SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 20
Downloaden Sie, um offline zu lesen
คูมือฉบับทดสอบ
                                         นักสืบสายลม
                                         สํารวจไลเคนกรุงเทพ

ใครเคยสังเกตเห็นดวงดางสีตาง ๆ บนตนไมกันบางไหม ดูเผิน ๆ อาจดูเหมือนตนไมเปนกลากเกลื้อน แต
ถาเราเขาไปดูใกลๆ เอาแวนขยายสอง เราจะพบโลกมหัศจรรยอีกโลกหนึ่ง มันเปนโลกของไลเคน (lichen)
สิ่งมีชวิตดึกดําบรรพที่มความสัมพันธลึกซึ้งกับชีวตเรา เพราะพวกมันสามารถบอกใหเรารูไดวาคุณภาพ
       ี                 ี                        ิ
อากาศที่เราหายใจอยูนั้นเปนอยางไร
          ขาดอาหาร 3 อาทิตยตาย ขาดน้ํา 3 วันตาย แตขาดอากาศ 3 นาทีตาย
          มาเปน “นักสืบสายลม” ผูสํารวจไลเคนเพื่อตรวจสอบมลภาวะอากาศกันดีกวา


                                       ไลเคนคืออะไร
ไลเคนเปนสิ่งมีชีวิตสองกลุม ไดแก ราและสาหราย เขามาอยูรวมเปนหุนสวนพึ่งพาอาศัยกัน โดยเสนใยราจะ
                          
สานทอหุมหอเซลลสาหรายปกปองไมใหแหงหรือเปนอันตราย
เปนการสรางบานใหสาหรายอยู ทางฝายสาหรายก็                          สาหราย
สังเคราะหแสงปรุงอาหารใหรา เปนการจายคาบาน
ตอบแทน
                                               รา
พบไลเคนไดที่ไหน
เราเห็นไลเคนขึ้นตามตนไม แตมันไมใชกาฝาก
เพราะมันสังเคราะหแสงปรุงอาหารไดเอง มันเพียง
อาศัยผิวไมเปนที่ยึดเกาะเฉยๆ และสามารถอาศัย
เกาะวัตถุอื่นๆ ขึ้นไดดวย ตังแต กอนหิน กําแพง
                             ้                                ภาพตัดขวางผาเขาไปดูขางในไลเคน
กระเบื้องหลังคาบาน ไปจนถึงพื้นถนน
        การเอื้อประโยชนรวมกันระหวางราและสาหราย ทําใหไลเคนสามารถขึ้นกระจายไปทั่วโลก และ
สามารถทนภูมิอากาศโหดๆ ไดดีกวาตนไมตนหญาเสียอีก เราจึงพบไลเคนขึ้นไดตั้งแตตามโขดหินริมทะเล
แนวคลื่นกระเซ็น สูงขึ้นไปถึงเขาหิมะ จากแนวเสนศูนยสูตรไปถึงชายขอบขัวโลก และจากปาดิบเขตรอนชื้น
                                                                     ้
ไปถึงทะเลทราย


                       ไลเคนใชตรวจสอบคุณภาพอากาศไดอยางไร
ไลเคนขึ้นไดในทุกระบบนิเวศที่พืชขึ้นได เพราะไลเคนตองการแสง ความชื้น และปจจัยดํารงชีวิตอื่นๆ ไมตาง
ไปจากพืช แตสิ่งหนึ่งที่ไลเคนทําไมไดเหมือนพืช คือ ทนมลภาวะอากาศ


คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                          1                           มูลนิธิโลกสีเขียว
ในขณะที่ผวใบของพืชจะมีลกษณะคลายขี้ผึ้งเคลือบอยู ผิวของไลเคนเปนเพียงเสนใยราสานกันแนนๆ
                   ิ              ั
เทานั้น มันซับความชื้นและแรธาตุอาหารผานผิวเสนใยรานี้เขามาโดยตรง มลพิษในอากาศจึงสามารถเขาไป
สะสมในไลเคนไดงาย และทําลายคลอโรฟลลของสาหราย ทําใหไลเคนสุขภาพไมดี หนักเขาก็ถึงกับตาย
         อยางไรก็ตาม แมวาไลเคนสวนใหญจะออนไหวตอมลพิษ แตก็มีหลายชนิดที่ทนทานไดบาง และบาง
                                                                                        
ชนิดทนทานไดดีมาก ความสามารถในการทนทานมลพิษในระดับตางกันของไลเคนชนิดตางๆ ทําใหเรา
สามารถใชไลเคนตรวจสอบระดับมลภาวะได




                                                         ออนไหว                 ออนไหวมาก
          ทนทานสูง               ทนทาน
                                                        ชอบอากาศดี             ชอบอากาศบริสุทธิ์


ขอดี-ขอจํากัดของการใชไลเคนตรวจคุณภาพอากาศ
ปจจุบัน หลายประเทศในยุโรปออกกฎระเบียบใหใชไลเคนตรวจสอบคุณภาพอากาศควบคูไปกับการใชเครื่อง
ดักวัดอากาศ เพราะแตละวิธีมีจุดออนจุดแข็งตางกัน จึงสามารถเสริมกันไดดี

ขอดี
• ผลกระทบของมลภาวะตอไลเคนปรากฏอยูนาน จึงแสดงใหเห็นสภาพอากาศโดยรวมในบริเวณนั้น แม
   กิจกรรมที่สรางมลภาวะจะไมไดเกิดขึ้นอยูในขณะที่สํารวจก็ตาม
• เพราะไลเคนออนไหวตอมลพิษมากกวามนุษย การหายตัวของไลเคนจึงเปนการเตือนภัยลวงหนา กอนจะ
   เกิดเปนปญหารุนแรง
• ราคาถูก เพราะอาศัยการสังเกตเทานั้น จึงสามารถมีจุดตรวจสอบไดมากกวาการใชเครื่องดักวัดอากาศ ให
   ภาพสภาพอากาศในพื้นที่ไดละเอียด
• ใชสื่อสารกับสังคมไดดี เพราะคนทั่วไปสามารถเรียนรูที่จะเชื่อมโยงกับการปรากฏตัวหรือหายไปของไล
   เคนไดไมยาก มันเปนสิ่งมีชวตเชนเดียวกันกับคน จึงงายแกการเขาใจกวาคาหนวยวัดเคมี
                              ีิ

ขอจํากัด
• ระบุประเภทของมลภาวะไมได แตใชดูไดคราวๆ เปนภาพรวม
• ไมสามารถใหคามาตรฐานไดเหมือนหนวยวัดเคมี
               
• อาศัยความรูความสามารถในการจําแนกชนิดพันธุ
             


คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                      2                           มูลนิธิโลกสีเขียว
การสํารวจไลเคนเปนสิ่งที่ทกคนหัดทําได จึงเหมาะที่จะใชเฝาระวังทัวไป ถือเปนการตรวจสอบเบื้องตน
                          ุ                                       ่
ที่ไหนพบปญหามาก ก็สามารถขอใหเจาหนาที่หรือผูเชี่ยวชาญมาตรวจสอบเพิ่มเติมตอไป

รูจักมลภาวะอากาศ
ลักษณะของมลภาวะอากาศเปลี่ยนแปลงไปตามเทคโนโลยีและกิจกรรมของมนุษย นักสืบจําเปนจะตองติดตามและ
คนควาเพิ่มเติม เพื่อเขาใจถึงผลกระทบของมลภาวะชนิดตางๆ ตอสุขภาพของเราและสิ่งแวดลอม มลพิษบางตัวเปนกาซ
เรือนกระจก และบางตัวทําใหเกิดฝนกรด เชน ไนโตรเจนออกไซด
     มลพิษสวนใหญเปนภัยตอระบบทางเดินหายใจ

มลภาวะเมือง
• ควันเสียรถยนตกอใหเกิดมลภาวะหลายชนิด จะมากหรือนอยก็ขึ้นอยูกับองคประกอบและคุณภาพน้ํามัน ตลอดจน
  ประสิทธิภาพของเครื่องยนต เชน ซัลเฟอรไดออกไซด (ปจจุบันไมสูงมาก) คารบอนมอนอกไซด ไนโตรเจนออกไซด
  โอโซนผิวดิน และสารระเหยอินทรียหลายตัว ซึ่งเปนสารกอมะเร็ง ตลอดจนฝุนละอองขนาดเล็กที่เล็ดลอดเขาไปใน
  ถุงลมปอดได
• ฝุนละอองขนาดเล็กจากถนนและการกอสราง

มลภาวะอุตสาหกรรม
• สรางมลภาวะหลากหลายชนิด ขึ้นอยูกับลักษณะอุตสาหกรรม ประเภทเชื้อเพลิงที่ใช วัตถุดิบที่ใชในการผลิต
  กระบวนการผลิต และมาตรการดูแลสิ่งแวดลอม

มลภาวะเกษตร
• ไนโตรเจนออกไซดและแอมโมเนียจากปุย
• คารบอนไดออกไซดและฝุนละอองขนาดเล็กจากการเผาไรนา



                                         วิธีจําแนกพันธุไลเคน
ไลเคนมีขนาดเล็กและมีรายละเอียดหลายอยางที่ตองสังเกต มือใหมหัดดูไลเคนจึงอาจรูสึกวามันดูยาก
แยกแยะไมถก เพราะดูเหมือนกันไปหมด อยาดวนถอดใจ ใหเวลาตัวเองสักนิด เมื่อเริ่มคุนเคยกับ
           ู
หนาตาไลเคนแลว นักสืบจะคนพบโลกกวางมหัศจรรยใบใหมผานหนาตางบานจิ๋ว
       คอยๆ ฝกดูไลเคน ทีละขั้นทีละตอน โดยใชแวนขยายชวย

1. ใชไลเคนไหม ?
    กอนอื่น นักสืบตองดูวาสิ่งที่ดูอยูนั้นเปนไลเคน ไมใชรา ไมใชตะไคร
    และไมใชพชจิ๋วพวกมอส
                ื                                                                               ตาวิเศษ
                                                                                      แวนขยายคลองคอ
                                                                                      กําลังขยาย 10 เทา
                                                                                      อุปกรณคใจนักสืบ
                                                                                               ู
คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                               3                            มูลนิธิโลกสีเขียว
ตางจากราอยางไร ?
    ใชปลายเล็บขูดผิวเบาๆ ถาพบสีเขียวหรือสีเหลือง
    ซึ่งเปนเซลลสาหรายอยูขางใต แสดงวาเปนไลเคน



    ตางจากมอสและพืชจิวอืนๆ อยางไร ?
                           ๋ ่
    มอสและลิเวอรเวิรตเปนพืชใบเล็กๆ สีเขียวจัดใสๆ ใบมอสอาจเห็นเปนเสนหยิกๆ คลายพรม หรือมี
    ลักษณะเปนเกล็ดเล็กๆ ขึ้นซอนกันเปนระเบียบ ถาใชแวนขยายสองดูดีๆ จะเห็นเสนกลางใบ สวนใบลิ
    เวอรเวิรตอาจเรียงตัวคลายใบเฟนหรือเปนแผนหยักๆ หลายแผนขึ้นอยูดวยกันก็ได ถาสองดูดีๆ จะเห็น
             
    เปนจุดๆ ทั่วๆ ใบ

                             มอส




                                                                       ลิเวอรเวิรต
    ตางจากตะไครอยางไร ?
    ตะไครนําเปนสาหรายจําพวกหนึ่ง ชอบขึ้นบนตนไมหรือหินเปยกชื้น มักเห็นเปนเสนสายสีเขียว หรือ
            ้
    เขียวเขมเกือบดํา




2. เปนไลเคนจําพวกไหน?
    เมื่อรูแลววาเปนไลเคน ขั้นตอไปก็ดูลักษณะผืนไลเคน ซึ่งเราเรียกกันวา “แทลลัส” (thallus) แบงออก เปน
    สามจําพวกใหญๆ ไดแก

    พวกเปนดวงหรือเปนฝุนผง (crustose)
    ผืนไลเคนขึ้นติดแนนกับวัตถุท่เกาะเหมือนเปนเนื้อเดียวกัน เห็นเปนดวงดาง
                                 ี

    พวกใบ (foliose)
    ผืนไลเคนมีลกษณะเปนแผนใบ
                ั
    ยึดเกาะวัตถุดวยผิวดานลาง
                  
    สามารถลอกออกมาได แมจะเกาะติดแนนมาก
คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                           4                                 มูลนิธิโลกสีเขียว
พวกเปนพุม หรือเปนเสนสาย (fructose)
    ตัวไลเคนมีลักษณะเปนพุม แตกกิ่งเล็กๆ ดูฟูๆ หรือเปนเครายาว
    มีโคนตนเล็กๆ เปนตัวยึดเกาะกับวัตถุ


3. รายละเอียดอื่นๆ ของผืนไลเคน
    สังเกตลักษณะอื่นๆ ของผืนไลเคนตามที่คมือจําแนกพันธุแนะนําใหสังเกต เชน ดูวิธีเกาะกับวัตถุ วาเกาะ
                                         ู
    นาบติด หรือยกใบเผยอขึน ดูรูปรางของใบหรือวิธีแตกแขนงใบ บางชนิดมีรากเทียมหรือขนขอบใบคลาย
                          ้
    ขนตา ฯลฯ

4. ดูโครงสรางสืบพันธุ
    ไลเคนสืบพันธุท้งโดยอาศัยเพศและไมอาศัยเพศ การสืบพันธุแบบไมอาศัยเพศใชวิธีแตกหนอ งอกขึ้นมา
                    ั
    จากผืนไลเคน เห็นเปนชิ้นสวนชิ้นเล็กๆ ซึ่งจะหักหรือหลุดกระจายไปโตขึ้นที่อื่น สวนการสืบพันธุโดย
    อาศัยเพศ ไดแกการออกผลเพื่อปลอยสปอร
           เราใชการสังเกตโครงสรางสืบพันธุเหลานี้ประกอบการจําแนกพันธุไลเคน

