1. สถานการณ์ปัจจุบนขององค์กร
ั
ปกครองส่วนท้องถิ่นของไทยและ
ทิศทางการกระจายอํานาจ
รศ.วุฒสาร ตันไชย
ิ
โดย
รองศาสตราจารย์วุฒิสาร ตันไชย
รองเลขาธิการสถาบันพระปกเกล้า

2. รศ.วุฒสาร ตันไชย
ิ
ｄＮＪＪ１ｐｃＩ（（Ｊ（Ｊ．Ｔ＝ｆ
＠ＥＷＹ；Ｊ（ＮＸＹＢ＋Ｔ＞．［＠
Ｙ［＼ Ａ
ｋ � ｋ ＠
ＥＷＹＱｃｊＪＢｃＬｃＹ�Ｎ＠ＪＪ１Ｘ］
ＪＡ＞Ｈ；ＥＷ（（Ｙ／ＴＲｆＥＷＹＡ＞
／ � � ＩＸ
｀ ＠（
Democracy in Siam
“The next step in our education towards democracy would
be the organization of municipalities. This will be a means of
teaching the people how to vote, and the experiment would
also prove useful and instructive. It will certainly be better
for the people first to control local affairs before they attempt
to control state affairs through a parliament.”

3. รศ.วุฒสาร ตันไชย
ิ
แนวพระราชดําริเกียวกับการปกครองท้ องถิ่นใน
่
พระบาทสมเดจพระปกเกล้าเจ้าอย่ หัวในพระราชบนทึก
็ ู ั
Democracy in Siam
“...ข้ าพเจ้าเห็นว่าสิทธิเลือกต้ังของประชาชน ควรจะเริ่มต้นที่การ
ปกครองท้ องถิ่นในรู ปแบบเทศบาล ข้ าพเจ้ าเชื่อว่ าประชาชนควรจะมี
สิทธิ มีเสียงในกจการของท้องถิ่น เรากาลงพยายามให้การศึกษาเรื่อง
ิ ํ ั
นีแก่ เขา ข้ าพเจ้ าเห็นว่ าเป็ นการผิดพลาดถ้ าเราจะมีการปกครองระบบ
้
รัฐสภาก่อนที่ประชาชนจะมีโอกาสเรียนรู้ และมีประสบการณ์อย่างดี
เกียวกับการใช้ สิทธิเลือกตั้งในกิจการปกครองท้ องถิ่น”
่

4. การปกครองท้องถ่ น ... หมายถึง
ิ
การปกครองที่รัฐบาลกลางให้อํานาจหรือกระจายอํานาจให้กับ
ประชาชนในท้ องถิ่น เพอเปิดโอกาสให้ประชาชนในท้องถิ่นได้มี
ื่
อานาจในการปกครองตนเองร่วมกน โดยจะมีองค์กรปกครองส่วน
ํ ั
ท้องถิ่น ซึ่งประกอบด้ วยตัวแทนของประชาชนในท้ องถิ่นขึนมาทํา
้
หน้ าที่ในการ ปกครองท้องถิ่น ดําเนินการตามเจตนารมณ์
ความต้องการ และปัญหาของท้องถิ่นเป็นสําคัญ อยู่ภายใต้ การ
กํากับดูแลของรัฐบาลกลาง

5. รศ.วุฒสาร ตันไชย
ิ
หลักการของการบริหารราชการแผ่ นดิน
การรวมศูนย์ อานาจ
ํ ราชการบริหารส่ วนกลาง
(Centralization)
การแบ่งอานาจ
ํ ราชการบริหารส่ วนภูมิภาค
(Deconcentration)
การกระจายอํานาจ ราชการบริหารส่ วนท้ องถิ่น
(Decentralization)

6. รศ.วุฒสาร ตันไชย
ิ
ลักษณะขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
1. มีสถานะทางกฎหมาย (Legal Status)
2. พื้นที่และระดับ (Area and Level)
3. มีอานาจและหน้าที่ (Authority & Responsibility)
ํ
4. องค์กรนิ ตบุคคล
ิ
5. มีการเลือกตัง – สภา – ผูบริ หาร
้ ้
6. มีอสระในการปกครอง ตัดสินใจ (Autonomy)
ิ
7. มีรายได้ของตนเอง
8. มีการควบคุมจากรัฐ

