1. Chciałabym podziękować prof. dr hab. inż. Jerzemu Lechowskiemu za pomoc, cierpliwość
oraz cenne rady w przygotowaniu pracy.
Małgorzata Jolanta Komarnicka
ANALIZA POJĘCIA SZCZĘŚCIA WYBRANYCH FILOZOFÓW I MYŚLICIELI NA TLE
WZORU JERZEGO LECHOWSKIEGO
Spis treści
Wstęp
1. Zarys (badań) rozważań nad szczęściem
1.1 Szczęście (w badaniach) według filozofów
1.2 Szczęście z punktu widzenia psychologicznego.
1.3 Koncepcje szczęścia u niektórych autorów dzieł literackich.
Podsumowanie
2. Pojęcie szczęścia
2.1 (Definicja) Pojęcie szczęścia wg. wzoru J.Lechowskiego
2.2 (Próba) Podstawy sformułowania wzoru na szczęście.
2.3 Wyjaśnienie wzoru na szczęście.
2.4 Jak korzystać ze wzoru na szczęście.
3. Odczuwanie szczęścia
3.1 Szczęście w ujęciu obiektywnym
3.2 Szczęście w ujęciu subiektywnym
3.3 Kreowanie własnego poczucia szczęścia
4. Istota nieszczęścia
4.1 Komfort psychiczny w warunkach beznadziejnych
5. Dziedziczność szczęścia – czy istnieje?
5.1 Religijność a szczęście
(6. (Czynniki) Elementy szczęścia w dzisiejszej praktyce (, dzisiaj - badanie ankietowe
studentów – skreślić)
6.1 Założenia (teoretyczne skreślić założenia są z zasady teoretyczne nie ma złożeń
praktycznych) znajdujące się u podstaw (badania – badań przecież nie było) rozważań na
temat szczęścia
6.2 Struktura i przedmiot (badania) rozważań
6.3 Wyniki (badania) rozważań i ich analiza na tle wzoru J. Lechowskiego niestety nie
mam badań....czym je zastąpić...
Wnioski
Bibliogr(afia)
Wstęp
Ludzi od dawna interesuje temat (dobroci – skreślić dobroci), szczęścia, życia w
świecie bez wzajemnych uprzedzeń i nienawiści, a także sposób pozytywnego myślenia, które

2. ma nam zapewnić szczęśliwe życie)(rządzący naszym życiem – pozytywne myślenie wcale
nie rządzi naszym życiem dobrze by było, ale tak z reguły nie jest). Ludzie chcą nauczyć się
być szczęśliwymi i dawać szczęście innym.
Już dziś jesteśmy w pełni świadomi, że optymiści żyją dłużej i radośniej, ponieważ zawsze
mają nadzieję, że może być lepiej. Poza tym warto uświadomić sobie, że realizacja marzeń
jest możliwa, podobnie jak to, że ludzie mogą żyć w przyjaźni i pokoju bez względu na
różnice światopoglądowe czy religijne…
(Temat mojej pracy brzmi:- jest już napisane wyżej i nie trzeba tego tu powtarzać)
WYBRANE MYŚLI NAUKOWCÓW, FILOZOFÓW, PISARZY I POETÓW NA TEMAT
SZCZĘŚCIA
Wybrałam (ten) temat ANALIZA POJĘCIA SZCZĘŚCIA WYBRANYCH FILOZOFÓW I
MYŚLICIELI NA TLE WZORU JERZEGO LECHOWSKIEGO) ponieważ jest mało
opracowań opisujących to zagadnienie, poza tym kwestie, które poruszam stały ( nie stały się,
ale są zawsze aktualne) się ostatnio niezwykle aktualne, bo (ponieważ) poruszają ważne dla
(poszczególnych ludzi i całych) społeczeństw aspekty (zamiast aspekty lepiej użyć słowa
problemy). W mojej pracy skupiam się głównie na powstaniu i zastosowaniu wzoru na
szczęście, którego twórcą jest profesor Jerzy Lechowski. Zbyt wiele na co dzień spotykamy
nieszczęścia i zbyt często przechodzimy obok niego obojętnie. W mojej pracy (skupiam
słowo to powtarza się lepiej napisać analizuję) się przede wszystkim na pojmowanie
szczęści(a)u, na tym jak było postrzegane na przestrzeni wieków. Przedstawiam wzór na
szczęście i korzyści z niego płynące. Podejmuję też kwestie dziedziczności szczęścia,
religijności czy problemu nieszczęścia. Ograniczam się jedynie do ich zaznaczenia jako
części naszego życia, a nie uwypuklenia ponieważ nadrzędnym tematem pracy jest szczęście.
Mam nadzieję, że niniejsza praca przyczyni się do lepszego poznania idei wzoru na szczęście
i jego stosowania.
1. Zarys badań nad szczęściem

3. Tłem dla filozofii są postawy i poglądy ludzi. Filozofowie odpowiadali na podstawowe
pytania ludzi, a poszukując odpowiedzi posługiwali się racjonalną argumentacją. Ich
zainteresowania dotyczyły spraw najważniejszych dla człowieka.
1.1 (Szczęście) Dobro w badaniach filozofów
W niemal każdej encyklopedii przeczytamy, że Dobro to pojęcie abstrakcyjne będące
przeciwieństwem zła. Jest ono elementarnym pojęciem moralnym, określającym pozytywną
wartość wszelkich czynów i zachowań, którym zajmuje się dział filozofii zwany etyką.
Pojęcie to, jest analizowane też przez psychologię, socjologię, ekonomię i inne nauki
społeczne.
Prześledźmy jak na przestrzeni wieków było ono interpretowane przez znanych
myślicieli.
Sokrates po raz pierwszy omówił dobro wynosząc je ponad wszystkie inne. Twierdził, że
sprawiedliwość powinna na równi kierować poczynaniami człowieka, czyli, że człowiek
powinien wieść sprawiedliwe życie, to znaczy przedkładać dobro nad złem. Uważał, że
prawdziwym dobrem jest cnota, czyli wiedza (a widza wiąże się z przenikalnością
intelektualną ε ze wzoru JL). A zatem zdobywając wiedzę osiągamy dobro, a z nim pożytek i
szczęście.
Idea dobroci u Platona jest na czele jego systemu, przewyższając w hierarchii nawet ideę
istnienia. Jest pierwszą zasadą według, której powstał świat i ostatecznym celem, do którego
dąży.
Arystoteles zaś twierdził, że naturę dobra wyznaczają cele (wg. JL odległość do celu l) jakie
człowiek sobie wytycza. Dlatego też człowiek w swoim postępowaniu powinien kierować się
„złotym środkiem”, który określa jego rozum (czyli przenikalność intelektualna ε wg JL).
Działania człowieka mają być umiarkowane, ale jednocześnie przynoszące mu korzyści i
umożliwiające zdobywanie wiedzy. Arystoteles zaznaczał, że zasady „złotego środka” nie
wolno stosować do takich czynów jak cudzołóstwo, kradzież czy morderstwo.