    แตกหนอ
    อาจแตกหนอเปนแทงเล็กๆ บนผืนไลเคน หรือปริออกเปนผงแปง ซึ่งบางครั้งดูเปนฟองคลายขนมถวยฟู
    หรือดอกกะหล่ํา



               แตกหนอเปนแทง บางครั้งแตกกิ่ง บางครั้งแทงสั้นมาก      แตกหนอเปนผงแปง

    ออกผล
    ผลของไลเคนมีรูปรางหนาตาหลากสีหลายแบบ สังเกตรายละเอียดตามที่คูมอจําแนกพันธุแนะนํา
                                                                     ื


                             ผลลายเสน                                                 ระวัง
                                                                          ไลเคนพวกเปนดวงหลายชนิด
                                         ผลรูปภูเขาไฟ                     จําแนกไมไดถาไมเห็นผล หากไม
                                                        ผลรูปถวยไวน     แนใจ อยาดวนตัดสิน หวนกลับไปดู
                  ผลรูปจานขนม                             กานยาว         ที่เดิม บางชนิดเห็นผลไดชดกวาใน
                                                                                                   ั
                                                                          ฤดูฝนและฤดูหนาว
ทําอยางไรเมื่อเจอไลเคนชนิดอื่น ๆ ที่ไมมีในคูมือ
ถายภาพเก็บไว ถามีไมบรรทัดวางเทียบขนาดไวดวยไดก็จะยิ่งดี บันทึกสถานที่และวันที่พบไวดวย

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                               5                          มูลนิธิโลกสีเขียว
การสํารวจไลเคนเพื่อตรวจสอบคุณภาพอากาศ

ทําไดหลายวิธี วิธที่เราเสนอเปนการสํารวจเบื้องตน ซึงทุกคนสามารถทําไดโดยไมตองมีเครื่องมืออะไรเลย
                  ี                                  ่
นอกจากสมุดบันทึกหรือแบบฟอรมสํารวจในหนา 8 สายวัดเย็บผายาว 150 ซม กับแวนขยายกําลังขยาย 10
เทา แบบทีใชสองพระเครื่องเทานั้น
          ่




วิธีสํารวจ
สํารวจชนิดพันธุไลเคนบนโคนตนไม จากระดับพื้นถึง 2 เมตรในบริเวณที่
                                                                                       สิ่งที่ตองบันทึก
ตองการสํารวจใหไดอยางนอย 10 ตน ถามีนักสืบหลายคน อาจแบงกลุม
                                                                                      จากตนไม 10 ตน
แยกยายกันสํารวจกลุมละ 2-3 ตน กาชองบนตารางสํารวจ (หนา 8) วา
เจอไลเคนอะไรบนตนไมตนไหน บันทึกชือตนไมไวดวยถารูจัก อยาลืมจด
                                        ่                                          • ชนิดไลเคนบนตนไม จาก
วันที่ สถานทีและตําแหนงพิกัดที่สํารวจ ตลอดจนชื่อผูสํารวจดวย
              ่                                                                    ระดับพื้นดินถึง 2 เมตร
         ถาไมพบไลเคนขึ้นบนตนไมเลย บันทึกการไมพบไวดวย                        • ชื่อตนไม
                                                                                   • เสนรอบวงตนไมในระดับ
การเลือกตนไม                                                                     สูง 130 ซม (ระดับอก)
นักสืบจะสํารวจไลเคนบนตนไมชนิดไหนก็ไดที่พบไลเคนขึ้น แตพยายาม
เลือกตนไมทพบทั่วไปในกรุงเทพ เพื่อใหเราสามารถเปรียบเทียบขอมูลไล
              ่ี
เคนระหวางกลุมนักสืบไดดี เนื่องจากตนไมแตละชนิดแตละวัยมีลักษณะ
เปลือกและความเปนกรดดางแตกตางกัน ปจจัยเหลานี้มีอิทธิพลตอการ
พบไลเคน
         ตนไมท่เราพบไลเคนขึ้นมากในกรุงเทพ ไดแก ประดู นนทรี ขนุน
                 ี
มะมวง ปาลมขวด หมาก จําป พิกุล ลั่นทม คูน และพญาสัตบรรณ
         ถานักสืบหาตนไมพวกนี้ไมไดจริงๆ จึงคอยดูตนไมชนิดอื่น และ
บันทึกชื่อตนไมไว ถาไมรูจัก ใหถายรูปตน เปลือก ใบ และดอก/ผลถามี
เพื่อสอบถามกับผูรูตอไป
                                                                                           ระวัง!
ถานักสืบบันทึกขอสังเกตอื่นๆ เกี่ยวกับไลเคนไดก็จะยิ่งดี เชน สังเกตปริมาณไลเคน
วามาก (เกินพื้นที่กระดาษ A4) หรือนอย (ไมถง ¼ พื้นที่กระดาษ A4) และดูสุขภาพ/
                                             ึ
                                                                                   เลี่ยงตนไมที่มีไมค้ํา
ความสมบูรณของไลเคน                                                                 พวกนี้เปนตนไมที่เพิ่งยาย
                                                                                      เขามาปลูกจากที่อื่น
                                                                                     มักมีไลเคนจากชนบท
                                                                                    เกาะติดอยู จึงไมสะทอน
                                                                                          สภาพอากาศ
       ตายตรงกลาง                        ใบ/ผืนไลเคนฟอกขาว                             ในบริเวณที่สํารวจ

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                                6                            มูลนิธิโลกสีเขียว
การประเมินคุณภาพอากาศ
พิจารณาสัดสวนกลุมไลเคนที่พบวาเจอกลุมใดมากแคไหน

         อากาศดี        พบไลเคน “กลุมอากาศดี” ไดท่วไป
                                                    ั
         อากาศพอใช พบไลเคน “กลุมทนทาน” มากที่สุด
         อากาศแย       พบไลเคน “กลุมทนทานสูง” มากกวากลุมอื่น
                                                            
         อากาศแยมาก พบเฉพาะแตไลเคน “กลุมทนทานสูง”
         การไมพบไลเคนเลย อาจแสดงถึงปญหามลภาวะอากาศรุนแรงมาก
         แตก็อาจเกิดจากสาเหตุอ่นไดดวย ควรสืบคนเพิ่มเติม
                                ื

  สาเหตุการไมพบไลเคน อาจเปนเพราะ...
   • เปลือกตนไมไมเหมาะสมตอการเจริญเติบโตของไลเคน เชน เปลือกลอน เปนกรด/ดางสูง
   • บริเวณนั้นอาจมีแสงหรือปจจัยอื่นที่ไลเคนตองการไมพอ
   • ถูกรบกวน เชน มีการเผาไฟ หรือใชยาฆาวัชพืชยาฆาแมลงมาก
   • มีประวัติมลภาวะอากาศมายาวนาน แมคุณภาพอากาศจะดีขึ้นในปจจุบัน แตแหลงพันธุกรรม
      ไลเคนในทองถิ่นถูกทําลายไป ตองใชเวลานานในการฟนฟู

                                                          นักสืบคิดถึงสาเหตุอะไรอื่นไดอีกบาง ?



เฝาระวังระยะยาว
ตัดกรอบรูปทําจากฟวเจอรบอรด ใหกรอบดานในมีขนาด A4 วางทาบบนตนไมแลวถายรูป ทําเครื่องหมาย
เล็กๆ บนตนไมตรงหัวมุมกรอบรูปใหรตําแหนงที่ทาบกรอบไว บันทึกภาพตรงจุดเดิมเปนระยะๆ อยางนอย
                                   ู
ทุกป เพื่อสังเกตการเปลี่ยนแปลง



                                                                           เจาะรูผูกเชือกริมกรอบ
                                                                           เพื่อมัดติดกับตนไม




คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                     7                           มูลนิธิโลกสีเขียว
แบบสํารวจนักสืบสายลม
สถานที่สํารวจ .................................. ตําแหนงพิกัด …................................... (GPS หรือ Google Earth)
แหลงมลภาวะ................................................................ ระยะหางจากแหลงมลภาวะ ..............................
ขอสังเกตอื่นๆ ............................................................................    แนบแผนที่และระบุบริเวณสํารวจ
ชื่อนักสืบสายลม .................................... โทร......................... อีเมล....................... วันที่ .......................

ตารางบันทึกการพบไลเคน
                             ไลเคน                กลุมทนทานสูง                                                                                                     กลุมทนทาน                                                                                                 กลุมอากาศดี

 ตนไม                                                           หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง




                                                                                                                                                                                                                                               สาวนอยกระโปรงบาน
                                                                                                                                                                                                              พริกไทยรอยเม็ด




                                                                                                                                                                                                                                                                                               ผักกาดหนอฟอง
                                                                                                                                                                                                                                                                              ผักกาดหนอแทง
                                                                                                                                                                                              ไหทองโรยขมิ้น


                                                                                                                                                                                                                                ลายเสนผลรวม
                                                                                                                                                  ธิดามะกอกดํา


                                                                                                                                                                              กลุมโดรายากิ
                                           ไฝพระอินทร
                              รอบวง (ซม)




                                                                                            สิวหัวชางจิ๋ว




                                                                                                                                     รอยเหรียญ




                                                                                                                                                                                                                                                                   แปงมณโฑ
                                                                                                                                                                 หลังตุกแก
                                                                                                                       ลายเสน
                                                                                                             ริ้วแพร
                                                         รอยรู




 ตนที่ ชื่อตนไม
 10
 9
 8
 7
 6
 5
 4
 3
 2
 1
 รวมจํานวนตนไมที่พบชนิดไลเคน
 รวมจํานวนกลุมไลเคน

                                                  กลุมทนทานสูง                                                                                                     กลุมทนทาน                                                                                                 กลุมอากาศดี


ตนไมที่ควรสํารวจ
ตนไมที่พบไลเคนขึ้น โดยเฉพาะ ประดู นนทรี ขนุน มะมวง ปาลมขวด หมาก จําป พิกุล ลั่นทม คูน
พญาสัตบรรณ หางนกอยู ขนาดรอบวง 50 ซม.ขึ้นไป (วัดระดับอก หรือระดับสูง 130 ซม.)

การประเมินคุณภาพอากาศ
      อากาศดี        พบไลเคน “กลุมอากาศดี” ไดท่วไป
                                                 ั
      อากาศพอใช พบไลเคน “กลุมทนทาน” มากที่สุด
      อากาศแย       พบไลเคน “กลุมทนทานสูง” มากกวากลุมอื่น
                                                       
      อากาศแยมาก พบเฉพาะแตไลเคน “กลุมทนทานสูง”
      อาจมีปญหามลภาวะอากาศรุนแรงมาก หากไมพบไลเคนเลย แตก็อาจเกิดจากสาเหตุอื่น
            
      ควรสืบคนเพิมเติม
                  ่


คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                                                                                                       8                                                                                                             มูลนิธิโลกสีเขียว
ตัวอยาง
1. กาชนิดไลเคนที่พบบนตนไมแตละตน แลวดูวาพบไลเคนแตละกลุมบอยแคไหน ถาไมแนใจก็นบดูได
                                                                                       ั

                                 ไลเคน             กลุมทนทานสูง                                                                                               กลุมทนทาน                                                                                                กลุมอากาศดี




                                                                หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง




                                                                                                                                                                                                                                        สาวนอยกระโปรงบาน
                                                                                                                                                                                                       พริกไทยรอยเม็ด




                                                                                                                                                                                                                                                                                        ผักกาดหนอฟอง
                                                                                                                                                                                                                                                                       ผักกาดหนอแทง
                                                                                                                                                                                        ไหทองโรยขมิน


                                                                                                                                                                                                                         ลายเสนผลรวม
                                                                                                                                            ธิดามะกอกดํา




                                                                                                                                                                                                   ้
                                                                                                                                                                        กลุมโดรายากิ
                                         ไฝพระอินทร




                                                                                          สิวหัวชางจิ๋ว




                                                                                                                               รอยเหรียญ




                                                                                                                                                                                                                                                            แปงมณโฑ
                                                                                                                                                           หลังตุกแก
                                                                                                                     ลายเสน
                                                                                                           ริ้วแพร
                                                       รอยรู
 ตนไม                รอบวง (ซม)
 ตนไม 10 ปาลมขวด (92 ซม)               X                          X                      X                                   X                           X

 ตนไม 9 นนทรี (108 ซม)                               X                                                                                                                                                X
 ตนไม 8 พิกุล (70 ซม)                                X            X                       X                                                                            X
 ตนไม 7 มะมวง (116 ซม)                 X                          X                      X              X

 ตนไม 6 นนทรี (120 ซม)                  X            X

 ตนไม 5 ลั่นทม (56 ซม)                                             X                                               X                                      X                                                             X

 ตนไม 4 ประดู (94 ซม)                               X             X                      X                        X          X

 ตนไม 3 ขนุน (60 ซม)                    X                          X                      X              X         X                                                                                   X

 ตนไม 2 พิกุล (88 ซม)                                X             X                      X              X

 ตนไม 1 ประดู (75 ซม)                               X             X                      X                        X

 รวมจํานวนตนไมที่พบชนิดไลเคน           4             6        8                         7                3         4         2                           2            1                              2                 1

 รวมจํานวนกลุมไลเคน                                       25                                                                                                           15

                                                   กลุมทนทานสูง                                                                                               กลุมทนทาน                                                                                                กลุมอากาศดี


2. ถาอยากเห็นภาพที่ชัดขึ้น ลองใสแรงดึงดูดโลกลงไปในตาราง! ใหกากบาททีทําไวตกลงมากองซอนกัน
                                                                      ่
เปนแถวตรงๆ ภาพที่ไดก็คือกราฟสังคมไลเคน พิจารณาดูวามันปดไปทางไหน ทางดานอากาศดี หรือทาง
กลุมทนมลภาวะ ใชเกณฑการประเมินคุณภาพอากาศที่ใหไวประกอบการตัดสินใจ

