Werkgroep op de JCU Docentenconferentie 2010 over een leerlijn onderzoek doen, door Thimo Jansen (de Werkplaats), Freek van Mourik (Kalsbeek college), Willem Hendrik van Ledden en Ton van der Valk (JCU)

1. Werkgroep
‘onderzoek doen’
JCU-docentenconferentie, 16 maart 2010
Kennismaking
– School
– Ervaring met onderzoeksleerlijn
– Wat is je doel? Wat wil je leren?

2. Werkgroep
‘onderzoek doen’
JCU-docentenconferentie, 16 maart 2010
1. JCU en ‘onderzoek doen’
Willem Hendrik van Ledden (JCU)
2. Onderzoeksleerlijn
Thimo Jansen (De Werkplaats Bilthoven)
3. Kleine onderzoekjes in de vakken na / sk / bi / nlt
Freek van Mourik (Kalsbeek college)
4. Uitwisseling ideeën

3. Leerlijn
‘onderzoek doen’
Onderzoeksleerlijn JCU
1. Onderzoeksdag (5V)
2. Prethesis (5V)
3. Thesis (6V)
4. Lessen wi, na, bio, sk, NLt-modules
Reader ‘onderzoek doen’
Theorie voor 5 en 6V over onderzoek doen, onderzoekende
houding en verschillende vaardigheden zoals het schrijven van een
verslag.

4. Onderzoeksdag
Doel
Kennismaken met:
• Onderzoekende houding
– Nieuwsgierig zijn
– Kritische houding tonen
– Staan op de schouders van voorgangers
– Deel uitmaken van onderzoeksgemeenschap
• Verschillende typen onderzoek, verschillende
mogelijkheden om een onderzoek op te zetten
• Vaardigheden
Start van 5V

5. Onderzoeksdag
Stap voor stap
Leerlingen zetten een onderzoek op.
‘vallende bakjes’ (Wat is de invloed van opp, massa, …. op valsnelheid?)
• Fascinatie. Gastcollege / film
• Theorie lezen en gebruiken voor opzet onderzoek
• Onderzoeksgemeenschap. Onderzoek opzetten in vier deelgroepen.
Binnen de groepen verdeling van de variabelen.
• Vaardigheden. Verwerken van de resultaten
• Bespreken binnen expertgroep van de resultaten
• Feedback. 2 uit elke groep gaan de resultaten vertellen aan een andere
groep (carrousel). Die groep geeft feedback.
• Communicatie. De feedback wordt meegenomen in de eindpresentatie.
Totaal 4 presentaties van de verschillende expertgroepen.
• Discussie. Afsluitende discussie over onderzoekende houding.

6. Onderzoeksdag
Resultaat

7. (Pre)thesis
• Het hoofddoel van de prethesis is:
Penrose tegels en de structuur van
onregelmatigheid – Wi
‘Leren onderzoeken’
Proeven van vroeger -
wetenschapsgeschiedenis - Na
• Het hoofddoel van de thesis is:
Synthese van onbekende zuurbase
indicator en karakterisering door pH
‘een eigen onderzoek doen’ titratie – Sk
Biochemische processen in de pens van
de koe- bio/chemie
• Begeleiding en beoordeling door JCU-
Paddenstoelen - bio
docent en begeleider vanuit vakgroep

8. (Pre)thesis
Opzet en resultaat
• Uitvoering onderzoek. Onderzoek in groepje van 3 bij
een van de vakgroepen van fac. Bètawetenschappen / of
extern (ikonderzoekwater.nl)
• Schriftelijk verslag voor mede experts (peer feedback)
• Proefpresentaties (peer feedback)
• Mondelinge presentatie (als groep) tijdens symposium
voor ‘leken’
• (Prethesis:) ‘voornemens’ voor de thesis (individueel)

9. Onderzoeksleerlijn
Beschikbaar materiaal
• Handleiding onderzoeksdag (incl. opdrachten en praktikum)
 Handleiding thesis
 Handleiding reader
 Practica / opdrachten tijdens de lessen
 Reader ‘onderzoek doen’
 Ter inzage. Resultaten (pre)thesis

10. Werkgroep
‘onderzoek doen’
JCU-docentenconferentie, 16 maart 2010
1. JCU en ‘onderzoek doen’
Willem Hendrik van Ledden (JCU)
2. Onderzoeksleerlijn
Thimo Jansen (De Werkplaats Bilthoven)
3. Kleine onderzoekjes in de vakken na / sk / bi / nlt
Freek van Mourik (Kalsbeek college)
4. Uitwisseling ideeën

11. Leerlijn onderzoeken
op de WP
Uitgangspunten:
• Ontwikkelen van een onderzoekende houding (willen weten, willen
delen en een kritische houding)
• Kennis van proces van onderzoek en ontwerpen (algemene en
vakgebonden kennis, wetenschap dat kennis van tijdelijke aard is)
• Praktische vaardigheden (algemene en domein- of vakspecifieke
vaardigheden)
Voorstel: september 2008
(o.a. gebaseerd op “onderzoek leren doen in de bètavakken” (T. van der Valk en M. van Soest)
en “Naar een leerlijn onderzoekende houding” (T. van der Valk en M. Aarsen)