4. Święty Augustyn uważał, że Bóg obdarzył ludzi wolną wolą właśnie po to, aby mogło
zaistnieć dobro. Istnienie dobra bez zła byłoby bez wartości gdyż byłoby ono dostępne
automatycznie, czyli nie byłoby w ogóle doceniane. Dlatego Bóg dał pewien margines zła.
Ale to nie Bóg tworzy zło, tylko jest ono wytworem woli człowieka. Aby człowiek mógł
postępować dobrze potrzebna jednak jest łaska Boga.
Można, więc powiedzieć, że dobro obiektywne istnieje, ale jest ono podporządkowane woli
Boga zaś zło nie istnieje, lecz jest tylko brakiem dobra.
Dla Immanuela Kanta dobro stało się jedną z podstawowych kategorii umysłu praktycznego,
czyli było wartością, która pojawiała się podczas świadomego podejmowania decyzji (ε, oraz
γ wg. JL) .
Różnica między dobrem a złem wynikała z obowiązku podporządkowania się narzuconemu
systemowi wartości. Tak, więc dobre postępowanie wypełnia obowiązek, zaś złe jest z nim w
sprzeczności.
Ale w tym systemie nadal istniała prosta możliwość rozróżnienia dobra i zła, tylko dlatego, że
obowiązek jako nakaz działania musiał być zgodny z wolą Boga i wynikającym z tej woli
ogólnym porządkiem świata.
Fryderyk Nietzsche zerwał z poglądem, że dobro i zło można w jakikolwiek sposób
zobiektywizować i że są to zawsze wartości subiektywne zależne od sytuacji i warunków.
Przyjmuje on, że to, co w danym momencie uznajemy (przenikalność intelektualna wg.JL) za
dobre lub złe wynika z moralności grupy społecznej, której jesteśmy członkiem. Stąd, wraz ze
zmianą struktury społecznej następuje zwykle zmiana norm moralnych i co za tym idzie oceny,
co jest dobre, a co złe.
Według profesora Jerzego Lechowskiego DOBROĆ to pojęcie czysto fizyczne, znane dobrze
fizykom i inżynierom. Człowiek dobry dla innych, jest również dobry dla siebie, ale wielu ludzi o
tym jeszcze nie wie i dlatego, nawet wśród wielu niezmiernie bogatych i sławnych ludzi jest tak
dużo nieszczęśliwych. Nawet ludzie, którzy posiadają często władzę niemal nieograniczoną nad
innymi ludźmi są w rzeczywistości bardzo nieszczęśliwi.
Dla mnie dobroć to sposób postępowania, który wypływa z miłości wobec bliźnich i
charakteryzuje się przychylnością i życzliwością dla nich. A zatem człowiek dobry, to taki, który
obdarowuje nas (szczerym –nie komercjalnym) uśmiechem, życzliwym słowem, bezinteresownie
pomaga (pamiętając, o tym, (wg JL) że opłaca się być dobrym dla innych).

5. 1.2 Pragnienie szczęścia z punktu widzenia psychologicznego
Szczęście można określić jako pozytywną emocję, spowodowaną doświadczeniami ocenianymi
przez podmiot jako pozytywne. Psychologia wydziela w pojęciu szczęście rozbawienie i
zadowolenie.
Rozważając o naturze szczęścia, najczęściej określa się je w dwu aspektach:
• Pierwszy - mieć szczęście oznacza: sprzyjający zbieg, pomyślny splot okoliczności,
korzystny bilans doświadczeń życiowych, dola, traf, fortuna, przypadek ...
• Drugi - odczuwać szczęście oznacza: odczuwać bezgraniczną radość, przyjemność,
upojenie, zadowolenie, euforię, zadowolenie z życia, pogodę ducha, optymizm (wg JL.
umiejętność cieszenia się z tego co jest czyli duża przenikalność emocjonalna μ)
Wielu filozofów na przestrzeni wieków próbowało zdefiniować szczęście. Jednym z
nich był Władysław Tatarkiewicz. Zrobił to dogłębnie w swoim dziele „O szczęściu”. Według
niego szczęście zależy od całego życia człowieka. Jeśli człowiek dokonując bilansu swojego
życia wykazuje przewagę pozytywnych zdarzeń, czyli jest zadowolony ze swojego życia, jest
osobą szczęśliwą. Profesor Tatarkiewicz zaznacza, że nie ma idealnego szczęścia, ponieważ
my sami nie jesteśmy idealni (wiąże się to z technicznym pojęciem dobroci wg. JL, które ze
względów czysto fizycznych nie może być nieskończenie duże).
Każdy w swoim życiu na pewno przeczytał kilka książek z tzw. serii „optymistyczne
publikacje”. Ich autorzy zalecają nam koncentrowanie się na swoich mocnych stronach i
zaletach tzn. na optymizmie, humorze, dobroci itp., ponieważ własne szczęście nie
dziedziczymy i nie jest ono wynikiem tzw. „urodzin w czepku”.
A więc, to czy będziemy szczęśliwi zależy tylko od nas samych (wg. JL wiąże się to z naszą
dzielnością γ występującą we wzorze) Bowiem uczucia szczęśliwości doznajemy wtedy, gdy
nasze marzenia i pragnienia realizują się w rzeczywistości.
Amerykański psycholog Abraham Maslow uważa, że istotą szczęścia jest zaspokojenie
następujących potrzeb:

6. - potrzeby fizjologiczne (głód, pragnienie, sen)
- potrzeba bezpieczeństwa
- potrzeba przynależności i miłości
- potrzeba szacunku
- potrzeba samorealizacji.
Naukowiec ten, stwierdza, że zaspokojenie wszystkich potrzeb czyni nas szczęśliwymi. Ale
najważniejszą potrzebą jest potrzeba samorealizacji. Szczęśliwi ludzie, to ci, którzy
samorealizują się. A. Maslow uwypukla, więc cechy, które ci ludzie posiadają:
- realistyczne nastawienie do świata (wg. JL duża przenikalność intelektualna ε, od której
zależy dzielność w rozwiązywaniu problemów)
- akceptacja samego siebie (wg. JL duża przenikalność emocjonalna μ, umiejętność cieszenia
się z tego co jest -co człowiek zrobił nie zależnie od tego jakie przyniosło to efekty)
- przyjazny stosunek do otoczenia (wg. JL opłaca się być dobrym dla innych duża dobroć Q)
- spontaniczność (czyli dzielność γ wg. JL)
- niezależność ( przy czym Maslow nie określa wyraźnie od czego ta niezależność ma być)
- niekonwencjonalne podejście do życia (unikanie stereotypów)
- głęboka duchowość
- głębokie przeżywanie miłości (przy czym Maslow nie precyzuje tu bliżej do czego lub kogo,
i o jaką miłość chodzi, jeśli chodzi tu również o miłość bliźniego tzn. że chodzi tu o dobroć
dla innych , a zatem i dla siebie jak twierdzi JL)
- filozoficzne, niezłośliwe poczucie humoru ( tu też chodzi o dobroć w sensie szeroko
pojętym)
- kreatywność
- bogata osobowość, odporna na wpływy otoczenia.
Współczesna psychologia podkreśla również rolę wewnętrznie motywowanej aktywności.
Czyli koncentrujemy się na samej przyjemności, a nie na korzyściach, z niej kiedyś,
płynących. Uprawianie sportu ma dawać radość z gry, a nie troskę o rezultat.
Realizując pragnienia musimy pamiętać o konsekwencjach i odpowiedzialności jakie wiążą
się z dokonywanymi wyborami. Musimy liczyć się z chwilami pięknymi, ale też i trudnymi.
Wtedy łatwiej będzie nam cieszyć się z sukcesu, czyli samorealizacji, doceniać go i być w

7. stosunku do niego pokornym. Musimy tylko wiedzieć czego tak naprawdę pragniemy, podjąć
decyzję i być konsekwentnym w jej wykonywaniu. Każdy z nas ma wiele możliwości
wyboru. Ważne jest, aby odnaleźć w sobie siłę i wolę do pokonywania oporów, które nasuwa
nam życie, właściwą motywację i intencję tego co robimy.
Śledząc historię badań psychologicznych śmiało można stwierdzić, że przeważały tematy
negatywne. W tekstach naukowych występowały dwa razy częściej terminy określające
emocje negatywne niż pozytywne. Napisano więcej artykułów o depresji niż o radości. A
mimo to społeczeństwa nie stawały się zdrowsze. Przeciwnie, lista chorób, agresji, uprzedzeń
czy szkodliwych postaw rosła.
Odpowiedzią na to, była psychologia pozytywna zapoczątkowana pod koniec lat 90 XX
wieku przez profesora psychologii Martina Seligmana. Na podstawie wielu eksperymentów w
latach 60, stwierdził, że ludzie mogą nauczyć się być bezradnymi i negatywnie lub
nieskutecznie reagować na wiele sytuacji. Rezultatem tych badań jest przekonanie, że
szczęście można osiągnąć pomagając innym, dzięki głębokiemu zaangażowaniu w osobiste
sprawy, ale też poprzez właściwe przeżywanie radości. Takie podejście chroni przed
niepowodzeniami i negatywnymi emocjami, a więc powoduje, że życie nabiera
szczęśliwszego wymiaru.
Dzisiaj już prawie każdy powinien wiedzieć, że ubóstwo materialne spowodowane jest
ubóstwem duchowym. W naszej samorealizacji nie pomoże nam negatywne i destrukcyjne
nastawienie, fałszywe przekonania, powielanie złych wzorców postępowania i myślenia oraz
wcześniej wspomniana, wyuczona bezradność społeczna. Walka z ubóstwem powinna
polegać na psychicznym i duchowym wsparciu, motywacji i inspiracji. Na podaniu „wędki” a
nie „ryby”. Każdy z nas powinien być świadomy, że ma wpływ na swój los.
Według profesora Tal Ben-Shadar optymizmu można się nauczyć. Najpierw jednak trzeba
pogodzić się ze swoimi ułomnościami. Każdy ma prawo czuć się smutny czy sfrustrowany.
Trzeba tylko nauczyć się walczyć ze stresem. Profesor Tal Ben-Shadar uważa, że nadmierna
aktywność jest powodem stresu i dlatego bardzo ważne jest, aby znaleźć czas na koncentrację
i odpoczynek. Powinniśmy nauczyć się wygospodarowywać wciągu dnia więcej czasu na to,
co sprawia nam zadowolenie i przestać robić dziesiątki rzeczy jednocześnie.
Profesor Jerzy Lechowski, twórca wzoru na szczęście, uważa, że „aby żyć zdrowo i
szczęśliwie należy unikać nadmiernych stresów związanych z różnego rodzaju przykrymi