                                 ไลเคน             กลุมทนทานสูง                                                                                               กลุมทนทาน                                                                                                กลุมอากาศดี
                                                                หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง




                                                                                                                                                                                                                                        สาวนอยกระโปรงบาน
                                                                                                                                                                                                       พริกไทยรอยเม็ด




                                                                                                                                                                                                                                                                                        ผักกาดหนอฟอง
                                                                                                                                                                                                                                                                       ผักกาดหนอแทง
                                                                                                                                                                                        ไหทองโรยขมิน


                                                                                                                                                                                                                         ลายเสนผลรวม
                                                                                                                                            ธิดามะกอกดํา




                                                                                                                                                                                                   ้
                                                                                                                                                                        กลุมโดรายากิ
                                         ไฝพระอินทร




                                                                                          สิวหัวชางจิ๋ว




                                                                                                                               รอยเหรียญ




                                                                                                                                                                                                                                                            แปงมณโฑ
                                                                                                                                                           หลังตุกแก
                                                                                                                     ลายเสน
                                                                                                           ริ้วแพร
                                                       รอยรู




 ตนไม                รอบวง (ซม)
 ตนไม 10 ปาลมขวด (92 ซม)
 ตนไม 9 นนทรี (108 ซม)
 ตนไม 8 พิกุล (70 ซม)                                             X
 ตนไม 7 มะมวง (116 ซม)                                            X                      X

 ตนไม 6 นนทรี (120 ซม)                               X             X                      X

 ตนไม 5 ลั่นทม (56 ซม)                               X             X                      X

 ตนไม 4 ประดู (94 ซม)                  X            X             X                      X                        X

 ตนไม 3 ขนุน (60 ซม)                    X            X             X                      X              X         X

 ตนไม 2 พิกุล (88 ซม)                   X            X             X                      X              X         X          X                           X                                            X

 ตนไม 1 ประดู (75 ซม)                  X            X             X                      X              X         X          X                           X            X                               X                X

 รวมจํานวนตนไมที่พบชนิดไลเคน           4             6        8                         7                3         4         2                           2            1                              2                 1

 รวมจํานวนกลุมไลเคน                                       25                                                                                                           15

                                                   กลุมทนทานสูง                                                                                               กลุมทนทาน                                                                                                กลุมอากาศดี

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                                                                                            9                                                                                                             มูลนิธิโลกสีเขียว
ไลเคนในกรุงเทพ
  นักชีววิทยาสํารวจพบไลเคนในเขตกทม.ประมาณ 30 ชนิด แตเราคัดมา 17 ชนิดหรือสกุล ที่สามารถพบได
  ทั่วไปในกรุงเทพฯ และ/หรือตามที่ราบลุมแถบนี้ โดยแบงกลุมตามความสามารถในการทนมลภาวะอากาศ
                                       
  แตละกลุมมีสตางกันกํากับเปนสัญญลักษณ
               ี

    สัญลักษณ
    นอกจากรูปรางหนาตา                                              มุมมองตาเปลา              กลุมทนทานสูง
    และสีของไลเคนแลว                                                                           กลุมทนทาน
    ใหสังเกตขนาดของสวนตางๆ                     ซม                 ตองใชแวนขยายดู          กลุมอากาศดี
     โดยเทียบกับ “บรรทัดมดแดง”


                         จากภาพและคําอธิบายในหนานี้ นักสืบคิดวาไลเคนทีพบคลายไลเคนกลุมไหน เปดไป
                                                                         ่
เริ่มตนตรงนี้!          ดูไลเคนในเลขหนาที่กากับไว แลวสังเกตรายละเอียดของลักษณะเดนตามคําแนะนําใหดี
                                              ํ
                         กอนตัดสินใจวาเปนไลเคนอะไร
                                                                            ผืนไลเคนเปนใบ
 หนา 14

                                               หนา 15
                                                                                                              ใบใหญ ยกลอย
                                                              ใบเล็ก เกาะติดนาบแนน                         ไมเกาะนาบ หนา 19
                                                                     หนา 12,13
                          ผลเปนรองหยัก         หนา 14
ผลเปนลายเสน
                                                                                    ใบเล็ก ปลายใบเผยอ
                                                                                                หนา 18
                                                                                 ผลสีเขียว
                               หนา 15                                                            หนา 18
     หนา 12                                                                      หนา 14


 หนา 12                                                 หนา 16     ผืนไลเคนเปนดวง/ผง
                                           ผลสีน้ําตาล
                               หนา 15                                                                  ผงแปงเขียวเหลือง
                                                                       หนา 11
                                                           หนา 16                                หนา 17
                ผลกลมสีดํา




                                                                                        ผลมีหลายรู
            หนา 11                                          ผลสีเหลือง
                                     หนา 17
  คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                                  10                               มูลนิธิโลกสีเขียว
กลุมทนทานสูง

  ผลดําดาน
   กลมนูน




                                                                                                                 1 ซม
ไฝพระอินทร
                             ผืนไลเคนเขียว
Amandinea extunata           แตกหนอเปนผงแปง
วงศ Physciaceae             ขยุกขยุย


ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียวขี้มา ผืนไลเคนแตก
    เปนรองรางแห
• มักแตกหนอเปนผงแปง ทําใหผิวแลดูขยุกขยุย
• ผลกลมนูนสีดําดาน ดูเหมือนแปะลงบนผืนไลเคน
    (ไมฝงจมอยางผลสิวหัวชางจิ๋ว)
การกระจาย
พบมากในเมือง แมแตริมถนนใหญ และแหลงมลภาวะอื่นๆ รวมถึงพื้นที่เกษตรที่ใชปยมาก
                                                                            ุ

                                                                      1 ซม
                                                                                        ระวังสับสนกับไหทอง!
                                                                                         รอยรู หนึ่งผล-หลายรู




รอยรู
Trypethelium eluteriae
วงศ Trypetheliaceae

                                                                                         ไหทอง หนึ่งผล-หนึ่งรู
ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียว ผิวเรียบมัน แตบางครั้งอาจดูยับยน
• ผลหลายผลเชื่อมรวมเปนกลุมสีเหลือง จึงเห็นผลหนึ่งกลุมมีรูสปอรหลายรู
การกระจาย
พบไดทั่วไปทั้งในและนอกเมือง แมแตริมถนนใหญ แตผิวมักฟอกขาวหรือมีสภาพหงิกยน และผลออกน้ําตาลเขมหรือดําคล้ํา
ในที่ที่มีมลภาวะ พบขึ้นมากตามตนนนทรีในเขต กทม.

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                            11                              มูลนิธิโลกสีเขียว
สังเกต! ปลายใบมีฝา/ผลึกสีขาว
                                             1 ซม                                   คลายเกล็ดน้ําแข็ง
                                                                                                     ปลายใบมักเกยซอนกัน




หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง
Pyxine cocoes
วงศ Physciaceae

ลักษณะเดน                                                                              แตกหนอเปนผงแปง
                                                                                        ตามขอบแขนงใบ
• ไลเคนประเภทใบ ผืนใบสีเขียวเทา หรือเทาซีด ขึ้นติดนาบแนนบนวัตถุที่เกาะ
• ปลายแผนใบมักเกยซอนทับกัน และมีลักษณะคลายฝาสีขาวหรือผลึกเกล็ดน้ําแข็งเกาะอยู
                                                                                                              แนใจไหม ?
                                                                                                          เช็คความแตกตางกับ
• แตกหนอเปนผงแปงตามขอบแขนงใบ
                                                                                                             ริ้วแพร หรือยัง ?
• ผลเปนเม็ดแบน กลม สีดํา แตไมคอยพบออกผล
การกระจาย                                                                                                         ดูหนา 13
พบไดทั่วไปทั้งในและนอกเมือง แมแตริมถนนใหญ และขึ้นเยอะมากในพื้นที่เกษตรที่มีการใชปุยมาก ริมแผนใบมักฟอกขาว
ในที่ท่มมลภาวะ ในเขตกทม.ไมพบออกผล
       ี ี

                                                                           1 ซม




สิวหัวชางจิ๋ว
Anthracothecium                       ผล กลมนูน กึ่งฝงจม กึ่งโผล
วงศ Pyrenulaceae                           เห็นรูสปอรตรงกลาง


ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง แผนสีขาวเทา แตกระแหงเปนรองรางแห
• ผลกลมนูนผุดขึ้นมาคลายภูเขาไฟ กึ่งจมกึ่งโผล ขนาดเล็กมาก
    สีน้ําตาลเขม หรือดํา เห็นรูสปอรตรงกลางไดชัด
การกระจาย
พบไดทั่วไปทั้งในและนอกเมือง แตสิวหัวชางชนิดที่มีผลขนาดใหญมักพบในที่อากาศดี โดยเฉพาะในปาดิบ

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                                    12                            มูลนิธิโลกสีเขียว
กลุมทนทาน

สังเกต! ปลายใบเบียดกันแนน                                     1 ซม
      จนนูนเปนลอนๆ
                                                                             ริ้วแพร
                                                                             Dirinaria
                                                                             วงศ Physciaceae




                                                                                 แนใจไหม ?
                                                                              เช็คความแตกตางกับ
                                                                             หัตถทศกัณฑฯ หรือยัง ?

  แตกหนอเปนกระจุกผงแปง                                                                            ดูภาพขางลาง
     ดูคลายขนมถวยฟู                                                                                 บอกไดไหม
                                                                                                  ตัวไหนเปนตัวไหน
  ลักษณะเดน
  • ไลเคนประเภทใบ สีเขียวเทาหรือเขียวตองออน ขึ้นติดนาบแนนกับวัตถุที่เกาะ
  • แขนงใบเบียดกันแนน บีบนูนขึ้นเปนลอน ดูคลายผาแพรยับยน
  • แตกหนอเปนกระจุกผงแปงกลมๆ คลายขนมถวยฟู หรือดอกกะหล่ํา                                ริ้วแพร
  • ผลสีน้ําตาลหรือดํา มีขอบสีเดียวกับผืนไลเคน                                               1) กระจุกผงแปง
      แตไมพบสรางผลในกรุงเทพ                                                                    เหมือนขนมถวยฟู
  การกระจาย                                                                                  2) ใบเบียดเปนลอนนูน
  พบทั่วไป ทั้งในและนอกเมือง
  บางครั้งพบขึ้นใกลถนน




  หัตถทศกัณฑกมน้ําแข็ง
               ุ
  (หนา 12)
  1) ผงแปงตามขอบแขนงใบ
  2) ใบแผกางราบๆ




  คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                           13                             มูลนิธิโลกสีเขียว
ผลของไลเคนลายเสนตางๆ
                                                                             1 ซม
                                                                                                  ที่พบในกรุงเทพฯ


ลายเสน
กลุม Graphid
วงศ Graphidaceae

ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง ผืนดวงมักเปน
     สีขาวเทา หรือเขียวมะกอก
• ผลมีลักษณะเหมือนลายเสนสีดําหรือขาว
    ขอบผลยกเปนสัน ดูคลายริมฝปาก
• บางชนิดออกผลติดกันเปนรูปแฉกหรือดาว
    บางชนิดที่พบในปาเรียงตัวคลายอักษรจีน
การกระจาย
เปนกลุมใหญ มีมากมายหลายชนิด ขึ้นกระจายทั่วไป โดยเฉพาะในเขตรอน พบไดตั้งแตในปา
ตางๆ ถึงตามสวนในเมืองใหญ ความทนทานมลภาวะแตกตางตามชนิด หลายชนิดทนทาน
และพบไดบอยในกรุงเทพฯ โดยเฉพาะบนตนลั่นทม



                                          1 ซม
                                                                                      ชวงกําลังจะออกผล




                  ผลสีเขียว


รอยเหรียญ
Lecanora
วงศ Lecanoraceae

ลักษณะเดน                                                                                       ขอบผล ยกนูนสูง
• ไลเคนประเภทดวง/ผง                                                              ผล กลมแบน       สีเดียวกับผืนไลเคน
                                                                                   สีน้ําตาล เปนปุมๆ คลายสายลูกปด
    ผืนไลเคนสีเขียวเทาหรือสีเทา
• ผลกลมแบน สีน้ําตาลออน หรือสีเขียวออน มีขอบสีเดียวกับผืนไลเคน เปนปุมๆ เหมือนสายลูกปด และยกนูนสูงกวาตัว
    ผล จึงเห็นขอบไดชัดเจน ดูคลายเหรียญสิบบาท มักออกผลยุบยับเต็มผืนไลเคน
การกระจาย
พบทั่วไปทั้งในเมืองและนอกเมือง ไมคอยพบผลสีเขียวในกรุงเทพฯ

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                              14                              มูลนิธิโลกสีเขียว
1 ซม
                                                                                      ผล กลมแบน
                                                                                         สีดํา              ขอบผล สีเดียวกับ
ธิดามะกอกดํา                                                                                                ผืนไลเคน ไมยกสูง
Rinodina                                                                                                     ชัดเจน ตองดูดีๆ
วงศ Physciaceae

ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง ผืนไลเคนสีเขียวมะกอก หรือเขียวขี้มา
• ผลกลมแบน สีน้ําตาลเขมถึงสีดํา ขอบสีเดียวกับผืนไลเคน ไมยกนูนสูงขึ้นมากนัก จึงเห็นไมชัดเจน
การกระจาย
พบทั่วไป แตเนื่องจากมีขนาดเล็กและสีกลมกลืนกับไลเคนอื่นๆ โดยเฉพาะเมื่อขึ้นอยูในดงไฝพระอินทร ทําใหมองขามไปได
งาย
                                                                        1 ซม
                                                                                               ผลเปนรองหยัก




