1. Fötlun og samfélag
Glósur
Upphaf nýrrar þróunar bls. 60
Inga Sigurðardóttir

2. Ný þróun
• Upp úr 1950: Læknisfræðin víkur fyrir
félagsvísindum, uppeldisfræði og sálfræði
• Þroskaheftir ekki skilgreindir sem sjúkl.
• Afhjúpun altækra stofnana
– Stofnanaskaði á einstaklingum
• Umönnun og þjálfun í stað gæslu
• Velferðarkerfi í þróun í Skandinavíu

3. Kenningar um normalíseringu og
integreringu
• Þróast í Danm. og Svíþjóð
– Danir fyrstir með lög með þessum hugtökum
1959
– Bank-Mikkelsen
• ,,Með normalisering er átt við að hinn vangefni fái að
lifaeins eðlilegu lífi og mögulegt er”

4. Normalisering - skilgreining
• Nirje 1969 – Svíþjóð
– Höfundur hugmyndafræðinnar um eðlilegt líf
– Forystumaður í samtökum foreldra fatlaðra
barna
• ,,Normalisering felur það í sér að allir
vangefnir skuli eiga kost á eðlilegu
lífshlaupi og daglegu lífi, sem er eins líkt
venjulegum aðstæðum og lífsvenjum í
samfélaginu og mögulegt er”

5. Átta grundvallaratriði - Nirje
1. Eðlileg dagshrynjandi
2. Eðlileg vikuhrynjandi
3. Eðlileg árshrynjandi
4. Eðlilegur lífsferill
barn – unglingur -fullorðinn
5. Eðlilegur sjálfsákvörðunarréttur
6. Eðlilegt kynjamunstur
7. Eðlilegar efnahagslegar aðstæður
8. Eðlilegt umhverfi

6. Normalisering á Norðulöndum
• Fordæming á aðbúnaði á altækum
stofnunum
• Krafa um endurbætur
• Bygging smærri heimiliseininga
• Áhersla á vangefna
• Upphafsmenn voru ófatlaðir einstaklingar
sem oft unnu innan kerfisins eða tengdust
samtökum foreldra

7. Wolfensberger USA 1972 - 1984
• Endurskilgreindi kenningar um normaliseringu
• Gera hlutverk vanmetins fólks í samfélaginu
verðmætari
• Áhersla á þjálfun
• Gera fatlaða hæfari til að gegna störfum sem
njóta virðingar með þjálfun þeirra
• Draga fram jákvæðar hliðar
• Nota leiðir, aðferðir og hjálpartæki sem eru
hátt metin
• Varar við stofnunum fyrir fatlaða

8. Kebbon
• Taldi Wolfensberger leggja of mikla
áherslu á að einstaklingurinn þyrfti að
breytast til að aðlagast samfélaginu
• Kebbon lagði áherslu á ytri aðstæður
– Umhverfið þarf að taka tillit til fatlaðra
– Ryðja úr vegi hindrunum í umhverfinu
• dregur úr fötlun einstaklingsins

9. Integrering – blöndun
Mårten Söder 1979
• Nátengd kenningunni um normaliseringu
• Samruni í stað aðgreiningar
• Fjögur meginstig
– Umhverfi
• T.d húsnæði – sérdeild í almennum skóla
– Starfræn blöndun
• Fatlaðir þátttakendur á sama hátt og ófatlaðir
– T.d. í sama bekk en kennsla fyrir tvo hópa
• Félagsleg blöndun
– Reglubundin og eðlileg samskipti
• Samfélagsleg blöndun
– Þátttakendur í atvinnulífi og félagslífi
– Sömu lög fyrir alla
– Einn skóli fyrir alla

10. Áhrif normaliseringar og integreringar
• Var fagnað af fólki sem tengdist
málaflokknum, sem leit á ríkjandi stefnu þess
tíma, einangrunarstefnuna, sem gjaldþrota
• Hugmyndafræðin um eðlilegt líf varð grundvöllur
að nýrri stefnumótun og lagasetningum á
Vesturlöndum
• Hugmyndafræðin var notuð sem “tæki” í
störfum innan þjónustukerfisins
• Hafði mikil áhrif á líf fatlaðs fólks og
aðstandenda þess
• Kenningar um eðlilegt líf og samfélagsþátttöku
voru drifkrafturinn að lokun altækra stofnana
eða afstofnanavæðingu (deinstitutionalization)

11. Greinar
• 1991. Á blöndun og „normalisering" við
um alla? Tilraun til hugtakaskýringar.
Tímaritið Þroskahjálp 13,1:8-15.
• Lokaskýrsla til menntamálaráðuneytisins
um tilraun með blöndun í 6-9 ára bekk
Æfingaskóla Kennaraháskóla Islands.
[Ritstj. Gretar Marinósson].
Reykjavík, Kennaraháskóli íslands, 1990.