2. ÍNDICE
INTRODUCIÓN
PRESENTACIÓN E OBXECTIVOS 3
A QUEN VAI DIRIXIDA 3
METODOLOXÍA 4
SECUENCIACIÓN E TEMPO DE REALIZACIÓN 4
AVALIACIÓN 4
CONTIDOS
CONCEPTOS BÁSICOS 5
MODELOS DE XESTIÓN E TRATAMENTO
DE RESIDUOS EN GALICIA 6
MODELO SOGAMA 7
COMPLEXO MEDIOAMBIENTAL DE CERCEDA 8
MATERIAIS E RECURSOS 8
ACTIVIDADES
ACTIVIDADE 1 9
ACTIVIDADE 2 9
ACTIVIDADE 3 10
GLOSARIO DE TERMOS 11
RECOMENDACIÓNS PARA VISITAR SOGAMA 12
www.sogama.es
3. INTRODUCIÓN
PRESENTACIÓN E OBXECTIVOS
O aumento do nivel de vida e o cambio nos
nosos hábitos de consumo constitúen unha
ameaza para o medio ambiente, especialmente
no eido do esgotamento de recursos naturais e
na elevada xeración de residuos.
Un dos maiores retos actuais é atopar unha
solución á acumulación e eliminación dos
residuos, para deter e tornar a tendencia
crecente dos últimos anos. A estratexia dos
“tres erres” (Reducir, Reutilizar e Reciclar)
resulta neste sentido fundamental.
A Sociedade Galega do Medio Ambiente (en
diante SOGAMA) é unha empresa pública
autonómica que xestiona e trata a maior parte
dos residuos producidos en Galicia.
A finalidade básica da guía é dar unha A QUEN VAI DIRIXIDA
formación previa aos escolares antes da súa
visita a SOGAMA, tanto no relativo á xestión Os contidos da guía están dirixidos aos
dos residuos urbanos como no funcionamento alumnos do terceiro ciclo de Educación
do Complexo Medioambiental de Cerceda. Primaria, aínda que é facilmente adaptable e
aproveitable para un nivel de segundo ciclo de
Os obxectivos específicos desta guía didáctica primaria.
son os seguintes:
A guía ofrece ao equipo docente material para
a formación básica do alumnado, tanto en
- Contribuír ao coñecemento e sensibilización do conceptos xerais de residuos como na xestión
alumnado en materia de residuos. dos mesmos acometida en SOGAMA. Débese
ter en conta que esta guía didáctica e a
- Orientar aos nenos e nenas cara a actitudes temática que aborda, dado o seu carácter
persoais más positivas e correctas no referente á transversal, pode ser tratada en calquera área
do currículo formativo, polo que sería
xestión dos residuos.
interesante a implicación por parte de todo o
profesorado.
- Contribuír a aumentar os coñecementos dos
escolares sobre as instalacións de SOGAMA e o É importante tamén mencionar que a
traballo que nelas se realiza. formación en canto á axeitada xestión de
residuos non é unha cuestión específica da
- Concienciar ao alumnado da importancia da recollida escola, polo que a información e a contribución
no ámbito familiar será de gran apoio para que
selectiva e fomentar os hábitos de selección de
os escolares interioricen boas prácticas
residuos en orixe e depósito correcto nos diferentes medioambientais.
colectores.
www.sogama.es
4. INTRODUCIÓN
SECUENCIACIÓN E TEMPO DE REALIZACIÓN
A guía didáctica presenta unha sinxela
estrutura onde se introducen diversos contidos
tales como conceptos básicos de residuos,
modelos de xestión de residuos existentes en
Galicia e operativa do Complexo
Medioambiental de Cerceda. A primeira etapa,
de lectura comprensiva, levarase a cabo no
horario dunha clase (50 minutos); realizándose
a segunda etapa no tempo equivalente a outra
clase (50 minutos).
AVALIACIÓN
A través das actividades propostas o
METODOLOXÍA profesorado poderá avaliar os coñecementos
cos que contan os alumnos en materia de
A presente guía está deseñada e enfocada xestión e tratamento de residuos nas
para a formación previa do alumnado antes da instalacións de SOGAMA.
visita ao Complexo Medioambiental de
Cerceda. O emprego da mesma permitirá que
os escolares afiancen coñecementos básicos
sobre os residuos e a súa axeitada separación.
A guía débese abordar mediante unha lectura
comprensiva da mesma na que participen
profesor e alumnos, constituíndose no primeiro
achegamento a estas instalacións.