8. wewnętrznymi przeżyciami. Stresy umiarkowane są nawet wskazane, ale tylko krótkotrwałe i
takie, które będą nas mobilizować do pożytecznego działania, a więc przyniosą nam radość.
Długotrwałe stresy, są przyczyną wielu schorzeń, takich np. jak owrzodzenie żołądka czy
dwunastnicy, niewydolność układu krążenia, a nawet schorzenia nowotworowe.
Nie zawsze jednak jesteśmy świadomi tego, jak niezwykle skutecznie potrafimy się zatruć nie
tylko własnymi, ale także cudzymi emocjami i myślami. Wszystkie często przeżywane ujemne
emocje takie jak strach, nienawiść i zazdrość są niewłaściwym pokarmem dla naszej duszy. Fakt
ten nie zawsze w porę i należycie sobie uświadamiamy.
Aby być zdrowym fizycznie i duchowo musimy przestrzegać zasad higieny psychicznej i nie
dopuszczać do siebie myśli smutnych, tragicznych i złowrogich. To samo musimy stosować
również w stosunku do innych ludzi. Wszelkie, niehigieniczne zachowanie zwraca się przeciwko
nam, szkodząc nam systematycznie i podstępnie.
Bądźmy życzliwi, sympatyczni i dobrzy dla innych, spieszmy im zawsze z pomocą gdy jej
potrzebują, i nie oczekujmy wdzięczności. Prawdziwe, bowiem szczęście na tym właśnie polega.”
1.3 Koncepcje szczęścia u niektórych autorów dzieł literackich
Każdy człowiek chce być szczęśliwy, a więc jednym z najważniejszych ludzkich pragnień
jest pragnienie szczęścia. Nie dla wszystkich jednak ono, oznacza to samo. Dla jednych to
korzystanie z uroków życia, a dla innych rodzina i szacunek.
Która z tych postaw prowadzi do szczęścia? No cóż, chyba warto zgodzić się z opinią
bohatera „Lalki” Bolesława Prusa, Stanisławem Wokulskim, że „szczęście każdy nosi w
sobie”, bo szczęście to, po prostu umiejętność cieszenia się. A to prowadzi do podziału ludzi
na tych, którzy do szczęścia potrzebują nie wiele i tych, którzy go nigdy nie osiągną,
ponieważ ich oczekiwania rosną w miarę ich zaspokajania.
Literaccy bohaterowie w poszczególnych epokach różnie dążyli do szczęścia, ale zawsze
w zgodzie z ideałami epoki.
Szczęście, a właściwie najczęściej miłość dająca szczęście jest wdzięcznym tematem
literackim.

9. Pięknym przykładem o najważniejszych życiowych prawdach jest „Mały Książę” Antoine de
Saint-Exupery.
Ta urocza baśń, nie tylko uczy cenić przyjaźń i brać odpowiedzialność za drugą osobę, ale też
burzy nasze stereotypy, że dziecko zawsze jest niemądre a lis przebiegły. Każdy z nas
powinien mieć swoją „różę”, którą kocha i dla której żyje zgodnie z głównym przesłaniem
książki „...dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidzialne dla oczu.”
(rozdz.XXI) i „...oczy są ślepe. Szukać należy sercem.” (rozdz.XV).
Ta najpiękniejsza poetycka opowieść powstała w okresie II wojny światowe, i tym bardziej
uświadamia, że w świecie ogarniętym przemocą można być dobrym, a więc szczęśliwym.
We współczesnym świecie zdecydowanie jest za mało miłości.
„Quo vadis” Henryka Sienkiewicza to powieść ukazująca obraz Rzymu za panowania
Nerona, która ciągle znajduje miłośników wśród ludzi o różnej kulturze językowej,
obyczajowej czy religijnej. Dzieło to, więc musi posiadać wymowę ogólnoludzką, żywą
również współcześnie.
Na przykładzie bohaterów widzimy jak odmiennie rozumiane jest szczęście. Dla Nerona i
całego jego otoczenia wiąże się ono nieodmiennie z wartościami cielesnymi. To wystawne
uczty, huczne zabawy, rozpusta, przepych sprawiają im największą przyjemność. Drugą
grupą pragnąca szczęścia są chrześcijanie. Ich celem jest życie wieczne, więc wszelkie
pragnienia skierowane są ku Bogu: miłość, przebaczenie, wiara, współczucie, szczera miłość
do drugiego człowieka.
Obserwując życie Nerona i chrześcijan dochodzimy do wniosku, że szczęście osiągane drogą
Nerona jest przemijające i nietrwałe i nie ma tak wielkiej wartości jak u chrześcijan.
„Quo vadis” to przesłanie: zastanów się dokąd idziesz, znajdź sens życia, cierpienia i wróć ze
źle obranej drogi, aby doskonalić swoje człowieczeństwo.
Trafnie to ujął święty Paweł, „Choćbym mówił językami ludzkimi i anielskimi, a miłości bym
nie miał, stałem się jako miedź brząkająca albo cymbał brzmiący.”(Św. Paweł, list 1 do
Koryntian, rozdz. XIII)
Tytułowy bohater dramatu William’a Shakespeare’a „Makbet” jest dzielnym i powszechnie
cenionym rycerzem. Niestety staje się ofiarą niepohamowanej ambicji. Wierząc ślepo
przepowiedni wróżącej mu tron królewski i zachętom spragnionej zaszczytów żony (Lady
Makbet) popełnia kolejne zbrodnie. Otrzymuje wymarzoną koronę i władzę, ale nie zyskuje
szczęścia. Jego żona targana wyrzutami sumienia popełnia samobójstwo.

10. Makbet nie osiąga szczęścia, bo jego ambicja wciąż popycha go do dalszych zbrodni, a
sumienie nie potrafi akceptować go jako mordercę.
Makbet dążąc do władzy morduje, a wykonując władzę opiera się na terrorze i zabijaniu, ale
przez to nie czuje się silny lecz zagrożony, traci wszelkie ludzkie uczucia.
Żądza władzy, chęć zysku i wyniesienie na szczyty władzy państwowej za wszelka cenę nie
pozwalają Makbetowi osiągnąć szczęścia i prowadzą do tragicznego końca.
Pogoń za szczęściem rozumianym jako bogactwo jest udziałem Harpagona, bohatera utworu
J.B.Moliera „Skąpiec (Świętoszek)”. Tytułowy bohater, to człowiek, którego życiowym
celem jest zdobycie możliwie jak najwięcej pieniędzy nie licząc się z żadnym uczuciem,
miłości, przyjaźni czy poszanowania otoczenia. Dla zysku rezygnuje z rodzicielskiej miłości.
Na świat patrzy przez pryzmat mamony, która jest dla niego najważniejsza na świecie.
Uważa, że wszystko można kupić, jest to tylko kwestia odpowiednich negocjacji.
Harpagon czuje się szczęśliwy kiedy napawa się zgromadzonym bogactwem! Każdą wolną
chwilę spędza w skarbcu i liczy zebrane pieniądze. Nie pragnie spotykać się z rodziną i
przyjaciółmi, nie interesują go też sprawy społeczne i polityczne. Skąpiec nie szanuje
otaczających go ludzi, nie liczy się z ich zdaniem. Za wszelką cenę chce wydać za mąż córkę,
a syna ożenić widząc w tym przyrost kapitału.
Molier na przykładzie swojego bohatera pokazuje w bardzo dosadny sposób prawdę o
ludzkiej naturze. Miłość do rzeczy materialnych nigdy nie zastąpi miłości jednego człowieka
do drugiego, nigdy więc nie da szczęścia.
Zenon Ziembiewicz, bohater powieści Zofii Nałkowskiej „Granica” swoje szczęście wiąże, że
zrobieniem kariery zawodowej. Pochodził ze zubożałej rodziny mieszczańskiej, skończył
studia w Paryżu i pracował jako dziennikarz. Szybko awansował na stanowisko redaktora
naczelnego jednego z pism.
Na początku utworu jest młodzieńcem pełnym ideałów pragnącym poświęcić się pomocy
najbiedniejszym. Niestety ogromna chęć zdobycia kariery wikła go w zależności społeczne i
doprowadza do jego przemiany. Z idealisty staje się dorobkiewiczem nie czułym na krzywdę
ludzką, człowiekiem pozbawionym skrupułów, jest gotowy nawet strzelać do bezbronnego
tłumu.
W finale książki bohater zdaje sobie sprawę, że za chwilowe uczucie szczęścia zapłacił swoją
osobowością, zapomniał o najistotniejszych wartościach w życiu człowieka, o miłości,
dobroci, wrażliwości. Jest świadomy osobistej klęski i konsekwencji swoich czynów.

