SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 18
Downloaden Sie, um offline zu lesen
Congruˆencias
Prof. Me. Josivaldo Nascimento dos Passos
Congruˆencias
SECRETARIA MUNICIPAL DE EDUCAC¸ ˜AO
6 de outubro de 2015
Congruˆencias
Congruˆencias
Congruˆencias
1 Congruˆencias
Congruˆencias
Congruˆencias
Defini¸c˜ao
Sejam a, b e m inteiros, com m > 1. Ent˜ao diz-se que a ´e
congruente com b m´odulo m e escreve-se a ≡ b (mod m) se
m|(b − a).
Existe outra forma correta de se definir congruˆencia: Dados a, b e
m inteiros, com m > 1. Dizemos que a ≡ b (mod m) se, e
somente se, a e b deixam o mesmo resto na divis˜ao por m.
Exemplo
a) 3 ≡ 11 (mod 4), pois 4|(11 − 3)
b) a ≡ b (mod 2), se s˜ao ambos pares ou ambos ´ımpares.
Congruˆencias
Congruˆencias
A congruˆencia define uma rela¸c˜ao de equivalˆencia, pois atende `as
propriedades reflexiva, sim´etrica e transitiva.
Demonstra¸c˜ao: Sejam a, b, c, m ∈ Z, com m > 1.
1 m|0 ⇒ m|(a − a) ⇒ a ≡ a (modm), o que mostra, ser
reflexiva a congruˆencia.
2 Suponha que a ≡ b (modm). Ent˜ao m divide (b − a), ou seja,
b − a = km, para algum k ∈ Z. Logo, a − b = (−k)m, ent˜ao
b ≡ a (mod m). Isso mostra que a congruˆencia ´e sim´etrica.
3 Suponha que a ≡ b (modm) e que b ≡ c (modm). Ent˜ao
m|(b − a) e m|(c − b). Logo, m|((b − a) + (c − b))⇒
m|(c − a). Assim, a ≡ c (modm), donde conclu´ımos, que a
congruˆencia ´e transitiva.
Congruˆencias
Congruˆencias
Teorema
Sejam a, b, c, d, m ∈ Z, com m > 1.
i) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao a + c ≡ b + d
(mod m).
ii) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao ac ≡ bd (mod m)
iii) Se b ´e o resto da divis˜ao de a por m, ent˜ao a ≡ b (mod m).
Demonstra¸c˜ao: Demonstraremos apenas os itens i e ii, deixando iii
a cargo do leitor. Suponhamos que a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod
m). Logo, temos que m|(b − a) e m|(d − c). Assim,
i) m|(b − a) + (d − c) ⇒ m|(b + d) − (a + c), o que prova essa
parte do resultado.
ii) De m|(b − a) e m|(d − c), temos que m|d(b − a) e
m|a(d − c) o que implica em m|d(b − a) + a(d − c), isto ´e,
m|(bd − ac), o que conclui a demonstra¸c˜ao.
Congruˆencias
Congruˆencias
Corol´ario
Para todos n ∈ N, a, b, m ∈ Z, se a ≡ b (mod m), ent˜ao an ≡ bn
(mod m)
Demonstra¸c˜ao: A demonstra¸c˜ao ´e feita por indu¸c˜ao sobre n e fica
a cargo do leitor.
Exemplo
Demonstre que o resto da divis˜ao de 62009 por 37 ´e 6.
Congruˆencias
Congruˆencias
Solu¸c˜ao
Temos que
36 ≡ −1(mod37) ⇔ 62
≡ −1(mod37)
⇔ 62 1004
≡ (−1)1004
(mod37)
⇔ 6.62008
≡ 6.1(mod37) ⇔ 62009
≡ 6(mod37)
O que conclui a demonstra¸c˜ao.
Problema
Qual o resto da divis˜ao de:
1 230 por 17?
2 1311 por 7?
Congruˆencias
Congruˆencias
Os restos da divis˜ao das potˆencias de 2 por 7
Observe que
21
≡ 2 mod7,
22
≡ 4 mod7,
23
≡ 1 mod7.
Dado um n´umero inteiro n, pelo algoritmo da divis˜ao, podemos
escrevˆe-lo na forma n = 3q + r, onde r = 0, 1 ou 2. Assim,
2n
= 23q+r
= (23
)q
.2r
≡ 1q
.2r
mod7
⇔
2n
≡ 2r
mod7.
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
1 Se n = 135 = 3.45, ent˜ao 2135 ≡ 1 mod 7, pois r = 0.
2 Se n = 136 = 3.45 + 1, ent˜ao 2136 ≡ 2 mod 7, pois r = 1.
3 Se n = 137 = 3.45 + 2, ent˜ao 2137 ≡ 4 mod 7, pois r = 2.
Problema
Ache o resto da divis˜ao por 7 dos seguintes n´umeros 25345,
23765839.
