1. ARTELAN BATEN
IRUZKINA EGITEKO
JARRAIBIDEAK
LH BATXILERGOA
2011/2012 IKASTURTEA

2. AURKIBIDEA
1.
2.
3.
4.
5.
Sarrera
Iruzkinaren atalak
Arkitektura
Eskultura
Pintura

3. SARRERA

Artelan baten komentaketa edo iruzkina
egiteak zera esan nahi du:




irudi horretan ikusten ditugun elementu eta
alderdiak deskribatu eta aztertu.
Artelanak transmititzen duena azaldu.
Egilearen gaineko datuak eta bere lanaren
ezaugarriak ezagutzen badugu.
Artelana sortu den testuingurua.

4. IRUZKINAREN ATALAK
IRUZKINA
IDENTIFIKAZIOA
AZTERKETA
FORMALA
AZTERKETA
ESTETIKOA

5. ARTELANAREN IDENTIFIKAZIOA
Izena edo izenburua
 Kokalekua
 Egilea edo egileak
 Noizkoa den


6. AZTERKETA FORMALA
Diziplinaren arabera azterketa formalak
pauso desberdinak jarraituko ditu:
-
Arkitektura
Eskultura
Pintura

7. AZTERKETA ESTETIKOA




*Autore edo egilearen erreferentzia
*Testuingurua: joera estetikoekin eta egoera
soziopolitikoarekin lotu.
*Lanaren gaia edo eduki ikonografikoa
testuinguruarekin loturik.
*Artistaren asmoak eta arrazoiak lanean
nola gauzatzen diren argiturik, egin zen garaian
eta ondoren izan duen eragina, aurrerapena edo
haustura ekarri zuen zehaztuz.

8. 
Iruzkin baten garapenak argia izan behar du. Hala
ere, askotan, elementu formalen azterketak garai
hartako
estilo
artistikoaz
edo
gizarte
testuinguruaz hitz egitera bultza gaitzake.
Horrela, gaiaren garapenak ordenatu eta ongi
antolatua izan beharko du, baina ez dira atal
hauek modu itsu eta zurrun batean jarraitu behar,
ideia eta kontzeptu ezberdinak erlazionatzeko eta
harreman
hauek
ongi
antolatzeko
eta
ordenatzeko gaitasunak emango baitu iruzkinaren
maila.

9. LAN ARKITEKTEKTONIKOEN
AZTERKETA FORMALA
Aztertu beharreko alderdiak:

oin mota

materiala

elementuen deskripzioa

eraikinaren bultzadak - indarren oreka

Eraikinaren beste berezko osagaiak:





barne espazioaren kontzepzioa
Hutsarte kopurua
Barne argiaren kontzepzioa
Eraikinak: galeriak, triforio, edo eratxitako galeriak
dekorazio-elementuak

10. ESKULTUREN AZTERKETA
FORMALA
Aztertu beharreko alderdiak:












gaia
erabilitako materialak
Kokapena
mukulu edo erliebe mota
aurkezpen mota
formaren azterketa
materialen ehundura eta akaberak
modelatze lanak
Konposizioa
mugimenduaren irudikapena
adierazkortasun edo espresibitatea
eskulturaren eta inguruko espazioaren arteko erlazioa.

11. PINTUREN AZTERKETA
FORMALA
Aztertu beharreko alderdiak:










gaia
mota (olioa, akuarela, akrilikoa, enkaustikoa, pastela edo
freskoa)
euskarria (ohola, papera, horma, ganga...)
artelana pintatu den modua (pintzelkada mota, nola erabili
duen,...)
Konposizioa
kolore mota
argi mota
espazioaren irudikapen mota (perspektiba, dimentsioa,
sakontasuna...)
irudien irudikapen mota, beraien adierazkortasuna,...
Pertsonaien adierazkortasuna

12. ARKITEKTURA
AZTERKETA FORMALEKO
ALDERDIAK

13. OIN MOTAK
Laukizuzena
Basilikala
Zirkularra

14. OIN MOTAK (II)
Latin gurutzekoa
Greziar gurutzekoa

15. MATERIALAK
Zura
Adreilua
Pezoa edo Adobea

16. MATERIALAK (II)
Harri horma
Landugabeko harria

17. MATERIALAK (III)
Harlandua edo harri-silare
Harlandu horma
Harlanduxka

18. HARLANDUAK
Luzeko estekadura
Zeharkako
estekadura
Luze-zeharkako
estekadura

19. MATERIALAK (IV)
hormigoia
beira

20. ELEMENTUEN DESKRIPZIOA


Behetik gora deskribatu behar dira.
Bi elementu mota bereiztuko ditugu:


Euskarriak edo elementu eusleak:
Elementu eutsiak edo estalkiak:

21. EUSKARRIAK EDO ELEMENTU
EUSLEAK


Hormak (materialak)
Zutarriak



Zutarri atxikiak
Zutabeak – Ordenak
Arkuak

22. ZUTARRIAK

Ebakidura poligonaleko euskarri edo elementu
eusleak.
Zutarri atxikia

23. ZUTABEAK


Ebakidura zirkularreko
euskarri edo elementu
eusleak.
3 alde edo elementu:



Oinarria edo harroina
Enborra edo ardatza
Kapitela

24. ZUTABEAK (II)
Joniarra
Corintiarra
Doriarra

25. ZUTABEAK (III)
Toscanarra
Konposatua

26. ARKUAK – uztai itxurako elementu eutsiak
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Giltzarria
Dobela edo ziria
Arkugainera/Estradosa
Inposta
Arkubarnera/Intradosa
Gezia
Argia, baoa
Kontrahorma

27. ARKUAK (II) - motak
Erdi-puntukoak edo zirkulo
erdikoak
Zorrotzak edo ogiba
arkuak
Ferra arkuak

28. ARKUAK (III)
Beheratuak
Kanopialak
Gingildunak

29. ELEMENTU EUTSIAK EDO
ESTALIAK






Dintelduna
Arkitrabeduna
Zureria
Teilatuak
Ganga – Moldeak
Kupula - Motak

30. ESTALKI DINTELDUNAK


Lehen estalkiak
Arazoa: horma eta
zutabeen beharra

31. ESTALKI ARKITRABEDUNA


Zutabe eta alboetako hormen
gainean bermatzen da habe
horizontalez itxuraturiko
egitura bat, eta haren gainean
eraikitzen da estalkia.
Entablamendu: arkitrabe
sistema osatzen duten
elementu multzoa.

32. TEILATUAK




Ageri dituen isurialdeen
arabera
Isuri bikoak
Hiru / Lau isurikoak.
SABAI KASETOIDUNA:
eraikin baten barne
espazioaren goialdean
erazertzen den zurezko
edo igeltsuz egindako
estruktura horizontala.

33. GANGAK

Material batzuen eskasiak eta zutaberik gabeko
espazio zabalagoak eta gardenagoak sortu
nahiak bultzaturik sortu ziren gangak.

Zintra bidezko eraikuntza-lana eskatzen du.

34. GANGA MOTAK

ZIRKULU ERDIKO GANGA EDO UPEL GANGA
– Zirkulu erdiko arkuaren sakoneko luzapena da.

35. GANGA MOTAK (II)

ERTZ GANGA – Zirkulu erdiko bi gangak
perpendikular ebaki ondoko emaitza.

36. GANGA MOTAK (III)

GANGA ZORROTZA edo OGIBA GANGA – Arku
zorrotzaren sakoneko luzapena.
• ZEHAR ARKUAK
edo GERRIKO
ARKUAK: ganga
GERRIKODUNAK

37. GANGA MOTAK (IV)

GURUTZE GANGA – Bi ganga zorrotzek
perpendikular ondoko emaitza da.

38. KUPULAK


Oin karratuko espazio bat
estaltzeko, uztai bat
beraren ardatz bertikalean
birarazi ondona sorturiko
egituraren itxurako
estalkia.
Arazo handiena: prisma
karratuaren eta kupularen
oinarrian ageri den
eraztun zirkularraren
arteko igarobidea nola
zehaztu.

39. KUPULAK (II)

ZINBORRIOA edo DOMOA: Gurutzaduraren
gainean eraikitako dorru moduko bat. Oin
karratukoa edo poligonalekoa izaten da.

40. KUPULAK (III)

MASKOR GAINEKO KUPULA:

Maskor edo Petxina izeneko elementuez baliatzen da →
aldeak barrurantz kurbaturik ageri dituzten triangelu
konkaboak dira.

41. KUPULAK (IV)

TRONPA GAINEKO KUPULAK: Gangatxo irten
batzuk erabiltzen ditu bermatzen den perimetroa
oktogonal bilakatzearren.

