IMMovator en TNO werken samen in het project Branche Innovatie Contract iMMovator om innovatieve MKB-bedrijven inzicht te geven in de kansen voor nieuwe diensten door technologische ontwikkelingen, standaarden en bewegingen van de markt. Ook gaat TNO samen met de bedrijven en iMMovator aan de slag om samen eventuele knelpunten op te lossen.

1. Kansen voor het MKB: distributie van
content en diensten over FttH
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum

2. 2
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
In deze presentatie
Breedband is meer dan alleen bandbreedte
kwaliteit, betrouwbaarheid
openheid
Voorbeeld 1: Kwaliteitsverbindingen tussen MKB bedrijven
Voorbeeld 2: Kwaliteitsverbindingen naar consumenten

3. 3
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
In Nederland hebben een goed ontwikkelde
breedband infrastructuur, maar …
(bron: EC, 15th implementation report)
98% huishoudens kan
30 Mbit/s krijgen
2011 90% huishoudens kan
100 Mbit/s krijgen
(bron: digitale agenda.nl van MinEL&I)

4. 4
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
… breedband moet meer diensten ondersteunen
dan alleen triple play met best-effort internet
smart grids
e-education
e-security
e-health
samenwerken op
afstand

5. 5
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Breedband is meer dan alleen bandbreedte
Dekking Open toegang en
concurrentie
• deel bevolking • keuze tussen aanbieders op
• geografische gebieden gegeven infra
• timing van migraties • concurrentie tussen infra’s
Bandbreedte
Kwaliteitsgaranties
• piek, continu • ping, jitter, …
• (a)symmetrie • betrouwbaarheid (“uptime”)
economische en maatschappelijke waarde van breedband

6. 6
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Public internet lane en managed services lane
over één breedband aansluiting
public internet lane managed services lane
VoIP
telefonie IPTV
… …
open gesloten
zonder kwaliteitsgaranties met kwaliteitsgaranties
(“best effort”)

7. 7
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Public Internet lane: discussie over netneutraliteit
Alle diensten bereikbaar
public internet lane via breedband abo?
Of wordt Skype
geblokkeerd of vertraagd?

8. 8
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Uitkomst recente discussie: netneutraliteit in
Nederlandse telecomwet

9. 9
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Kunnen andere diensten óók van kwaliteit in
managed service lane profiteren?
managed services lane managed services lane
VoIP VoIP
telefonie IPTV telefonie distance
… …
learning e-health …
IPTV

10. 10
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Een stapje terug: Waarom is het publieke internet
eigenlijk open?
1. open toegang: dienstaanbieder kan
verbinding door netwerk krijgen DSL kabel fiber
diensten klant
platform
2. interconnectie: alle netwerken zijn aan
elkaar gekoppeld
diensten
platform
klant

11. 11
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Distributie van diensten vraagt om verbindingen
tussen bedrijven en consumenten
dienstaanbieders Beveiligingsfirma B Videoconferencing
provider C
Zorgaanbieder A
tussen
bedrijven
tussen
bedrijven en
consumenten
consumenten
tussen
consumenten

12. 12
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
1. Verbindingen met kwaliteit tussen bedrijven
dienstaanbieders Beveiligingsfirma B Videoconferencing
provider C
Zorgaanbieder A
tussen
bedrijven
consumenten

13. 13
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Verbindingen met kwaliteit zijn te krijgen voor
MKB bedrijven…

14. 14
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Verbindingen tussen bedrijven
1. open toegang: dienstaanbieder kan
verbinding door netwerk krijgen
bedrijf bedrijf
A B

15. 15
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Op papier kunnen verbindingen ook verder
worden gekoppeld …

16. 16
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
… maar in de praktijk blijken koppelingen “specials”
als bedrijven verschillende aanbieders gebruiken
Zorgaanbieder A Videoconferencing
provider C
Netwerk X
Vaak een special:
techniek, standaarden
processen,
Beveiligingsfirma B verantwoordelijkheden
Netwerk Y

17. 17
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
“ … Dit document richt zich alleen op
de koppeling van glasvezelnetwerken.
Alternatieve infrastructuren vallen
buiten het onderwerp en
toepassingsgebied. De aanbevelingen
zijn desondanks voor het grootste deel
ook toepasbaar op EVC’s over
alternatieve infrastructuren. …”