Problema
Sabendo que 24 = 16 ≡ −1 mod 17, ache o resto da divis˜ao de 230
por 17.
Congruˆencias
Congruˆencias
Os n´umeros da forma 36n
− 26n
s˜ao divis´ıveis por 35
De fato, temos que
36
= 33
.33
≡ (−1).(−1) ≡ 1 mod7,
26
= 23
.23
≡ 1.1 ≡ 1 mod7.
Por outro lado,
36
= 33
.33
≡ 2.2 ≡ −1 mod5,
26
= 23
.23
≡ 3.3 ≡ −1 mod5.
Logo, 36n − 26n ≡ 0 mod7 e 36n − 26n ≡ 0 mod5.
Assim, 36n − 26n ´e divis´ıvel por 5 e por 7 e como mdc(5, 7) = 1,
segue que 36n − 26n ´e divis´ıvel por 35.
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
Mostre que todo n´umero da forma 198n − 1 ´e divis´ıvel por 17.
Solu¸c˜ao
Temos que,
19 ≡ 2 mod17 ⇒ 194
≡ 16 mod17 ⇒ 194
≡ −1 mod17
198
≡ 1 mod17 ⇒ 198n
≡ 1 mod17 ⇒ 17|(198n
− 1)
como quer´ıamos demonstrar.
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
Mostre que todo n´umero da forma 13n + 17n ´e divis´ıvel por 45,
quando n ´e ´ımpar.
Solu¸c˜ao
Temos que
13 ≡ −2 mod5 e 17 ≡ 2 mod5 ⇒ 133 ≡ −8 mod5 e 173 ≡ 8
mod5 ⇒ 133 ≡ 2 mod5 e 173 ≡ −2 mod5 ⇒ 133n ≡ 2n mod5 e
173n ≡ −2n mod5. Como, por hip´otese, n ´e ´ımpar, vem que
133n
+ 173n
≡ 0 mod5
Congruˆencias
Congruˆencias
Solu¸c˜ao
Por outro lado,
13 ≡ 4 mod9 e 17 ≡ −1 mod9 ⇒ 133 ≡ 64 mod9 e 173 ≡ −1
mod9 ⇒ 133 ≡ 1 mod9 e 173 ≡ −1 mod9. Sendo n ´ımpar, temos
133n ≡ 1 mod9 e 173n ≡ −1 mod9. Logo,
133n
+ 173n
≡ 0 mod9
Assim, 133n + 173n ´e divis´ıvel por 5 e por 9 e como mdc(5, 9) = 1,
segue que 133n + 173n ´e divis´ıvel por 45.
Congruˆencias
Congruˆencias
Pequeno Teorema de Fermat
Teorema
Se p ´e um n´umero primo e a ´e um inteiro n˜ao divis´ıvel por p ent˜ao
ap−1
≡ 1(modp)
Demonstra¸c˜ao.
Como p a tem-se:
a.(2a).(3a). . . . (p − 1)a ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp)
donde, ap−1.(1.2.3. . . . .(p − 1)) ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp) como
mdc(p, 1.2.3. . . . .(p − 1)) = 1 segue que
ap−1
≡ 1(modp)
Congruˆencias
Congruˆencias
Corol´ario
Se p ´e um primo e a ´e um inteiro qualquer ent˜ao
ap
≡ a(modp)
Demonstra¸c˜ao.
Caso p a, pelo Pequeno Teorema de Fermat, tem-se que
ap−1 ≡ 1(modp) e da´ı ap ≡ a(modp).
Supondo que p|a tem-se a ≡ 0(modp) e da´ı, trivialmente
ap
≡ a(modp)
Congruˆencias
Congruˆencias
Exemplo
Mostre que os inteiros k e k5 tˆem o mesmo algarismo das unidades.
Solu¸c˜ao
Devemos mostrar que a diferen¸ca k5 − k ´e divis´ıvel por 10, que
equivale a mostrar que a mesma ´e divis´ıvel por 2 e por 5.
Fatorando:
k5 − k = k(k4 − 1) = k(k2 + 1)(k2 − 1) = (k − 1)k(k + 1)(k2 + 1).
Da´ı, conclu´ımos que 2|(k5 − k), visto que, na fatora¸c˜ao, temos um
produto dois inteiros consecutivos (k(k + 1)).
Por outro lado, pelo corol´ario do Pequeno Teorema de Fermat,
temos que k5 ≡ k(mod5), logo k5 − k ≡ 0(mod5), portanto
5|(k5 − k).
Visto que o n´umero k5 − k ´e divis´ıvel por 2 e por 5, o mesmo ´e
divis´ıvel por 10, o que conclui a demonstra¸c˜ao.
Congruˆencias
Congruˆencias
Problema
1 Determinar o resta da divis˜ao de 23728 por 13;
2 (ENC 98) O resto da divis˜ao de 1212 por 5 ´e:
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
Congruˆencias
Congruˆencias
Bibliografia
OLIVEIRA, Maicon Costa., Disserta¸c˜ao de Mestrado Campo
Grande, (2013).
HEFEZ, Abramo, Inicia¸c˜ao `a aritm´etica Niter´oi, 2009.
MOREIRA, Felipe Rodrigues de S., Congruˆencias Lineates
Agosto, 2006.
Congruˆencias

