Fos 104 sjonarhorn á fötlun. Inga Sigurðardóttir
•Als PPTX, PDF herunterladen•
0 gefällt mir•26,678 views
Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Mehr von Inga Sigurðardóttir
Fos 104 sjonarhorn á fötlun. Inga Sigurðardóttir
- 1. Fötlun og samfélag Fötlunarfræði Inga Sigurðardóttir
- 2. Inga Sigurðardóttir Hvað er fötlunarfræði? • Fötlunarfræði fela í sér nýja orðræðu um fötlun sem ögrar og gagnrýnir ríkjandi orðræðu. • Fjölbreytileiki líkamlegs og andlegs atgervis lykilatriði í mannlegri tilveru. • Þróun nýrrar fræðilegrar nálgunar • Nýr skilningur á fötlun og aðstæðum fatlaðs fólks. 25.9.2013 2
- 3. Inga Sigurðardóttir Hefðbundinn skilningur á fötlun • Líffræðilegur og læknisfræðilegur skilningur – Fatlað fólk er sjúkt eða afbrigðilegt – Fötlunin er galli • Áhersla á ,,lækningu” og endurhæfingu • Persónulegur harmleikur einstaklinga • Vandamál fatlaðra einstaklinga stafi af skerðingunni – Af líkamlegu eða andlegu ástandi – Skerðingin er uppspretta allra erfiðleika einstaklinsins – Lítið tillit tekið til áhrifa umhverfisins 25.9.2013 3
- 4. Inga Sigurðardóttir Hefðbundinn skilningur á fötlun • Alþjóðlegar (WHO) skilgreiningar og flokkanir • ICIDH (International Classification of Impairments, Disabilities and Handicaps) flokkunarkerfið 25.9.2013 4
- 5. Inga Sigurðardóttir Hefðbundinn skilningur á fötlun (framh.) • ICIDH flokkunarkerfið: – Skerðing – impairment • Missir, afbrigðilegt – Fötlun – disability • Takmörkuð geta eða vanhæfni vegna skerðingar – Hömlun – handicap • Erfiðleikar sem stafa að skerðingu eða fötlun • Takmarka einstaklinginn í að uppfylla eðlilegt hlutverk • Skerðingin álitin meginorsakaþáttur fötlunar. • Samtök fatlaðs fólks hafna eða gagnrýna þessa flokkun því hún viðheldur læknisfræðilegri sýn 25.9.2013 5
- 6. Inga Sigurðardóttir Fötlunarfræði - Helstu einkenni • Hafna læknisfræðilega módelinu • Félagsvísindalegar nálganir • Þverfagleg fræðigrein • Fötlunarfræði rýna í félgslega, efnahagslega og pólitíska þætti sem útiloka og undiroka fatlað fólk • Fatlaðir fræðimenn áberandi og áhrifamiklir • Rannsóknir fyrir fatlað fólk ekki bara um það (framh.) 25.9.2013 6
- 7. Inga Sigurðardóttir Fötlunarfræði - Helstu einkenni (framh.) • Líta á fatlað fólk sem undirokaðan hóp • Tengja sig við önnur fræði um minnihlutahópa • Rannsaka fötlun á svipaðan hátt og misrétti byggt á þjóðerni, kynferði og kynhneigð • Fötlunarfræði beina sjónum sínum að umhverfinu fremur en einstaklingum • Fötlun er félagslega sköpuð eða félagslega mótun 25.9.2013 7
- 8. Inga Sigurðardóttir Hvað er fötlun? Breska félagslega módelið • Hafnar viðteknum skilningi á fötlun • Hafnar því að fötlun sé það sama og skerðing (,,fötlun mín er sú að ég get ekki gengið”) • Hafnar því að fötlun sé takmörkun á athöfnum sem orsakast af skerðingu (,,hún getur ekki gengið þess vegna er hún fötluð í sínum daglegu athöfnum”) 25.9.2013 8
- 9. Inga Sigurðardóttir Hvað er fötlun? Breska félagslega módelið (framh.) • Aðgreinir skerðingu og fötlun • Fötlun er hvorki skerðing né orsökuð af skerðingu • Fötlun er endurskilgreind sem afleiðing af samfélagslegu fyrirkomulagi sem útilokar, hindrar og takmarkar fólk með ólíkar skerðingar • Í þessum skilningi verður fötlunin nýtt form félagslegrar undirokunar • Fólk er fatlað af samfélaginu ekki af eigin ástandi 25.9.2013 9
- 10. Félagsleg sjónarhorn • Líta á fatlað fólk sem eðlilegan hluta af félagslegum margbreytileika • Leggja áherslu á ytri orsakir sem hindra þátttöku fatlaðra í samfélagi sem aðgreinir þegna sína og mismunar þeim • Leggja áherslu á mannréttindi og fullan rétt fatlaðs fólks til samfélagslegrar þátttöku 25.9.2013 Inga Sigurðardóttir 10
- 11. Hefðbundið - Félagslegt • Hvað er að þér? • Kemur skerðingin í veg fyrir að þú takir eins virkan þátt í félagslífi og þú kysir? • Veldur skerðingin því að þú þarft að reiða þig á aðstandendur til að fánauðsynlegan stuðning? • Hvað er að samfélaginu? • Kemur lélegt aðgengi, skortur á þjónustu og fjármagni í veg fyrir að þú takir eins virkan þátt í félagslífi og þú kysir? • Veldur skortur á viðeigandi • úrræðum því að þú þarft að reiða þig á aðstandendur til að fá nauðsynlegan stuðning? 25.9.2013 Inga Sigurðardóttir 11
