / Oya GÜRDAL. -
Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 2000
XIII, 404 s.; 24 sm. - (Türk Kütüphaneciler Derneği Yayınları; 34)
ISBN 975-7653-83-7
i. Tekstil Endüstrisi - Enfonnasyon 2. Endüstriyel Enfonnasyon. Le.a.
nDe 1. 00] 2. 677
L... 1:JP74

4. Önsöz
Günümüzde bütün ülkeler bilgi toplumu olma yolunda çaba
harcamaktadır. Bilgi toplumu kavramı, birey ve kurumların gelişmiş bilgi
teknolojileri kullanarak her tür bilgiye erişme ve bunun sonucunda da yeni
ve daha fazla bilgi üreterek gelişme ve ilerleme yolunda yeni adımlar
atmasını ifade eder. Bu olgunun itici gücünü ise endüstri oluşturmaktadır.
Ancak endüstriyel süreçten geçmiş bulunan ülkeler bilgi toplumuna sahip
olma aşamasına gelebilmektedir. Bilgi toplumu endüstriyel sürecin hem bir
sonucu hem de son gelinen aşamasıdır. Endüstri bilgi için, bilgi de endüstri
ve iş dünyasını geliştirmek için olmazsa olmaz ögeleridir. Hatta günümüzde
artık verimli bir üretimin temelini gelişmiş bilgi sistemlerinin oluşturduğu
söylenebilir. Konuya bu noktadan yaklaşan Sayın Dr'. Oya GÜRDAL' ın bu
eseri ülkemiz için önde gelen bir sektör olan tekstil sektöründe bilgi ile bilgi
sisteminin yerini ayrıntılı bir biçimde incelemekte, bunu yaparken genelde
endüstrinin bilgi ihtiyacı ile gerekli bilgi alt yapısını ortaya koymakta ve
uygulanmış bulunan bir anketin ışığında Türkiye' deki durum ve yapılması
gerekenlere parmak basmaktadır. Çok büyük bir titizlikle hazırlandığı belli
olan bu eser endüstriyel enformasyon konusunda ülkemizdeki ilk özgün eser,
tekstil endüstrisinde enformasyon bağlamında ise dünyadaki çok nadir derli
toplu çalışmalardan bir tanesi olma niteliğini taşımaktadır. Böyle bir
çalışmanın Türk bilgi literatürüne katılmasından gurur duyuyor ve bu
konuya on yılı aşkın süredir emek veren Sayın Dr. GÜRDAL' ı kutluyorum.
Prof. Dr. Bengü ÇAPAR

5. Sunu
Dünya giderek küçülmekte, birey ve toplumlar arasındaki etkileşim ve
iletişimde "coğrafi uzaklık" engeli neredeyse ortadan kalkmaktadır. Esnek
üretim ve pazarlama anlayışı, endüstriyel ve ticari alandaki sınırlamaları
daraltma yönünde gelişmekte ve neredeyse bütün toplumlarda ve bireylerin
zihninde "değişimfırtınası" yaşanmaktadır. Böylesine esnek ve değişken bir
ortamda dinamik kalma ve başarılı olma ilkesinin, bilgilenme sürecini
yaşamak olduğunu, artık, "çağı yaşayan" her birey bilmektedir. Sözkonusu
gelişim ve değişim sürecinin kaynağında ise hiç kuşkusuz "bilgi ve/veya
.enformasyon olgusu" nun bulunduğu gerçeğini de, artık, "çağı yaşayan" her
birey ve toplum kabul etmektedir.
Bilgi ve enformasyon, bugün sosyal ve siyası anlamda özgürlük ve
bağımsızlığın simgesi, ekonominin de sermayesi olma niteliğini
taşımaktadır. O halde bilgi ve enformasyon her konu, disiplin ve alan için
inceleme konusudur.
İşte bu bağlamda çalışma, değişim rüzgarlarının yaşandığı yeni bin yılda
dinamizm için, niçin enformasyon, niçin endüstriyel enformasyon
sorularına, tekstil sektörünü baz alarak yanıt getirmeye, konunun bağlı
bulunduğu değişkenleri belirlemeye ve sistem yaklaşımı ile değerlendirmeye
çalışmaktadır. 1996 yılında tamamlanan doktora tezine dayalı bu çalışma,
temelolarak, tekstil sektörü bazında endüstriyel enformasyon olgusunu
irdelemeyi amaçlamaktadır.
Araştırmada aynı zamanda Türk tekstil endüstrisi enformasyon
kullanıcılarının ülke ölçeğinde örneklem alındığı bir kullanıcı araştırması
(user survey) yapılmıştır. Bu araştırma da büyük ölçekli Türk tekstil
endüstrisi enformasyon kullanıcılarının profilini, bilgi ve/veya enformasyon
gereksinimlerini ve bilgiyi kullanma alişkanlıklarını gösterir verileri
içermektedir.
Çalışma sonunda şu bilgilere erişilmiştir : Tüm endüstriyel alanlarda
olduğu gibi enformasyon, tekstil sektörü için de hayatı derecede önem
taşımaktadır. Türk tekstil endüstrisi dünya ekonomisindeki yerini korumak
ve geliştirmek istiyorsa, enformasyonun kendileri için bir gereksinim olduğu
bilincine erişmek zorundadır. Türk tekstil enformasyonu kullanıcıları,
III

