Про

1. Ил уурхайн тэсэлгээний
ажлын тооцоо
Өгөгдөл:
 Экскаватор, автосамосвал
 Чулуулгийн цавшлын ангилал
 Ашиглагдах чулуулгийн төрөл
 Цооногийн нөхцөл
 1-р ажлын өгөгдөл, тооцооны үзүүлэлтүүд
1. Gш, Gс – үзүүлэлтүүдийг 1-р ажлаас авч чулуулгийн тэслэгдэх чанарын
зэрэглэл, тэсрэх бодисын жишиг хувийн зарцуулалтыг В.В.Ржевскийн
аргачлалаар тодорхойлно.
qж = 0.4 ∙ (Gш + Gши + Gс) + 4 ∙ 훾ч, г/м3
Gш – чулуулгийн шахалтын бат бөхийн хязгаар
Gши – чулуулгийн шилжрэлтийн бат бөхийн хязгаар
Gс – чулуулгийн суналтын бат бөхийн хязгаар
훾ч – чулуулгийн нягт, т/м3
2. Тэсрэх бодисын тооцооны хувийн зарцуулалтыг В.В.Ржевскийн аргачлалаар
тодорхойлно.
qт = 10−3 ∙ qж ∙ Ктб ∙ Кцб ∙ Кца ∙ Кдб ∙ Киг ∙ Кэз, кг/м3
Ктб – тэсрэх бодисыг жиших коэффициент
Кцб – цэнэгийн бөөгнөрлийг тооцох коэффициент
Кца – чулуулгийн цавшлын зэргийг тооцох коэффициент
Кдб – чулуулгийн дундач бутлагдлыг тооцох коэффициент
Киг – ил гадаргын тоог тооцох коэффициент
Кэз – цооногийн цэнэгт хамаарах эзлэхүүнийг тооцох коэффициент
3. Цооногийн урт
퐿цо =
Hд
푆푖푛훽
+ 퐿иө
훽 – цооногийн налуу (хэвтээ гадаргатай үүсгэх), град

2. 퐿иө – илүү өрөмдлөгийн урт, м
퐿иө = (10 ÷ 15) ∙ dцо
dцо – цооногийн диаметр, м
4. Цэнэгийн урт
퐿цэ = 퐿цо − 퐿т
퐿т – түгжээсний урт, м
퐿т(20 ÷ 35) ∙ dцо
5. 1м цооногийн багтаамж
2 ∙ Δ, кг/м
푃цо = 0.785 ∙ 푑цо
Δ - цэнэглэлтийн нягт, кг/м3
6. 1 цооногт орох тэсрэх бодис
푄тб =
2
4
휋 ∙ 푑цо
∙ 퐿цэ ∙ Δ, кг
7. Тэслэх нөхцөлөөр тодорхойлогдох улны эсэргүүцлийн шугам
푊 = √
2 ∙ 퐿цэ ∙ Δ
휋 ∙ 푑цо
4 ∙ Hд ∙ 푚 ∙ qт
, м
푚 – цооног ойртолтын коэффициент, 푚 = 1.4 ÷ 0.6
8. Өрөмдөх нөхцөлөөр тодорхойлогдох улны эсэргүүцлийн шцгам
푊ө = 퐶 + Hд ∙ 퐶푡푔훼, м
C – доголын ирмэгээс 1-р эгнээний цооног хүртэл зөвшөөрөгдөх аюулгүйн
зай, м

