1. 14/2/12 Βασιλαετός - Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, ροστασία για τα ουλιά κ…
Ποιοι είμαστε Η Δράση μας Υποστήριξε τη δράση μας Νέα Πουλιά Βι τοποι Συχνές ερωτήσεις English
Home / Είδη /
βασιλαετός
του Αναστάσιου Σακο λη
Ο Βασιλαετός (Aquila heliaca) είναι ένα α ό τα σ ανιότερα
αρ ακτικά ουλιά της Ευρώ ης με κατανομή α ό τη
νοτιοανατολική Ευρώ η έως τη λίμνη Βαϊκάλη και το βόρειο
Πακιστάν. Στην Ευρώ η το είδος εμφανίζεται κυρίως στα
Καρ άθια, στα νότια και ανατολικά Βαλκάνια, στους λόφους
και στις στέ ες της νοτιοανατολικής Ουκρανίας και της Ρωσίας.
Η εκτίμηση του ευρω αϊκού ληθυσμού του Βασιλαετού ήταν
μέχρι ρόσφατα 363-604 ζευγάρια. Οι τελευταίες όμως
έρευνες στην άγνωστη φύση της ανατολικής Ευρώ ης,
ανατρέ ουν αυτά τα δεδομένα, καθώς μόνο στην Ευρω αϊκή
Ρωσία, ο ληθυσμός του είδους εκτιμάται λέον σε 600-900
ζευγάρια. Έτσι, λογικό ε ακόλουθο ήταν να ροταθεί, ώστε το είδος να μη θεωρείται ως
Τρωτό σε αγκόσμιο ε ί εδο, αφού το όριο γι’ αυτό είναι μόνο 1000 άτομα.
Στα νότια όμως της εξά λωσής του, ο Βασιλαετός αντιμετω ίζει ολλά ροβλήματα και η ορνιθότο ος
μείωση των ληθυσμών του συνεχίζεται. Στην Ελλάδα, κατατάσσεται, βάσει του Κόκκινου
Βιβλίου, στα Κινδυνεύοντα Eίδη και είναι λέον αμφίβολο εάν εξακολουθεί να φωλιάζει. Τι είναι ο ορνιθότο ος; Είναι ένα διαδικτυακό
σύστημα on-line καταγραφής αρατηρήσεων
Το είδος βέβαια εξακολουθεί, αρά τη συνεχή μείωση, να φωλιάζει στις γειτονικές χώρες ουλιών στην Ελλάδα. Α οτελεί μέρος του
(εκτός ίσως α ό την Αλβανία) με ερί ου 15 ζευγάρια στην ΠΓΔΜ, 20-25 ζευγάρια στη αγκόσμιου ρογράμματος Worldbirds, το ο οίο
Βουλγαρία και 10-50 ζευγάρια στην Τουρκία. συνδέει συστήματα συλλογής στοιχείων για τους
ληθυσμούς και τις μετακινήσεις των ουλιών
O Βασιλαετός είναι κυρίως α οδημητικό είδος και σημαντικό μέρος του ευρω αϊκού
διαφορετικών χωρών του κόσμου.
ληθυσμού του, ξεχειμωνιάζει στη Μέση Ανατολή. Στην Ελλάδα, άτομα α ό βορειότερες
χώρες, στην λειοψηφία τους ανώριμα, ε ισκέ τονται και μερικά ξεχειμωνιάζουν, σ’ Μ ορείτε μέσα α ό αυτόν να φτιάχνετε τις δικές
αρκετούς μεγάλους υγροτό ους ό ως το Δέλτα του Καλαμά, τη Λίμνη Κερκίνη, τη σας λίστες ουλιών, να κρατάτε ημερολόγιο
λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και τα Δέλτα του Έβρου και του Αξιού αλλά και την Κρήτη. εξορμήσεων, να δείτε αρατηρήσεις άλλων
Κατά τη μετανάστευση αρατηρείται, άντα σε μικρούς αριθμούς, ακόμη και στην χρηστών σε άλλες εριοχές της Ελλάδας ή και
Πελο όννησο αλλά και σε μερικά νησιά. του κόσμου και ολλά άλλα.
Ο Βασιλαετός ήταν αλιότερα ολύ ιο διαδεδομένος σαν ανα αραγόμενο είδος στην
Ελλάδα. Κατά τον ερασμένα αιώνα, οι Reiser, Kruper, Lilford, Lindermayer, Erhard και
άλλοι ερευνητές, έβλε αν το είδος να ανα αράγεται στις εδινές εριοχές της βόρειας και είσοδο
κεντρικής χώρας, συμ εριλαμβανομένων της Αττικής, της Ακαρνανίας και της Θεσσαλίας.
Την ίδια ε οχή ε ίσης υ άρχουν αρατηρήσεις του είδους στην Πελο όννησο, στην Εύβοια
και στα Ιόνια Νησιά, αν και φώλιασμα σ’ αυτές τις εριοχές δεν α οδείχτηκε οτέ.