6. enformasyona gereksinim duymakla birlikte, gereksindikleri enformasyona
erişim konusunda bilgi ve enformasyona erişim amacıyla bilgi merkezleri
ve/veya sistemlerini kullanma alışkanlığına sahip değillerdir;
gereksindikleri enformasyona erişimde rahatlık ve kullanım kolaylığını ön
planda tutmaktadırlar. Türk tekstil sektörü enformasyon kullanıcılarının,
bilgilenformasyonun kullanımı yönünde bilinçlendirilmesi ve enformasyon
gereksinimlerinin en üst düzeyde karşılanabilmesi için, öncelikle işletme
bazında gereksinilen enformasyonu depolama ve yayma işlevini görecek
bilgi merkezlerinin ve/veya sistemlerinin oluşumuna, kütüphanecilik ve
enformasyon bilimi alanında eğitim görmüş bireyler tarafindan yönetimine;
bunun yanında ulusal bazda tüm tekstil işletmelerinin gereksindiği
enformasyonu depolama ve yayma işlevini görecek, insangücü ve maddi
kaynaklar açısından istendik niteliklere sahip bir "Ulusal Tekstil
Enformasyon Merkezi" (UTEM)nin kurulmasına gereksinim bulunmaktadır.
Akademik çalışma hayatım boyunca beni her zaman bilgi ve deneyimleri
ile destekleyen ve bana güvendiği hissini daima duyumsatan hocam Prof
Dr. Sayın Bengü ÇAPAR olmasa idi, bu araştırmayı istediğim düzeyde
sonuçlandırmam mümkün olamazdı; kendisine minnet ve teşekkür
borçluyum. Bana daima sevgi, sabır ve anlayışları ile güç veren Aileme ve
desteklerini her zaman gördüğüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür etmek
sanırım yetersiz kalır.
Kullanıcı araştırmasınınörneklem grubu ve adreslerinin belirlenmesi
aşamasında verdikleri destek için Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
(TOBB) uzmanı Sayın Mustafa ÇiTiL' e ve araştırma verilerinin analizi
sırasında kullanılan veritabanının oluşturulmasında desteklerini
esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Sayın Sacit Arslantekin ve A.Ü. Dil ve Tarih-
Coğrafya Fakültesi sistem analisti Sayın Erdal ToptaŞ' a en içten
teşekkürlerimi sunarım.
Bu araştırmadagizli emekleri olan, bizleri sadece bilimsel değil bireysel
açıdan da topluma kazandırma yönünde çaba gösteren ve verdikleri emeği
yaşamımın sonuna dek unutmayacağım tüm hocalarıma minnettarım;
onların hakkını ödemek mümkün değil.
OyaGÜRDAL
LV

7. içiNDEKiLER
ÖNSÖZ i
SUNU iii
İçİNDEKİLER v
KıSALTMALAR LİSTESİ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iX
TABLO LİSTESİ.. .. . . . . .. .. . . . .. . . . .. .. .. . . . .. . . XI
ı. BÖLÜM: ENDÜSTRİYELENFORMASYON OLGUSU VE TEKSTİL
ENDÜSTRİsİNDE ENFORMASYON. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
1.1. Enformasyon Kavramı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
U.I. Terminolojik Açıdan Değerlendirme ve Önemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . i
1.1.2. Enformasyon Toplumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2. Endüstriyel Enformasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LO
1.2.1. Kavramsal Tanım ve Önemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.2.2. Endüstriyel Enformasyon Gereksinimlerinin Karşılanması. . . . . . . . . . 15
1.3. Tekstil Endüstrisinde Enformasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
ll. BÖLÜM: TEKSTİL ENDÜSTRİsİNİNYAPISı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
LU. Tanım ve Önem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
11.2. Tekstil Endüstrisinin Kapsamı ve Sınıflaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
11.3. Dünyada ve Türkiye' de Tekstil Sektörünün Gelişimi. . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
ilA. Tekstil Endüstrisinde Ticaret / Uluslararası İlişkiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
llL. BÖLÜM: TEKSTİL ENDÜSTRİsİNİNENFORMASYON
GEREKSİNİMLERİ.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
11l.1. İnsangücü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
11l.2. Finansman. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
111.3. Hammadde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
v

