The Ezdikhana newspaper of Yezidi National Union org. Director - Aziz Tamoyan Chief Editor - Khdr Hajoyan http://facebook.com/YezidiNationalUnion

1. ++00--==EE22::==EE;;AAJJ //00..33 44//00==EEAAJJ //00..33//DD//;; 66DD==;;AAJJ <<++DDGG++..33;;
//00..33;;//DD33 ++00--++::33;; 9933==EE22::++;; ??++<<CC==;;++22//DD22
2015
(13 )
Երկրորդ Լալիշ
կառուցել է
Միրզե Չոլոն
Երեկ բազում ուխտավորների, պետական պաշտո-
նյաների ներկայությամբ ապագա կառույցի ութ հենա-
սյուների անկյունաքարեր տեղադրվեցին տեղացի եզդի
հոգևորականների, այլ առաջնորդների, ինչպես նաեւ
եզդիների հոգեւոր առաջնորդ, Միր Թահսին Բեգի
ներկայացուցիչների եւ թոռան մասնակցությամբ։
Անկյունաքարերի բետոնածածկումն ուղեկցվեց շեյ-
խերի և փիրերի հանդիսավոր քարոզով եւ աշխարհիկ
արարողություններով՝ բարեմաղթանքներ, երաժշտու-
թյուն եւ այլն, ըստ որում, առաջին անկյունաքարի տե-
ղադրումը շնորհվեց Մ. Սլոյանին՝ ում ուղեկցում էր Ա.
Թամոյանը։ Տաճարը ութգմբեթանի է, որոնցից հիմնա-
կանը կրելու է Տաուսե Մալակի անունը։ Այսպիսով տր-
վեց տաճարի շինարարության ընթացքը։
Տաճարի նախագծի հեղինակը Արտակ Ղուլյանն է,
ով ներկա էր խորհրդանշական հիմնաքարերի տեղա-
դրմանը։
Արարողությունից հետո ներկաները տեղափոխվեցին
հայ-եզդիական բարեկամության հուշահամալիր, որտեղ
տեղադրված են Անդրանիկ Զորավարի, Ուսուբ բեկի,
Ջհանգիր աղայի արձանները, Հայոց ցեղասպանության
զոհերի հիշատակի հուշաքարը, եւ հանդիսավոր արա-
րողությամբ նշանավորեցին իրադարձությունը։
ՀՀ ազգային ժողովի փոխնախագահ Էդուարդ
Շարմազանովը իր ելույթում նկատեց, որ հայ եւ եզդի
ժողովուրդները եղբայրական ժողովուրդներ են, ու պա-
տահական չէ, որ իրենց պատմական հայրենիքից հե-
տո եզդի ժողովուրդների ամենամեծ տաճարը
կառուցվում է Հայաստանում։ «Եզդիները Հայաստա-
նում լիարժեք քաղաքացիներ են։ Դա ապացուցվել է եւ
Ջհանգիր աղայի ժամանակներում, դա ապացուցվել է
նաեւ ընդամենը երեք օր առաջ, երբ հայ–ադրբեջանա-
կան սահմանի վրա թշնամին դիմեց ահաբեկչության,
ու եզդի մեր եղբայրները՝ եզդի ժողովրդի նոր սերուն-
դը հանդես եկան հայտարարությամբ, որ պատրաստ
են գնալու եւ պաշտպանելու իրենց հայրենի Հայաս-
տանի սահմանները։ Սա լավագույն վկայությունն է, որ
մենք բարեկամներ ենք, սա լավագույն վկայությունն է,
որ դուք Հայաստանի Հանրապետության լիարժեք ան-
դամներն եք, որ Հայաստանի Հանրապետության մեջ
ընդհանուր հայրենիք ունեք։ Այսօր այստեղ են եկել աշ-
խարհի տարբեր երկրների եզդիները. դա եւս մեկ
վկայություն է, որ Հայաստանը նաեւ եզդիների հայրե-
նիքն է»,– ասաց նա։
Տաուսե Մալակի տաճարի հիմնաքարերի տեղադ-
րումը ողջունեց նաեւ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի
ներկայացուցիչ Նարինե Գուլյանը, ասելով, որ Հայաս-
տանի ազգային փոքրամասնությունների ներկայացու-
ցիչները մեզանում լայն իրավունքներ ունեն՝
պահպանելու իրենց սովորույթները, մշակույթն ու լե-
զուն, այդ ամենի համար ունենալով պետական հոգա-
ծությունը։ Այս սրբատեղին հայ-եզդիական բարեկամու-
թյան վկայություն է եւ ուշադրության վերաբերմունք։
Իր ելույթում բանասիրական գիտությունների դոկ-
տոր, պրոֆեսոր Սերգո Երիցյանը պատմական իրա-
դարձություն անվանեց տեղի ունեցածը։ «Մասիսների
հայացքի ներքո վեր է հառնելու մի սրբատեղի, ինչը լի-
նելու է հազարավոր եզդիների իրականացված երազան-
քը։ Դա հավաստում է այն բարեկամությունը, այն
եղբայրությունը, որ ունեն Հայաստանում ապրող ժողո-
վուրդները, որոնց թվում՝ եզդիները։ Եզդիների եւ հայե-
րի բարեկամությունը դարավոր պատմություն ունի, որը
թրծվել է նաեւ ճակատամարտերում ու հերոսամար-
տերում։ Այսօր եկել ենք մեկ անգամ եւս հավաստելու
մեր մտերմությունը, մեր բարեկամությունը»,– ասաց նա։
Հրապարակվեց ՀՀ երկրապահ կամավորականների
միության ղեկավար Մանվել Գրիգորյանի ողջույնը հա-
վաքի մասնակիցներին եւ որոշումը մի խումբ աչքի ըն-
կած մարդկանց մեդալներով պարգեւատրելու մասին։
Եղան նաեւ այլ պարգեւներ, որոնց արժանացածնե-
րի թվում էին Է. Շարմազանովը, Մ. Սլոյանը։ Վերջինս
«ՀՀ»-ի թղթակցի հետ զրույցում մասնավորապես ասաց.