หลังตุกแก
Arthonia
วงศ Arthoniaceae
ลักษณะเดน                                                                                    ผลสีน้ําตาลออน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง ผืนสีขาวเทา มักมีรอยแตกระแหง ดูคลายนาแหง
• ผลมีรูปรางไมแนนอน ที่พบในกรุงเทพมักมีลักษณะคลายรองหนองน้ําสีดํา น้ําตาล ถึงแดงเขม ดูคลายฟนกรามอุดยา
การกระจาย
พบทั่วไป บางครั้งใกลถนน

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                             15                               มูลนิธิโลกสีเขียว
ผลโดรายากิแบบตางๆ
                                                                                                  ที่พบในกรุงเทพฯ




                              1 ซม
กลุมโดรายากิ
Bacidia & Caloplaca
วงศ Bacidiaceae & Teloschistaceae
ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียวอมเทา เขียวตองออน ถึงเขียวเขม
• มักแตกหนอเปนฟอง/ผงแปง ทําใหผิวผืนไลเคนดูขรุขระ หรือขยุกขยุย
• ผลอวบเปง สีครีม หรือสีน้ําตาลออนถึงเขม
• Bacidia ตอนเปนผลออน รูปรางจะออกกลมแบน และเห็นขอบสีออนชัดเจน เมื่อแกขึ้น
    ผลจะเปงขึ้นเรื่อยๆ จนกลมนูน รูปรางเบี้ยวคลายเห็ดหูหนู และไมเห็นขอบ
• ผล Caloplaca เห็นขอบสีออนไดตลอด ตั้งแตผลออนถึงผลแก
การกระจาย
พบขึ้นนอกเมืองมากกวาในเมือง


                                     1 ซม
                                                                                                ระวังสับสนกับรอยรู!
                                                                                                ไหทอง หนึ่งผล-หนึ่งรู




ไหทองโรยขมิ้น
Laurera benguelensis
วงศ Trypetheliaceae

ลักษณะเดน                                                                                  รอยรู หนึ่งผล-หลายรู
• ไลเคนประเภทดวง/ผง ในสภาพดี ผืนไลเคนจะเปนสีเขียวและมักมีผงฝุนสีเหลืองถึงสม
    เหมือนมีผงขมิ้นโรยหนา จนบางทีแลเห็นเปนเหลืองสมทั้งผืนแตไกล แตที่มีมลภาวะผืนไลเคนมักฟอกขาว
• มักออกผลจํานวนมากติดกันแนนทั้งผืน ตัวผลดูคลายกระปุกหรือไหกระเทียมดองสีเหลือง มีรูหนึ่งรูตรงกลาง
การกระจาย
พบขึ้นนอกเมืองมากกวาในเมือง
คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                              16                                มูลนิธิโลกสีเขียว
1 ซม




พริกไทยรอยเม็ด
Trypethelium tropicum
วงศ Trypetheliaceae

ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียวถึงเขียวขี้มา ผิวเรียบมัน แตบางครั้งอาจดูยน
• ออกผลสีดําดานคลายเมล็ดพริกไทจํานวนมาก กระจายเปนกองๆ ตัวผลมักเชื่อม
    ติดกัน แตยังเห็นผลเดี่ยวๆ แตละผลมีหนึ่งรู เมื่อสปอรแตกจะดูคลายเมล็ดพริกไทยระเบิดได
การกระจาย
พบขึ้นนอกเมืองมากกวาในเมือง
                                                                                        1 ซม


                                                             สาคูถั่วดํา Glyphis

กลุมลายเสนผลรวม
Glyphis & Sacographa
วงศ Graphidaceae

ลักษณะเดน
• ไลเคนประเภทดวง/ผง
• ผลหลายผลเชื่อมรวมเปนกอนเดียวกัน
     ดูเผินๆ คลายขนมเม็ดแมงลัก เมื่อสองใกลๆ
     จะเห็นรูสปอรหลายรู
การกระจาย
เปนไลเคนวงศเดียวกันกับพวกลายเสน
แตละชนิดอาจมีความทนทานตอมลภาวะ
อากาศตางกัน เทาที่สังเกตในเบื้องตน
พวกสาคูถั่วดํา (Glyphis) มักจะทนไดคอนขางดี          บุงขนเทา Sacographa
บางครั้งพบขึ้นใกลถนน
ในขณะที่พวกบุงขนเทา (Sacographa) จะออนไหวกวา
และพบไดงายนอกเมือง

คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                              17                               มูลนิธิโลกสีเขียว
1 ซม
สาวนอยกระโปรงบานบางกอก
Physcia dimidiata
วงศ Physciaceae

ลักษณะเดน
• ใบขนาดเล็ก ขอบใบหยักละเอียด แผพลิ้ว
    บานเหมือนระบายชายกระโปรง
• ตัวใบเผยอขึ้นมา ไมแนบติดวัตถุท่เกาะ
                                     ี
    อยางหัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็งหรือริ้วแพร
• อาจเห็นรากเทียมเสนเดี่ยวสีขาวใกลขอบใบ
• แตกหนอเปนฟองผงแปงเยอะมากตรง
    กลางผืนไลเคน ดูเหมือนดอกกะหล่ํา
• ไมพบผล
การกระจาย                                      อาจเห็นรากเทียมสีขาวเปนเสนเดี่ยว
ชอบที่คอนขางชื้น ไลเคนสกุลนี้สวนใหญไมทน
มลภาวะ แตชนิดที่พบในกรุงเทพฯ คอนขาง
ทนทาน บางครั้งพบขึ้นใกลถนนใหญ
                             1 ซม




แปงมณโฑ
Chrysothrix
วงศ Chrysothricaceae

ลักษณะเดน
• ผงฝุนสีเขียวตองออนสดใส
    บางครั้งสีเหลืองออย
• ไมพบออกผล
การกระจาย
พบนอกเมืองมากกวาในเมือง




คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                               18                         มูลนิธิโลกสีเขียว
กลุมอากาศดี

                                               ผักกาดหนอแทง
           แตกหนอเปนแทง                     Parmotrema tinctorum
               เล็กๆ ทั่วใบ                    วงศ Parmeliaceae

                                               ลักษณะเดน
                                               • ไลเคนประเภทใบขนาดใหญ สีเทาขาว หรือเขียอมเทา
                                                    ขอบใบโคงมน คลายใบผักสลัดโอคลีฟ
                                               • หนาใบสีเทาเวลาแหง สีเขียวเวลาเปยก
                                                    ใตใบสีน้ําตาลดํา
                                               • แตกหนอเปนแทงเล็กๆ ทั่วใบ
                                               • ไมพบผล
                                               การกระจาย
                                               พบไดทั่วไปตามตนไม สวน และปาตางๆ ถาสภาพ
                                               อากาศดี มักพบขึ้นบนกิ่งไมมากกวาบริเวณลําตน
                                               ปจจุบนไมพบในเขต กทม.
                                                     ั




1 ซม

                                               ผักกาดหนอฟอง
                                               Parmotrema praesorediosum
                                               วงศ Parmeliaceae

                                               ลักษณะเดน
                                               • ไลเคนประเภทใบขนาดใหญ สีเทาขาว หรือเขียวอมเทา
                                                    ขอบใบหยักหยิกเหมือนใบผักกาดหอม
                                               • หนาใบสีเทาเวลาแหง สีเขียวเวลาเปยก
                                                    ใตใบสีน้ําตาลดํา
                                               • แตกหนอเปนฟองผงแปงริมขอบใบ
                                               • ไมพบผล
           แตกหนอเปนฟอง                      การกระจาย
           ผงแปงริมขอบใบ                      พบไดทั่วไปตามตนไม สวน และปาตางๆ ถาสภาพ
                                               อากาศดี มักพบขึ้นบนกิ่งไมมากกวาบริเวณลําตน
                                               ปจจุบันไมพบในเขต กทม.



       คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ         19                           มูลนิธิโลกสีเขียว
ไลเคนอื่นๆ ที่อาจพบในกรุงเทพ

ไลเคนเหลานีพบในที่ที่อากาศคอนขางดีในกรุงเทพและปริมณฑล แตเรายังไมมีขอมูลมากพอเกี่ยวกับมัน
            ้




       ปริศนา Cryptothecia                    แพนเคก Dimerella ?                      วงศ Pyrenulaceae ?


                                         ยังมีไลเคนอีกมาก รอคอยใหคนพบ
                                         ชวยกันออกไปสํารวจ และถายภาพมาดูกัน
                                         รีบสงมากอน “คูมือนักสืบสายลม”
                                         จะตีพิมพตนป 2553 นะ เผื่อเราไดเอาลง
                                         ในหนานี้ไงละ


           ไมทราบชนิด

                                        แหลงเรียนรูเพิ่มเติม

พิพิธภัณฑไลเคน หนวยวิจัยไลเคน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยรามคําแหง หัวหมาก กทม.10240
     โทร: (662) 310-8395 แฟกซ: (662) 310-8395, (662) 310-8416 อีเมล: lichen@ru.ac.th
     เว็บไซต: www.ru.ac.th/lichen/herbarium
วนารักษ ไซพันธแกว และคณะ (2550) คูมือนักสํารวจไลเคน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม
     จัดทําโดย British Council เชียงใหม
สุวฒน อัศวไชยชาญ (2536) “ไลเคน.. มหัศจรรยของพืชในโลกใบจิ๋ว” นิตยสารสารคดี ฉบับที่ 96 ปที่ 8 เดือนกุมภาพันธ
   ั
     2536

ชวยเราปรับปรุงคูมือฉบับนี้กอนลงทุนจัดพิมพ
สงความคิดเห็นมาที่ ฝายกิจกรรม มูลนิธโลกสีเขียว 394/46-48 ถนนมหาราช เขตพระนคร กทม. 10200
                                      ิ
โทร. 0-2622-2250-2 โทรสาร 0-2622-2366 หรืออีเมลถึง สรณรัชฎ กาญจนะวณิชย oykan@hotmail.com


คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ                            20                              มูลนิธิโลกสีเขียว

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...
ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...
ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...Prachoom Rangkasikorn
 
โครงสร้างของดอกไม้
โครงสร้างของดอกไม้โครงสร้างของดอกไม้
โครงสร้างของดอกไม้dnavaroj
 
แผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรม
แผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรมแผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรม
แผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรมWichai Likitponrak
 
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรอง
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรองชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรอง
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรองชลธิกาญจน์ จินาจันทร์
 
10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)
10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)
10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)สำเร็จ นางสีคุณ
 
ใบงาน 3.1 3.2
ใบงาน 3.1 3.2ใบงาน 3.1 3.2
ใบงาน 3.1 3.2oraneehussem
 
หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการ
หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการหน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการ
หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการWichai Likitponrak
 
บทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
บทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อมบทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
บทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อมWichai Likitponrak
 
Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์
Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์
Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์กมลรัตน์ ฉิมพาลี
 
เฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdna
เฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdnaเฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdna
เฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdnaWan Ngamwongwan
 
ระบบขับถ่าย ม.2
ระบบขับถ่าย ม.2ระบบขับถ่าย ม.2
ระบบขับถ่าย ม.2Sukanya Nak-on
 
กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)
กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)
กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)kroofon fon
 
ลมฟ้าอากาศ บรรยากาศ
ลมฟ้าอากาศ บรรยากาศลมฟ้าอากาศ บรรยากาศ
ลมฟ้าอากาศ บรรยากาศSupaluk Juntap
 
แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์
แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์
แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์Jariya Jaiyot
 
เอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสง
เอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสงเอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสง
เอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสงOui Nuchanart
 
2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์
2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์
2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์krupornpana55
 

Was ist angesagt? (20)

ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...
ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...
ใบความรู้+แผนการสอน และใบกิจกรรม ประถม 4-6 เรื่อง ปรากฏการณ์ของโลกและเทคโนโลย...
 
โครงสร้างของดอกไม้
โครงสร้างของดอกไม้โครงสร้างของดอกไม้
โครงสร้างของดอกไม้
 
Kingdom plantae
Kingdom plantaeKingdom plantae
Kingdom plantae
 
แผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรม
แผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรมแผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรม
แผนการเรียนรู้ที่1 เรื่อง ถ่ายทอดพันธุกรรม
 
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรอง
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรองชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรอง
ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ เรื่องการจำแนกสาร ชุดที่ 1 การแยกสารด้วยวิธีการกรอง
 
10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)
10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)
10แบบทดสอบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (ตอนที่ 1)
 
ใบงาน 3.1 3.2
ใบงาน 3.1 3.2ใบงาน 3.1 3.2
ใบงาน 3.1 3.2
 
หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการ
หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการหน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการ
หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 เรื่อง วิวัฒนาการ
 
บทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
บทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อมบทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
บทที่ 1 ชีวิตกับสิ่งแวดล้อม
 
แผนBioม.4 1
แผนBioม.4 1แผนBioม.4 1
แผนBioม.4 1
 
Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์
Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์
Mindmap การลำเลียงสารผ่านเข้าออกเซลล์
 
ข้อสอบวิทย์เรื่องเซลล์ 1
ข้อสอบวิทย์เรื่องเซลล์ 1ข้อสอบวิทย์เรื่องเซลล์ 1
ข้อสอบวิทย์เรื่องเซลล์ 1
 
เฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdna
เฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdnaเฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdna
เฉลยแบบฝึกหัด17.5โครงสร้างdna
 
ระบบขับถ่าย ม.2
ระบบขับถ่าย ม.2ระบบขับถ่าย ม.2
ระบบขับถ่าย ม.2
 
กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)
กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)
กิจกรรมสะเต็มศึกษา (สสวท.)
 