42. KUPULAK (V)



DANBORRA: Kupula
goratu ohi den zilindro
itxurako gorputza.
KUPULA ATALDUNA:
azalera, barne nahiz
kanpoaldekoa, laranja
baten moduan
ataletan banaturik
ageri duena da.
LINTERNA

43. ERAIKINEN BULTZADAK
Kontrahormak edo ostikoak
 Arbotanteak
 Exedrak


44. KONTRAHORMAK

45. ARBOTANTEAK

46. EXEDRAK

Esfera laurdeneko kupula
batzuk dira. Maiz kupula batek
alboan eragiten dituen
bultzadak indargabetzeko
erabiltzen dira.

47. BESTE BEREZKO OSAGAIAK

barne espazioaren
kontzepzioa


Egituraketa
 Espazio zentralizatua
 Bide espazioa
neurriak

48. DEKORAZIO ELEMENTUAK




Hormetan estaldurak
Pinturak
Eskulturak
Ugaritasuna –
urritasuna

49. ESKULTURA
AZTERKETA FORMALEKO
ALDERDIAK

50. MATERIALAK eta ESKULTURA
PROZEDURAK

Tradizioari jarraituz, materialak gehituz edo kenduz lortu
izan da eskultura-irudia.

MATERIALA GEHITUZ BIDERATZEN DIREN
PROZEDURAK:

BUZTINA: materiala moldatuz lortzen da irudia, eta material
bereko beste kopuru batzuk gehitu dakizkioke sorturiko
irudiari.

51. MATERIALAK eta ESKULTURA
PROZEDURAK (II)

MATERIALA KENDUZ BIDERATZEN
DIREN PROZEDURAK:

ZIZEL-LANAK: Zizelatu egiten da landu
beharreko materialaren blokea.

52. MATERIALAK eta ESKULTURA
PROZEDURAK (III)

ZURA

Gubia, zizel edo trintzen
bitartez lantzen da,
zurezko edo brontzezko
mailuaz joz.

53. MATERIALAK eta ESKULTURA
PROZEDURAK (IV)

BOLIA
HEZURRA, ADARRA

54. MATERIALAK eta ESKULTURA
PROZEDURAK (V)

HARRIA

Kareharriak erabilienak
Marmolak eta alabastroak
estimatuenak

55. MATERIALAK eta ESKULTURA
PROZEDURAK (VI)

BRONTZE-GALDAKETA:
 Molde baten beharra - buztina, argizaria

56. MATERIALAK eta ESKULTURA
PROZEDURAK (VII)

Beste materialak: Burnia, plastikoa, etab.

57. KOKAPENA
Eskultura monumentala
Eraikin baten aurrealdean dagoen
Hiri izaera: idulki baten gainean
iturrietan
garaipen arkuetan
zutabeetan...
Hileta eskultura
Erretaulak (osagaiak: kaleak, atikoa eta teilatutxoak)
Aldareak
...

58. MUKULU EDO ERLIEBE MOTA
ERLIEBEA: Eskultura-lana egina dagoen
plano orokorretik kanpoaldera gutxi
gora-behera irtenaz nabarmentzen
denean.
BAXUERLIEBEA: gorputzen bolumena
dauden planotik erditik behera irteten
direnean.
ERDIERLIEBEA: bolumena
erdia irteten denean.

59. MUKULU EDO ERLIEBE MOTA
(II)
GOIERLIEBEA: bolumena
erditik gora irteten
denean.
BARNE-HUTSA:
bolumena planotik
irteten ez denean.

60. AURKEZPEN MOTA – Mukulu
biribila
MUKULU BIRIBILA: Gorputzen
bolumena bere dimentsio
guztietan landu denean.
BUSTO: Bularretik gora eginiko
erretratua.
GORPUTZ ENBOR: Gerritik gora
eginiko erretratua.

61. AURKEZPEN MOTA – Mukulu
biribila
GORPUTZ OSOA ageri
denean, posturaren
arabera izendatuko
ditugu.
ESERIA
OTOIZLARIA

62. AURKEZPEN MOTA – Mukulu
biribila
ETZANA
ZALDIZKOA

63. FORMAREN AZTERKETA
NATURALISTA (objetu errealisten irudikapena ingurune
naturalean) - ANTINATURALISTA
ESTEREOTIPATUA (aldaketarik gabe errepikatua):
AURREZ AURREKOTASUNA
HIERATISMOA: Espresibitaterik ez.
Seriotasuna.
HIERARKIZAZIOA