A realización das actividades propostas na
última parte deste documento servirá para
asimilar e relacionar a información aportada.
www.sogama.es
5. INTRODUCIÓN
CONCEPTOS BÁSICOS O principal instrumento neste sentido é a
aplicación da estratexia dos “tres erres”:
Un residuo é “calquera substancia ou obxecto
do que o seu posuidor se desprenda ou teña a - REDUCIR: a redución radica en cambiar a
intención ou obriga de desprenderse”. conduta cotiá para xerar unha menor
cantidade de residuos. Debemos
Existen varias tipoloxías de residuos, entre os
que se atopan os residuos urbanos, que son
adoptar hábitos de “non desperdicio”,
“aqueles xerados nos domicilios particulares, incrementar o emprego de envases
comercios, oficinas e servizos, así como todos retornables, rexeitar as bolsas da
aqueles que non teñan a cualificación de compra, evitar produtos de
perigosos e que, pola súa natureza ou usar e tirar...
composición, sexan asimilables aos producidos
nos anteriores lugares ou actividades”. - REUTILIZAR: consiste en empregar as
cousas en varias ocasións tentando
Entre os residuos urbanos distínguense dous
grupos: darlles a máxima utilidade antes de
convertelas nun residuo. Hai obxectos
1- Residuos orgánicos ou biodegradables: que poden ser empregados por outras
Os residuos orgánicos pódense descompoñer persoas (libros, roupa...) e outros teñen
pola acción natural de organismos vivos como usos alternativos (botellas, tarros, caixas
lombrigas, fungos e bacterias, principalmente.
de cartón...), o que supón empregalas
Cabe citar entre outros: follas, ramas, residuos
da fabricación de alimentos no fogar.
para usos non previstos nun primeiro
momento.
2- Residuos inorgánicos ou non degradables:
Son aqueles residuos que non poden ser - RECICLAR: a reciclaxe é o aproveitamento dos
degradados naturalmente ou, se isto é posible, materiais contidos nos residuos para
sofren unha descomposición demasiado lenta. elaborar novos produtos, o que
Como exemplos destes residuos pódense citar contribúe á preservación dos
metais, plásticos, vidro. recursos naturais e ao aforro do
consumo de auga e enerxía. A
Un dos maiores retos que existen na
actualidade é atopar unha solución á
reciclaxe dos residuos urbanos
acumulación e eliminación dos residuos, para precisa da colaboración dos cidadáns
deter e cambiar a tendencia crecente dos nos sistemas de recollida selectiva.
últimos anos, caracterizada pola excesiva
produción dos mesmos.
Sogama engade un cuarto “R”, que é a
recuperación enerxética. Ou sexa, o
aproveitamento da enerxía liberada pola
combustión controlada dos residuos non
reciclables para producir electricidade.
Planta Termoeléctrica
www.sogama.es
6. CONTIDOS
MODELOS DE XESTIÓN E TRATAMENTO
DE RESIDUOS EN GALICIA
En Galicia existen varios modelos de xestión de
residuos:
1· Modelo SOGAMA. Supón a recollida 2· Modelo Nostián. Contempla a recollida
diferenciada dos envases lixeiros e da fracción diferenciada da fracción orgánica e da fracción
resto. Os envases lixeiros sepáranse para inorgánica, incluíndose nesta última os
enviar aos centros recicladores e os residuos envases lixeiros.
que non poden ser reciclados aprovéitanse
para xerar enerxía eléctrica (recuperación 3· Modelo Lousame. Tamén recollen de forma
enerxética). A meirande parte dos concellos diferenciada a fracción orgánica e a fracción
galegos participan neste modelo SOGAMA, en inorgánica.
concreto 294.
1· Modelo SOGAMA
2· Modelo Nostián
3· Modelo Lousame
www.sogama.es
7. CONTIDOS
MODELO SOGAMA
Os concellos participantes no modelo SOGAMA dispoñen de distintos colectores para a recollida selectiva:
COLECTORES RESIDUOS CONDICIÓNS DE DEPÓSITO
ENVASES DE VIDRO Sen tapóns, cortizas ou tapas
- Botellas de vidro Non depositar lámpadas, espellos,
- Tarros e frascos de vidro cristais de ventás, louza ou vasos
Colector vidro
PAPEL E CARTÓN
- Envases / caixas de cartón Sen bolsas de plástico
- Bolsas de papel Sen papeis ou cartóns sucios
- Papel de envolver limpo Sen grapas, espirais...
- Follas, xornais, revistas, cadernos.
Colector papel/cartón
ENVASES LIXEIROS Non depositar residuos que non sexan
- Botellas e botes de plástico envases (bolígrafos, xoguetes...)