11. Decyduje się popełnić samobójstwo. Życie Zenona jest przykładem jak kruche jest szczęście
wymagające odstępstw od zasad moralnych.
Zenon Ziembiewicz chciał przekształcić rzeczywistość według własnych poglądów, ale to
rzeczywistość przekształciła jego, sprawiając, że został jednostką zdegenerowaną moralnie,
którą można urabiać zapewniając jedynie to, czego oczekuje: pieniędzy, zaszczytów,
„dobrobytu”.
Szczęściem dla wielu bohaterów literackich była miłość. Zdobycie tego uczucia było celem
ich życia. Nie zawsze jednak osiągany cel dawał prawdziwe szczęście.
„Giaur” George’a Byron’a opowiada tragiczną historię młodzieńca zakochanego z
wzajemnością w niewolnicy Leili, „pierwszej żonie” baszy tureckiego Hassan’a. Gdy Hassan
odkrywa zdradę, karze żonę topiąc ją w worku w morzu. Oszalały z miłości tytułowy bohater
zabija Hassana i resztę życia odpokutowuje w klasztorze. Miłość do ukochanej sprowadziła
na Giaura cierpienie i nieszczęście, ponieważ jego szczęście zależało od bycia z ukochaną
nawet za cenę wyrządzenia krzywdy innej osobie, Hassanowi. Giaur to człowiek owładnięty
silnymi emocjami, zbuntowany przeciw panującym zasadom.
Miłość również decydowała o szczęściu bohatera „Lalki” Bolesława Prusa, Stanisława
Wokulskiego. Kupiec Wokulski zakochuje w Izabeli Łęckiej, kobiecie należącej do wyższych
sfer. To dla niej Wokulski zdobywa majątek, spłaca długi jej rodziny i marzy, aby ona
pokochała go prawdziwym uczuciem. Jednak Izabela nie zamierza wiązać się z człowiekiem
niższego stanu, nie potrafi też uszanować jego uczuć. Nieszczęśliwa miłość popycha bohatera
do próby samobójczej.
Stanisław Wokulski, człowiek czynu tak naprawdę był wewnętrznie rozdarty. Do końca
powieści nie potrafił określić własnych potrzeb i celów. Rzucił się w wir nauki, ale
naukowcem nie został. Kariera naukowa nie pociągała go w sposób znaczący. Również nie
można powiedzieć, że był kupcem. W zasadzie kupiectwem zajmował się też od niechcenia,
jak wszystkim w swoim życiu. Można powiedzieć, że Wokulski był wiecznie
niezdecydowany. Co prawda potrafił wytrwale dążyć do wyznaczonego celu, ale kiedy go już
osiągał tracił nim zainteresowanie. Kiedy nagle zakochał się w Izabeli Łęckiej, jako
wyzwanie wyznaczył sobie zdobycie jej miłości. Jej opór wzmaga jego większe
zaangażowanie. Jednak już w tym czasie, zaczyna go coraz mocniej pociągać zarzucona przed
laty kariera naukowa. Tak, więc Wokulski chciałby zdobyć miłość panny Łęckiej, zostać

12. naukowcem i dobrze prowadzić swoje handlowe interesy. Nieumiejętność panowania nad
swoim życiem i próba łączenia wszystkiego, niczego tak naprawdę nie robiąc porządnie,
skazuje bohatera na porażkę. Poza tym Wokulski to typowy bohater pozytywista czyli
pesymista, choć z duszą romantyka, a więc nie mógł osiągnąć szczęścia.
Zupełnie inny obraz uczuć ukazała Eliza Orzeszkowa w „Nad Niemnem”. Opisała historię
odwzajemnionych uczuć dwóch par: Cecylii i Jana oraz Justyny Orzelskiej i Janka
Bohatyrowicza, ale także istotę radości życia jaką daje praca.
Cecylia i Jan, aby ocalić swoją miłość musieli zamieszkać w puszczy nad Niemnem. Tam
mogli bez przeszkód cieszyć się wspólnym życiem, z dala od środowiska, które nie uznawało
mezaliansu. Ciężko i wytrwale pracując udało im się stworzyć szczęśliwe rodzinne życie.
Podobnie, szczęście znalazła Justyna Orzelska u boku Jana Bohatyrowicza.
W swoim środowisku Justyna nie żyje pełnią życia, czuje się nie rozumiana i osamotniona,
nie podoba jej się przyszłość w ramach tego środowiska. Jak na tamte czasy, XIX wiek, mała
miejscowość i etykieta środowiskowa, podejmuje odważną decyzję. Zmienia styl życia.
Wychodzi za mąż za Jana, chłopaka z niższej sfery i nie wstydzi się pracować w polu.
Dopiero teraz czuje się szczęśliwa. Z arystokratki staje się chłopką. Dotychczasowe
bezwartościowe życie zamienia na wypełnione pracą (w domu i polu), a to czyni je niezwykle
radosne i szczęśliwe.
Praca to obiekt miłości i szacunku, pracując bohaterowie stają się kimś ważnym, wyjątkowym
i szczęśliwym.
Bogumił Niechcic, bohater „Nocy i Dni” Marii Dąbrowskiej uważa, że droga do szczęścia
wiedzie przez pracę. Był szczęśliwy wtedy, kiedy wypełniał wszystkie swoje codzienne
obowiązki. Bogumił to prostolinijny i prawy człowiek dla, którego pojęcie obowiązku,
honoru i poszanowanie pracy ma w życiu ogromną wartość. Dla niego liczy się dzień
dzisiejszy, a do przeszłości nie warto wracać. Jest dzierżawcą uprawiającym cudzą własność,
ale to dla niego nie ma znaczenia. Nie obnosi się ze swoją krzywdą, stara się nie zmarnować
żadnej chwili swojego życia czerpiąc satysfakcję z uprawy ziemi. Praca daje mu spokój i jest
źródłem jego życia. Dzięki niej jego egzystencja nabiera intensywności. Podejmując swój
codzienny wysiłek, Bogumił nie myśli o korzyściach materialnych, a tylko o tym, jak bardzo
czuje się szczęśliwym z plonów jakie osiąga, z realizowania się.