«Մենք բարեկամ ժողովուրդներ ենք։ Սա ապացուցելու
կարիք չի զգում։ Այսօր մեր երկու ժողովուրդների եղբայ-
րության անցյալի եւ ներկայի տարբերություն բացարձա-
կապես չկա։ Հայաստանում մենք մեզ ազատ ենք զգում,
որովհետեւ այն մեր երկիրն է, մեր հայրենքն է, եւ մենք
ամեն ինչ պիտի անենք մեր այդ հայրենիքի բարգավաճ-
ման համար։ Նրա ամեն բուռ հողը մեր հարազատն է,
մեր հոգու մասը։ Այս տաճարն էլ մենք կառուցում ենք
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության եւ
տեղական իշխանությունների աջակցությամբ, ինչի հա-
մար շնորհակալ ենք»։
Եղան նաեւ այլ ելույթներ (շեյխ Հասան Հասանյան,
Միր Թահսին Բեգի թոռ Միր Բըլնդ, տեր Ստեփանոս
քահանա Մելիքյան, Եզդիների ազգային միության
նախագահ Ազիզ Թամոյան, Տվերի համայնքից՝ Զադո
Ջնդոյան, Խդր Հաջոյան, Սայիդ Ավդալյան)։
Ներկաների համար տրվեց համերգ հայ եւ եզդի
արվեստագետների ուժերով։
Արարողության շրջանակում ներկայացվեց Միրզա
Սլոյանի «Տաճար տանող ճանապարհին. երեք տարի
անց» գիրքը։
Վանիկ ՍԱՆԹՐՅԱՆ
30-09-2015
www.hhpress.am
ԵզդինԵրի ՍրբԱտԵղիի շինԱրԱրՈւթյՈւնն
ՍկՍվԱծ է
ԱնկյՈւնԱքԱրԵր դրվԵցին տԱճԱրի ՀԵնԱՍյՈւնԵրի ՀիՄքՈւՄ
Արմավիրի մարզի Ակնալճի համայնքի տարածքում, որտեղ վեր է խոյացել հայ-եզդիական
բարեկամության հուշահամալիրը՝ դառնալով նաեւ սրբատեղի Հայաստանի եզդիների հա-
մար, կառուցվել է մի տաճար, որը, սակայն, բավարար չէ եզդիական համայնքի աստվածա-
հաճո պարտականությունների ամբողջական կատարման համար։ Ուստի ամբողջ համալիրի
հովանավոր, մոսկվաբնակ գործարար եւ բարերար, եզդիների ազգային հերոս՝ Միրզա Սլոյա-
նի բարի կամքով եւ նաեւ այլ նվիրյալների աջակցությամբ որոշվեց եղածի կողքին կառուցել
ավելի մեծ տաճար, եւ անցած գարնանը կատարվեց ծրագրի հիմնարկեքը, որից հետո սկսվե-
ցին հողափորման աշխատանքները։

2. 2
- Մենք այժմ գտնվում ենք Հայաստանի եզդիա-
կան հոգևոր սուրբ կենտրոնում և այժմ ինձ հետ է եզ-
դիերեն լեզվի ուսուցիչ պարոն Օմար Մամոյանը, ով
այստեղ Հայաստանում եզդի երեխաներին ուսուցա-
նում է իրենց մայրենի լեզուն: Եվ ես կցանկանայի,
որպեսզի պարոն Մամոյանը մի փոքր նախ իրեն ներ-
կայացներ, ո՞վ է եղբայր Օմարը և ին՞չ գործունեու-
թյուն է ծավալում:
- Նախ շնորհակալությունս եմ հայտնում Ձեզ, որ այ-
սօր այստեղ եք և ցանկություն եք հայտնել նաև ինձա-
նից հարցազրույց վերցնել: Ես Օմարե Շարոն եմ, ծնվել
եմ 1962 թ., սովորել եմ Հայաստանում, ստացել բարձ-
րագույն կրթություն, իսկ ինչ վերաբերվում է եզդիերե-
նին, ապա այն սովորել և սերտել եմ հիմնականապես
տանը, իմ ծնողներից: Ի դեպ հայրս, որպես հավելում
նշեմ, որ հանդիսանում էր Խորհդրային Հայաստանի
գյուղնախարարության գծով գլխավոր վերստուգիչը:
- Այստեղ Հայասանում եզդիները հաճախում են
հայկական դպրոցներ և սովորում հայերեն, իսկ կան
առանձին եզդիական դպրոցներ։
- Հայերենը կարծում եմ մեր Հայաստանցի եզդինե-
րի համար դարձել է երկրորդ մայրենի լեզուն, սակայն
մենք եզդիներս պետք է սովորենք և սերտենք մեր
եզդիերենը, որպեսզի դրանով իսկ չկորցնենք մեր ազ-
գային դեմքը: Հայաստանում եզդի երեխաները հաճա-
խում են հայկական դպրոցներ և առանձին
պետականորեն եզդիական դպրոցներ չկան, սակայն
հայկական դպրոցներում, որտեղ եզդի ազգաբնակչու-