- Envoltorios de plástico ou aluminio nin envases de residuos industriais,
- Latas de conserva e bebida hospitalarios ou perigosos (botes de
- Briks de zume, leite. pintura, medicamentos, latas de
- Bandexas de porexpan ou cortiza branca aceites de coche.)
Colector amarelo
RESTO
- Residuos orgánicos Non depositar materiais que dispoñen
- Cueiros, compresas ou papeis sucios dun proceso de recollida selectiva
- Outros residuos sen un proceso nin residuos voluminosos
de recollida selectiva
Colector xenérico
Os residuos que os cidadáns depositan nos Os residuos dos colectores amarelos e
colectores son recollidos de xeito separado xenéricos (habitualmente de cor verde) lévanse
polos concellos ou empresas encargadas, ás plantas de transferencia, onde se trasladan
levando os envases de vidro e o papel e cartón a colectores de maior capacidade para
directamente ás distintas plantas de desprazalos ao Complexo Medioambiental de
tratamento. Cerceda.
www.sogama.es
8. CONTIDOS
COMPLEXO MEDIOAMBIENTAL DE CERCEDA
Entre outras instalacións, o Complexo · Unha Planta de Elaboración de Combustible,
Medioambiental de SOGAMA en Cerceda conta onde se reciben os residuos depositados nos
con: colectores xenéricos. Aquí, tras separar
mecánicamente o aceiro e o aluminio, que son
· Unha Planta de Clasificación de Envases remitidos aos centros recicladores, prepárase
Lixeiros, onde se reciben os residuos o combustible coa parte non reciclable.
depositados nos colectores amarelos. Aquí
sepáranse e clasifícanse os distintos tipos de · Unha Planta Termoeléctrica, na que se
envases de plástico, latas e briks (bolsa aproveita o combustible derivado de residuos
amarela) para empaquetalos de forma para xerar enerxía eléctrica coa que se pode
separada e envialos aos correspondentes abastecer 100.000 vivendas (unha cidade de
centros recicladores. tipo medio).
MATERIAIS E RECURSOS
Nos seguintes enlaces pódese ampliar a información tratada na presente guía:
www.sogama.es http://sirga.medioambiente.xunta.es/ www.ecopilas.es
www.ecoembes.com www.ecovidrio.com www.marm.es/ www.sigre.es
Únete á rede social de Sogama no eido da educación ambiental. Interésanos a túa opinión.
Apúntate aquí.
www.sogama.es
9. ACTIVIDADES
ACTIVIDADE 1
Nome da actividade: En grupos que establecerá o voso mestre realiza a
Comprobación dos residuos xerados no patio comprobación visual durante uns quince minutos dos
residuos existentes no patio antes e despois da hora
Lugar de realización: do recreo.
Patio do colexio
Explicación da actividade:
A seguinte táboa recolle os residuos que normalmente
¿Pensaches algunha vez na cantidade de residuos que se producen na escola. Anota nela os residuos que
xeras ó día? Mediante a realización desta actividade detectaches tanto dentro como fóra da papeleira.
tes a oportunidade de observar o que podes chegar a Finalmente fai unha suma da cantidade total de
xerar na hora do recreo. residuos.
ANTES DO RECREO DESPÓIS DO RECREO
Dentro da Fóra da Cantidade Dentro da Fóra da Cantidade
papeleira papeleira Total papeleira papeleira Total
Envoltorios de plástico
Botellas de plástico
Papel e cartón
Briks
Papel de aluminio
Restos de comidas
Outros:
TOTAL
ACTIVIDADE 2
Nome da actividade: Explicación da actividade:
Redacción sobre os residuos e a súa xestión En media hora fai unha redacción sobre o que
aprendiches sobre os residuos: ¿que son os
Lugar de realización: residuos?, ¿como se clasifican?, ¿que se fai con eles?,
Aula ¿que é SOGAMA?, ¿como ensinarías á xente sobre a
importancia de reducir, reutilizar e reciclar?
Expón aqueles aspectos que che resulten de interese
en canto a este tema.
www.sogama.es
10. ACTIVIDADES
ACTIVIDADE 3
Nome da actividade: De seguido móstranse unha serie de afirmacións.
Verdadeiro ou falso Algunhas son verdadeiras (V) e outras falsas (F). En
quince minutos le con detemento cada unha das
Lugar de realización: frases e a continuación marca a opción que
Aula consideres oportuna.