- 12. Inga Sigurðardóttir Hvað er fötlun? Breska félagslega módelið (framh.) Skerðing: Takmarkanir á virkni einstaklingsins vegna líkamlegrar eða andlegrar skerðingar eða skerðingar á skynjun Fötlun: Útilokun frá eða takmörkun á þátttöku til jafns við aðra í daglegu lífi samfélagsins vegna samfélaglegra hindrana (félagslegra, efnahagslegra, vegna aðgengis o. s. frv.) 25.9.2013 12
- 13. Inga Sigurðardóttir Hvernig fræðin endurspeglast í málfari og orðanotkun • Greina milli skerðingar og fötlunar – Fólk er ekki með fötlun – Fólk er fatlað • Félagsleg undirokun • fólk er gert fatlað af umhverfinu • Fötlunin býr ekki innra með fólkinu • Fólk með fötlun eða fatlað fólk? • Hugtakanotkun hér á landi 25.9.2013 13
- 14. Inga Sigurðardóttir Gagnrýni á félagslega módelið • Of mikil áhersla á samfélagslegar hindranir • Of lítil áhersla á menningu og persónulega reynslu • Módelið passar ekki vel fyrir fólk með sumar skerðingar svo sem þroskahömlun, heyrnarskerðingu eða geðræna erfiðleika • Litið fram hjá skerðingunni - í fræðunum og í daglegu lífi og reynslu fólks • Módelið hefur ekki tekið tillit til reynslu sumra fatlaðra hópa svo sem kvenna, samkynhneigðra, svartra, aldraðra o.s.frv. 25.9.2013 14
- 15. Inga Sigurðardóttir Helstu áherslur og átakalínur innan fötlunarfræða • Mörg fræðileg sjónarhorn • Skerðingin og líkaminn • Hið persónulega og hið opinbera • Persónuleg reynsla • Tengsl fötlunar við önnur form undirokunar • Fjölbreytileiki meðal fatlaðra • Merking, menning og mótunarhyggja • Sálrænar og tilfinningalegar hliðar fötlunar • Er félagslega módelið úrelt? 25.9.2013 15
- 16. Óskir um málfar • Fólk með þroskahömlun – Gefur til kynna að það sé í fyrsta lagi manneskjur • Hafna: – Fatlaður – Hinn fatlaði – Þroskaheftir • Vilja frekar – Fatlað fólk – Fólk með þroskahömlun 25.9.2013 Inga Sigurðardóttir 16
- 17. Hugtök - norðurlöndin • Fyrir 1960 – Ekkert yfirhugtak um allt fatlað fólk – Heldur út frá skerðingu hvers hóps • Blindur, heyrnarlaus, vangefinn • Eftir 1960 – Eitt hugtak um allt fatlað fólk • Fötlun, funktsjonshemming • Um leið lögð áhersla á að ekki bara ætla fötluðum að aðlaga sig að samfélaginu heldur laga umhverfið að þeim 25.9.2013 Inga Sigurðardóttir 17
- 18. Inga Sigurðardóttir Jan Tössebro, Noregi Norræna tenglsamódelið Ekki er til neitt eitt módel eða skilningur á fötlun aðeins sameiginlegar hugmyndir - stundum kenndar við tengsl einstakings og samfélags Helstu hugmyndir: – Áhersla bæði á umhverfi og einstakling – Fötlun er misgengi milli einstaklings og samfélags – Fötlun er aðstæðubundin • Blindur ekki fatlaður þegar hann talar í síma – Fötlun er afstæð • T.d. skilgreiningar á þroskahömlun 25.9.2013 18
- 19. Inga Sigurðardóttir Fötlun og fötlunarfræði á Norðurlöndum Jan Tössebro, Noregi (framh.) • Skilningur á fötlun er fyrst og fremst pólitískur og birtist í stefnumótun • Varðandi réttindi, bætur og þjónustu gildir læknisfræðileg eða sálfræðileg skilgreining • Hugtakið fötlun er notað sem yfirheiti yfir hópa fólks með mismunandi skerðingar 25.9.2013 19
- 20. Inga Sigurðardóttir Skilgreiningar og skilningur á fötlun á Íslandi • Skilningur á fötlun er afar hefðbundinn og á rætur í læknisfræðilega módelinu • Takmörkuð þekking á félagslegum módelum og nýjum fræðilegum straumum sem hafa haft áhrif í öðrum löndum • Fötlun er notað sem yfirheiti yfir hópa fólks með ólíkar skerðingar • Lítil þekking á alþjóðlegum skilgreininum og flokkunarkerfum • Ekki greint á milli skerðingar og fötlunar • Tæpast unnt að tala um fræðilegar undirstöður umræðu 25.9.2013 20
- 21. Inga Sigurðardóttir Staða fötlunarfræða og -rannsókna á Íslandi • Fötlunarfræði, sem fræðigrein, er afar veikburða • Fötlunarfræði eru ekki kennd sem fræðigrein - einungis einstaka námskeið • Fræðimenn eru fáir • Félagsvísindalegar rannsóknir eru nýlega hafnar • Flestar rannsóknir eru gerðar af háskólanemum • Mikið af skólamiðuðum rannsóknum • Skortur á opinberri áherslu á rannsóknir og þróunarstarf • Framtíðarsýn um framþróun fræða og rannsókna vantar 25.9.2013 21