ลมฟ้าอากาศ บรรยากาศ
ลมฟ้าอากาศ บรรยากาศลมฟ้าอากาศ บรรยากาศ
ลมฟ้าอากาศ บรรยากาศ
 
แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์
แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์
แนะนำอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการวิทย์
 
12แบบทดสอบการแบ่งเซลล์
12แบบทดสอบการแบ่งเซลล์12แบบทดสอบการแบ่งเซลล์
12แบบทดสอบการแบ่งเซลล์
 
เอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสง
เอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสงเอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสง
เอกสารประกอบกิจกรรมการเรียนรู้ การศึกษาการสังเคราะห์ด้วยแสง
 
2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์
2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์
2ชุดฝึกทักษะกระบวนการคิดตามวิธีการทางวิทยาศาสตร์
 

Andere mochten auch

นักสืบสายลม
นักสืบสายลมนักสืบสายลม
นักสืบสายลมTaweesak Poochai
 
โครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียน
โครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียนโครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียน
โครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียนพัน พัน
 
โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5
โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5
โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5kessara61977
 
โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง
โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง
โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง Bunnaruenee
 
Powerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดี
Powerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดีPowerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดี
Powerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดีอาภัสรา ยิ่งคำแหง
 
Tema 1 Sistemas, MéTodos De Entrenamiento
Tema 1 Sistemas, MéTodos De EntrenamientoTema 1 Sistemas, MéTodos De Entrenamiento
Tema 1 Sistemas, MéTodos De Entrenamientojavierbblog
 
พฤติกรรมเด็กติดเกม
พฤติกรรมเด็กติดเกมพฤติกรรมเด็กติดเกม
พฤติกรรมเด็กติดเกมnatchanit
 
แบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่น
แบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่นแบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่น
แบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่นNutchaporn Kanchanakorn
 
เรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่น
เรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่นเรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่น
เรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่นNutdanai Dt
 
สังคมก้มหน้า
สังคมก้มหน้าสังคมก้มหน้า
สังคมก้มหน้าNoTe Tumrong
 
การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5Puet Mp
 
โครงงานเรื่อง อาหารไทย
โครงงานเรื่อง อาหารไทยโครงงานเรื่อง อาหารไทย
โครงงานเรื่อง อาหารไทยEakkamol Dechudom
 
รูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บท
รูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บทรูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บท
รูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บทAekapoj Poosathan
 

Andere mochten auch (16)

นักสืบสายลม
นักสืบสายลมนักสืบสายลม
นักสืบสายลม
 
Lichen
LichenLichen
Lichen
 
โครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียน
โครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียนโครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียน
โครงงานเรื่อง การศึกษาต้นไม้ในโรงเรียน
 
โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5
โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5
โครงงานสำรวจพฤติกรรมการใช้สมาร์ทโฟนนักเรียนชั้น ม.4-5
 
โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง
โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง
โครงงานข้าวต้มมัดฝอยทอง
 
Intro sciproject
Intro sciprojectIntro sciproject
Intro sciproject
 
Powerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดี
Powerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดีPowerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดี
Powerpoint โครงงานสำรวจป่าไม้ในตำบลคำนาดี
 
Tema 1 Sistemas, MéTodos De Entrenamiento
Tema 1 Sistemas, MéTodos De EntrenamientoTema 1 Sistemas, MéTodos De Entrenamiento
Tema 1 Sistemas, MéTodos De Entrenamiento
 
พฤติกรรมเด็กติดเกม
พฤติกรรมเด็กติดเกมพฤติกรรมเด็กติดเกม
พฤติกรรมเด็กติดเกม
 
แบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่น
แบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่นแบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่น
แบบสอบถามการติดเกมออนไลน์ของวัยรุ่น
 
เรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่น
เรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่นเรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่น
เรื่อง ปัญหาการติดเกมในหมู่วัยรุ่น
 
สังคมก้มหน้า
สังคมก้มหน้าสังคมก้มหน้า
สังคมก้มหน้า
 
การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
การใช้โทรศัพท์ของนักเรียนสตรีวัดมหาพฤฒารามชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5
 
โครงงานเรื่อง อาหารไทย
โครงงานเรื่อง อาหารไทยโครงงานเรื่อง อาหารไทย
โครงงานเรื่อง อาหารไทย
 
Clase métodos de entrenamiento
Clase métodos de entrenamientoClase métodos de entrenamiento
Clase métodos de entrenamiento
 
รูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บท
รูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บทรูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บท
รูปแบบการเขียนรายงานโครงงาน 5 บท
 

Ähnlich wie Airdetectiveshandbook

ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11melody_fai
 
ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11Jar 'zzJuratip
 
ผักบุ้งทะเล
ผักบุ้งทะเลผักบุ้งทะเล
ผักบุ้งทะเลKrujhim
 
โครงงานกล้องจุลทรรษร์
โครงงานกล้องจุลทรรษร์โครงงานกล้องจุลทรรษร์
โครงงานกล้องจุลทรรษร์krupornpana55
 
การปรับตัว
การปรับตัวการปรับตัว
การปรับตัวDizz Love T
 
อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์
อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์
อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์feeonameray
 
กำเนิดจักรวาล
กำเนิดจักรวาลกำเนิดจักรวาล
กำเนิดจักรวาลniralai
 
กลุ่มพอนะ พอนะ --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้า
กลุ่มพอนะ พอนะ  --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้ากลุ่มพอนะ พอนะ  --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้า
กลุ่มพอนะ พอนะ --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้าfreelance
 
20080109 Botany Cud11
20080109 Botany Cud1120080109 Botany Cud11
20080109 Botany Cud11tanaple1234
 

Ähnlich wie Airdetectiveshandbook (20)

ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11
 
ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11ใบงานที่ 11
ใบงานที่ 11
 
ผักบุ้งทะเล
ผักบุ้งทะเลผักบุ้งทะเล
ผักบุ้งทะเล
 
โครงงานกล้องจุลทรรษร์
โครงงานกล้องจุลทรรษร์โครงงานกล้องจุลทรรษร์
โครงงานกล้องจุลทรรษร์
 
Basic cell
Basic cellBasic cell
Basic cell
 
Microscope
MicroscopeMicroscope
Microscope
 
อาณาจักรพืช
อาณาจักรพืชอาณาจักรพืช
อาณาจักรพืช
 
การปรับตัว
การปรับตัวการปรับตัว
การปรับตัว
 
Astroplan11
Astroplan11Astroplan11
Astroplan11
 
Response to stimuli in plants
Response to stimuli in plantsResponse to stimuli in plants
Response to stimuli in plants
 
53010812271
5301081227153010812271
53010812271
 
อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์
อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์
อนุกรมวิธาน+อาณาจักรสัตว์
 
Photosynthesis
PhotosynthesisPhotosynthesis
Photosynthesis
 
กำเนิดจักรวาล
กำเนิดจักรวาลกำเนิดจักรวาล
กำเนิดจักรวาล
 
กลุ่มพอนะ พอนะ --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้า
กลุ่มพอนะ พอนะ  --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้ากลุ่มพอนะ พอนะ  --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้า
กลุ่มพอนะ พอนะ --เชื้อโรค ปืน เหล็กกล้า
 
ความหลากหลายทางชีวภาพ
 ความหลากหลายทางชีวภาพ ความหลากหลายทางชีวภาพ
ความหลากหลายทางชีวภาพ
 
Handling and nama plant
Handling and nama plantHandling and nama plant
Handling and nama plant
 
20080109 Botany Cud11
20080109 Botany Cud1120080109 Botany Cud11
20080109 Botany Cud11
 
Original insect2
Original insect2Original insect2
Original insect2
 
Pisa
PisaPisa
Pisa
 

Mehr von Taweesak Poochai

ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63
ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63
ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63Taweesak Poochai
 
โครงสร้างโลก
โครงสร้างโลกโครงสร้างโลก
โครงสร้างโลกTaweesak Poochai
 
การทดลองภูเขาไฟระเบิด
การทดลองภูเขาไฟระเบิดการทดลองภูเขาไฟระเบิด
การทดลองภูเขาไฟระเบิดTaweesak Poochai
 
เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์
เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์
เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์Taweesak Poochai
 
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒Taweesak Poochai
 
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑Taweesak Poochai
 
ถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพ
ถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพ
ถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพTaweesak Poochai
 
เอกสารประกอบการบรรยาย
เอกสารประกอบการบรรยายเอกสารประกอบการบรรยาย
เอกสารประกอบการบรรยายTaweesak Poochai
 
สหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยี
สหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยีสหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยี
สหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยีTaweesak Poochai
 
คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์
คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์
คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์Taweesak Poochai
 

Mehr von Taweesak Poochai (20)

ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63
ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63
ความพร้อมการเรียนทางไกล 1/63
 
โครงสร้างโลก
โครงสร้างโลกโครงสร้างโลก
โครงสร้างโลก
 
การทดลองภูเขาไฟระเบิด
การทดลองภูเขาไฟระเบิดการทดลองภูเขาไฟระเบิด
การทดลองภูเขาไฟระเบิด
 
เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์
เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์
เอกสารการสัมมนาวิชาการฯ ทิศทางการผลิตครูวิทยาศาสตร์
 
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๒
 
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑
สารานุกรมลูกเสือเล่ม ๑
 
ถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพ
ถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพ
ถามตอบเชื้อเพลิงชีวภาพ
 
เอกสารประกอบการบรรยาย
เอกสารประกอบการบรรยายเอกสารประกอบการบรรยาย
เอกสารประกอบการบรรยาย
 
สหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยี
สหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยีสหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยี
สหวิทยาการของนาโนเทคโนโลยี
 
nano safety short
nano safety shortnano safety short
nano safety short
 
Nano safety-e-book
Nano safety-e-bookNano safety-e-book
Nano safety-e-book
 
Hydroelectric power
Hydroelectric powerHydroelectric power
Hydroelectric power
 
คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์
คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์
คู่มือ การสำรวจความหลากหลายทางชีวภาพในพื้นที่ป่าอนุรักษ์
 
