Korte inleiding tot de kankerbiologie en tot het begrip geneeskunde op maat.

1. Naar kankergeneeskunde op maat
Prof. Dr. Koen Kas
October 2011

2. Topics
 Kanker: juist en onjuist
 Via het menselijke genoom
(ons DNA)
 Met behulp van biomerkers
 Naar preventieve geneeskunde
op maat
10/10/2011 2

3. Een paar fundamentele begrippen
 Tumor vs Kanker
 Ongecontroleerde celgroei en celdeling
–> uitzaaiïng (metastase)
 Leukemie – lymfoom (8%)
 Solide (vaste) tumoren (92%)
 Goedaardig: ADENOOM
 Kwaadaardig: CARCINOOM of SARCOOM
 Genetische <-> Erfelijke (familiale) ziekte
10/10/2011 3

4. Een tumor is een orgaan ontspoort in zijn groei
10/10/2011 4

5. 10/10/2011 5

6. 10/10/2011 6

7. Organen, weefsels, cellen, chromosomen, DNA
 200 organen (elk met miljarden cellen) -> 200 kankers
 23 paar chromosomen bevatten ons erfelijk materiaal
(het DNA: onze genetische code)
 1 meter DNA / cel: 3.000.000.000 bouwstenen
 Slechts 1 % van het DNA is ‘functioneel’ en maakt
onze EIWITten
10/10/2011 7

8. Mogelijkheid om te CLONEREN, was de start van …

10. … de kankergenetica
 De levensloop van een cel ...
 wordt gecontroleerd door genen (DNA) …
 die door verschillende mutatie mechanismen …
 oncogen of tumor suppressor gen kunnen worden
 Kanker is dus een genetische ziekte, maar
slechts erfelijk in ±10%
 Multistap tumorvorming
10/10/2011 10

11. De levensloop van een cel …
 Celgroei
 Celdeling
 Celcyclus
 DNA herstel
 Telomeer verkorting
 Differentiatie
 Celdood
10/10/2011 11

12. Oncogenen
 Viraal
 Cellulair
 Chromosoom
breekpunten,…
 Dominante mutaties
 Asbest, chemicalien,..
 Functie in groei activatie
10/10/2011 12

13. Tumor suppressor genen
 Betrokken in erfelijke
(familiale) kankers
 BRCA1-2 (borst, ovarium)
 Recessieve mutaties
 Functie in groei controle /
inhibitie
 Tegenwerken oncogenen
 DNA herstel of celdood
stimulatie
10/10/2011 13

14. 10/10/2011 14

15. Van goedaardig naar kwaadaardig
10/10/2011 15

16. Multistap tumorvorming
Er zijn 3 - 30 mutaties
vereist
in dezelfde cel
vooraleer ze
tumorigeen wordt
10/10/2011 16

17. 10/10/2011 17

19. Merendeel van de huidige therapieën
 Bommentapijten gericht tegen
delende cellen
 Enorme nevenwerkingen
 Toegediend in een te laat
stadium
 Houden geen rekening met
DNA make-up
10/10/2011 19

20. Op zoek naar gerichte doelwitten
Het humane genoom project
10/10/2011 20

21. 10/10/2011 21

22. 10/10/2011 22

24. 10/10/2011 24

26. De bouwstenen van het leven
10/10/2011 27

27. Een puzzel met 3.000.000.000 stukjes
10/10/2011 28

28. Hoe nu de (kanker) genen opsporen?
 Hoe dikwijls leest u een F in deze tekst ?
 FINISHED FILES ARE THE RESULT OF YEARS OF
SCIENTIFIC STUDY COMBINED WITH THE
EXPERIENCE OF YEARS
 FINISHED FILES ARE THE RESULT OF YEARS OF
SCIENTIFIC STUDY COMBINED WITH THE
EXPERIENCE OF YEARS
 ZES, niet DRIE
10/10/2011 29

29. Het functioneel ontrafelen van de code
10/10/2011 30

30. De kaart van het humane genoom

31. Nieuwe kanker therapieën
 Zijn meer doelwit gericht
 Hebben minder
neveneffecten
 Zullen worden ontwikkeld
met diagnostische tests die
het DNA van de patient eerst
controleren en nagaan of hij
wel zal reageren
10/10/2011 32

32. Gezondheidszorg nu en straks
Huidige geneeskunde
Individu Interventie Monitoring
ervaart Diagnose geneeskunde (opvolging)
probleem (te laat / weinig effect)
Toekomstige geneeskunde
Tijdige diagnose Gepersonaliseerde
Voorbestemming Monitoring Preventie interventie
geneeskunde
10/10/2011 34

33. Naar kankertherapie op maat
gebruik makend van Biomarkers
10/10/2011 35

34. Eerste generatie biomarkers
 De kanarie in de koolmijn:
als de vogel stierf, was het
tijd om de mijn te verlaten

35. Tweede generatie biomarkers

36. Het decoderen van het humane genoom …
2001-2003
Database van bekende en vooral hypothetische
genen / eiwitten van een mix van individuen

37. … initieerde de toekomst van de
geneeskunde (publieke perceptie)
Geneeskunde op maat van
ieder individue
Medicatie op maat van ieder
individue
“DNA-gebaseerde”
diagnostica: de geboorte van
biomarkers
Eerste, vandaag gebruikte
biomarkers zijn specifieke
DNA mutaties

38. Het tipje van de ijsberg

39. Nu generatie biomarkers: moleculair
 DNA profielen (-> pharmaco genomics / genetics)
 Methylatie merkers (epigenomics)
 RNA (expressie) profielen
 Metabolieten (lipiden,…)
 Eiwitten (Proteinen) (-> pharmaco proteomics)

40. Next generation nucleotide sequencing (NGS)
Naar het 100(0) $ genoom
in een uurtje

41. Contact gegevens
Prof. Dr. Koen Kas
Professor Universiteit Gent
Chief Executive Officer, InBioVeritas
E koen.kas@inbioveritas.com
W http://inbioveritas.com/
L be.linkedin.com/in/koenkas
T @kaskoen