13. Poprzez Bogumiła Niechcica, Dąbrowska zerwała z konserwatywnym przekonaniem
polskiego ziemiaństwa, że można pracować tylko na własnej ziemi. Mimo, iż Serbinów nie
był własnością Niechcica, szybko przekształcił go w kwitnący majątek.
Podsumowanie
W literaturze spotykamy wiele koncepcji szczęścia. Jest to temat aktualny w każdej epoce.
Szczęście najogólniej określane jest jako samorealizacja. Zgodnie jednak można przyjąć, że
optymizm jest cechą ludzi szczęśliwych, a więc stan pozytywnego nastawienia sprzyja
osiągnięciu szczęścia.
Szczęście najczęściej utożsamiane jest z miłością nie zawsze szeroko pojętą. A ponieważ
każdy człowiek nosi w sobie szczęście, posiada również własną receptę jego osiągnięcia. Dla
jednych jest to praca, a dla innych odpoczynek, czy też odwzajemniona miłość pomagająca w
ciężkich chwilach życia.
Literatura bogato przedstawia dążenia ludzi do szczęścia. Każdy ma własny cel i sposób jego
osiągnięcia, bardziej lub mniej skuteczny.
Dla jednych szczęściem była miłość, wierzyli, że życie u boku ukochanej kobiety stanie się
dla nich rajem (Giaur, Wokulski). Poświęcali, więc życie dążąc do takiego szczęścia. Inni
osiągali szczęście we dwoje, często odgradzając się od współczesnego świata ciężko pracując
(Jan i Cecylia, Justyna i Jan). Byli też tacy, którzy szczęście osiągali głównie poprzez pracę
(Bogumił) lub wierności zasadom moralnym (Mały Książę)
Pisarze próbowali uchwycić kwintesencję szczęścia. Wielu ich bohaterów utożsamiało
szczęście z karierą czy bogactwem. Takie postrzeganie szczęścia stawało się zazwyczaj
przyczyną tragedii (Makbet, Harpagon).
Literatura próbuje w mniej lub bardziej konkretny sposób odpowiedzieć czy warto szukać
szczęścia. Na przestrzeni wieków ukształtowała się sylwetka bohatera literackiego, który
próbuje osiągnąć szczęście.
2. Pojęcie szczęścia

14. W obecnych czasach zagadnienie szczęścia jest jednym z najczęściej podejmowanych
tematów. Dzieje się tak dlatego, że jest ono bardzo ważne dla człowieka. Sam wyraz
szczęście oznacza coś miłego, dobrego, pozytywnego.
Potocznie szczęście można określić jako radosną chwilę, ale jako pojęcie filozoficzne jest
bardziej złożone. Pojęcie szczęścia wnikliwie i bardzo szeroko przeanalizowane zostało
między innymi przez profesora Władysława Tatarkiewicza w traktacie „O szczęściu”, a które
krótko i treściwie zdefiniować(JL) Szczęście – według J. Lechowskiego jest po prostu
dobrocią, która wskazuje jak należy w życiu postępować, aby nie czynić krzywdy innym, ale
im służyć.
Profesor Jerzy Lechowski idzie dalej i wyprowadza matematyczno-fizyczny wzór na
szczęście.
2.1 Definicja szczęścia według profesora J.Lechowskiego
Jerzy Lechowski, wykładowca Międzynarodowej Akademii Nauk (AIS) w San Marino,
założyciel Realizatorów Lepszych Czasów (www.realizatorzy.prv.pl) powtarza, że:
„(...) prawdziwie wielka miłość, i odpowiednio spełniająca się, w szerokim tego słowa
znaczeniu, to szczęście”.
Samo pojęcie szczęścia, a w zasadzie, fizyczno-matematyczny wzór na szczęście wywodzi się
z fizycznego pojęcia dobroci.
Można, zatem śmiało powiedzieć, że darzymy miłością wszystko to, co jest dla nas dobre i miłe.
Miłość, zatem jest swego rodzaju szeroko pojętym egoizmem, który w skrajnym przypadku
przeradza się w altruizm. Gdy sprawiamy innym radość i czujemy z tego zadowolenie, to
jesteśmy w ten sposób dobrzy dla innych, a tym samym dla siebie. A, więc jesteśmy szczęśliwi.
I to jest głęboki sens filozoficzny stworzonego przez profesora Lechowskiego wzoru na
szczęście, który w zasadzie jest prosty i daje się prostymi słowami wyrazić:
człowiek dobry dla innych jest również dobry dla siebie, a zatem jest szczęśliwy.
2.2 Próba sformułowania wzoru na szczęście
„Wiele wspaniałych dzieł oraz luźnych myśli i aforyzmów napisano już na temat
szczęścia. Pojęcie szczęścia również na przestrzeni wieków różnie było rozumiane przez
filozofów i myślicieli, chociaż ścisłej definicji, ani tym bardziej matematycznego wzoru na
szczęście dotychczas nie było.