Τις ρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ο Βασιλαετός διατηρούσε καλούς ληθυσμούς
φωλιάζοντας στις αρυφές των εδιάδων της κεντρικής και βόρειας Ελλάδας, ευνοημένος
α ό τις αραδοσιακές χρήσεις γης και ιδιαίτερα την κτηνοτροφία στις εδινές και ημιορεινές
εριοχές. Αυτή η κατάσταση ε ικράτησε έως και τη δεκαετία του ‘40, κατά τη διάρκεια της
ο οίας, μόνο γύρω α ό τη Θεσσαλονίκη, ό ως αναφέρει ο Makatsch, υ ήρχαν 25 ζευγάρια,
κυρίως στην εριοχή του τρι λού Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα.
Η κατάσταση όμως αρχίζει ν’ αλλάζει μετά τον όλεμο, με την α οξήρανση των υγροτό ων,
την εντατικο οίηση της γεωργίας και τη σταδιακή εγκατάλειψη της κτηνοτροφίας στη
χαμηλή ζώνη, ου α οτελεί τον χώρο του Βασιλαετού.
Η αντικατάσταση των λούσιων αραδοσιακών
αγροτικών το ίων α ό μονοκαλλιέργειες, οδήγησε στη
μείωση των ληθυσμών των ειδών, ό ως οι Λαγόγυροι,
ου α οτελούν την τροφή του και έχει συμβάλλει στην
αφαίρεση ολλών ώριμων δέντρων ου χρησιμεύουν για
το φώλιασμα του είδους. Πιθανώς, την ιο δυσμενή
ε ίδραση στο είδος έχει η δραματική μείωση των
εδινών δασών και η α οξήρανση των υγροτό ων.
Συνέ εια των σημαντικών αυτών αλλαγών στην
ελληνική ύ αιθρο είναι η δραματική μείωση των
ληθυσμών του Βασιλαετού κατά τη δεκαετία του ’60.
Στις δεκαετίες του ‘70 και ‘80 το είδος εξακολουθεί να
φωλιάζει κυρίως στη Θράκη και ίσως στη Μακεδονία και
σύμφωνα με έρευνες, κατά το 1980-85 ο ελληνικός
ληθυσμός του εκτιμάται σε 6-10 ζευγάρια. Το 1986 μόνο δύο ζευγάρια α έμεναν στην
εριοχή του Έβρου, ενώ το τελευταίο ε ιβεβαιωμένο φώλιασμα, έγινε στο δάσος της Δαδιάς
www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=2369&aID=33 1/2

2. 14/2/12 Βασιλαετός - Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, ροστασία για τα ουλιά κ…
εριοχή του Έβρου, ενώ το τελευταίο ε ιβεβαιωμένο φώλιασμα, έγινε στο δάσος της Δαδιάς
το 1991.
Στα τέλη Ιουνίου 1996, κατά τη διάρκεια έρευνας εδίου α ό μέλη της Ελληνικής
Ορνιθολογικής Εταιρείας, αρατηρήθηκαν δύο ενήλικα και ένα ανώριμο άτομο Βασιλαετού
στα Όρη Τσαμαντά, στα σύνορα με την Αλβανία. Το 1997 στα λαίσια ερευνητικού
ρογράμματος για τον Βασιλαετό, ε αναδια ιστώθηκε η αρουσία του στην εριοχή με την
αρατήρηση δύο ενήλικων ατόμων στις 18 Α ριλίου 1997. Στη συνέχεια όμως, και αρ’ όλη
την ροσ άθεια οι Βασιλαετοί δεν ξαναεντο ίσθηκαν.
Ο Βασιλαετός φυσικά ροστατεύεται α ό το νόμο (Α όφαση 414985/1985 ΥΠΓΕ), αλλά η
ραγματικότητα α οδεικνύει το ακριβώς αντίθετο. Το γεγονός ότι συχνάζει σε εδινές,
ευκολο ρόσιτες εριοχές, τον καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο στο κυνήγι. Δεν είναι τυχαίο ότι το
ΕΚΠΑΖ λαμβάνει σχεδόν κάθε χρόνο α ό έναν υροβολημένο νεαρό Βασιλαετό, φτάνοντας
τα 10 άτομα στα 15 χρόνια λειτουργίας του, αριθμός ιδιαίτερα μεγάλος για ένα τόσο σ άνιο
ουλί.