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Intervalos
IntervalosIntervalos
IntervalosABELEO
 
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"James Smith
 
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De PolinomiosAlejandro Rivera
 
Trigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigoTrigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigoklorofila
 
NÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES INÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES ICESAR V
 
Casos de factoreo
Casos de factoreoCasos de factoreo
Casos de factoreocriswladi
 
Definicion de logaritmos
Definicion  de  logaritmosDefinicion  de  logaritmos
Definicion de logaritmosUNCP
 
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICASMULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAShugooxx
 
BINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBOBINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBOgalleta19
 
Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.Reymari Prado
 

Was ist angesagt? (20)

Intervalos
IntervalosIntervalos
Intervalos
 
Regla trapezoidal
Regla trapezoidalRegla trapezoidal
Regla trapezoidal
 
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"Cómo resolver problemas  con "triángulos rectángulos simultáneos"
Cómo resolver problemas con "triángulos rectángulos simultáneos"
 
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
06 MultiplicacióN Y DivisióN De Polinomios
 
Factorizacion
FactorizacionFactorizacion
Factorizacion
 
Factorizacion
FactorizacionFactorizacion
Factorizacion
 
Trigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigoTrigo4 repaso relacionestrigo
Trigo4 repaso relacionestrigo
 
NÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES INÚMEROS REALES I
NÚMEROS REALES I
 
Taller 4. limites (parte 1)
Taller 4. limites (parte 1)Taller 4. limites (parte 1)
Taller 4. limites (parte 1)
 
Integraciondefunciones
IntegraciondefuncionesIntegraciondefunciones
Integraciondefunciones
 
Integraciondefunciones3
Integraciondefunciones3Integraciondefunciones3
Integraciondefunciones3
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
 
Casos de factoreo
Casos de factoreoCasos de factoreo
Casos de factoreo
 
Definicion de logaritmos
Definicion  de  logaritmosDefinicion  de  logaritmos
Definicion de logaritmos
 
Analisis dimensional
Analisis dimensionalAnalisis dimensional
Analisis dimensional
 
Factoreo
FactoreoFactoreo
Factoreo
 
Caso vi y vii
Caso vi y viiCaso vi y vii
Caso vi y vii
 
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICASMULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
MULTIPLICACIÓN DE EXPRESIONES ALGEBRAICAS
 
BINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBOBINOMIO AL CUBO
BINOMIO AL CUBO
 
Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.Progresion, sucesion y sumatoria.
Progresion, sucesion y sumatoria.
 