15. Ale czy w ogóle szczęście można rozpatrywać w kategoriach nauk ścisłych i jeszcze zdefiniować
je w sposób matematyczno-fizyczny. Okazuje się, że również szczęście daje się tak zdefiniować.
Można nawet podać matematyczny wzór ujmujący syntetycznie niemalże wszystkie myśli
zawarte w różnych kierunkach filozoficznych i religiach na temat szczęścia.”
W literaturze znany jest matematyczno-fizyczny wzór na szczęście, który na podstawie
fizycznego pojęcia dobroci wyprowadził w 1988 roku profesor Jerzy Lechowski.
Wzór na szczęście, wskazuje, od czego zależy szczęście człowieka i jak należy postępować,
aby poprawić sobie stan szczęśliwości.
Profesor Jerzy Lechowski udowodnił, że istnieje ścisły związek między fizyczno-technicznym
pojęciem dobroci, a dobrocią w sensie ogólnym, humanistycznym i filozoficznym. Zgodnie z tą
teorią każdy człowiek określony jest przez swoje działanie oraz emocje, które przeżywa a także
informacje, jakie posiada i przekazuje innym.
W każdym człowieku - tak jak w każdym obiekcie fizycznym - można wyróżnić trzy
podstawowe wielkości składowe ściśle ze sobą związane:
REZYSTANCJA - R
INDUKCYJNOŚĆ - L
POJEMNOŚĆ - C
Oczywiście, te wielkości składowe uzależnione są od struktury i funkcjonowania organizmu.
Przyjmuje się, że każdej wielkości występującej w polu elektromagnetycznym odpowiadają
analogiczne wielkości i prawa w polu informacyjno-emocjonalnym.
A zatem:
• polu elektrycznemu, z którym związana jest pojemność C odpowiada pole informacyjne;
• polu magnetycznemu, z którym związana jest indukcyjność L odpowiada pole emocjonalne;
• polu przepływowemu prądu elektrycznego zaś, z którym związana jest oporność R
odpowiada działanie;
• pulsacji zmian prądu zmiennego ω - odpowiada częstość zmian procesów informacyjno-
emocjonalnych.
Odpowiednikiem natomiast dobroci obwodu rezonansowego Q - jest dobroć człowieka, a
zatem jego szczęście S* gdzie:

16. Dobroć Q, z punktu widzenia fizycznego jest oczywiście ściśle związana z selektywnością
odbioru pożądanych sygnałów. Człowiek jest, jak wiadomo, istotą bardzo skomplikowaną i
nie można go jednoznacznie zdefiniować.
Jeżeli zatem do powyższego wzoru na Q zamiast R, L, C i ω wstawimy wyrażenia:
To po przekształceniu otrzymujemy następujący wzór określający umowne szczęście S*,
które jest zmienne i zależy od siedmiu zmiennych.
Można powiedzieć, że stan szczęśliwości możemy poprawić na siedem sposobów:
1. Robić, myśleć, starać się przeżywać i odczuwać tylko to, co się lubi i to jak najczęściej.
Jeśli robi się coś, czego się nie lubi to należy starać się to polubić – z
2. Umieć znaleźć wiele dróg S , które mogą nas doprowadzić do postawionego sobie celu i
wybrać tę najlepszą, najwygodniejszą, na której nie będziemy napotykać dużych oporów.

17. 3. Należy zawsze dzielnie rozwiązywać problemy, które nasuwa nam życie, czyli mieć dużą
dzielność - γ
4. Umieć cieszyć się z tego, co nam zsyła los - µ
5. Mieć dużą przenikalność intelektualną - ε , ale nie po to, aby się martwić , ale po to by
umieć dzielnie rozwiązywać problemy, które nasuwa nam życie.
6. Nigdy się nie spieszyć (mała prędkość- v),
7. ale jednocześnie w krótkim czasie t , rozwiązać to co zamierzaliśmy – v t = l (długość
drogi i odległość do celu).
2.3 Wyjaśnienie wzoru na szczęście.
Niektórzy uważają, że matematyka dorównuje swym pięknem sztuce, a fizyka jest
prawdziwą poezją, ale nie wszyscy darzą zamiłowaniem nauki ścisłe. Aby, więc lepiej
zrozumieć, dlaczego i jak powstał wzór na szczęście profesor Jerzy Lechowski wyjaśnia to w
przystępny sposób:
„Aby móc rozkoszować się poezją zapisaną słowami, należy najpierw nauczyć się
rozpoznawać literki, następnie (...) składać je w słowa. (...). Podobnie jest z fizyką, aby ją
zrozumieć, należy najpierw dobrze zapoznać się z poszczególnymi pojęciami (...). Pojęcia (...)
w fizyce określa się różnymi literkami, małymi i dużymi, (...) niektóre opatrzone są
dodatkowymi znaczkami np. strzałkami lub kreskami, a ponieważ pojęć w fizyce jest dość
dużo, używa się do ich oznaczania nie tylko alfabetu łacińskiego, z odpowiednimi znaczkami
pisanymi u ich dołu lub/i góry, ale również używa się alfabetu greckiego. Za pomocą tych
liter i cyfr oznacza się w fizyce różne wielkości np. przyspieszenie oznacza się małą literką
„a” od angielskiego słowa (acceleration = przyspieszenie). Promień koła lub kuli oznacza się
literką „r” od łacińskiego słowa (radius = promień). (...) Pojęcia, czyli definicje określa się
(...) kilkoma literkami odpowiednio ułożonymi (...) liniowo jedno za drugim, ale również w
pionie przedzielając je jeszcze kreskami poziomymi tworząc w ten sposób ułamki. W fizyce
wykorzystuje się również różne pojęcia matematyczne takie jak pierwiastek, logarytm
n
naturalny i zwykły, sinus, tangens i inne. Pierwiastki, np. mogą być różnego stopnia k jest