թյունը կոմպակտ բնակվում է, Հայաստանի պետու-
թյան աջակցությամբ եզդի երեխաների համար
առանձին գոյություն ունի եզդիերեն լեզու և գրականու-
թյուն առարկան: Այսինքն ինչպես հայերեն են անցնում,
այնպես էլ եզդիերեն լեզուն: Ես այժմ ուսուցանում եմ
մեր եզդի մանուկներին մեր մայրենի եզդիերեն լեզուն
և գրականություն առարկաները, 4 գյուղերում իրակա-
նացնում եմ դասընթացներ:
- դուք կարո՞ղ եք թվարկել այդ գյուղերը:
- Այո, Արմավիրի մարզի Նալբանդյան, Արդաշար,
Ղամիշլու գյուղերում, ինչպես նաև Երևանի Սիլիկյան
թաղամասում: Այդ չորս գյուղերի դպրոցներում իրակա-
նացնում եմ եզդիերենի դասեր, նրանց սովորեցնելով
և կրթելով մեր ազգային ավանդույթները, մեր նիստն
ու կացը, տալով նրանց ազգային ոգու ներշնչանք:
Բնականաբար առաջինը ինչ երեխաները պետք է սո-
վորեն, դա մեր ազգային կրոնական սուրբ աղոթքն է՝
Շադատին (սուրբ վկայություն), այսինքն երեխաներին
նաև սովորեցնում եմ թե ինչպես պետք է իրականաց-
վի աղոթքը, երբ և որտեղ: Այսինքն վստահությամբ կա-
րող եմ ասել, որ այս ծրագրի՝ մայրենի լեզվի ուսուցման
միջոցով երեխաները ոչ միայն սերտում են իրենց մայ-
րենի լեզվի առանձնահատկությունները, այլև իրենց
ազգային ավանդույթները, կրոնը, պատմությունը, մեր
սուրբ Լալըշի մասին, մեր հերոսների և այլն: Միաժա-
մանակ պետք է ասել, որ այս եզդիերենի դպրոցական
դասագրքերը, որոնք այսօր մեր հրաշք մանուկները ու-
սուցանում են իրենց մայրենին, ի փառս մեր ղեկավար
պարոն Ազիզե Ամարի (Թամոյան) ջանքերով է լույս տե-
սել և պետականորեն գրանցվել մեր լեզուն հենց
Հայաստան երկրում, ՀՀ Ազգային Ժողովի կողմից, և
նաև իմ խորին երախտագիտությունը Հայաստանի իշ-
խանություններին, որոնք աջակցում են մեր լեզվի պահ-
պանությանը: Եվ իհարկե, Դուք այստեղ տեսնում եք
այսքան հիասքանչ տեսարանը արարատյան դաշտա-
վայրում, Հայոց սուրբ հողում եզդի բարերար պարոն
Միրզա Սլոյանի կողմից կառուցվեց և հիմնադրվեց
եզդիական այս սուրբ հոգևոր կենտրոնը:
- դուք նշեցիք այն գյուղերը, որտեղ դասավան-
դում եք եզդիերենը, իսկ կարո՞ղ եք թվարկել թե Ձեր
կողմից թվարկված գյուղերում քանի՞ եզդի երեխա է
սովորում:
- Արդաշար գյուղում կա 30-ից մինչև 35 եզդի աշա-
կերտ, Ղամիշլույում 25, Նալբանդյանում 40, իսկ Սի-
լիկյանում 15 եզդի աշակերտ:
- դա այն եզդի երեխաների թիվն էր, որոնց դուք
ուսուցանում եք:
- Այո, իհարկե:
- Այստեղ սիրելի եղբայր Օմար, ինձ շատ ուրա-
խացրեց հայ եզդիական եղբայրությունը, այսինքն
բարեկամական ամուր կապեր են հաստատվել մեր
երկու ժողովուրդների միջև: Եվ որ այստեղ եզդիա-
կան հոգևոր կենտրոնում եզդի հերոսների կողքին
տեսնում ես նաև հայ հերոսների հուշաքարեր, ար-
դեն իսկ համոզվում ես այդ եղբայրության հզորու-
թյան մեջ:
- Բնականաբար հարգարժան Բախշի, մեր երկու
ժողովուրդների դարավոր բարեկամությունը գալիս է
դարերի խորքից: Մեր ժողովուրդների ճակատագիրը
գրեթե նույնն է եղել և պատմության դժվարին ժամա-
նակաշրջաններում մենք միմյանց կողքին ենք եղել և
պայքար մղել համընդհանուր թշնամիների դեմ: Այսօր
մենք չպետք է ուրանանք այդ հերոսությունները և պի-
տի հպարտությամբ պահենք ու փոխանցնենք մեր հե-
տագա սերունդներին:
Օ. ՄԱՄՈյԱն. ՄԱյրԵնի լԵզվի
ՊԱՀՊԱնՈւթյՈւնԸ ՈրՊԵՍ
ԱզԳԱՊԱՀՊԱնՈւթյԱն ՀիՄնԱկԱն ՄիՋՈց