Sound
SoundSound
Sound
 
Em wave
Em waveEm wave
Em wave
 
Nuclear
NuclearNuclear
Nuclear
 
Ictoutdoor2012
Ictoutdoor2012Ictoutdoor2012
Ictoutdoor2012
 
JfePresent
JfePresentJfePresent
JfePresent
 
JFEs
JFEsJFEs
JFEs
 
GYI3rpt1
GYI3rpt1GYI3rpt1
GYI3rpt1
 

Airdetectiveshandbook

  • 1. คูมือฉบับทดสอบ นักสืบสายลม สํารวจไลเคนกรุงเทพ ใครเคยสังเกตเห็นดวงดางสีตาง ๆ บนตนไมกันบางไหม ดูเผิน ๆ อาจดูเหมือนตนไมเปนกลากเกลื้อน แต ถาเราเขาไปดูใกลๆ เอาแวนขยายสอง เราจะพบโลกมหัศจรรยอีกโลกหนึ่ง มันเปนโลกของไลเคน (lichen) สิ่งมีชวิตดึกดําบรรพที่มความสัมพันธลึกซึ้งกับชีวตเรา เพราะพวกมันสามารถบอกใหเรารูไดวาคุณภาพ ี ี ิ อากาศที่เราหายใจอยูนั้นเปนอยางไร ขาดอาหาร 3 อาทิตยตาย ขาดน้ํา 3 วันตาย แตขาดอากาศ 3 นาทีตาย มาเปน “นักสืบสายลม” ผูสํารวจไลเคนเพื่อตรวจสอบมลภาวะอากาศกันดีกวา ไลเคนคืออะไร ไลเคนเปนสิ่งมีชีวิตสองกลุม ไดแก ราและสาหราย เขามาอยูรวมเปนหุนสวนพึ่งพาอาศัยกัน โดยเสนใยราจะ  สานทอหุมหอเซลลสาหรายปกปองไมใหแหงหรือเปนอันตราย เปนการสรางบานใหสาหรายอยู ทางฝายสาหรายก็ สาหราย สังเคราะหแสงปรุงอาหารใหรา เปนการจายคาบาน ตอบแทน รา พบไลเคนไดที่ไหน เราเห็นไลเคนขึ้นตามตนไม แตมันไมใชกาฝาก เพราะมันสังเคราะหแสงปรุงอาหารไดเอง มันเพียง อาศัยผิวไมเปนที่ยึดเกาะเฉยๆ และสามารถอาศัย เกาะวัตถุอื่นๆ ขึ้นไดดวย ตังแต กอนหิน กําแพง ้ ภาพตัดขวางผาเขาไปดูขางในไลเคน กระเบื้องหลังคาบาน ไปจนถึงพื้นถนน การเอื้อประโยชนรวมกันระหวางราและสาหราย ทําใหไลเคนสามารถขึ้นกระจายไปทั่วโลก และ สามารถทนภูมิอากาศโหดๆ ไดดีกวาตนไมตนหญาเสียอีก เราจึงพบไลเคนขึ้นไดตั้งแตตามโขดหินริมทะเล แนวคลื่นกระเซ็น สูงขึ้นไปถึงเขาหิมะ จากแนวเสนศูนยสูตรไปถึงชายขอบขัวโลก และจากปาดิบเขตรอนชื้น ้ ไปถึงทะเลทราย ไลเคนใชตรวจสอบคุณภาพอากาศไดอยางไร ไลเคนขึ้นไดในทุกระบบนิเวศที่พืชขึ้นได เพราะไลเคนตองการแสง ความชื้น และปจจัยดํารงชีวิตอื่นๆ ไมตาง ไปจากพืช แตสิ่งหนึ่งที่ไลเคนทําไมไดเหมือนพืช คือ ทนมลภาวะอากาศ คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 1 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 2. ในขณะที่ผวใบของพืชจะมีลกษณะคลายขี้ผึ้งเคลือบอยู ผิวของไลเคนเปนเพียงเสนใยราสานกันแนนๆ ิ ั เทานั้น มันซับความชื้นและแรธาตุอาหารผานผิวเสนใยรานี้เขามาโดยตรง มลพิษในอากาศจึงสามารถเขาไป สะสมในไลเคนไดงาย และทําลายคลอโรฟลลของสาหราย ทําใหไลเคนสุขภาพไมดี หนักเขาก็ถึงกับตาย อยางไรก็ตาม แมวาไลเคนสวนใหญจะออนไหวตอมลพิษ แตก็มีหลายชนิดที่ทนทานไดบาง และบาง  ชนิดทนทานไดดีมาก ความสามารถในการทนทานมลพิษในระดับตางกันของไลเคนชนิดตางๆ ทําใหเรา สามารถใชไลเคนตรวจสอบระดับมลภาวะได ออนไหว ออนไหวมาก ทนทานสูง ทนทาน ชอบอากาศดี ชอบอากาศบริสุทธิ์ ขอดี-ขอจํากัดของการใชไลเคนตรวจคุณภาพอากาศ ปจจุบัน หลายประเทศในยุโรปออกกฎระเบียบใหใชไลเคนตรวจสอบคุณภาพอากาศควบคูไปกับการใชเครื่อง ดักวัดอากาศ เพราะแตละวิธีมีจุดออนจุดแข็งตางกัน จึงสามารถเสริมกันไดดี ขอดี • ผลกระทบของมลภาวะตอไลเคนปรากฏอยูนาน จึงแสดงใหเห็นสภาพอากาศโดยรวมในบริเวณนั้น แม กิจกรรมที่สรางมลภาวะจะไมไดเกิดขึ้นอยูในขณะที่สํารวจก็ตาม • เพราะไลเคนออนไหวตอมลพิษมากกวามนุษย การหายตัวของไลเคนจึงเปนการเตือนภัยลวงหนา กอนจะ เกิดเปนปญหารุนแรง • ราคาถูก เพราะอาศัยการสังเกตเทานั้น จึงสามารถมีจุดตรวจสอบไดมากกวาการใชเครื่องดักวัดอากาศ ให ภาพสภาพอากาศในพื้นที่ไดละเอียด • ใชสื่อสารกับสังคมไดดี เพราะคนทั่วไปสามารถเรียนรูที่จะเชื่อมโยงกับการปรากฏตัวหรือหายไปของไล เคนไดไมยาก มันเปนสิ่งมีชวตเชนเดียวกันกับคน จึงงายแกการเขาใจกวาคาหนวยวัดเคมี ีิ ขอจํากัด • ระบุประเภทของมลภาวะไมได แตใชดูไดคราวๆ เปนภาพรวม • ไมสามารถใหคามาตรฐานไดเหมือนหนวยวัดเคมี  • อาศัยความรูความสามารถในการจําแนกชนิดพันธุ  คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 2 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 3. การสํารวจไลเคนเปนสิ่งที่ทกคนหัดทําได จึงเหมาะที่จะใชเฝาระวังทัวไป ถือเปนการตรวจสอบเบื้องตน ุ ่ ที่ไหนพบปญหามาก ก็สามารถขอใหเจาหนาที่หรือผูเชี่ยวชาญมาตรวจสอบเพิ่มเติมตอไป รูจักมลภาวะอากาศ ลักษณะของมลภาวะอากาศเปลี่ยนแปลงไปตามเทคโนโลยีและกิจกรรมของมนุษย นักสืบจําเปนจะตองติดตามและ คนควาเพิ่มเติม เพื่อเขาใจถึงผลกระทบของมลภาวะชนิดตางๆ ตอสุขภาพของเราและสิ่งแวดลอม มลพิษบางตัวเปนกาซ เรือนกระจก และบางตัวทําใหเกิดฝนกรด เชน ไนโตรเจนออกไซด มลพิษสวนใหญเปนภัยตอระบบทางเดินหายใจ มลภาวะเมือง • ควันเสียรถยนตกอใหเกิดมลภาวะหลายชนิด จะมากหรือนอยก็ขึ้นอยูกับองคประกอบและคุณภาพน้ํามัน ตลอดจน ประสิทธิภาพของเครื่องยนต เชน ซัลเฟอรไดออกไซด (ปจจุบันไมสูงมาก) คารบอนมอนอกไซด ไนโตรเจนออกไซด โอโซนผิวดิน และสารระเหยอินทรียหลายตัว ซึ่งเปนสารกอมะเร็ง ตลอดจนฝุนละอองขนาดเล็กที่เล็ดลอดเขาไปใน ถุงลมปอดได • ฝุนละอองขนาดเล็กจากถนนและการกอสราง มลภาวะอุตสาหกรรม • สรางมลภาวะหลากหลายชนิด ขึ้นอยูกับลักษณะอุตสาหกรรม ประเภทเชื้อเพลิงที่ใช วัตถุดิบที่ใชในการผลิต กระบวนการผลิต และมาตรการดูแลสิ่งแวดลอม มลภาวะเกษตร • ไนโตรเจนออกไซดและแอมโมเนียจากปุย • คารบอนไดออกไซดและฝุนละอองขนาดเล็กจากการเผาไรนา วิธีจําแนกพันธุไลเคน ไลเคนมีขนาดเล็กและมีรายละเอียดหลายอยางที่ตองสังเกต มือใหมหัดดูไลเคนจึงอาจรูสึกวามันดูยาก แยกแยะไมถก เพราะดูเหมือนกันไปหมด อยาดวนถอดใจ ใหเวลาตัวเองสักนิด เมื่อเริ่มคุนเคยกับ ู หนาตาไลเคนแลว นักสืบจะคนพบโลกกวางมหัศจรรยใบใหมผานหนาตางบานจิ๋ว คอยๆ ฝกดูไลเคน ทีละขั้นทีละตอน โดยใชแวนขยายชวย 1. ใชไลเคนไหม ? กอนอื่น นักสืบตองดูวาสิ่งที่ดูอยูนั้นเปนไลเคน ไมใชรา ไมใชตะไคร และไมใชพชจิ๋วพวกมอส ื ตาวิเศษ แวนขยายคลองคอ กําลังขยาย 10 เทา อุปกรณคใจนักสืบ ู คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 3 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 4. ตางจากราอยางไร ? ใชปลายเล็บขูดผิวเบาๆ ถาพบสีเขียวหรือสีเหลือง ซึ่งเปนเซลลสาหรายอยูขางใต แสดงวาเปนไลเคน ตางจากมอสและพืชจิวอืนๆ อยางไร ? ๋ ่ มอสและลิเวอรเวิรตเปนพืชใบเล็กๆ สีเขียวจัดใสๆ ใบมอสอาจเห็นเปนเสนหยิกๆ คลายพรม หรือมี ลักษณะเปนเกล็ดเล็กๆ ขึ้นซอนกันเปนระเบียบ ถาใชแวนขยายสองดูดีๆ จะเห็นเสนกลางใบ สวนใบลิ เวอรเวิรตอาจเรียงตัวคลายใบเฟนหรือเปนแผนหยักๆ หลายแผนขึ้นอยูดวยกันก็ได ถาสองดูดีๆ จะเห็น  เปนจุดๆ ทั่วๆ ใบ มอส ลิเวอรเวิรต ตางจากตะไครอยางไร ? ตะไครนําเปนสาหรายจําพวกหนึ่ง ชอบขึ้นบนตนไมหรือหินเปยกชื้น มักเห็นเปนเสนสายสีเขียว หรือ ้ เขียวเขมเกือบดํา 2. เปนไลเคนจําพวกไหน? เมื่อรูแลววาเปนไลเคน ขั้นตอไปก็ดูลักษณะผืนไลเคน ซึ่งเราเรียกกันวา “แทลลัส” (thallus) แบงออก เปน สามจําพวกใหญๆ ไดแก พวกเปนดวงหรือเปนฝุนผง (crustose) ผืนไลเคนขึ้นติดแนนกับวัตถุท่เกาะเหมือนเปนเนื้อเดียวกัน เห็นเปนดวงดาง ี พวกใบ (foliose) ผืนไลเคนมีลกษณะเปนแผนใบ ั ยึดเกาะวัตถุดวยผิวดานลาง  สามารถลอกออกมาได แมจะเกาะติดแนนมาก คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 4 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 5. พวกเปนพุม หรือเปนเสนสาย (fructose) ตัวไลเคนมีลักษณะเปนพุม แตกกิ่งเล็กๆ ดูฟูๆ หรือเปนเครายาว มีโคนตนเล็กๆ เปนตัวยึดเกาะกับวัตถุ 3. รายละเอียดอื่นๆ ของผืนไลเคน สังเกตลักษณะอื่นๆ ของผืนไลเคนตามที่คมือจําแนกพันธุแนะนําใหสังเกต เชน ดูวิธีเกาะกับวัตถุ วาเกาะ ู นาบติด หรือยกใบเผยอขึน ดูรูปรางของใบหรือวิธีแตกแขนงใบ บางชนิดมีรากเทียมหรือขนขอบใบคลาย ้ ขนตา ฯลฯ 4. ดูโครงสรางสืบพันธุ ไลเคนสืบพันธุท้งโดยอาศัยเพศและไมอาศัยเพศ การสืบพันธุแบบไมอาศัยเพศใชวิธีแตกหนอ งอกขึ้นมา ั จากผืนไลเคน เห็นเปนชิ้นสวนชิ้นเล็กๆ ซึ่งจะหักหรือหลุดกระจายไปโตขึ้นที่อื่น สวนการสืบพันธุโดย อาศัยเพศ ไดแกการออกผลเพื่อปลอยสปอร เราใชการสังเกตโครงสรางสืบพันธุเหลานี้ประกอบการจําแนกพันธุไลเคน แตกหนอ อาจแตกหนอเปนแทงเล็กๆ บนผืนไลเคน หรือปริออกเปนผงแปง ซึ่งบางครั้งดูเปนฟองคลายขนมถวยฟู หรือดอกกะหล่ํา แตกหนอเปนแทง บางครั้งแตกกิ่ง บางครั้งแทงสั้นมาก แตกหนอเปนผงแปง ออกผล ผลของไลเคนมีรูปรางหนาตาหลากสีหลายแบบ สังเกตรายละเอียดตามที่คูมอจําแนกพันธุแนะนํา ื ผลลายเสน ระวัง ไลเคนพวกเปนดวงหลายชนิด ผลรูปภูเขาไฟ จําแนกไมไดถาไมเห็นผล หากไม ผลรูปถวยไวน แนใจ อยาดวนตัดสิน หวนกลับไปดู ผลรูปจานขนม กานยาว ที่เดิม บางชนิดเห็นผลไดชดกวาใน ั ฤดูฝนและฤดูหนาว ทําอยางไรเมื่อเจอไลเคนชนิดอื่น ๆ ที่ไมมีในคูมือ ถายภาพเก็บไว ถามีไมบรรทัดวางเทียบขนาดไวดวยไดก็จะยิ่งดี บันทึกสถานที่และวันที่พบไวดวย คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 5 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 6. การสํารวจไลเคนเพื่อตรวจสอบคุณภาพอากาศ ทําไดหลายวิธี วิธที่เราเสนอเปนการสํารวจเบื้องตน ซึงทุกคนสามารถทําไดโดยไมตองมีเครื่องมืออะไรเลย ี ่ นอกจากสมุดบันทึกหรือแบบฟอรมสํารวจในหนา 8 สายวัดเย็บผายาว 150 ซม กับแวนขยายกําลังขยาย 10 เทา แบบทีใชสองพระเครื่องเทานั้น ่ วิธีสํารวจ สํารวจชนิดพันธุไลเคนบนโคนตนไม จากระดับพื้นถึง 2 เมตรในบริเวณที่ สิ่งที่ตองบันทึก ตองการสํารวจใหไดอยางนอย 10 ตน ถามีนักสืบหลายคน อาจแบงกลุม จากตนไม 10 ตน แยกยายกันสํารวจกลุมละ 2-3 ตน กาชองบนตารางสํารวจ (หนา 8) วา เจอไลเคนอะไรบนตนไมตนไหน บันทึกชือตนไมไวดวยถารูจัก อยาลืมจด ่ • ชนิดไลเคนบนตนไม จาก วันที่ สถานทีและตําแหนงพิกัดที่สํารวจ ตลอดจนชื่อผูสํารวจดวย ่ ระดับพื้นดินถึง 2 เมตร ถาไมพบไลเคนขึ้นบนตนไมเลย