3. 훼 – доголын хажуугийн налуугийн өнцөг, град
9. 푊 ≥ 푊ө нөхцөлийн биелэлт
Тайлбар: тухайн нөхцөл биелэгдэхгүй тохиолдолд өрөмдөх болон тэслэх
ажиллагаа талаас боломжийн бусад арга хэмжээ авч тооцоог
шинээр хийнэ.
10. Цооног хоорондын зай
а = 푊 ∙ 푚
11. Цооногуудын эгнээ хоорондын зай
в = а буюу эсвэл в ≈ 0.85 ∙ а
12. Тэсэлгээний ажлын графикийг уулын ажлын хэмжээ, уурхайн хэмжээсүүд,
аюултай бүсүүд, эргэлтийн хөрөнгийн эргэц зэрэг олон хүчин зүйлтэй
уялдуулж тодорхойлно.
13. Нэг удаагийн тэсэлгээнд хамрагдах чулуулгийн хэмжээ буюу тэсэлгээний
блокийн эзлэхүүн
푉б =
퐴ж
푁ат
, м3
푁ат – жилд хийх тэсэлгээний тоо
푁ат =
365 − 푁аб
Тт
푁аб – жилд ногдох амралт, баяр ёслол ба тэсэлгээ хийхгүй өдрүүд (15 хоног)
Тт – тэсэлгээ хийх мөчлөг, хоног
14. Тэсэлгээний блокод хамаарах цооногийн тоо
14.1. Нэг цооногт ногдох чулуулгийн хэмжээгээр
Nб1.1 =
푉б
[(푛эг − 1) ∙ в + 푊] ∙ Hд ∙ а
14.2. Цооногийн ерөнхий нийлбэрээр

4. Nб1.2 = 푛эг ∙
퐿б
а
푛эг
≈ Σ Nц푖
푖=1
퐿б – тэсэлгээний блокийн урт, м
15. Нэг метр цооногоос гарах уулын цул
g =
[(푛эг − 1) ∙ в + 푊] ∙ Hд ∙ а
푛эг ∙ 퐿цо
, м3/м
Тэсрэх бодисыг жиших
Ктб – коэффициентийн үзүүлэлт
Тэсрэх бодис Ктб Тэсрэх бодис Ктб
Гранитол-1 1.15 Акватол ГЛТ-20 1.08
Гранитол 7А 0.86 Акватол ГЛТ-20 1.20
Карбатол ГЛ-10В 0.79 Ифзанит Т-60 1.10
Гранулит С-6М 1.13 Граммонит 79/21 1.0
Скальный аммонит N1 0.80 Гранулит М 1.13
Алюмотол 0.83 Акватол АВ 1.2
Гранулит АС-8 0.89 Гранулотол 1.2
Игданит 1.13 Карбатол 15т 1.42
Граммонит 30/70 1.14 Гранулиты УП 1.13
Порэмиты 1.20 Гранулиты УП 1.13
Аммонит 6ЖВ 1.00 Сибирит 1.20
Граммонит 79/21 1.00 Аммонал 0.90
Чулуулгийн цавшлын зэрэглэл
зэрэглэл
Чулуулаг
Байгалийн ан
цавуудын
хоорондох
дундач зай, см
Чулуулаг дахь хэсэгшлүүдийн
хувь хэмжээ, %
>30 см
>70 см
>100 см
I Онцгой цавшилтай <10 <10 0 0
II Их цавшилтай 10÷50 10÷70 <30 <5
III Дунд зэрэг цавшилтай 50÷100 70÷100 30÷80 5÷40
IV Бага цавшилтай 100÷150 100 80÷100 40÷100
V Цул, онцгой том >150 100 100 100

5. хэсэгшилтэй
Тэсэлгээний ажлын нөхцөл
2-р ажлын өгөгдөл
Хувилбар
Чулуулгийн
цавшлын
зэрэглэл
Ашиглагдах
чулуулаг
Цооногийн
нөхцөл
Экскаватор
автосамосвал
1
II III
Ашигт малтмал
Хөрсний чулуулаг
Хуурай
Чийгтэй
Hд = 10м, ЭКГ-5А
27-40тн даацтай
автосамосвал
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
III IV
Ашигт малтмал
Хөрсний чулуулаг
Хуурай
Чийгтэй
Hд = 12.5м, ЭКГ-8И
40-80 тн даацтай
автосамосвал
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
II IV
Ашигт малтмал
Хөрсний чулуулаг
Чийгтэй
Хуурай
Hд = 15м, ЭКГ-12.5
60-110 тн даацтай
автосамосвал
22
23
24
25
26
27
28

6. 29
30
31 III V
Ашигт
малтмал
Хөрсний
чулуулаг
Чийгтэй Хуурай
Hд = 10м,
ЭКГ-5А
27-40тн
даацтай
автосамосвал