12. Een leerlijn van ALLE bèta’s!
• Inventarisatie van wat er al aan “onderzoek doen” gebeurt
middels enquête met daarin:
- Voorstel structuur / visie
- Onderscheid tussen onderzoekende houding en
onderzoeksvaardigheden
- Wat gebeurt er al op school?
Enquête: najaar 2008

13. Geponeerde visie
“Een onderzoekende houding is gestoeld op nieuwsgierigheid van
kinderen en mensen in het algemeen, op een kritische houding en
op de aanname dat je kennis deelt met elkaar en waar een
consensus over bereikt moet worden.
Een onderzoekende houding zal vooral gestimuleerd worden als
uitgevoerd onderzoek een open karakter heeft en vanuit de
interesse van de leerling zelf geïnitieerd is.”

14. Hoe dachten / denken de
WP bèta’s hierover?

15. Opvallende geluiden uit
de enquête
Een onderzoekende houding:
• geeft leerlingen een intrinsieke motivatie om te leren
• leert leerlingen om kritisch te zijn, waardoor ze zelfstandiger
worden en minder manipuleerbaar zijn
• geeft handvaten om buiten gebaande paden te treden
• zonder onderzoekende houding zal de leerling blijven hangen op
een bepaald basisniveau

16. 1e studiedag
• Bespreken resultaten enquête
• Peer Feedback (kritische houding……..)
• Meer overleg bèta’s
• Meer samen doen bèta’s
• Onderzoeksdag………….
Organiseren van een onderzoeksdag zeer geschikt om een leerlijn
te ontwikkelen, meer samenwerking en integratie tussen de
verschillende bètavakken te stimuleren
1e studiedag: april 2009

17. 2e studiedag
• In subgroepen (onderbouw, leerjaar 3 en 4, leerjaar 5 en
6) elementen voor onderzoeksdagen inventariseren (zie
hier)
• Practicumvaardigheidsbewijs
- “puntenrijbewijs”
- alleen algemene practicumvaardigheden
- onderdeel portfolio?
- inventariseren per leerjaar
2e studiedag: januari 2010

18. En hoe verder….?
• Voorstel onderzoeksdagen ligt bij schoolleiding
• Na groen licht: exacte invulling maken voor onderzoeksdag(en)
• Inzet: volgend schooljaar eerste pilot
• Ontwerp, administratie en invulling practicumvaardigheidsbewijs

19. Werkgroep
‘onderzoek doen’
JCU-docentenconferentie, 16 maart 2010
1. JCU en ‘onderzoek doen’
Willem Hendrik van Ledden (JCU)
2. Onderzoeksleerlijn
Thimo Jansen (De Werkplaats Bilthoven)
3. Kleine onderzoekjes in de vakken na / sk / bi / nlt
Freek van Mourik (Kalsbeek college)
4. Uitwisseling ideeën

20. Maak je practica opener
• veel ‘kookboekpractica’ in curriculum
• maak sommige practica opener
• beperk je; het hoeft geen compleet onderzoek te zijn
• zoals: van verwondering tot ontwerp van methode
• of: resultatenverwerking, conclusie + discussie (reflectie,
theorie/praktijk)

21. Voorbeelden
• na: relatie schaduwgrootte en afstand lamp (verwondering t/m
resultaten, 2hv)
• na: COACHmeting relatie spanning en stroomsterkte met
constantaandraad (resultaten + conclusie, 3havo)
• sk: mengen van moleculaire stoffen (methode + resultaten, 4havo)
• sk: bepalen zuurconstante (vraagstelling t/m conclusie, 5vwo)
• bi: onderzoekjes aan gist, vit.C of speeksel (alles, 5vwo)

22. nadelen /voordelen op
schoolniveau
nadelen:
• versnippering, dus coördinatie nodig
• afstemming bijhouden, aandacht + tijd
• ingewikkeld, keuze maken in vaardigheden
voordelen:
• kracht van herhaling, geen eenmalige gebeurtenis
• grotere betrokkenheid van gehele bèta-afdeling
• leerlingen zien (hopelijk) overeenkomsten vakken

23. Werkgroep
‘onderzoek doen’
JCU-docentenconferentie, 16 maart 2010
1. JCU en ‘onderzoek doen’
Willem Hendrik van Ledden (JCU)
2. Onderzoeksleerlijn
Thimo Jansen (De Werkplaats Bilthoven)
3. Kleine onderzoekjes in de vakken na / sk / bi / nlt
Freek van Mourik (Kalsbeek college)
4. Uitwisseling ideeën

24. Onderzoeksleerlijn
NLT-module onderzoek doen
Ervaring leerlingen
- Hoe wordt de leerlijn onderzoek doen op JCU ervaren?
- Hoe sluit dit aan bij onderzoek in klas 1-4?