7. รศ.วุฒสาร ตันไชย
ิ
ความสําคัญขององค์ กรปกครองส่ วนท้ องถิ่น
1. ช่วยแบ่งเบาภาระของรัฐบาล
2. เพ่ ือสนองตอบตอความตองการของประชาชนในทองถ่ ินอยางแทจริง
่ ้ ้ ่ ้
3. สามารถแกไ้ ขปัญหาไดอยางสอดคลอง เหมาะสมกบแตละทองถ่ ิน
้ ่ ้ ั ่ ้
4. เป็ นรากฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย
5. เป็นแหลงเรียนรู ้ และเป็ นสถานที่สาหรับให้ความรู เ้ รื่ องประชาธิปไตย
่ ํ
6. เป็นแหลงสรางผูนําทางการเมือง
่ ้ ้
7. สามารถแกไ้ ขปัญหาของทองถ่ ินในแตละแหงไดอยางรวดเร็ว
้ ่ ่ ้ ่

8. รศ.วุฒสาร ตันไชย
ิ
องค์ กรปกครองส่ วนท้ องถิ่นในปั จจุบัน
1. องคกรปกครองสวนทองถ่ ินรูปแบบทวไป
์ ่ ้ ่ั
• องคการบริหารสวนจงหวด (อบจ.)
์ ่ ั ั
• องคการบริการสวนตาบล (อบต.)
์ ่ ํ
• เทศบาล (เทศบาล)
2. องคกรปกครองสวนทองถ่ ินรูปแบบพเิ ศษ
์ ่ ้
• กรุงเทพมหานคร
• เมืองพทยา
ั

9. ประเภทของ อปท. ในปจจุบน
ั ั
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
่
รูปแบบทัวไป รูปแบบพิเศษ
อบจ.
กทม. พัทยา
เทศบาล อบต.

10. โครงสร้าง
การบริหารงาน
บุคคล
รายได้ท้องถิ่น
ความสั มพันธ์ กบ
ั
อปท.
ราชการส่ วนกลาง/ ระบบการบริหาร
ส่ วนภูมภาค
ิ ภายใน
อานาจหน้าที่
ํ

11. อํานาจหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
1. การจดบริการสาธารณะ
ั
1) การจัดบริการสาธารณะในเขตท้องถิ่น
2) การจัดบริการสาธารณะนอกเขตท้องถิ่น
2. การส่งเสริมประชาธิปไตย ความเสมอภาค และสิทธิเสรีภาพ
ของประชาชน
3. การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาท้องถิ่น
4. การออกข้อบัญญัติทองถิ่น
้
5. หารายไดเ้ พื่อการพฒนาทองถิ่น
ั ้

12. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
1. การกําหนดโครงสรางการบริหารงานทองถิ่น
้ ้
การบริหารงานท้องถิ่น
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ผู้บริหาร สภาท้องถิ่น
ท้องถิ่น (Mayor) Strong Executive (Council)
การเลือกตั�งทางตรง การเลือกตั�ง
พระราชบัญญัติการเลือกตั้งสมาชิกสภาท้องถิ่นและผู้บริหารท้องถิ่น พ.ศ. 2545

13. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
2. กรอบอํานาจหน้าที่ของ อปท. ตามกฎหมาย
1) รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550
่ ั
2) กฎหมายจดตงองคกรปกครองสวนทองถ่ น
ั ั้ ์ ่ ้ ิ
3) พ.ร.บ. กําหนดแผนและขันตอนการกระจายอํานาจ ฯ
้
4) กฎหมายที่ให้อานาจแก่ อปท. โดยเฉพาะ
ํ
5) ประกาศคณะกรรมการกระจายอานาจเร่ ื องกาหนดบทบาทอานาจ
ํ ํ ํ
หนาท่ ของ อบจ.
้ ี

14. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
ร่างกฎหมายใหม่เกี่ยวกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
1) ร่างประมวลกฎหมายองคกรปกครองสวนทองถ่ ิน
์ ่ ้
2) ร่างพระราชบัญญัตกาหนดแผนและขันตอนการกระจายอํานาจ ฯ
ิ ํ ้
3) ร่างพระราชบญญตรายไดองคกรปกครองสวนทองถ่ ิน
ั ัิ ้ ์ ่ ้
4) ร่างพระราชบญญตระเบยบบริหารงานบุคคลทองถ่ ิน
ั ัิ ี ้
5) ร่างพระราชบญญตการมสวนร่วมของประชาชนในการปกครองทองถ่ ิน
ั ัิ ี ่ ้

15. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
3. การมีส่วนร่วมของประชาชนในการพัฒนาท้องถิ่น
1) การเขาช่ ือเพ่ ือถอดถอนสมาชกสภา – ฝ่ายบริหาร
้ ิ
2) การเสนอข้อบัญญัตทองถิ่น ิ ้
3) การร่วมกาหนดทศทางการพฒนา
ํ ิ ั
4) การเสนอความตองการและร่วมสะทอนปัญหา
้ ้
5) การร่วมริเร่ ิ ม - ดาเนินการ – ติดตามประเมินผลใน
ํ
พัฒนาท้องถิ่น ฯลฯ ระดับเสริมอํานาจให้ประชาชน
ระดับสร้างความร่วมมือ
ลําดับขน
ั้ ระดับเข้ามามีบทบาท
ของการมีส่วนร่วมทางการเมือง ระดับหารือ
ระดับให้ขอมูลข่าวสาร
้

16. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
4. การกระจายอํานาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
หลกการของการกระจายอานาจ ??
ั ํ
• การกระจายอานาจการตดสินใจ
ํ ั
• การกระจายอานาจการบริหารงานบุคคล (คน)
ํ
• การกระจายอานาจดานการบริหารงาน
ํ ้
(งาน และความรับผิดชอบ)
• กระจายอานาจดานการบริหารการเงน การคลง และ
ํ ้ ิ ั
การงบประมาณ

17. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
ภารกิจที่มีการถ่ายโอนสู่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ด้านโครงสร้างพื้นฐาน
ด้านการส่งเสริ มคุณภาพชีวิต
ด้านการจัดระเบียบชุมชน สังคม และการรักษาความสงบเรียบร้อย
ด้านการวางแผนการส่งเสริ มการลงทุน พาณิ ชยกรรมและการท่องเที่ยว
ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
ด้านศิลปะวัฒนธรรม จารีตประเพณี และภูมิปัญญาท้องถิ่น

18. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
เปาหมายของการกระจายอํานาจ
้
ถ่ายโอนภารกิจให้แก่ อปท. จานวน 245 ภารกิจ
ํ
อปท. สามารถจดบริการไดสอดคลอง เหมาะสมกบทองถ่ ิน
ั ้ ้ ั ้
อปท. สามารถจัดบริ การสาธารณะได้อย่างมีประสิทธิภาพ
o มาตรฐานเท่ากบที่สวนราชการเคยให้บริ การ
ั ่
o มาตรฐานสงกว่าที่สวนราชการเคยให้บริ การ
ู ่
ชุมชน / ภาคประชาสังคม / ประชาชนมสวนร่วมในการจดบริการสาธารณะ
ี ่ ั
การพฒนาคุณภาพชีวิตของ
ั
ประชาชนในทองถิ่น
้

19. เครื่องมือสําคัญในการขับเคลื่อนบทบาทองค์กรปกครองท้องถิ่น
5. การริเริ่มนวัตกรรมท้องถิ่น
ลักษณะขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
องค์กรทางการเมือง องค์กรกึ่งราชการ องค์ กรของประชาชน

20. การจัดสรรสัดส่วนภาษีและอากร
ปี พ.ศ. รายได้ท้องถิ่น สัดส่วนต่อ
(หน่ วย:ล้านบาท) รายได้รัฐ
2548 293,749.00 23.50 %
2549 327,113.00 24.05 %
2550 357,424.15 25.17 %
2551 376,740.00 25.20 %
2552 414,382.23 25.82 %
2553 337,800.00 25.26 %

21. ตัวอย่างนวัตกรรม
การพัฒนาท้องถิ่นโดย อปท.

22. ตัวอย่างนวัตกรรมการพัฒนาท้องถิ่นโดย อปท.
1. การจัดบริการสาธารณะ
2. การพัฒนาคน
3. การพัฒนาเศรษฐกิจ
4. การอนามัย
5. การพัฒนาสังคม
6. การพัฒนาสิ่ งแวดล้อม
7. การฟื้ นฟู ศิลปวัฒนธรรม จารีตประเพณี