Andere mochten auch

Soluciones comerciales
Soluciones comercialesSoluciones comerciales
Soluciones comercialesjose
 
Pascoa
PascoaPascoa
PascoaJNR
 
Meu Dono é Retardado
Meu Dono é RetardadoMeu Dono é Retardado
Meu Dono é RetardadoJNR
 
Seguidores
SeguidoresSeguidores
SeguidoresJNR
 
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012Antonio Carneiro
 
Memorando
MemorandoMemorando
MemorandoJNR
 
Amor
AmorAmor
AmorJNR
 
Pequena Prece2
Pequena Prece2Pequena Prece2
Pequena Prece2JNR
 
Todo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuárioTodo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuárioDaniel Vidor
 
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1bC:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1bselene
 
Cine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto SubmarinoCine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto SubmarinoHYPER
 
Ci bercultura
Ci berculturaCi bercultura
Ci berculturacarolina
 
Clube Dos Anjos
Clube Dos AnjosClube Dos Anjos
Clube Dos AnjosJNR
 
Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1JNR
 
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012Antonio Carneiro
 

Andere mochten auch (20)

Soluciones comerciales
Soluciones comercialesSoluciones comerciales
Soluciones comerciales
 
Pascoa
PascoaPascoa
Pascoa
 
Catálogo para los ojos
Catálogo para los ojosCatálogo para los ojos
Catálogo para los ojos
 
Esp014
Esp014Esp014
Esp014
 
Sesion 3
Sesion 3Sesion 3
Sesion 3
 
Meu Dono é Retardado
Meu Dono é RetardadoMeu Dono é Retardado
Meu Dono é Retardado
 
Seguidores
SeguidoresSeguidores
Seguidores
 
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012Plano de 4ª aula 8ª série9º ano  gestar 2012
Plano de 4ª aula 8ª série9º ano gestar 2012
 
Memorando
MemorandoMemorando
Memorando
 
Amor
AmorAmor
Amor
 
Pequena Prece2
Pequena Prece2Pequena Prece2
Pequena Prece2
 
Todo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuárioTodo o poder ao usuário
Todo o poder ao usuário
 
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1bC:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
C:\Fakepath\Tic`S De Multimedia1b
 
Cine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto SubmarinoCine Imersão - Encanto Submarino
Cine Imersão - Encanto Submarino
 
Ci bercultura
Ci berculturaCi bercultura
Ci bercultura
 
Clube Dos Anjos
Clube Dos AnjosClube Dos Anjos
Clube Dos Anjos
 
Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1Feliz Aniversario 1
Feliz Aniversario 1
 
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012Plano de3ª aula 6ª série7º ano  gestar 2012
Plano de3ª aula 6ª série7º ano gestar 2012
 
Apresentação1
Apresentação1Apresentação1
Apresentação1
 
La web 2
La web 2La web 2
La web 2
 

Ähnlich wie Congruências

Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptxRepaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptxKevinToledo17
 
Sistemas Numericos
Sistemas NumericosSistemas Numericos
Sistemas Numericosguest1fc95f
 
Aritmetica y Geometría
Aritmetica y GeometríaAritmetica y Geometría
Aritmetica y Geometríamacalamos
 
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdadesConferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdadeswilliamlopezalamo315
 
Maximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsorMaximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsorcoroso77
 
ARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdfARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdfBietka Satin
 
NumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.pptNumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.pptssuserc3f842
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Robert
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Robert
 
ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)
ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)
ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)elexonmirabal
 

Ähnlich wie Congruências (20)

Aritmética
AritméticaAritmética
Aritmética
 
Congruencias
CongruenciasCongruencias
Congruencias
 
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptxRepaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
Repaso de Álgebra Moderna-Matemáticas Aplicadas.pptx
 
Finanalitica
FinanaliticaFinanalitica
Finanalitica
 
2.4 aritmetica modular
2.4 aritmetica modular2.4 aritmetica modular
2.4 aritmetica modular
 
2.6 aplicaciones
2.6 aplicaciones2.6 aplicaciones
2.6 aplicaciones
 
Sistemas Numericos
Sistemas NumericosSistemas Numericos
Sistemas Numericos
 
07 teorianumeros
07 teorianumeros07 teorianumeros
07 teorianumeros
 
Matemática
Matemática Matemática
Matemática
 
Aritmetica y Geometría
Aritmetica y GeometríaAritmetica y Geometría
Aritmetica y Geometría
 
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdadesConferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
Conferencia – taller solución de ecuaciones y desigualdades
 
Semestral
SemestralSemestral
Semestral
 
Maximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsorMaximo comun divisor y minimo comun divsor
Maximo comun divisor y minimo comun divsor
 
ARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdfARITMETICA_ENTERA.pdf
ARITMETICA_ENTERA.pdf
 
NumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.pptNumerosComplejos.ppt
NumerosComplejos.ppt
 
Pagina 036
Pagina 036 Pagina 036
Pagina 036
 
Pagina 036
Pagina 036 Pagina 036
Pagina 036
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
 