կյանքից վաղաժամկետ հեռացել է ՀՀ Եզդիների
ազգային միության նախագահի մշակութային հար-
ցերով տեղակալ, եզդիերեն լեզվի և գրականության
ուսուցիչ, համայնքի, ինչպես նաև համայնքից դուրս
մեծ հարգանք վայելող, ընտանիքի լավ հայր` Օմար
շարոյի Մամոյանը:
ՀՀ Եզդիների ազգային միությունը իր խորին ցա-
վակցությունն է հայտնում Օմար Մամոյանի ընտանիքի
անդամներին, ինչպես նաև եզդիական համայնքին,
քանզի նա իր ակտիվ գործունեությամբ եզդիական հա-
մայնքի մշակույթի առավել ամրապնդման և զարգաց-
ման գործում ունեցել է մեծ ներդրում:
Օմար Շարոյի Մամոյանը ծնվել է 1962 թվականի
սեպտեմբերի 22-ին: 1980 թվականին ընդունվել է Խ.
Աբովյանի անվան աշխատանքային կարմիր դրոշի
շքանշանակիր Հայկական պետական մանկավարժա-
կան ինստիտուտը: 1985 թ. ավարտել է այն՝ մանկավար-
ժություն և տարրական ուսուցման մեթոդիկա
մասնագիտությամբ՝ ստանալով տարրական դասարան-
ների ուսուցչի որակավորում: 2000-2002 թթ. աշխատել
է Պարույր Հայրիկյանի ղեկավարությամբ մարդու իրա-
վունքների պաշտպանության հանձնաժողովում, որպես
մարդու իրավունքների ոլորտում փորձագետ: Բացի այդ
1998 թ. սկսած աշխատել է Ագրարագյուղացիական մի-
ությունում, որպես ազգային փոքրամասնությունների
հարցերով խորհդրական: Ինչպես նաև Եզդիների ազ-
գային շարժման մասնակից և ակտիվիստ, Եզդիների
ազգային միության խորհդրի անդամ, այնուհետև մշա-
կույթի հարցերով նախագահի տեղակալ: Դասավանդել
է եզդիերեն լեզու և գրականություն առարկան Կոտայ-
քի մարզի Զովունի գյուղում (ի դեպ նա եղել է առաջին
ուսուցիչը, ով պետական ծրագրով դասավանդել է
եզդիերեն լեզու և գրականություն առարկան), այնուհե-
տև Արմավիրի մարզի Նալբանդյան, Արդաշար,
Ղամիշլու և Երևանի Սիլիկյան թաղամասի դպրոցում:
Կազմակերպել է մի շարք մշակութային միջոցառումներ,
ներկայացնելով այնտեղ եզդիական մշակույթը: Մահա-
ցել է 2015 թ. օգոստոսի 15-ին:
կյԱնքից ՀԵռԱցԵլ է
ՕՄԱր շԱրՈյի ՄԱՄՈյԱնԸ
Հուլիսի 22-ին ՀՀ Արմավիրի մարզի Ակնալիճ գյուղում գտնվող եզդիական հոգևոր կենտրոնում Եզդի-
ների ազգային միության նախագահի մշակութային հարցերով տեղակալ, եզդիերեն լեզվի և գրականության
ուսուցիչ Օմար Մամոյանը Գերմանիայում թողարկվող և ամբողջ աշխարհում հեռարձակվող եզդիական
«Չարշամ» հեռուստաընկերությանը հարցազրույց տվեց Հայաստանում եզդիական համայնքի գործունեու-
թյան մասին, սակայն ցավոք, որ այն իր վերջին հարցազրույցը դարձավ:
Հարցազրույցը իրականացնում էր սույն հեռուստաընկերության գլխավոր խմբագիր, ինչպես նաև ղեկա-
վար՝ բախշի Գյունային:

3. 3
- իրաքում և դրանից դուրս գտնվող ճամբարնե-
րում մազապուրծ եղած եզդի փախստականները
այժմ ինչպիսի՞ պայմաններում են գտնվում:
- Պատկերացրեք, որ գրեթե նույն վիճակն է, ինչ նախ-
կինում, նրանց վիճակը ճամբարներում շատ վատ է, եթե
տապ է, կամ եթե ցուրտ է լինում, շատ դժվար է որևէ կե-
րպ դիմակայել այդ դժվարություններին: Տարուց ավել է
նրանք տեղահանվել են իրենց բնօրրանից և մինչ այսօր
ոչ ոք մեծ լրջությամբ իրենց ուշադրություն չի դարձնում:
- Այսինքն, մենք կարո՞ղ ենք ասել, որ բացի մեզ՝
եզդիներիս, ոչ ոք օգնության ձեռք չի մեկնում եզդի
փախստականներին:
- Համենայն դեպս մենք ոչ ոքի չենք տեսել, ով իս-
կապես օգնության ձեռք մեկներ նրանց: Իրաքի իշխա-