18. 18
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
NPR 5315 praktijkrichtlijn is een flinke stap naar
bredere interconnectie maar er ligt nog meer werk
“Conclusie en aanbeveling – techniek
…Samenvattend betekent dit dat een op 802.1ah gebaseerde ENNI de meest
gewenste variant is. Maar gezien de beperkte ondersteuning van 802.1ah in de
huidige netwerken zal een 802.1ad-interconnectie eerder realiseerbaar zijn. Dit is
waarschijnlijk ook de conclusie van het MEF. De eerste technische specificatie van
het MEF over de ENNI-fase 1 (MEF 26) van begin 2010 is dan ook gebaseerd op
het koppelen van 802.1ad-netwerken. Pas later zullen, mogelijk, de specificaties
voor het koppelen van 802.1ah netwerken worden beschreven in een ENNI-fase 2-
document. …”
“Conclusie en aanbeveling processen
…Voor de realisatie van een ENNI en het leveren van EVC’s hierover zijn een flinke
set afspraken en processen tussen de aanbieders en de klanten noodzakelijk. Deze
processen en afspraken zijn nog geen gemeengoed bij de aanbieders. Het kost
dan ook de nodige moeite om deze goed vast te leggen en vervolgens in te bedden
in de organisaties van de leveranciers. De benodigde afspraken en afstemming van
instellingen zijn op zich niet moeilijk of lastig maar wel nieuw voor de meeste
aanbieders. Er is daardoor nog geen standaard binnen het bedrijf. Het zal daarom
enige moeite kosten om de benodigde processen op te stellen en te borgen binnen
de organisaties… “

19. 19
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Verbindingen tussen bedrijven
1. open toegang: dienstaanbieder kan
verbinding door netwerk krijgen
bedrijf bedrijf
A B
C se o
2. interconnectie: alle netwerken zijn aan a
m verder
elkaar gekoppeld
uit te werken?
bedrijf
A
?
bedrijf
B

20. 20
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen tussen bedrijven
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Ter illustratie: rollenspel tussen Clarity
video en Teleco
Netco
Gemeentelijk theater
Teleco
Clarity video producties
Systeembeheerder Bas Helpdeskmedewerker Youri

21. 21
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen naar consumenten
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
2. Verbindingen met kwaliteit naar en tussen
consumenten
dienstaanbieders Beveiligingsfirma B Videoconferencing
provider C
Zorgaanbieder A
tussen
bedrijven en
consumenten
consumenten
tussen
consumenten

22. 22
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen naar consumenten
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Nauwelijks open toegang tot kwaliteitsverbindingen
naar consumenten en helemaal geen interconnectie
1. open toegang: dienstaanbieder kan DSL Kabel Fiber
verbinding door netwerk krijgen
diensten klant
platform
X/? X/? /?
2. interconnectie: alle netwerken zijn aan
elkaar gekoppeld
X X X
diensten
platform
klant
begin hier

23. 23
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen naar consumenten
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Open toegang tot kwaliteitsverbindingen over FttH
triple play zorg
aanbieder school aanbieder
Verbinding
managed services lane
met gewenste kwaliteit en garanties
daarover
VoIP
telefonie distance over bestaande breedbandaansluiting
learning e-health … en klantapparatuur
parallel aan bestaande diensten
IPTV (IPTV, VoIP telefonie)
HG
STB
PC
LCD TV

24. 24
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen naar consumenten
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Begin in FttH gebieden?
Case om verder
uit t e werken?
“landelijk” netwerk
lokaal fiber netwerk

25. 25
Pieter Nooren en Martin Tijmes
Verbindingen naar consumenten
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Ter illustratie: rollenspel tussen basisschool
‘het Lint’ en Netco
IT ouder Victor
Helpdeskmedewerker Youri
lokaal fiber netwerk
Netco

26. 26
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Samenvattend Dekking Open toegang en
concurrentie
Kwaliteits
Breedband is meer dan Bandbreedte garanties
alleen bandbreedte
Waarde van breedband
Kunnen meer diensten profiteren van
kwaliteit in managed services lane?
erken
Verder uitw
als case?
triple play zorg
aanbieder school aanbieder
managed services lane
VoIP
erken
Verder uitw
telefonie
distance e-health
learning
als case?
…
IPTV
HG
STB
PC
LCD TV

27. 27
Pieter Nooren en Martin Tijmes
TNO-iMMovator workshop
30 juni 2011, Hilversum
Vragen of suggesties?
pieter.nooren@tno.nl
martin.tijmes@tno.nl