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02Tippens fisica 7e_diapositivas_02
Tippens fisica 7e_diapositivas_02
 
ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)
ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)
ELEXON MIRABAL (ARITMETICA MODULAR Y ENTERA)
 

Mehr von josivaldopassos

Mehr von josivaldopassos (20)

Medidas de tendencia central continuação
Medidas de tendencia central continuaçãoMedidas de tendencia central continuação
Medidas de tendencia central continuação
 
Juros compostos1
Juros compostos1Juros compostos1
Juros compostos1
 
Aula 08 de estatística
Aula 08 de estatísticaAula 08 de estatística
Aula 08 de estatística
 
Aula 07 de estatística
Aula 07 de estatísticaAula 07 de estatística
Aula 07 de estatística
 
Aula 06 de estatística
Aula 06 de estatísticaAula 06 de estatística
Aula 06 de estatística
 
Aula 08 de estatística
Aula 08 de estatísticaAula 08 de estatística
Aula 08 de estatística
 
Aula 08 de estatística
Aula 08 de estatísticaAula 08 de estatística
Aula 08 de estatística
 
Aula 07 de estatística
Aula 07 de estatísticaAula 07 de estatística
Aula 07 de estatística
 
Aula 06 de estatística
Aula 06 de estatísticaAula 06 de estatística
Aula 06 de estatística
 
Sequências
SequênciasSequências
Sequências
 
Atividades de funções modulares
Atividades de funções modularesAtividades de funções modulares
Atividades de funções modulares
 
Exercícios de geometria espacial
Exercícios de geometria espacialExercícios de geometria espacial
Exercícios de geometria espacial
 
Jogo dos palitos
Jogo dos palitosJogo dos palitos
Jogo dos palitos
 
Análise combinatória
Análise combinatóriaAnálise combinatória
Análise combinatória
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Agenda de moblização
Agenda de moblizaçãoAgenda de moblização
Agenda de moblização
 
Intervalos reais
Intervalos reaisIntervalos reais
Intervalos reais
 
Análise combinatória
Análise combinatóriaAnálise combinatória
Análise combinatória
 

Kürzlich hochgeladen

VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMALVOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMALEDUCCUniversidadCatl
 
Mapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdf
Mapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdfMapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdf
Mapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdfvictorbeltuce
 
Manejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsa
Manejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsaManejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsa
Manejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsaLuis Minaya
 
Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...
Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...
Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...Angélica Soledad Vega Ramírez
 
c3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptx
c3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptxc3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptx
c3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptxMartín Ramírez
 
La Función tecnológica del tutor.pptx
La  Función  tecnológica  del tutor.pptxLa  Función  tecnológica  del tutor.pptx
La Función tecnológica del tutor.pptxJunkotantik
 
c3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptx
c3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptxc3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptx
c3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptxMartín Ramírez
 
Tema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdf
Tema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdfTema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdf
Tema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdfDaniel Ángel Corral de la Mata, Ph.D.
 
Los Nueve Principios del Desempeño de la Sostenibilidad
Los Nueve Principios del Desempeño de la SostenibilidadLos Nueve Principios del Desempeño de la Sostenibilidad
Los Nueve Principios del Desempeño de la SostenibilidadJonathanCovena1
 
Presentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptx
Presentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptxPresentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptx
Presentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptxYeseniaRivera50
 
LA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdf
LA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdfLA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdf
LA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdfNataliaMalky1
 
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptxPPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptxOscarEduardoSanchezC
 
CIENCIAS NATURALES 4 TO ambientes .docx
CIENCIAS NATURALES 4 TO  ambientes .docxCIENCIAS NATURALES 4 TO  ambientes .docx
CIENCIAS NATURALES 4 TO ambientes .docxAgustinaNuez21
 
Fundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdf
Fundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdfFundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdf
Fundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdfsamyarrocha1
 

Kürzlich hochgeladen (20)

VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMALVOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
VOLUMEN 1 COLECCION PRODUCCION BOVINA . SERIE SANIDAD ANIMAL
 
Mapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdf
Mapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdfMapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdf
Mapa Mental de estrategias de articulación de las areas curriculares.pdf
 
DIA INTERNACIONAL DAS FLORESTAS .
DIA INTERNACIONAL DAS FLORESTAS         .DIA INTERNACIONAL DAS FLORESTAS         .
DIA INTERNACIONAL DAS FLORESTAS .
 
Manejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsa
Manejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsaManejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsa
Manejo del Dengue, generalidades, actualización marzo 2024 minsa
 
Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...
Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...
Contextualización y aproximación al objeto de estudio de investigación cualit...
 
c3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptx
c3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptxc3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptx
c3.hu3.p1.p2.El ser humano y el sentido de su existencia.pptx
 
La Función tecnológica del tutor.pptx
La  Función  tecnológica  del tutor.pptxLa  Función  tecnológica  del tutor.pptx
La Función tecnológica del tutor.pptx
 
c3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptx
c3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptxc3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptx
c3.hu3.p1.p3.El ser humano como ser histórico.pptx
 
Sesión La luz brilla en la oscuridad.pdf
Sesión  La luz brilla en la oscuridad.pdfSesión  La luz brilla en la oscuridad.pdf
Sesión La luz brilla en la oscuridad.pdf
 
Tema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdf
Tema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdfTema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdf
Tema 8.- Gestion de la imagen a traves de la comunicacion de crisis.pdf
 
Tema 7.- E-COMMERCE SISTEMAS DE INFORMACION.pdf
Tema 7.- E-COMMERCE SISTEMAS DE INFORMACION.pdfTema 7.- E-COMMERCE SISTEMAS DE INFORMACION.pdf
Tema 7.- E-COMMERCE SISTEMAS DE INFORMACION.pdf
 
Los Nueve Principios del Desempeño de la Sostenibilidad
Los Nueve Principios del Desempeño de la SostenibilidadLos Nueve Principios del Desempeño de la Sostenibilidad
Los Nueve Principios del Desempeño de la Sostenibilidad
 
Presentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptx
Presentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptxPresentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptx
Presentación de Estrategias de Enseñanza-Aprendizaje Virtual.pptx
 
Aedes aegypti + Intro to Coquies EE.pptx
Aedes aegypti + Intro to Coquies EE.pptxAedes aegypti + Intro to Coquies EE.pptx
Aedes aegypti + Intro to Coquies EE.pptx
 
LA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdf
LA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdfLA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdf
LA OVEJITA QUE VINO A CENAR CUENTO INFANTIL.pdf
 
VISITA À PROTEÇÃO CIVIL _
VISITA À PROTEÇÃO CIVIL                  _VISITA À PROTEÇÃO CIVIL                  _
VISITA À PROTEÇÃO CIVIL _
 
La luz brilla en la oscuridad. Necesitamos luz
La luz brilla en la oscuridad. Necesitamos luzLa luz brilla en la oscuridad. Necesitamos luz
La luz brilla en la oscuridad. Necesitamos luz
 
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptxPPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
PPT GESTIÓN ESCOLAR 2024 Comités y Compromisos.pptx
 
CIENCIAS NATURALES 4 TO ambientes .docx
CIENCIAS NATURALES 4 TO  ambientes .docxCIENCIAS NATURALES 4 TO  ambientes .docx
CIENCIAS NATURALES 4 TO ambientes .docx
 
Fundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdf
Fundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdfFundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdf
Fundamentos y Principios de Psicopedagogía..pdf
 