նություններն էին որոշ չափով օգնություն տրամադրել՝
սննդի տեսքով, սակայն դա ևս, շատ քիչ է, այսինքն
եթե ամերիկյան դոլարով հաշվենք, ապա մեկ տարվա
ընթացքում նրանք տրամադրել են ընդամենը մոտ 700
դոլար:
- Այսինքն, իրաքի կենտրոնական կառավարու-
թյունը նույնպես մեծ օգնություն չի՞ տրամադրում:
- Դեռևս չի տրամադրել մեծ օգնություն, որը իսկա-
պես մի փոքր կթեթևացներ մեր եզդի փախստական-
ների անբարվոք վիճակը:
- իսկ իրաքի քուրդիստանի ինքնավար մարզի իշ-
խանությունները օգնո՞ւմ են:
- Քուրդիստանում, նույնն է, երբեմն որոշ մեծահա-
րուստներ որոշակի չափով օգնություն տրամադրում են՝
սննդի, հագուստի տեսքով:
- ինչպես շատերն են պնդում, ճի՞շտ է արդյոք, որ
քուրդիստանի իշխանությունները չեն սիրում եզդի-
ներին և օգնության ձեռք չեն մեկնում:
- Եթե Քուրդիստանի իշխանությունները սիրեին
եզդիներին, այսօր եզդի գերեվարված կանայք, երե-
խաներ, եզդիական Շանգալի մարզը, Բաշիկ ու Բահ-
զանը ամբողջությամբ ազատագրված կլինեին, եթե
իհարկե, կրկնում եմ, քրդական իշխանությունները սի-
րեին եզդիներին: Նրանք չեն սիրում և չեն ընդունում
մեզ, մեզ որպես այլ ժողովուրդների հետ հավասար չեն
դիտարկում, մենք զրկված ենք մի շարք իրավունքնե-
րից: Ես ինքս, այժմ Գերմանիայում եմ, քանզի եթե
մնայի Իրաքում, ապա Քրդական իշխանությունները
ինձ կսպանեին, որի մասին, նրանք բազմիցս ինձ
սպառնացել են, քանզի ես մշտապես բարձրաձայնում
էի եզդիների միջազգային պաշտպանության, նրանց
էթնիկ պատկանելության մասին, սակայն ընտանիքս
դեռևս գտնվում է Քուրդիստանի տարածքում:
- Եթե կարելի է, կցանկանայինք մի փոքր անդրա-
դառնալ նաև ձեր ստեղծագործական կյանքին և թե
ինչպե՞ս եք սկսել ստեղծագործել:
- Ես ծնվել եմ 1979 թ. Շանգալի Սիբա Շեխ Խըդըր
գյուղում, իսկ ստեղծագործել սկսել եմ 1995 թվականից:
Իմ մի շարք ստեղծագործություններ որոշ եզդի արվես-
տագետներ, և ոչ միայն եզդի, օգտագործել են իրենց
երգերում: Ես ունեմ նաև իմ ստեղծագործությունների 3
ժողովածու, որոնք հետևաբար լույս են տեսել 2010,
2011, 2013 թթ.: Տպագրել եմ նաև գիրք «Բուկա դու խե-
րի» անվանումով:
- դա շատ գովելի է և դա նպաստում է եզդիական
գրականության պահպանմանն ու զարգացմանը:
- Նշեմ նաև, որ գրել եմ 4 բանաստեղծությունների
շարք նվիրված եզդիների ցեղասպանությանը: Իմ այդ
ստեղծագործություններից մեկը օգտագործել է նաև
եզդի արվեստագետ, երգիչ՝ Դախիլ Օսմանը, իր եզդի-
ների Շանգալի պաշտպանության եզդիական ջոկատի
մասին տեսահոլովակում:
- ինչպես գիտենք, վերջերս հրապարակել էիք
Ձեր նոր «էզդիխանա» ստեղծագործությունը, որը
բնութագրում է եզդի ժողովրդին, մեր ճակատագիրն
ու մեր եզդիական պետականությունը ունենալու գա-
ղափարը: ին՞չ կարող եք ասել այդ հարցի շուրջ,
հատկապես «էզդիխանա» ինքնավարության ստե-
ղծման մասին, եզդի ժողովրդի, որպես առանձին
ազգություն, որովհետև այստեղ, Հայաստանի Հան-
րապետությունում, շնորհիվ Եզդիների ազգային մի-
ության՝ ի դեմս նախագահ Ազիզ թամոյանի և իր
համախոհների, իրականացրեցին համաեզդիական
շարժում և 2002 թ. ՀՀ Ազգային Ժողովը (ինչպես
նաև Եվրոպայի Խորհուրդը) եզդիներին ճանաչեց,
որպես ազգություն՝ եզդի, լեզուն՝ էզդիկի, կրոնը՝
շարֆադին:
- Նախ կցանկանայի իմ խորին շնորհակալությունն