64. FORMAREN AZTERKETA (II)

IDEALIZATUA

65. FORMAREN AZTERKETA (III)

IKUSPEGI NAGUSIA
 (aurrez aurre edo
eskortzoa)
HAINBAT IKUSPUNTUKO
IKUSPEGIA

66. MATERIALAREN EHUNDURA
ETA AKABERAK
Leundua
 Zimurtsua - Toles eta zimurren modelatze
lana zehaztuz – xehetasunen aurkezpena
 Lan gestuala edo espresionista


67. MODELATZE LANA
Leuna
 Argi-iluna
 Argiaren eragina


68. KONPOSIZIOA

Forma geometriko
baten barruan
inskribaturik dagoen
azaldu.

69. KONPOSIZIOA (II)

Simetria-ardatza, lerro
diagonalak edo
kurbatuen arabera
antolaturik dagoen
azaldu.

70. KONPOSIZIOA (III)

Kontrapostoaren
erabilera

71. KONPOSIZIOA (IV)

Kanon-en erabilera

72. MUGIMENDUAREN
IRUDIKAPENA

Mugimendu eutsia
Mugimendua
garapenean

73. ESKULTURAREN
ADIERAZKORTASUNA

Aurpegia eta keinuaren tratamendua.

74. ESKULTURA ETA INGURUKO
ESPAZIOAREN ARTEKO ERLAZIOA

Bolumenen eta hutsuneen arteko erlazioa.

75. GAIAK
Erretratu naturalista
 Hileta gaia
 Erlijiosoa
 Mitologia
 Kronika
…


76. PINTURA

77. GAIA

Natura hila
Paisaia (idealizatua edo
erreala)

78. GAIA (II): ERRETRATUA

79. GAIA (III)

Kronika-koadroa: gertaeren oroitzapena ospatzeko
egina (garaikoa edo iraganekoa: pintura historikoa)

80. GAIA (IV)

Mitologia
Bliblia – erlijioarekin
lotua

81. MOTA
olioa
akuarela

82. MOTA (II)
akrilikoa

83. MOTA (III)
Enkaustikoa
pastela

84. MOTA (IV)
freskoa

85. EUSKARRIA
Mihisea
 ohola
 papera
 horma
 ganga


86. ARTELANA PINTATU DEN
MODUA

Marrazketa kolorearen aurrean nagusi den edo alderantziz.

87. ARTELANA PINTATU DEN
MODUA (II)

Pintzelkada mota eta nola erabili duen



Pintzelkadak doi-doi sumatzen diren
Teknika xehe zehatza eta lausodurak bideratuz
Pintzelkadak nabarmen sumatzen diren eta
pinturaren trinkotasun, lodiera eta kalitateez
baliatu den:
 Pintzelada trinkoak eta pinturaz beteak
 Finak eta gardenak
 Izaera gestuala

88. ARTELANA PINTATU DEN
MODUA (III)

89. KONPOSIZIOA
Lerro horizontal, bertikal edo kurbatuak
azaltzen diren.
 Simetria
 Itxia edo irekia
 Elementu nagusiak forma geometriko
simple baten barruan inskribaturik dauden
 Egonkortasuna edo bizitasuna


90. KOLORE MOTA
Kolore bizia, leuna edo pasteldua den.
 Lausodurak
 Kolore gamak
 Harmonia edo kontrastea


91. KOLORE MOTA (II)

92. KOLORE MOTA (III)

93. KOLORE MOTA (IV)

94. ARGI MOTA (I)

Fokala

95. ARGI MOTA (II)

Argia naturala bizia

96. ARGI MOTA (III)

Argi naturala zabala eta lasaia

97. ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN
MOTA (I)

Sakontasun sentsazioa

98. ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN
MOTA (II)

Hiru dimentsioko sakontasunaren sentsazioa (irudibildua, perspektiba
konikoa)

99. ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN
MOTA (III)

Beste espazio-interpretazio mota (kubista)

100. ESPAZIOAREN IRUDIKAPEN
MOTA (IV)

Irudia laua

101. IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (I)

Errealista naturalista

102. IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (II)

Idealizatua – estilizazioa

103. IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (III)

Deformazio espresionistak

104. IRUDIEN IRUDIKAPEN MOTA (IV)

Bolumen eta formen aldaketa edo
murrizteak.

105. PERTSONAIEN
ADIERAZKORTASUNA
Aurpegiera eutsikoak
 Aurpegiera aske eta adierazkorra