บันทึกการไมพบไวดวย • ชื่อตนไม • เสนรอบวงตนไมในระดับ การเลือกตนไม สูง 130 ซม (ระดับอก) นักสืบจะสํารวจไลเคนบนตนไมชนิดไหนก็ไดที่พบไลเคนขึ้น แตพยายาม เลือกตนไมทพบทั่วไปในกรุงเทพ เพื่อใหเราสามารถเปรียบเทียบขอมูลไล ่ี เคนระหวางกลุมนักสืบไดดี เนื่องจากตนไมแตละชนิดแตละวัยมีลักษณะ เปลือกและความเปนกรดดางแตกตางกัน ปจจัยเหลานี้มีอิทธิพลตอการ พบไลเคน ตนไมท่เราพบไลเคนขึ้นมากในกรุงเทพ ไดแก ประดู นนทรี ขนุน ี มะมวง ปาลมขวด หมาก จําป พิกุล ลั่นทม คูน และพญาสัตบรรณ ถานักสืบหาตนไมพวกนี้ไมไดจริงๆ จึงคอยดูตนไมชนิดอื่น และ บันทึกชื่อตนไมไว ถาไมรูจัก ใหถายรูปตน เปลือก ใบ และดอก/ผลถามี เพื่อสอบถามกับผูรูตอไป ระวัง! ถานักสืบบันทึกขอสังเกตอื่นๆ เกี่ยวกับไลเคนไดก็จะยิ่งดี เชน สังเกตปริมาณไลเคน วามาก (เกินพื้นที่กระดาษ A4) หรือนอย (ไมถง ¼ พื้นที่กระดาษ A4) และดูสุขภาพ/ ึ เลี่ยงตนไมที่มีไมค้ํา ความสมบูรณของไลเคน พวกนี้เปนตนไมที่เพิ่งยาย เขามาปลูกจากที่อื่น มักมีไลเคนจากชนบท เกาะติดอยู จึงไมสะทอน สภาพอากาศ ตายตรงกลาง ใบ/ผืนไลเคนฟอกขาว ในบริเวณที่สํารวจ คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 6 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 7. การประเมินคุณภาพอากาศ พิจารณาสัดสวนกลุมไลเคนที่พบวาเจอกลุมใดมากแคไหน อากาศดี พบไลเคน “กลุมอากาศดี” ไดท่วไป ั อากาศพอใช พบไลเคน “กลุมทนทาน” มากที่สุด อากาศแย พบไลเคน “กลุมทนทานสูง” มากกวากลุมอื่น  อากาศแยมาก พบเฉพาะแตไลเคน “กลุมทนทานสูง” การไมพบไลเคนเลย อาจแสดงถึงปญหามลภาวะอากาศรุนแรงมาก แตก็อาจเกิดจากสาเหตุอ่นไดดวย ควรสืบคนเพิ่มเติม ื สาเหตุการไมพบไลเคน อาจเปนเพราะ... • เปลือกตนไมไมเหมาะสมตอการเจริญเติบโตของไลเคน เชน เปลือกลอน เปนกรด/ดางสูง • บริเวณนั้นอาจมีแสงหรือปจจัยอื่นที่ไลเคนตองการไมพอ • ถูกรบกวน เชน มีการเผาไฟ หรือใชยาฆาวัชพืชยาฆาแมลงมาก • มีประวัติมลภาวะอากาศมายาวนาน แมคุณภาพอากาศจะดีขึ้นในปจจุบัน แตแหลงพันธุกรรม ไลเคนในทองถิ่นถูกทําลายไป ตองใชเวลานานในการฟนฟู นักสืบคิดถึงสาเหตุอะไรอื่นไดอีกบาง ? เฝาระวังระยะยาว ตัดกรอบรูปทําจากฟวเจอรบอรด ใหกรอบดานในมีขนาด A4 วางทาบบนตนไมแลวถายรูป ทําเครื่องหมาย เล็กๆ บนตนไมตรงหัวมุมกรอบรูปใหรตําแหนงที่ทาบกรอบไว บันทึกภาพตรงจุดเดิมเปนระยะๆ อยางนอย ู ทุกป เพื่อสังเกตการเปลี่ยนแปลง เจาะรูผูกเชือกริมกรอบ เพื่อมัดติดกับตนไม คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 7 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 8. แบบสํารวจนักสืบสายลม สถานที่สํารวจ .................................. ตําแหนงพิกัด …................................... (GPS หรือ Google Earth) แหลงมลภาวะ................................................................ ระยะหางจากแหลงมลภาวะ .............................. ขอสังเกตอื่นๆ ............................................................................ แนบแผนที่และระบุบริเวณสํารวจ ชื่อนักสืบสายลม .................................... โทร......................... อีเมล....................... วันที่ ....................... ตารางบันทึกการพบไลเคน ไลเคน กลุมทนทานสูง กลุมทนทาน กลุมอากาศดี ตนไม หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง สาวนอยกระโปรงบาน พริกไทยรอยเม็ด ผักกาดหนอฟอง ผักกาดหนอแทง ไหทองโรยขมิ้น ลายเสนผลรวม ธิดามะกอกดํา กลุมโดรายากิ ไฝพระอินทร รอบวง (ซม) สิวหัวชางจิ๋ว รอยเหรียญ แปงมณโฑ หลังตุกแก ลายเสน ริ้วแพร รอยรู ตนที่ ชื่อตนไม 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 รวมจํานวนตนไมที่พบชนิดไลเคน รวมจํานวนกลุมไลเคน กลุมทนทานสูง กลุมทนทาน กลุมอากาศดี ตนไมที่ควรสํารวจ ตนไมที่พบไลเคนขึ้น โดยเฉพาะ ประดู นนทรี ขนุน มะมวง ปาลมขวด หมาก จําป พิกุล ลั่นทม คูน พญาสัตบรรณ หางนกอยู ขนาดรอบวง 50 ซม.ขึ้นไป (วัดระดับอก หรือระดับสูง 130 ซม.) การประเมินคุณภาพอากาศ อากาศดี พบไลเคน “กลุมอากาศดี” ไดท่วไป ั อากาศพอใช พบไลเคน “กลุมทนทาน” มากที่สุด อากาศแย พบไลเคน “กลุมทนทานสูง” มากกวากลุมอื่น  อากาศแยมาก พบเฉพาะแตไลเคน “กลุมทนทานสูง” อาจมีปญหามลภาวะอากาศรุนแรงมาก หากไมพบไลเคนเลย แตก็อาจเกิดจากสาเหตุอื่น  ควรสืบคนเพิมเติม ่ คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 8 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 9. ตัวอยาง 1. กาชนิดไลเคนที่พบบนตนไมแตละตน แลวดูวาพบไลเคนแตละกลุมบอยแคไหน ถาไมแนใจก็นบดูได ั ไลเคน กลุมทนทานสูง กลุมทนทาน กลุมอากาศดี หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง สาวนอยกระโปรงบาน พริกไทยรอยเม็ด ผักกาดหนอฟอง ผักกาดหนอแทง ไหทองโรยขมิน ลายเสนผลรวม ธิดามะกอกดํา ้ กลุมโดรายากิ ไฝพระอินทร สิวหัวชางจิ๋ว รอยเหรียญ แปงมณโฑ หลังตุกแก ลายเสน ริ้วแพร รอยรู ตนไม รอบวง (ซม) ตนไม 10 ปาลมขวด (92 ซม) X X X X X ตนไม 9 นนทรี (108 ซม) X X ตนไม 8 พิกุล (70 ซม) X X X X ตนไม 7 มะมวง (116 ซม) X X X X ตนไม 6 นนทรี (120 ซม) X X ตนไม 5 ลั่นทม (56 ซม) X X X X ตนไม 4 ประดู (94 ซม) X X X X X ตนไม 3 ขนุน (60 ซม) X X X X X X ตนไม 2 พิกุล (88 ซม) X X X X ตนไม 1 ประดู (75 ซม) X X X X รวมจํานวนตนไมที่พบชนิดไลเคน 4 6 8 7 3 4 2 2 1 2 1 รวมจํานวนกลุมไลเคน 25 15 กลุมทนทานสูง กลุมทนทาน กลุมอากาศดี 2. ถาอยากเห็นภาพที่ชัดขึ้น ลองใสแรงดึงดูดโลกลงไปในตาราง! ใหกากบาททีทําไวตกลงมากองซอนกัน ่ เปนแถวตรงๆ ภาพที่ไดก็คือกราฟสังคมไลเคน พิจารณาดูวามันปดไปทางไหน ทางดานอากาศดี หรือทาง กลุมทนมลภาวะ ใชเกณฑการประเมินคุณภาพอากาศที่ใหไวประกอบการตัดสินใจ ไลเคน กลุมทนทานสูง กลุมทนทาน กลุมอากาศดี หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง สาวนอยกระโปรงบาน พริกไทยรอยเม็ด ผักกาดหนอฟอง ผักกาดหนอแทง ไหทองโรยขมิน ลายเสนผลรวม ธิดามะกอกดํา ้ กลุมโดรายากิ ไฝพระอินทร สิวหัวชางจิ๋ว รอยเหรียญ แปงมณโฑ หลังตุกแก ลายเสน ริ้วแพร รอยรู ตนไม รอบวง (ซม) ตนไม 10 ปาลมขวด (92 ซม) ตนไม 9 นนทรี (108 ซม) ตนไม 8 พิกุล (70 ซม) X ตนไม 7 มะมวง (116 ซม) X X ตนไม 6 นนทรี (120 ซม) X X X ตนไม 5 ลั่นทม (56 ซม) X X X ตนไม 4 ประดู (94 ซม) X X X X X ตนไม 3 ขนุน (60 ซม) X X X X X X ตนไม 2 พิกุล (88 ซม) X X X X X X X X X ตนไม 1 ประดู (75 ซม) X X X X X X X X X X X รวมจํานวนตนไมที่พบชนิดไลเคน 4 6 8 7 3 4 2 2 1 2 1 รวมจํานวนกลุมไลเคน 25 15 กลุมทนทานสูง กลุมทนทาน กลุมอากาศดี คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 9 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 10. ไลเคนในกรุงเทพ นักชีววิทยาสํารวจพบไลเคนในเขตกทม.ประมาณ 30 ชนิด แตเราคัดมา 17 ชนิดหรือสกุล ที่สามารถพบได ทั่วไปในกรุงเทพฯ และ/หรือตามที่ราบลุมแถบนี้ โดยแบงกลุมตามความสามารถในการทนมลภาวะอากาศ  แตละกลุมมีสตางกันกํากับเปนสัญญลักษณ ี สัญลักษณ นอกจากรูปรางหนาตา มุมมองตาเปลา กลุมทนทานสูง และสีของไลเคนแลว กลุมทนทาน ใหสังเกตขนาดของสวนตางๆ ซม ตองใชแวนขยายดู กลุมอากาศดี โดยเทียบกับ “บรรทัดมดแดง” จากภาพและคําอธิบายในหนานี้ นักสืบคิดวาไลเคนทีพบคลายไลเคนกลุมไหน เปดไป ่ เริ่มตนตรงนี้! ดูไลเคนในเลขหนาที่กากับไว แลวสังเกตรายละเอียดของลักษณะเดนตามคําแนะนําใหดี ํ กอนตัดสินใจวาเปนไลเคนอะไร ผืนไลเคนเปนใบ หนา 14 หนา 15 ใบใหญ ยกลอย ใบเล็ก เกาะติดนาบแนน ไมเกาะนาบ หนา 19 หนา 12,13 ผลเปนรองหยัก หนา 14 ผลเปนลายเสน ใบเล็ก ปลายใบเผยอ หนา 18 ผลสีเขียว หนา 15 หนา 18 หนา 12 หนา 14 หนา 12 หนา 16 ผืนไลเคนเปนดวง/ผง ผลสีน้ําตาล หนา 15 ผงแปงเขียวเหลือง หนา 11 หนา 16 หนา 17 ผลกลมสีดํา ผลมีหลายรู หนา 11 ผลสีเหลือง หนา 17 คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 10 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 11. กลุมทนทานสูง ผลดําดาน กลมนูน 1 ซม ไฝพระอินทร ผืนไลเคนเขียว Amandinea extunata แตกหนอเปนผงแปง วงศ Physciaceae ขยุกขยุย ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียวขี้มา ผืนไลเคนแตก เปนรองรางแห • มักแตกหนอเปนผงแปง ทําใหผิวแลดูขยุกขยุย • ผลกลมนูนสีดําดาน ดูเหมือนแปะลงบนผืนไลเคน (ไมฝงจมอยางผลสิวหัวชางจิ๋ว) การกระจาย พบมากในเมือง แมแตริมถนนใหญ และแหลงมลภาวะอื่นๆ รวมถึงพื้นที่เกษตรที่ใชปยมาก ุ 1 ซม ระวังสับสนกับไหทอง! รอยรู หนึ่งผล-หลายรู รอยรู Trypethelium eluteriae วงศ Trypetheliaceae ไหทอง หนึ่งผล-หนึ่งรู ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียว ผิวเรียบมัน แตบางครั้งอาจดูยับยน • ผลหลายผลเชื่อมรวมเปนกลุมสีเหลือง จึงเห็นผลหนึ่งกลุมมีรูสปอรหลายรู การกระจาย พบไดทั่วไปทั้งในและนอกเมือง แมแตริมถนนใหญ แตผิวมักฟอกขาวหรือมีสภาพหงิกยน และผลออกน้ําตาลเขมหรือดําคล้ํา ในที่ที่มีมลภาวะ พบขึ้นมากตามตนนนทรีในเขต กทม. คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 11 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 12. สังเกต! ปลายใบมีฝา/ผลึกสีขาว 1 ซม คลายเกล็ดน้ําแข็ง ปลายใบมักเกยซอนกัน หัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็ง Pyxine cocoes วงศ Physciaceae ลักษณะเดน แตกหนอเปนผงแปง ตามขอบแขนงใบ • ไลเคนประเภทใบ ผืนใบสีเขียวเทา หรือเทาซีด ขึ้นติดนาบแนนบนวัตถุที่เกาะ • ปลายแผนใบมักเกยซอนทับกัน และมีลักษณะคลายฝาสีขาวหรือผลึกเกล็ดน้ําแข็งเกาะอยู แนใจไหม ? เช็คความแตกตางกับ • แตกหนอเปนผงแปงตามขอบแขนงใบ ริ้วแพร หรือยัง ? • ผลเปนเม็ดแบน กลม สีดํา แตไมคอยพบออกผล การกระจาย ดูหนา 13 พบไดทั่วไปทั้งในและนอกเมือง แมแตริมถนนใหญ และขึ้นเยอะมากในพื้นที่เกษตรที่มีการใชปุยมาก ริมแผนใบมักฟอกขาว ในที่ท่มมลภาวะ ในเขตกทม.