ու երախտագիտությունը հայտնել Հայաստանի մեր ազ-
գակիցներից, որոնք նույնպես թե՛ գումարային, և թե՛ այլ
օժանդակություն տրամադրեցին իրենց Շանգալի հայ-
րենակիցներին: Այո, մենք նաև տեղյակ ենք Հայաստա-
նի մեր եզդիական համայնքից և տեղյակ ենք
համայնքի ակտիվ գործունեության, կատարված աշխա-
տանքի լավ արդյունքից, և որ մեր համայնքը Հայաս-
տանում իրեն ազատ ու անկաշկանդ է զգում, ինչն
ուրախանալու և հպարտանալու տեղիք է տալիս: Իսկ
ինչ վերաբերվում է «Էզդիխանա» ինքնավարություն
ունենալու մասին, մենք եզդիներս պետք է առաջինը
համախմբվենք այդ գաղափարի շուրջ, իրականացնե-
նք ակտիվ գործունեություն այդ նպատակին հասնելու
համար, մենք պետք է ունենանք մեկ ծրագիր, մեկ նպա-
տակ, հասնելու մեր Շանգալի ազատագրմանը և եզդի-
ական ինքնավարության ստեղծմանը:
զրուցեց Խդր Հաջոյանը
Բելգիաբնակ վաստակավոր նկարչուհի Ռիա Դե
Հենայուն պատկերել է սիրամարգի տեսքով մի նկար,
որը նա նկարել է ի պատիվ եզդիների գլխավոր հրեշ-
տակապետ Տաուսե Մալակի: Այդ հիասքանչ նկարի
վրա նա աշխատել է մի ամբողջ տարի և այսօր այդ իր
նկարը արժե մոտ 50 հազար ամն դոլարին համարժեք
դրամ: Ըստ նրա, եզդիների հանդեպ Իրաքի հյուսի-
սային մասում նմանօրինակ ցեղասպանական գործո-
ղություններից անմիջապես հետո, նա երազ է տեսնում,
որից հետո նա սկսում է իր այս աշխատանքը:
Ռիան ներկայումս աշխատում և ստեղծագործում է
Բելգիայում, ունի գեղարվեստական մեծ փորձ, հատ-
կապես դիտարվեստի և երաժշտության ժանրերում:
Ուսուցանելով դիտարվեստը, Ռիան իրականացրել է
այդ ոլորտում հին վարպետների գործերի խորը ուսում-
նասիրություն, այդպիսով հանգելով այն եզրակացու-
թյան, որ ավելի հզոր ստեղծագործություն ունենալու
համար հարկավոր է անել ավելին, քան ուղղակի տի-
րապետելով բացառիկ գեղանկարչական տեխնիկային:
Ռիայի բարձր զգայուն բնավորությունը թույլ է տա-
լիս նրան իրական զգացմունք ներդնել առարկաների
մեջ, որոնց վրա նա կենտրոնանում է: Չնայած ժամա-
նակի արագընթաց տեմպերին, նկարչուհին ժամանակ
է գտնում աշխատելու և ոգի ներդնելու իր աշխատանք-
ների մեջ։ Նա հիմնականապես ոգեշնչվում է հին վար-
պետների ավանդական գեղանկարչությունից, որոնք
գրեթե կորցրել են իրենց, և նա կարծեք թե վերակա-
նգնում է ավանդական հին փորձը, որին հաղորդում
ավելի հզոր տեսք: Իր փորձով նա իր աշխատանքին
տալիս է հարուստ գույն, դրանով իսկ կյանք հաղորդում
նկարին: Ռիան նախընտրում է նկարել առօրյա առար-
կաներ, որոնց կողքով երբեմն մենք անցնում ենք առա-
նց մտածելու: Պատկերելով կենցաղային այդ
առարկաները, նա դիտողին հնարավորություն է ընձե-
ռում ավելի ուշադիր լինելու մեր առօրյա միջավայրի
հմայքին ու գեղեցկությանը:
Ռիայի աշխատանքները հանդիսանում են աշխար-
հի տարբեր մասերում մի շարք մասնավոր հավաքա-
ծուների մաս, այդ թվում, Նիդեռլանդների,
Ֆրանսիայի, Հոնկոնգի, Իտալիայի, Գերմանիայի, Ռու-
սաստանի, ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի, Ինդոնեզիայի և
Սինգապուրի:
Հ. ղիրԱնի. «ՄԵնք ՊԵտք է ՈւնԵնԱք ՄԵկ նՊԱտԱկ,
ՄԵկ ծրԱԳիր՝ ՀԱՍնԵլՈւ շԱնԳԱլի ԱզԱտԱԳրՄԱնԸ
Եվ ԵզդիԱկԱն ինքնԱվԱրՈւթյԱն ՍտԵղծՄԱնԸ»
ՀԱՐցԱզՐուՅց ՀԱջի ՂիՐԱՆիի Հետ
Պարոն ղիրանի, ինչպես տեսնում ենք, դուք, լինելով եզդի բանաստեղծ, դեռևս 2014 թ.
