1. Chris Rietmeijer
Augustus 2009
Arts-patiënt
communicatie in de
palliatieve fase

2. 2
(niet) anders dan anders
• Niet anders: Opbouw consult vlgs Silverman; met
name fase van “Uitleg en Advies”
• Anders:
– zaak van leven en dood
– meer emotie bij patiënt en familie en arts

3. 3
Niet anders
• Herhaling theorie consult vlgs Silverman
• Met name fase van Uitleg & Advies met frisbee-
methode
• Uit: Onderwijsprogramma “Uitleg & Advies” , 1e
jaar

4. 4
Het consult volgens Silverman
Begin van het consult
Informatie inwinnen
Lichamelijk onderzoek
Uitleg en planning
Beëindiging van het
consult
Structuur
bieden
Relatie
opbouwen

5. 5
Uitleg en advies
Divers onderzoek:
“Meer informatie heeft gunstige
uitwerking op het beloop van de ziekte.”
(“Als de anaesthesist voor de operatie uitlegt hoe
de pijn na de operatie bestreden gaat worden is
er niet alleen minder pijnstillende medicatie nodig,
maar kan de patient ook eerder naar huis.”
Egbert ea, 1964)

6. 6
Uitleg en advies
Ley, 1980:
“Patiënten onthouden maar de helft.”

7. 7
Uitleg en advies
Divers onderzoek:
80% heeft behoefte aan veel informatie
20% niet

8. 8
Uitleg en advies
Tucket ea, 1985:
“Patiënten onthouden informatie veel beter als
deze aansluit op hun beleving en ideeën.”
DAAR DUS NAAR VRAGEN!!!!!

9. 9
Uitleg en advies
Gezamenlijke besluitvorming leidt tot:
– Meer tevredenheid
– Minder bezorgdheid
– Betere “coping”
– Betere medicatie-inname
– Betere bloeddruk
– Betere HbA1c

10. 10
Stelling
Het gaat er niet om wat theoretisch het beste advies is,
het gaat erom met welk advies de patiënt iets kan.

11. 11
Stelling
Tegenwerpingen van de patiënt zijn
waardevolle informatie voor de arts

12. 12
Gezamenlijke besluitvorming =
het toverwoord
• Start met samenvatting van bevindingen tot nu toe,
en formuleer een werkdiagnose
• Vraag naar ideeën/belevingen bij patiënt
• Aansluiting?
Nee? Exploreer!
Ja? Verder!
• Stap voor stap vertellen en vragen

13. 13
Frisbee vs kogelstoten

14. 14
Frisbee
De arts:
– Gebruikt korte zinnen
– Gebruikt eenvoudige bewoordingen
– Vraagt wat de patiënt al weet
– Vraagt hoeveel de patiënt wil weten
– Maakt gebruik van herhalingen

15. 15
Frisbee (vervolg)
De arts:
– Vraagt de patiënt te herhalen wat hij gehoord heeft
– Vraagt de patiënt naar diens ideeën
– Merkt non verbale signalen op en laat dat merken
– Bekrachtigt vragen en tegenwerpingen van de patiënt:
“Blij dat u dat zegt/vraagt”

16. 16
Gezamenlijke besluitvorming

17. 17
Arts-patiënt
communicatie in de
palliatieve fase

18. 18
(niet) anders dan anders
• Niet anders: Opbouw consult vlgs Silverman; met
name fase van “Uitleg en Advies”
• Anders:
– zaak van leven en dood
– meer emotie bij patiënt en familie en arts

19. 19
Anders
• Zaak van leven en dood
• Complexe problematiek (somatisch-psychosociaal,
spiritueel)
• Slechte communicatie kan grote gevolgen hebben
• Goede communicatie kan erg helpen
• Meer emotie bij patiënt en familie
• Meer emotie bij arts

20. 20
Blokkades in de communicatie
Blokkades bij de arts:
Voorbeelden:
• schuldgevoel bij de huisarts over een aanvankelijk
gemiste diagnose
• Angst bij de huisarts voor een euthanasieverzoek
• Moeite van de huisarts met het hanteren van de
ontreddering bij de patiënt

21. 21
Belang van goede communicatie
e-mail enquête onder 55 palliatieve / euthanasie
consulenten:
82% was problemen in de huisarts-patiënt
communicatie tegengekomen

22. 22
Communicatie in de palliatieve fase
uit “COMPACT-in-opleiding”
Huisartsopleidingen UMCU en VUmc + EMGO
De drie a’s:
• Aanwezigheid
• Actief luisteren
• Anticiperen

23. 23
Aanwezig zijn
• Zo kunt u mij (of mijn collega) te allen tijde bereiken
• Ik neem tijd voor u (omdat ik dat belangrijk vind)
• Voelt u zich vrij aan de orde te stellen wat u
belangrijk vindt
• Huisarts gaat professioneel om met eigen persoon
(kan reflecteren op eigen rol, kan zonodig meta-
communiceren)

24. 24
Actief Luisteren
• Open vragen stellen, verhelderen, actief en
empathisch luisteren
• Wat heeft u begrepen dat u hebt en wat er te
verwachten valt?
• Welke vragen, problemen, zorgen of angsten heeft u
(lich/psychosoc/spiritueel)?
• Welke wensen en verwachtingen heeft u voor de
komende uren en dagen?
• Welke onaffe zaken zijn er nog in uw leven die u wilt
‘oplossen’?
• Wat zullen we doen m.b.t. uw vragen en wensen?

25. 25
Anticiperen
• Welke vervolgafspraak maken we?
• Welke complicaties zijn te verwachten en weet u hoe
u dan kan handelen?
• Welke wensen en verwachtingen heeft u voor de
komende weken/maanden?
• Hoe verwacht u dat het sterven zal gaan en hoe
denken u en ik dat ik u dan kan
bijstaan?