Νεαρός βασιλαετός ου α ελευθερώθηκε μετά την α οθερα εία του, το 1997, α ό το
ΕΚΠΑΖ, στο δάσος Δαδιάς
Ε ειδή ευκαιριακά τρέφεται και με ψοφίμια, ο Βασιλαετός είναι ολύ ευάλωτος (ό ως
άλλωστε και άλλα μεγάλα αρ ακτικά), στα δηλητηριασμένα δολώματα ου χρησιμο οιούνται
για την κατα ολέμηση σαρκοφάγων θηλαστικών ό ως η αλε ού και ο λύκος. Υ άρχουν
βάσιμες υ οψίες ότι το τελευταίο ζευγάρι ου φώλιασε στο δάσος της Δαδιάς, εξοντώθηκε
α ό δηλητήριο. Κατά τη διάρκεια της έρευνας του 1997, υ ήρξε ένα ολύ σοβαρό
εριστατικό με δόλωμα στον Τσαμαντά ό ου βρέθηκαν νεκροί δύο Ασ ρο άρηδες
(Neophron percnopterus), ροβληματίζοντας τα μέλη της α οστολής για την τύχη των δύο
Βασιλαετών.
Σημαντικές α ειλές σε άλλες χώρες και η θανάτωση Βασιλαετών σε ηλεκτροφόρα σύρματα
και σε δόκανα, αλλά δεν είναι γνωστό αν έχουν εμφανιστεί τέτοια εριστατικά στην Ελλάδα.
Έντονος ε ίσης είναι ο ροβληματισμός για την εμ ορία αυγών και ατόμων, ου σε άλλες
χώρες δυστυχώς ανθίζει. Στη χώρα μας, είναι άγνωστη η έκταση του ροβλήματος, καθώς
δεν υ άρχει οργανωμένη φύλαξη. Παρ’ όλα αυτά τα τελευταία χρόνια ολλα λασιάζονται τα
κρούσματα εμ ορίας ειδών της άγριας ανίδας, κυρίως α ό αλλοδα ούς.
Παρ’ όλα αυτά, με βάση την εμ ειρία ου α οκτήθηκε α ό την έρευνα του 1997, ροκύ τει
ότι οι εριοχές στις ο οίες έγιναν ε ισκέψεις διατηρούν σε μεγάλο βαθμό αυτά τα οιοτικά
χαρακτηριστικά ου α αιτεί ο Βασιλαετός και ότι με την κατάλληλη διαχείριση και λήψη
μέτρων, ου ροκύ τουν α ό το Σχέδιο Δράσης, ίσως μ ορέσει στο μέλλον το είδος να
ε αναεγκαταστήσει έναν ανα αραγωγικό ληθυσμό.
Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια οι αρατηρήσεις ενήλικων Βασιλαετών υκνώνουν. Αρχές
Μαρτίου 1999, δύο ενήλικοι αρατηρήθηκαν να αίζουν στην εριοχή ανάμεσα σε
Παρνασσό και Γκιώνα, ενώ την ίδια ερί ου στιγμή στη Δαδιά ένα μέλος ζευγαριού
Βασιλαετών αρατηρήθηκε να κουβαλάει κλαδί. Οι ενδείξεις αυτές, αρότι αυτή τη στιγμή
δεν είναι δόκιμο να εξαχθούν συμ εράσματα, έχουν γεμίσει με ελ ίδες του Έλληνες
ορνιθολόγους για το ενδεχόμενο το είδος να ξαναφωλιάσει στη χώρα μας. Εμείς θα είμαστε
έτοιμοι να το ροστατεύσουμε.
Η χώρα μας είναι υ οχρεωμένη, βάσει του Σχέδιου Δράσης (Action Plan), να ροβεί σε:
1. ε έκταση του δικτύου ροστατευόμενων εριοχών και στη διαχείριση των βασικών
θέσεων του είδους,
2. ροωθήση ενός σχεδίου α οκατάστασης του Βασιλαετού,
3. χαρακτηρισμός των εριοχών στις ο οίες εμφανίζεται (ανα αράγεται ή ξεχειμωνιζει)
ο Βασιλαετός ως Περιοχές Ειδικής Προστασίας (SPA) βάσει της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ,
4. εφαρμογή της α αγόρευσης χρήσης των δηλητηριασμένων δολωμάτων,
5. έρευνα της αλιάς κατανομής του είδους,
6. στενή αρακολούθηση (monitoring) της ανα αραγωγής του Βασιλαετού και
7. δράση για την ενημέρωση και ευαισθητο οίηση του κοινού, ειδικά για το ρόβλημα
ου αντιμετω ίζει το είδος με το κυνήγι.
Φωτογραφίες: B.Hallman, ΕΚΠΑΖ
C opyright © 2 0 1 2 Ε λληνική Ο ρνιθολογική Ε ταιρεία
Βασ. Η ρακλείου 2 4 , 1 0 6 8 2 , Α θήνα,
Τ ηλ/Fax: 2 1 0 8 2 2 8 7 0 4 , 2 1 0 8 2 2 7 9 3 7 ,
e- mail: info@ ornithologiki.gr
Καστριτσίου 8 , 5 4 6 2 3 , Θ εσσαλονίκη, Τ ηλ/Fax. 2 3 1 0 2 4 4 2 4 5 ,
e- mail: thes s @ ornithologiki.gr
www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tID=2369&aID=33 2/2