ไมพบออกผล ี ี 1 ซม สิวหัวชางจิ๋ว Anthracothecium ผล กลมนูน กึ่งฝงจม กึ่งโผล วงศ Pyrenulaceae เห็นรูสปอรตรงกลาง ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง แผนสีขาวเทา แตกระแหงเปนรองรางแห • ผลกลมนูนผุดขึ้นมาคลายภูเขาไฟ กึ่งจมกึ่งโผล ขนาดเล็กมาก สีน้ําตาลเขม หรือดํา เห็นรูสปอรตรงกลางไดชัด การกระจาย พบไดทั่วไปทั้งในและนอกเมือง แตสิวหัวชางชนิดที่มีผลขนาดใหญมักพบในที่อากาศดี โดยเฉพาะในปาดิบ คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 12 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 13. กลุมทนทาน สังเกต! ปลายใบเบียดกันแนน 1 ซม จนนูนเปนลอนๆ ริ้วแพร Dirinaria วงศ Physciaceae แนใจไหม ? เช็คความแตกตางกับ หัตถทศกัณฑฯ หรือยัง ? แตกหนอเปนกระจุกผงแปง ดูภาพขางลาง ดูคลายขนมถวยฟู บอกไดไหม ตัวไหนเปนตัวไหน ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทใบ สีเขียวเทาหรือเขียวตองออน ขึ้นติดนาบแนนกับวัตถุที่เกาะ • แขนงใบเบียดกันแนน บีบนูนขึ้นเปนลอน ดูคลายผาแพรยับยน • แตกหนอเปนกระจุกผงแปงกลมๆ คลายขนมถวยฟู หรือดอกกะหล่ํา ริ้วแพร • ผลสีน้ําตาลหรือดํา มีขอบสีเดียวกับผืนไลเคน 1) กระจุกผงแปง แตไมพบสรางผลในกรุงเทพ เหมือนขนมถวยฟู การกระจาย 2) ใบเบียดเปนลอนนูน พบทั่วไป ทั้งในและนอกเมือง บางครั้งพบขึ้นใกลถนน หัตถทศกัณฑกมน้ําแข็ง ุ (หนา 12) 1) ผงแปงตามขอบแขนงใบ 2) ใบแผกางราบๆ คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 13 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 14. ผลของไลเคนลายเสนตางๆ 1 ซม ที่พบในกรุงเทพฯ ลายเสน กลุม Graphid วงศ Graphidaceae ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง ผืนดวงมักเปน สีขาวเทา หรือเขียวมะกอก • ผลมีลักษณะเหมือนลายเสนสีดําหรือขาว ขอบผลยกเปนสัน ดูคลายริมฝปาก • บางชนิดออกผลติดกันเปนรูปแฉกหรือดาว บางชนิดที่พบในปาเรียงตัวคลายอักษรจีน การกระจาย เปนกลุมใหญ มีมากมายหลายชนิด ขึ้นกระจายทั่วไป โดยเฉพาะในเขตรอน พบไดตั้งแตในปา ตางๆ ถึงตามสวนในเมืองใหญ ความทนทานมลภาวะแตกตางตามชนิด หลายชนิดทนทาน และพบไดบอยในกรุงเทพฯ โดยเฉพาะบนตนลั่นทม 1 ซม ชวงกําลังจะออกผล ผลสีเขียว รอยเหรียญ Lecanora วงศ Lecanoraceae ลักษณะเดน ขอบผล ยกนูนสูง • ไลเคนประเภทดวง/ผง ผล กลมแบน สีเดียวกับผืนไลเคน สีน้ําตาล เปนปุมๆ คลายสายลูกปด ผืนไลเคนสีเขียวเทาหรือสีเทา • ผลกลมแบน สีน้ําตาลออน หรือสีเขียวออน มีขอบสีเดียวกับผืนไลเคน เปนปุมๆ เหมือนสายลูกปด และยกนูนสูงกวาตัว ผล จึงเห็นขอบไดชัดเจน ดูคลายเหรียญสิบบาท มักออกผลยุบยับเต็มผืนไลเคน การกระจาย พบทั่วไปทั้งในเมืองและนอกเมือง ไมคอยพบผลสีเขียวในกรุงเทพฯ คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 14 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 15. 1 ซม ผล กลมแบน สีดํา ขอบผล สีเดียวกับ ธิดามะกอกดํา ผืนไลเคน ไมยกสูง Rinodina ชัดเจน ตองดูดีๆ วงศ Physciaceae ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง ผืนไลเคนสีเขียวมะกอก หรือเขียวขี้มา • ผลกลมแบน สีน้ําตาลเขมถึงสีดํา ขอบสีเดียวกับผืนไลเคน ไมยกนูนสูงขึ้นมากนัก จึงเห็นไมชัดเจน การกระจาย พบทั่วไป แตเนื่องจากมีขนาดเล็กและสีกลมกลืนกับไลเคนอื่นๆ โดยเฉพาะเมื่อขึ้นอยูในดงไฝพระอินทร ทําใหมองขามไปได งาย 1 ซม ผลเปนรองหยัก หลังตุกแก Arthonia วงศ Arthoniaceae ลักษณะเดน ผลสีน้ําตาลออน • ไลเคนประเภทดวง/ผง ผืนสีขาวเทา มักมีรอยแตกระแหง ดูคลายนาแหง • ผลมีรูปรางไมแนนอน ที่พบในกรุงเทพมักมีลักษณะคลายรองหนองน้ําสีดํา น้ําตาล ถึงแดงเขม ดูคลายฟนกรามอุดยา การกระจาย พบทั่วไป บางครั้งใกลถนน คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 15 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 16. ผลโดรายากิแบบตางๆ ที่พบในกรุงเทพฯ 1 ซม กลุมโดรายากิ Bacidia & Caloplaca วงศ Bacidiaceae & Teloschistaceae ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียวอมเทา เขียวตองออน ถึงเขียวเขม • มักแตกหนอเปนฟอง/ผงแปง ทําใหผิวผืนไลเคนดูขรุขระ หรือขยุกขยุย • ผลอวบเปง สีครีม หรือสีน้ําตาลออนถึงเขม • Bacidia ตอนเปนผลออน รูปรางจะออกกลมแบน และเห็นขอบสีออนชัดเจน เมื่อแกขึ้น ผลจะเปงขึ้นเรื่อยๆ จนกลมนูน รูปรางเบี้ยวคลายเห็ดหูหนู และไมเห็นขอบ • ผล Caloplaca เห็นขอบสีออนไดตลอด ตั้งแตผลออนถึงผลแก การกระจาย พบขึ้นนอกเมืองมากกวาในเมือง 1 ซม ระวังสับสนกับรอยรู! ไหทอง หนึ่งผล-หนึ่งรู ไหทองโรยขมิ้น Laurera benguelensis วงศ Trypetheliaceae ลักษณะเดน รอยรู หนึ่งผล-หลายรู • ไลเคนประเภทดวง/ผง ในสภาพดี ผืนไลเคนจะเปนสีเขียวและมักมีผงฝุนสีเหลืองถึงสม เหมือนมีผงขมิ้นโรยหนา จนบางทีแลเห็นเปนเหลืองสมทั้งผืนแตไกล แตที่มีมลภาวะผืนไลเคนมักฟอกขาว • มักออกผลจํานวนมากติดกันแนนทั้งผืน ตัวผลดูคลายกระปุกหรือไหกระเทียมดองสีเหลือง มีรูหนึ่งรูตรงกลาง การกระจาย พบขึ้นนอกเมืองมากกวาในเมือง คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 16 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 17. 1 ซม พริกไทยรอยเม็ด Trypethelium tropicum วงศ Trypetheliaceae ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง สีเขียวถึงเขียวขี้มา ผิวเรียบมัน แตบางครั้งอาจดูยน • ออกผลสีดําดานคลายเมล็ดพริกไทจํานวนมาก กระจายเปนกองๆ ตัวผลมักเชื่อม ติดกัน แตยังเห็นผลเดี่ยวๆ แตละผลมีหนึ่งรู เมื่อสปอรแตกจะดูคลายเมล็ดพริกไทยระเบิดได การกระจาย พบขึ้นนอกเมืองมากกวาในเมือง 1 ซม สาคูถั่วดํา Glyphis กลุมลายเสนผลรวม Glyphis & Sacographa วงศ Graphidaceae ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทดวง/ผง • ผลหลายผลเชื่อมรวมเปนกอนเดียวกัน ดูเผินๆ คลายขนมเม็ดแมงลัก เมื่อสองใกลๆ จะเห็นรูสปอรหลายรู การกระจาย เปนไลเคนวงศเดียวกันกับพวกลายเสน แตละชนิดอาจมีความทนทานตอมลภาวะ อากาศตางกัน เทาที่สังเกตในเบื้องตน พวกสาคูถั่วดํา (Glyphis) มักจะทนไดคอนขางดี บุงขนเทา Sacographa บางครั้งพบขึ้นใกลถนน ในขณะที่พวกบุงขนเทา (Sacographa) จะออนไหวกวา และพบไดงายนอกเมือง คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 17 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 18. 1 ซม สาวนอยกระโปรงบานบางกอก Physcia dimidiata วงศ Physciaceae ลักษณะเดน • ใบขนาดเล็ก ขอบใบหยักละเอียด แผพลิ้ว บานเหมือนระบายชายกระโปรง • ตัวใบเผยอขึ้นมา ไมแนบติดวัตถุท่เกาะ ี อยางหัตถทศกัณฑกุมน้ําแข็งหรือริ้วแพร • อาจเห็นรากเทียมเสนเดี่ยวสีขาวใกลขอบใบ • แตกหนอเปนฟองผงแปงเยอะมากตรง กลางผืนไลเคน ดูเหมือนดอกกะหล่ํา • ไมพบผล การกระจาย อาจเห็นรากเทียมสีขาวเปนเสนเดี่ยว ชอบที่คอนขางชื้น ไลเคนสกุลนี้สวนใหญไมทน มลภาวะ แตชนิดที่พบในกรุงเทพฯ คอนขาง ทนทาน บางครั้งพบขึ้นใกลถนนใหญ 1 ซม แปงมณโฑ Chrysothrix วงศ Chrysothricaceae ลักษณะเดน • ผงฝุนสีเขียวตองออนสดใส บางครั้งสีเหลืองออย • ไมพบออกผล การกระจาย พบนอกเมืองมากกวาในเมือง คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 18 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 19. กลุมอากาศดี ผักกาดหนอแทง แตกหนอเปนแทง Parmotrema tinctorum เล็กๆ ทั่วใบ วงศ Parmeliaceae ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทใบขนาดใหญ สีเทาขาว หรือเขียอมเทา ขอบใบโคงมน คลายใบผักสลัดโอคลีฟ • หนาใบสีเทาเวลาแหง สีเขียวเวลาเปยก ใตใบสีน้ําตาลดํา • แตกหนอเปนแทงเล็กๆ ทั่วใบ • ไมพบผล การกระจาย พบไดทั่วไปตามตนไม สวน และปาตางๆ ถาสภาพ อากาศดี มักพบขึ้นบนกิ่งไมมากกวาบริเวณลําตน ปจจุบนไมพบในเขต กทม. ั 1 ซม ผักกาดหนอฟอง Parmotrema praesorediosum วงศ Parmeliaceae ลักษณะเดน • ไลเคนประเภทใบขนาดใหญ สีเทาขาว หรือเขียวอมเทา ขอบใบหยักหยิกเหมือนใบผักกาดหอม • หนาใบสีเทาเวลาแหง สีเขียวเวลาเปยก ใตใบสีน้ําตาลดํา • แตกหนอเปนฟองผงแปงริมขอบใบ • ไมพบผล แตกหนอเปนฟอง การกระจาย ผงแปงริมขอบใบ พบไดทั่วไปตามตนไม สวน และปาตางๆ ถาสภาพ อากาศดี มักพบขึ้นบนกิ่งไมมากกวาบริเวณลําตน ปจจุบันไมพบในเขต กทม. คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 19 มูลนิธิโลกสีเขียว
  • 20. ไลเคนอื่นๆ ที่อาจพบในกรุงเทพ ไลเคนเหลานีพบในที่ที่อากาศคอนขางดีในกรุงเทพและปริมณฑล แตเรายังไมมีขอมูลมากพอเกี่ยวกับมัน ้ ปริศนา Cryptothecia แพนเคก Dimerella ? วงศ Pyrenulaceae ? ยังมีไลเคนอีกมาก รอคอยใหคนพบ ชวยกันออกไปสํารวจ และถายภาพมาดูกัน รีบสงมากอน “คูมือนักสืบสายลม” จะตีพิมพตนป 2553 นะ เผื่อเราไดเอาลง ในหนานี้ไงละ ไมทราบชนิด แหลงเรียนรูเพิ่มเติม พิพิธภัณฑไลเคน หนวยวิจัยไลเคน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยรามคําแหง หัวหมาก กทม.10240 โทร: (662) 310-8395 แฟกซ: (662) 310-8395, (662) 310-8416 อีเมล: lichen@ru.ac.th เว็บไซต: www.ru.ac.th/lichen/herbarium วนารักษ ไซพันธแกว และคณะ (2550) คูมือนักสํารวจไลเคน ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม จัดทําโดย British Council เชียงใหม สุวฒน อัศวไชยชาญ (2536) “ไลเคน.. มหัศจรรยของพืชในโลกใบจิ๋ว” นิตยสารสารคดี ฉบับที่ 96 ปที่ 8 เดือนกุมภาพันธ ั 2536 ชวยเราปรับปรุงคูมือฉบับนี้กอนลงทุนจัดพิมพ สงความคิดเห็นมาที่ ฝายกิจกรรม มูลนิธโลกสีเขียว 394/46-48 ถนนมหาราช เขตพระนคร กทม. 10200 ิ โทร. 0-2622-2250-2 โทรสาร 0-2622-2366 หรืออีเมลถึง สรณรัชฎ กาญจนะวณิชย oykan@hotmail.com คูมือนักสืบสายลมฉบับทดสอบ 20 มูลนิธิโลกสีเขียว