Congruências

  • 1. Congruˆencias Prof. Me. Josivaldo Nascimento dos Passos Congruˆencias SECRETARIA MUNICIPAL DE EDUCAC¸ ˜AO 6 de outubro de 2015 Congruˆencias Congruˆencias
  • 3. Congruˆencias Defini¸c˜ao Sejam a, b e m inteiros, com m > 1. Ent˜ao diz-se que a ´e congruente com b m´odulo m e escreve-se a ≡ b (mod m) se m|(b − a). Existe outra forma correta de se definir congruˆencia: Dados a, b e m inteiros, com m > 1. Dizemos que a ≡ b (mod m) se, e somente se, a e b deixam o mesmo resto na divis˜ao por m. Exemplo a) 3 ≡ 11 (mod 4), pois 4|(11 − 3) b) a ≡ b (mod 2), se s˜ao ambos pares ou ambos ´ımpares. Congruˆencias
  • 4. Congruˆencias A congruˆencia define uma rela¸c˜ao de equivalˆencia, pois atende `as propriedades reflexiva, sim´etrica e transitiva. Demonstra¸c˜ao: Sejam a, b, c, m ∈ Z, com m > 1. 1 m|0 ⇒ m|(a − a) ⇒ a ≡ a (modm), o que mostra, ser reflexiva a congruˆencia. 2 Suponha que a ≡ b (modm). Ent˜ao m divide (b − a), ou seja, b − a = km, para algum k ∈ Z. Logo, a − b = (−k)m, ent˜ao b ≡ a (mod m). Isso mostra que a congruˆencia ´e sim´etrica. 3 Suponha que a ≡ b (modm) e que b ≡ c (modm). Ent˜ao m|(b − a) e m|(c − b). Logo, m|((b − a) + (c − b))⇒ m|(c − a). Assim, a ≡ c (modm), donde conclu´ımos, que a congruˆencia ´e transitiva. Congruˆencias
  • 5. Congruˆencias Teorema Sejam a, b, c, d, m ∈ Z, com m > 1. i) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao a + c ≡ b + d (mod m). ii) Se a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m), ent˜ao ac ≡ bd (mod m) iii) Se b ´e o resto da divis˜ao de a por m, ent˜ao a ≡ b (mod m). Demonstra¸c˜ao: Demonstraremos apenas os itens i e ii, deixando iii a cargo do leitor. Suponhamos que a ≡ b (mod m) e c ≡ d (mod m). Logo, temos que m|(b − a) e m|(d − c). Assim, i) m|(b − a) + (d − c) ⇒ m|(b + d) − (a + c), o que prova essa parte do resultado. ii) De m|(b − a) e m|(d − c), temos que m|d(b − a) e m|a(d − c) o que implica em m|d(b − a) + a(d − c), isto ´e, m|(bd − ac), o que conclui a demonstra¸c˜ao. Congruˆencias
  • 6. Congruˆencias Corol´ario Para todos n ∈ N, a, b, m ∈ Z, se a ≡ b (mod m), ent˜ao an ≡ bn (mod m) Demonstra¸c˜ao: A demonstra¸c˜ao ´e feita por indu¸c˜ao sobre n e fica a cargo do leitor. Exemplo Demonstre que o resto da divis˜ao de 62009 por 37 ´e 6. Congruˆencias
  • 7. Congruˆencias Solu¸c˜ao Temos que 36 ≡ −1(mod37) ⇔ 62 ≡ −1(mod37) ⇔ 62 1004 ≡ (−1)1004 (mod37) ⇔ 6.62008 ≡ 6.1(mod37) ⇔ 62009 ≡ 6(mod37) O que conclui a demonstra¸c˜ao. Problema Qual o resto da divis˜ao de: 1 230 por 17? 2 1311 por 7? Congruˆencias
  • 8. Congruˆencias Os restos da divis˜ao das potˆencias de 2 por 7 Observe que 21 ≡ 2 mod7, 22 ≡ 4 mod7, 23 ≡ 1 mod7. Dado um n´umero inteiro n, pelo algoritmo da divis˜ao, podemos escrevˆe-lo na forma n = 3q + r, onde r = 0, 1 ou 2. Assim, 2n = 23q+r = (23 )q .2r ≡ 1q .2r mod7 ⇔ 2n ≡ 2r mod7. Congruˆencias
  • 9. Congruˆencias Exemplo 1 Se n = 135 = 3.45, ent˜ao 2135 ≡ 1 mod 7, pois r = 0. 2 Se n = 136 = 3.45 + 1, ent˜ao 2136 ≡ 2 mod 7, pois r = 1. 3 Se n = 137 = 3.45 + 2, ent˜ao 2137 ≡ 4 mod 7, pois r = 2. Problema Ache o resto da divis˜ao por 7 dos seguintes n´umeros 25345, 23765839. Problema Sabendo que 24 = 16 ≡ −1 mod 17, ache o resto da divis˜ao de 230 por 17. Congruˆencias