8. IllA. Çalışma Yeri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
111.5. Mevzuat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
111.6. Standart. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
111.7. Teknoloji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 100
JIJ.7.I. Tekstil Endüstrisinde Bilgisayar Kullanımı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
111.8. Yönetim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 114
111.9. Çevre Koruma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
/1/.10. Pazarlama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 126
LV. BiJLOM : TEKSTiL ENDOSTRisiNDE ENFORMASYONUN
iJRGOTLENMESi VE YAYıMı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 137
IV.1. Bilgi Merkezlerinin Etkinliği ................................... 137
IV.2. Enformasyon Depolama ve Erişim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 146
IV.2.1. Enformasyonun Örgütlenmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 147
IV.2.1.1. Seçim. Sipariş ve Sağlama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
IV.2.1.1.1. Katalog ve/veya Kütük Kontrolü. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 149
IV.2.1.1.2. Bibliyografik Kontrol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 149
IV.2./.1.3. Yayıncı/arın PolitikalarınınKontrolü. . . . . . . . . . . . . . .. 149
1V.2.1.2. İşleme. Organize Etme ve Erişim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
IV.2.1.2.1. Kitaplar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. 151
IV.2.1.2.1.1. Kataloglama ve Sınıflama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 151
IV.2.1.2.1.2. Dizinleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 155
IV.2.1.2.1.3. Katalog Karlı Kutusu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 156
IV.2.1 .2.1 A. Dizimleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
IV.2.1.2.2. Süreli Yayınlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 157
IV.2.1.2.3. Diğer Materyal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 158
IV.2.1.2.4. Veri Dosyaları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 159
IV.2.1.3. Güncelliğini Yitiren Materyal ve/veya Verilerin Ayıklanması. .. 159
IV.2.2. Enformasyona Erişim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 160
IV.3. Enformasyon Hizmetleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 162
IV.3.1. Çeviri Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 164
IV.3.2. Bilgi Kaynaklarını Ödünç Verme ve Bilgi Merkezleri Arası
Ödünç Verme Hizmeti. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 165
IV.3.3. Yöneltme Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . 166
IV.3A. Araştırma-Geliştirme (A+G) Projeleri Hakkında
VI

9. Enformasyon Hizmeti. . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 166
W.3.5. Güncel Duyuru Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 167
W.3.6. Çoğaltma Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 168
W.3.7. Veri Toplama Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 168
W.3.8. Yayın Taraması Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 168
W.3.9. Hazır Danışma Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 169
W.3.LO. Patent ve Standart Enformasyonu Hizmeti. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 169
W 3.11 Yönetim Enformasyonu Hizmeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 170
W.3.12. Yasal Enformasyon Hizmeti.. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. 170
W.3.13. Bilgi Merkezleri Arası İşbirliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 171
W.3.14. Bibliyograjik Kaynak, Rehber vb. Hazırlama. . . . . . . . . . . . . . . . .. 172
LV.3.15. Tanıtım. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 174
W.3.16. Enformasyon Hizmetlerinin Değerlendirilmesi. . . . . . . . . . . . . . . .. 176
LV.4. Enformasyon Kullanıcıları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 179
W.5. Enformasyon Politikası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 183
W.6. Enformasyon Kaynakları ve/veya Kanalları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 186
W.6.1. Enformasyon Kaynakları ve/veya Kanallarının Türleri . . . . . . . . . .. 186
W.6.2. Özelde Tekstil İle Genelde Tüm Endüstriyel Sektörlerde
Enformasyon Kaynağı ve/veya Kanalı Olarak İşlev Gören
Sistem ve Kuruluşlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 190
W.6.2.1. Yurtdışında Bulunan Sistem ve Kuruluşlar. . . . . . . . . .. 190
W.6.2.2. Ülkemizde Bulunan Sistem ve Kuruluşlar " 206
W.7. Enformasyon Teknolojisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 236
W.8. Enformasyon Uzmanları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 244
V. BOLOM: TORK TEKSTiL ENDOSTRisiNDE ENFORMASYON
KULLANIMI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 249
V.1. Yöntem 251
V.2. Örneklem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 252
V.3. Bulgular ve Analizi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 255
VI. BOLOM: SONUÇ.............................................. 315
VII

10. EKLER
1. EK : Tekstil Sektörü Enformasyon Kullanıcılarının Yararlanabileceği
Internet Ortamındaki Adresler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 341
II. EK : Kullanıcı Araştırmasında Kullanılan Anket Formu. . . . . . . . . . . . . . . . . .. 351
III. EK : Kullanıcı Araştırmasında Örneklem Alınan ve
Çalışmaya Yanıt Veren / VermeyenFirma Listesi , 359
KAYNAKÇA 369
DiziN 393
VIII

11. ~
a
-!lı
!
::;;
~
:;)
ISBN 975-7653-83-7 ~