օգոստոսի 3-ից սկսած իրաքի հյուսիսային մասում եզդիաբնակ շանգալի տարածքում «իս-
լամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման կողմից եզդիների ցեղասպանության
իրագործման օրվանից ակտիվ գործունեություն եք ծավալում եզդի ժողովրդի համախմբման
և փրկության համար, ինչն, բնականաբար, գնահատելի է ողջ եզդիների կողմից: Այս առթիվ
ցանկանում ենք Ձեզ հղել որոշ հարցեր՝ կապված եզդիների ցեղասպանության, եզդի փա-
խստականների իրադրության և ընդհանրապես եզդի ժողովրդի ապագայի Ձեր տեսլականի
վերաբերյալ:
վԱՍտԱկԱվՈր նկԱրՉՈւՀի ռիԱ դԵ ՀԵնԱյՈւն ԵզդինԵրի ՄԱՍին

4. ((( ## #! * ' #" " #"
! % ) * ! #!
((( ) * &' " # &$#' #!
739;+.3D /B 7D+C+D+63>
/0.3;/D3 8+:; A?1
C;FD/; +030 2+9=:+;
59,+-3D 5.D 7+@=:+;
2ObRQ VbKaKbKU`[dW P OaKUKY
K]KUc[dRXKWL
9Ob VK_cOY /bfKY +bZKU[dYXKc bN
VKbU bN _OYXKU L]]
-bKYcWKY RS`Q aKMbKUKY WKW[dT
aKeKYKUQ MSYQ KXWKYKMbKXSY
2ObRQ aKMb`[dW P HAKWKbUI A?1
aKbKY[dW
e /bfKY 6 =dTYOc[d VO^
4
ЭЗИДXAНE
ÞÖKÖRÊ K’EREM (1928-2007)
XOZANDAG’Ê
(T’êlî Qeymesê ÿzdî)
Эзидxaнe,
Вe щaрe жи һ’изәлa тö фьроти,
Вe щaрe жи нәвийeн Mирe Кор пьштa xwә дaнә тә у бьрaкeн waн тö кьр’оти,
Һәр’ тö әwи к’aфьрa һьзрәкә к’оти,
Жь бир нәкә, бь т’ьнә әwәйә фьрqaнa waн готи,
‘’Wәмьн йaп’тaг’и xeйрьн ислaмьн диньн,
фaлaн йaqбәл минaһу waһ у фил axьрa мьн эл xaсьрин (ә’рәби)’’,
Эзидxaнe,
Xwә нaсбькә әвe щaрe бaргьрaнe,
Бәсә тә жи һawьри xwә гöһaст,
К’ьрив у щинaрeн тә, достe тә һ’әмийa жи кор кьрьнa тә xwәст,
Бь бeбәxти, бь дәрәwa, бь xийaнәтәкә дәст у дәст,
Тә кәс нәмa әвe щaрe у бaһwәрийa тә пe нәшькәст,
Эзидxaнe,
Эзидxaнe гьртийә зьндaнe, к’әтийә мәйдaнe
Әв 1400 сaлә ль нaв дәстeн динсьзaдa тә һәwaр у нә’лә-нә’лә,
Нә щaрәкә, нә жи 10-йә, әвa 74 щaрә,
Нәмaнa тә буйә xәwнa кöр’eн xәлифa у qьрaлa,
Гәһ фьриqa, гәһ дә’ишьн, гәһ жи Mирe Кор у лaлa, бaргьрaнe,
Гәләк waр у кәләһe тә һ’әр’ьфин ль бәр сьмeн waн һов у зaлa,
Иро бь т’әнe йeткa мaйин
Бaшиqa, Бәһ’зaнә, дәрe Лaльшa Шexaнә у дьлкöлa тәйә Шәнгaлә,
Лe мьxaбьн, әw жи т’әвдa буйинә листькa чәнд п’aрти у xöдaн aлә,
Эзидxaнe, әз ньзaньм тә к’и мaйә нaвe тә, hәбунa тә бь мaлe дьниaйe нәдә,
Тә к’и hәйә wәкә бәрe сәрe xwә ль оxьрa Шeшьмсe т’әт’әр бьдa,
К’a әw к’ийә, бәрщawaндийeн xwә бьheлә у щaрәкe т’олa тә вәдa
К’a мәзьнe тә, к’a кöр’e фьлaн у бeвaнaн, Xöдaнeн ә’бa у ә’гaлa,
Бaнийeн дәрсок у шәрwaлa, Эзидxaнe,
Тә дьгот ощax нaбьнә aв, п’a гәло к’aнeн әw дәнг у нaв,
К’a ощaxeн п’ьртьки, мaqулeн бәр’ьки,
Һ’әму жи ьж дәрeн бә’ники
Weт бунә нaнe шьлики, Эзидxaнe,
Иро ль нaв п’eлeн к’инe дa, тö wәкa гәмийa бe xöдaн у гәмивaни,
Щaрнa сewийa т’ьрк’aни,
Щaрнa гьртийa ә’рәбьстaни,
Әгәр бeжи әз жи к’öрдьм, ль пeш ч’ә’вeн к’öрдa жи тö бe qимәт у п’ьр’ aрзaни,
Һ’әму жи тә qәбул нaкьн, жь бәр тö нә бьсьлмaни, Эзидxaнe,
Әз чь бькьм мәзьнeн тә дин дьр’әвьн,
Дьл ч’ьләкьн, hәмa бь кöрти фьртонәкьн
Xwәфьрошьн, дöhлaвaньн, xwәстәкьн,
Ләмa фәрмaнe тә жи гәлwaзьн, тaйикьн, р’ьстькьн, р’ьстькьн, р’ьстькьн.