23. 1. โครงการเทศบาลเล็กในเทศบาลใหญ่
เทศบาลนครขอนแก่นริ เริ่ มโครงการ “โครงการเทศบาลเล็กในเทศบาลใหญ่” เพื่อให้
ชุมชน – ประชาชนในเทศบาลไดมสวนร่วมในการจดบริการสาธารณะ
้ี ่ ั
o การจัดเก็บค่าธรรมเนียมขยะ
o การทาถนนในชุมชน
ํ การจัดบริการสาธารณะ
o การก่อสร้าง ฯลฯ
2. โครงการกาหนดเกณฑในการจ่ายเบ้ ียยงชีพผูสงอายุ
ํ ์ ั ู้
องคการบริหารสวนจงหวดกระบ่ ร่วมกบชมรมผูสูงอายุในจงหวดกาหนดเกณฑใ์ นการ
์ ่ ั ั ี ั ้ ั ั ํ
จายเบ้ ยยงชพผูสูงอายุร่วมกนเพ่ ือสรางความโปร่งใสในการดาเนินงาน
่ ี ั ี ้ ั ้ ํ

24. 1. โครงการ “อุยสอนหลาน”
้
เทศบาลตําบลอุโมงค์ อําเภอเมือง จังหวัดลําพูนริ เริ่ มโครงการเพื่อให้ผูสูงอายุซ่ ึงเป็ น
้
ผูรู้ ดานศิลปะ วฒนธรรม จารีตประเพณีในชุมชนไดสอนให ้ “เยาวชน” ในโรงเรียนของ
้ ้ ั ้
เทศบาลไดเ้ รียนรูเ้ ร่ ื องภูมิปัญญาทองถ่ ิน อนเป็นการสืบทอดภูมิปัญญาทองถ่ ินและเป็น
้ ั ้
การเสริ มสร้างความสัมพันธ์อนดีระหว่างผูสูงอายุ และ เยาวชน
ั ้
2. โครงการเด็กบกพร่องทางการเรียนรู ้ (เด็ก LD)
เทศบาลเมืองท่าข้าม อําเภอพุนพุน จังหวัดสุ ราษฏรธานี ริ เริ่ มโครงการเนื่ องด้วย
สงเกตเหนถึงความบกพร่องทางการเรียนรูของเดกในโรงเรียน อาทิ บกพร่องดานการอาน
ั ็ ้ ็ ้ ่
การสะกดคํา และด้านคณิ ตศาสตร์ ดังนั้น จึงร่วมกับโรงพยาบาลในจังหวัดประเมินทาง
จิตวิทยาและการเรียนรู ของเด็กในโรงเรียน จากนั้นมีการปรับระบบการเรียนการสอน
้
หลักสู ตร การจัดห้องเรียนและสร้างความรู ความเข้าใจของผูปกครอง เด็กและโรงเรียน
้ ้
เพื่อการ “แก้ไขและพัฒนาคุณภาพของเด็กร่วมกัน”
การพฒนาคน
ั

25. 1. โครงการ “นักสืบสายนํ้า”
องค์การบริ หารส่วนตําบลดอนแก้ว อําเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ริ เริ่ มโครงการ
เพ่ ือใหเ้ ดกนักเรียนในโรงเรียนมสวนร่วมในการอนุรกษ์ ฟ้ ืนฟส่ ิงแวดลอม โดยการใหเ้ ดก
็ ี ่ ั ู ้ ็
นักเรียนติดตาม ตรวจสอบเรื่ องคุณภาพของนํ้าในแหล่งชุมชน
2. โครงการ “ขยะฐานศูนย” ์
เทศบาลตําบลปลิก อําเภอสะเดา จังหวัดสงขลา ดําเนิ นการโครงการภายใต้แนวคิด
“การจดการส่ ิงแวดลอมชุมชน โดยชุมชน เพ่ ือชุมชน” โดยการรณรงค์ประชาสัมพันธ์
ั ้
การใหความรูแกนักเรียน และชุมชน ซ่ ึงมเี ปาหมายร่วมกนวาบนฐานคดวา “การจัดการ
้ ้ ่ ้ ั ่ ิ ่
ขยะฐานศูนย์ คือ การทําให้ขยะหมดไป หรื อลดลงให้ได้มากที่สุด ด้วยการจัดการขยะ 3
ระดับ ได้แก่ ต้นทาง – กลางทาง – ปลายทาง”
การพัฒนาสิ่ งแวดล้อม