  • 10. Congruˆencias Os n´umeros da forma 36n − 26n s˜ao divis´ıveis por 35 De fato, temos que 36 = 33 .33 ≡ (−1).(−1) ≡ 1 mod7, 26 = 23 .23 ≡ 1.1 ≡ 1 mod7. Por outro lado, 36 = 33 .33 ≡ 2.2 ≡ −1 mod5, 26 = 23 .23 ≡ 3.3 ≡ −1 mod5. Logo, 36n − 26n ≡ 0 mod7 e 36n − 26n ≡ 0 mod5. Assim, 36n − 26n ´e divis´ıvel por 5 e por 7 e como mdc(5, 7) = 1, segue que 36n − 26n ´e divis´ıvel por 35. Congruˆencias
  • 11. Congruˆencias Exemplo Mostre que todo n´umero da forma 198n − 1 ´e divis´ıvel por 17. Solu¸c˜ao Temos que, 19 ≡ 2 mod17 ⇒ 194 ≡ 16 mod17 ⇒ 194 ≡ −1 mod17 198 ≡ 1 mod17 ⇒ 198n ≡ 1 mod17 ⇒ 17|(198n − 1) como quer´ıamos demonstrar. Congruˆencias
  • 12. Congruˆencias Exemplo Mostre que todo n´umero da forma 13n + 17n ´e divis´ıvel por 45, quando n ´e ´ımpar. Solu¸c˜ao Temos que 13 ≡ −2 mod5 e 17 ≡ 2 mod5 ⇒ 133 ≡ −8 mod5 e 173 ≡ 8 mod5 ⇒ 133 ≡ 2 mod5 e 173 ≡ −2 mod5 ⇒ 133n ≡ 2n mod5 e 173n ≡ −2n mod5. Como, por hip´otese, n ´e ´ımpar, vem que 133n + 173n ≡ 0 mod5 Congruˆencias
  • 13. Congruˆencias Solu¸c˜ao Por outro lado, 13 ≡ 4 mod9 e 17 ≡ −1 mod9 ⇒ 133 ≡ 64 mod9 e 173 ≡ −1 mod9 ⇒ 133 ≡ 1 mod9 e 173 ≡ −1 mod9. Sendo n ´ımpar, temos 133n ≡ 1 mod9 e 173n ≡ −1 mod9. Logo, 133n + 173n ≡ 0 mod9 Assim, 133n + 173n ´e divis´ıvel por 5 e por 9 e como mdc(5, 9) = 1, segue que 133n + 173n ´e divis´ıvel por 45. Congruˆencias
  • 14. Congruˆencias Pequeno Teorema de Fermat Teorema Se p ´e um n´umero primo e a ´e um inteiro n˜ao divis´ıvel por p ent˜ao ap−1 ≡ 1(modp) Demonstra¸c˜ao. Como p a tem-se: a.(2a).(3a). . . . (p − 1)a ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp) donde, ap−1.(1.2.3. . . . .(p − 1)) ≡ 1.2.3. . . . (p − 1)(modp) como mdc(p, 1.2.3. . . . .(p − 1)) = 1 segue que ap−1 ≡ 1(modp) Congruˆencias
  • 15. Congruˆencias Corol´ario Se p ´e um primo e a ´e um inteiro qualquer ent˜ao ap ≡ a(modp) Demonstra¸c˜ao. Caso p a, pelo Pequeno Teorema de Fermat, tem-se que ap−1 ≡ 1(modp) e da´ı ap ≡ a(modp). Supondo que p|a tem-se a ≡ 0(modp) e da´ı, trivialmente ap ≡ a(modp) Congruˆencias
  • 16. Congruˆencias Exemplo Mostre que os inteiros k e k5 tˆem o mesmo algarismo das unidades. Solu¸c˜ao Devemos mostrar que a diferen¸ca k5 − k ´e divis´ıvel por 10, que equivale a mostrar que a mesma ´e divis´ıvel por 2 e por 5. Fatorando: k5 − k = k(k4 − 1) = k(k2 + 1)(k2 − 1) = (k − 1)k(k + 1)(k2 + 1). Da´ı, conclu´ımos que 2|(k5 − k), visto que, na fatora¸c˜ao, temos um produto dois inteiros consecutivos (k(k + 1)). Por outro lado, pelo corol´ario do Pequeno Teorema de Fermat, temos que k5 ≡ k(mod5), logo k5 − k ≡ 0(mod5), portanto 5|(k5 − k). Visto que o n´umero k5 − k ´e divis´ıvel por 2 e por 5, o mesmo ´e divis´ıvel por 10, o que conclui a demonstra¸c˜ao. Congruˆencias
  • 17. Congruˆencias Problema 1 Determinar o resta da divis˜ao de 23728 por 13; 2 (ENC 98) O resto da divis˜ao de 1212 por 5 ´e: A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 Congruˆencias
  • 18. Congruˆencias Bibliografia OLIVEIRA, Maicon Costa., Disserta¸c˜ao de Mestrado Campo Grande, (2013). HEFEZ, Abramo, Inicia¸c˜ao `a aritm´etica Niter´oi, 2009. MOREIRA, Felipe Rodrigues de S., Congruˆencias Lineates Agosto, 2006. Congruˆencias