Һ’aщи Qир’aни
Wer, xozanê, lêlê, wer, xozanê,
De, bira Xwedê xirav bike war, wark’ozê te zozanê,
Xewa merîya þevê nayê- derdê wan we’wîka, r’ojê- ne derdê germê, germistanê.
Dilêm, yoyo, dilêm, yoyo, wer, xozanê,
Ezê k’etime qolana selef siyara, t’êlî
Qeymesê ÿzdî- nayê xanê.
Wer, xozanê, lêlê, van firîka,
Xewa mîrê min r’ojê nayê derdê germê, germistanê, þevê- nayê derdê sewta wan
we’wîka,
Xelqê indakirîye t’ekan-t’ûka, minê indakirîye t’êlî Qeymesê ÿzdî, görzê ber
cênîka,
Dilêm, yo, yo, dilêm, yoyo, wer, xozanê.
Wer, xozanê, lêlê, wê bi mêle,
Vêsvê avê ç’eman, kanîya, ser meda têne xöle-xöle,
Xelqê indakirîye t’ekan-t’ûka, minê öndakirîye t’êlî Qeymezê ÿzdî, siyarê h’espê
qöle,
Wer, xozanê, wer, xozanê, yalîk deþte, yek zozane,
Ezê k’etime qolanê selefê siyara, minê bala xwe didayê t’êlî Qeymesê ÿzdî serekê
siyara ney navdane.
Wer, xozanê, lê, bi ç’e’lêda,
Minê jimirîye- t’êlî Qeymezê ÿzdî, sednod mal t’emam têda,
H’erkê hûnê pirsa t’êlî Qeymezê ÿzdî dikin, t’êlî Qeymezê ÿzdî donzde xölam-
xizmek’ara, dûrî van cîya, bangê samê lêda,
Dilêm, yoyo, dilêm yoyo, wer, xozanê.
Wer, xozanê, devê r’êye,
Binîda darek dara zeyt’ûnêye,
Hatin, çûyîna ÿlê, e’þîrê t’emam lêye,
H’erkê hûnê pirsa t’êlî Qeymezê ÿzdî ji min dikin, cinyazê t’êlî
Qeymezê ÿzdî kirine t’awûtê, wê ser barê devêye.
Dilêm, yoyo, dilê, yoyo, wer, xozanê.
Bira Xwedê xiravke warê tezozanê,
Ezê k’etime qolana selefê siyara, min bala xwe didayê-
Qeymezê ÿzdî navda nayê xanê.
Wey, xozanê, hey, lo, mîro, wêbi stirî,
Avê ç’eman, kanîa ser meda tên, wê- bihörî,
E’skerê Me’mûd p’aþa girane, lê hêwirî,
Ezê k’etime qolana selefê siyara, minê bala xwe didayênavda t’öne t’êlî Qeymezê
ÿzdî, siyarê h’espê gölî,
Dilêm, yoyo, dilê, yoyo, wer xozanê.
Hey, lo, mîro, Xozandag’ê binêr’- dev zinêre,
Salixa, divê, bayê samê r’abûye- qir’kirine h’ezar h’evsid mêre,
Ezê derk’etime qolana selefê siyara, navda t’ine t’êlî Qeymezê ÿzdî, t’imt’êla si-
yarê h’espa r’ih’alî, nêre,
Dilêm, yoyo, dilêm, yoyo, wer, xozanê
Olo, mîro, ezê kavla Xozandag’ê dinêr’im- av t’önîne,
Kesekê xödanê xêra t’öne- t’asek avê kanîya sar nava siyara biger’îne,
Dilê siyara diþewite, not’la p’irtî bezê bizna bavê ser sêla sor- bih’elîne,
Wer, xozanê, wer, xozanê,
Bira Xwedê xiravke warê te- zozanê,
Ezê k’etime qolana selefê siyara, t’êlî Qeymezê ÿzdî navda nayê xanê.