26. 1. โครงการ “รถตรวจสุขภาพและทันตกรรมเคลื่อนที่”
องคการบริหารสวนจงหวดพทลุงร่วมกบสานักงานสาธารณสุขจงหวดจดใหมี
์ ่ ั ั ั ั ํ ั ั ั ้
โครงการออกตรวจสุ ขภาพของประชาชนและทันตกรรมเคลื่อนที่พร้อมอุปกรณ์ทาง
การแพทย์เพื่อเป็ นการขยายโอกาสให้แก่ประชาชนในพื้นที่ทุรกันดารและยากลําบากใน
การเดินทาง หรื อ ไม่มโรงพยาบาล
ี
การอนามัย
2. โครงการยี่สิบบาทรักษาทุกโรค
เทศบาลตําบลอุโมงค์ อําเภอเมือง จังหวัดลําพูน ริ เริ่ มให้มโครงการเพื่อการส่งเสริ ม
ี
ปองกัน และรักษาด้านสุ ขภาพอนามัยของคนในเขตเทศบาล โดยจัดให้มคลินิกของ
้ ี
เทศบาลและจ้างบุคลากรทางการแพทย์มาประจําที่คลินิก

27. 1. โครงการ “ลานวัฒนธรรมสายใยชุมชน”
เทศบาลตําบลวังกะ อําเภอสังขละ จังหวัดกาญจนบุรี จัดให้มการสร้าง “ลาน
ี
วัฒนธรรมสายใยชุมชน” ข้ ึนเพ่ ือเป็นพ้ ืนท่ สาหรับจดงานประเพณีสาคญ การสงเสริม
ีํ ั ํ ั ่
อาชีพศิลปะ วัฒนธรรม การพัฒนาคุณธรรมและจริ ยธรรม และเน้นให้มการต่อยอด
ี
กจกรรมโดยการจดใหมการแสดงทุกชวงวนหยุดเพ่ ือใหนักทองเท่ ยวไดเ้ ท่ ยวชม ซ่ ึงเป็นการ
ิ ั ้ี ่ ั ้ ่ ี ี
สื บสานวัฒนธรรมและกระตุนเศรษฐกิจและการท่องเที่ยว
้
การอนุรกษ์ ฟ้ ื นฟศิลปะวัฒนธรรม
ั ู
2. โครงการ “เสวนาประวัติศาสตร์”
อบต.เมืองบางขลัง อําเภอสวรรคโลก จังหวัดสุ โขทัย จัดให้มการเสวนาร่วมกัน
ี
ระหว่างนักวิชาการด้านประวัติศาสตร์ นักโบราณคดี และบุคคลที่มช่ ือเสียงและความรู ้
ี
ทางด้านประวัติศาสตร์ และชาวบ้าน ชุมชน ประชาชน เด็ก เยาวชนในเขตอําเภอบาง
ขลังเพื่อให้เกิด “สานึกรักทองถ่ ิน” และ “สืบสานวฒนธรรมทองถ่ ิน”
ํ ้ ั ้

28. การวิจยทางนโยบาย
ั
ด้านการกระจายอํานาจ

29. 1. ดานนโยบายการกระจายอํานาจ
้
1. การจดสรรทรพยากร (Resource Allocation)
ั ั
2. การประเมินผลการดาเนินงานของ อปท. (Performance Evaluation)
ํ
1) Best Practices Performance
2) Innovations
3) Sectoral Aspect eg Health Care , Education , In-frastucture
4) Target Groups eg Chidren , Women , Elderly , Disable etc.
3. การประเมินผลการกระจายอานาจในภาพรวม
ํ
(Summative Evaluation of Decentralization)
4. ระบบการเลือกตัง (Election System)
้

30. 2. ดานการบริหารจดการ
้ ั
1. การงบประมาณ
1) ภาษีอากร - รายได ้
2) ค่าใช้จาย
่
3) การบริ หารงบประมาณ
2. การบริหารงานบุคคลทองถ่ ิน
้
1) สมรรถนะของนักการเมือง – ข้าราชการท้องถิ่น
2) ระบบการบริ หารงานบุคคลท้องถิ่น Autonomy VS. Standard
3. การกํากับดูแล (Autonomy VS. Regulation and control)
4. ความสมพนธกบราชการบริหารสวนกลาง – ส่วนภูมิภาค
ั ั ์ ั ่
5. ความร่วมมือกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถ่ ิน
ั ่ ์ ่ ้

31. ้ ั่
3. ดานทวไป
1. กรอบกฎหมายเก่ ยวกบการปกครองทองถ่ ินและองคกร
ี ั ้ ์
ปกครองสวนทองถ่ ิน
่ ้
2. แนวทางใหมใ่ นการพฒนาประสิทธิภาพการดาเนินงานของ
ั ํ
องคกรปกครองสวนทองถ่ ิน - การกระจายอานาจ
์ ่ ้ ํ