Explicación da actividade:
Cando remates de cubrir a táboa debatide na clase o
Mediante a realización desta actividade poderás
exercicio. O voso mestre actuará como moderador.
comprobar se tes claro o que debes facer cos
residuos.
V F
O papel deposítase no colector verde
As latas, envases de plástico e briks deben depositarse no colector amarelo
A pel da laranxa deposítase no colector azul
No iglú verde deposítanse as lámpadas
Un xoguete de plástico debe de ir ao colector verde
Tódolos concellos de Galicia levan os seus residuos a SOGAMA
Cando comes unha pizza, a caixa debe de ir ao colector azul
Un vaso debe de ir ao colector xenérico
Reutilizar é aproveitar os materiais dos residuos para elaborar novos produtos
Reutilizar consiste en empregar as cousas en varias ocasións tentando darlles
a máxima utilidade antes de convertelas nun residuo
A Planta de Clasificación de Envases Lixeiros recibe os residuos do colector amarelo
Na Planta Termoeléctrica xérase enerxía eléctrica
www.sogama.es
11. GLOSARIO DE TERMOS
· Recollida selectiva:
Sistema de recollida separada dun
determinado tipo de residuos susceptibles de
reciclar ou valorizar independentemente do
resto.
· Retornable:
Que se pode volver a levar ao sitio de onde
saíu.
· Tratamento de residuos:
Operación ou conxunto de operacións de
cambio das características físicas, químicas ou
biolóxicas dun residuo para reducir ou
neutralizar as sustancias perigosas que
conteñen, recuperar materias ou sustancias
valorizables, facilitar o uso como fonte de
· Biodegradable: enerxía ou favorecer a súa eliminación.
Que pode ser descomposto polas bacterias e
· Valorización:
outros organismos da natureza.
Considérase o procedemento que permite o
· Colector: aproveitamento dos recursos contidos nos
Recipiente de metal ou plástico disposto para o residuos sen poñer en perigo a saúde urbana e
depósito de residuos e a súa recollida. sen empregar métodos que poidan causar
dano ao medio ambiente.
· Hábito:
Acción que se realiza de xeito regular e por · Vertedoiro:
costume, normalmente pola frecuente Lugar final de disposición dos residuos, ó cal
repetición da mesma. só deberían chegar residuos que non puideran
ser reutilizados, reciclados ou valorizados.
· Materiais férricos e materiais alumínicos:
Son aqueles nos que o ferro ou o aluminio · Xestión de residuos:
constitúen o seu elemento principal, podendo Conxunto de operacións encamiñadas a dar
presentar ademais outros elementos. aos residuos xerados o destino global máis
adecuado ambientalmente. Comprende as
· Materia orgánica: operacións de depósito previo, recollida,
En relación cos residuos, restos de alimentos transporte, almacenamento temporal,
de orixe animal ou vexetal facilmente aproveitamento, valorización e eliminación.
fermentables e susceptibles de compostar.
· Compostaxe:
Proceso biolóxico no que os microorganismos,
baixo condicións controladas, descompoñen e
transforman a materia orgánica biodegradable
no compost.
· Medio ambiente:
Conxunto de circunstancias físicas, culturais,
económicas e sociais nas que vive unha persoa
ou unha poboación.
www.sogama.es
12. RECOMENDACIÓNS PARA VISITAR SOGAMA
Para os rapaces: Para os adultos (a maiores das indicadas para
os rapaces):
· Traede calzado pechado, senón non
poderiades entrar en ningunha instalación. · Aparcar o autobús fronte ás oficinas do
Complexo, sen molestar ao tránsito doutros
· Apagade os móbiles, pódense deteriorar.
vehículos. O autobús non pode circular a máis
· No percorrido polas instalacións non podedes de 30 km/h no recinto do Complexo.
comer, nin beber.
· Non está permitido fumar na visita ás
· Seguide en todo momento as instrucións dos instalacións.
guías de Sogama.
· En caso de que algunha persoa portase
· Daránsevos medidas de protección, que tedes marcapasos e/ou aparatos similares,
que empregar e devolver en bo estado. Nas comunicarase á guía da visita antes do inicio
instalacións é obrigatorio o uso de casco e desta.
chaleco, agás dentro do autobús.
· Se no percorrido vos perdedes do Grupo,
comunicádeo ao primeiro traballador que
encontredes.
· Non toquedes/manipuledes ningún obxecto
das instalacións. Prohibido tocar residuos ou
sacar estes fóra do Complexo.
· Non tocar nin se aproximar a equipos e
vehículos en movemento
· Non se situar baixo cargas suspendidas.
www.sogama.es