18. to pierwiastek „n”tego stopnia z liczby, „k”. Dlatego fizyka jest wyrażana językiem o wiele
bardziej złożonym niż poezja pisana. (...)
zSγ µ
S* =
l ε
Wracając do wzoru na szczęście zacznijmy omawiać nieco dokładniej poszczególne literki w
nim zawarte, czyli symbole i wreszcie ich zestawienie w postaci matematycznego wzoru.
Pierwszą literką występującą we wzorze jest literka „z” oznacza ona w elektrotechnice liczbę
zwojów z drutu tworzących tzw. cewkę lub inaczej zwojnicę podobną do szpulki nici. Zwoje
jak wiadomo powtarzają się pewną ilość razy na szpulce. (...) Jest to coś, co cyklicznie się
powtarza (...), zwoje, chociaż są do siebie podobne to nie są (...) identyczne. Każdy zwój
zajmuje inne miejsce. Są one układane nie tylko obok siebie, ale również jedne na drugich
(...) w różnych warstwach.
Dzień po dniu również się powtarza, ale każdy jest inny, chociaż mają pewne cechy podobne
jak np. każdy dzień ma swój początek i koniec, ale towarzyszą im inne zdarzenia np.
atmosferyczne i zdarzenia zachodzące w indywidualnym życiu każdego człowieka. Zwoje
mogą być z różnego materiału i różną rolę mogą pełnić w rzeczywistości. Nitka inną rolę
pełni niż przewód miedziany, z którego jest wykonana cewka, przez, którą płynie prąd
elektryczny. Może być również zwój zrobiony z rurki, przez której wnętrze mogą płynąć
różne ciecze a nawet gazy. Po powierzchni rurki, jeśli wykonana jest ona z metalu może
płynąć również prąd elektryczny.
Ta cykliczność przedstawiona za pomocą literki „z” występującej we wzorze na szczęście
oznacza pewną liczbę powtarzających się czynności fizycznych lub myśli, albo też emocji
(przeżyć emocjonalnych). (...)
Liczba powtórzeń tego, co się lubi, stanowi o naszym poczuciu szczęścia, ale to jest tylko
jeden z siedmiu składników (...) wzoru na szczęście.
Drugim jego składnikiem jest literka „S”, która mówi o wielkości jakiegoś uogólnionego
przekroju, (...) może to być kanał, droga, rura, drucik, przez który zachodzi przepływ prądu.
W naszym przypadku chodzi o przekrój rdzenia, na który nawinięte są uzwojenia cewki,
przez które przepływa prąd elektryczny wytwarzający pole magnetyczne przechodzące przez

19. ów rdzeń. Podobnie jak przy nawijaniu nici na szpulkę można sobie wyobrazić naprężenia
powstające w szpulce pod wpływem naciągania nici nawijanej na tę szpulkę. Jeśli
wyobrazimy sobie drewnianą szpulkę z dziurką w środku to ten drewniany rdzeń ma pewien
przekrój „S” w nim nic nie płynie, natomiast w cewce elektrycznej przez rdzeń o przekroju
„S” przepływa zmienny strumień magnetyczny, w przypadku prądu zmiennego, to jest tak,
jakby przy nawijaniu na szpulkę nici, szpulka odczuwała właśnie ten pewien ucisk –
naprężenie wywołane naciąganiem nici przy jej nawijaniu. Zarówno szpulkę, na którą nawija
się nici jak i rdzeń cewki, można sobie wyobrazić jako pewien walec o przekroju „S”. Walec
ten można, w myśli podzielić, na małe elementy walcowe, które w elektrotechnice nazywane
są liniami sił pola magnetycznego, liniami sił dlatego, że elementarne magnesiki układałyby
się pod wpływem tych sił jedne za drugim w postaci linii. Rdzeń cewki nie musi być walcem,
może być podobnym np. do napompowanej dętki od roweru, przez którego wnętrze
przepływa pole magnetyczne, wytwarzane przez nawinięte na niego uzwojenie. Dlatego też
we wzorze na szczęście przez „S” oznaczyliśmy wielość równoległych dróg, a raczej ścieżek,
prowadzących do jakiegoś „celu”. Im więcej tych równoległych ścieżek będziemy mogli
znaleźć w naszej wyobraźni, tym większy będzie ten „pęczek” ścieżek składający się na jedną
wspólną szeroką drogę. Wiadomo, że im szersza i wygodniejsza jest droga, tym łatwiej
można podążać do celu różnymi środkami lokomocji.
Oba te składniki zarówno „z” jak i „S” są we wzorze pomnożone przez siebie, oznacza to, że
im każdy z nich jest większy, tym większy będzie wynik, którym jest nasze szczęście S*.
Jeśli któryś z tych składników miałby wartość zero, to i wynik końcowy (nasze szczęście
„S*”) będzie równe zeru.
Następnym czynnikiem (składnikiem) (...) wzoru na szczęście jest literka gamma „γ”, tą
grecką literką oznacza się w elektrotechnice przewodność elektryczną. Im większa jest
przewodność drucika, przez, który przepływa prąd, tym łatwiej może on przez niego
przepływać. Przewodność ta wiąże się z rozpraszaniem energii. Im ta przewodność jest
większa, tym mniej energii się w niej rozprasza, a więcej dochodzi do odbiornika, do którego
jest przesyłana. Dlatego we wzorze na szczęście ta wielkość nazwana jest dzielnością w
rozwiązywaniu problemów. Jest to w tym przypadku dzielność fizyczna. (...)
Fizyczna rzeczywistość otaczającego nas świata jest jednocześnie skomplikowana i bajecznie
prosta, ponieważ występujące w niej wielkości są do siebie podobne. Dotyczą one jednak

20. różnych rzeczy. Dlatego też fizyczne pojęcie dobroci „Q” według naszej koncepcji podobne
jest do szczęścia (...) i daje się prostymi słowami wyrazić: człowiek dobry dla innych jest
również dobry dla siebie, a zatem jest szczęśliwy.
Podobieństwo dobroci fizycznej do szczęścia można snuć dalej, tak jak szczęście człowieka,
zależy od różnych okoliczności, tak i dobroć fizyczna cewki, kondensatora, czy obwodu
rezonansowego, też zależy od różnych okoliczności fizycznych, często nawet tych samych, od
których zależy nasze dobre samopoczucie, które można czasem utożsamiać ze szczęściem.
Okolicznościami fizycznymi są np. temperatura, ciśnienie, wilgotność, skład atmosferyczny
powietrza itp. (...)
Następną wielkością (...) jest „l”, to jest odległość do celu (długość drogi). Im człowiek
wybierze sobie krótszą drogę tym szybciej osiąga postawiony sobie cel. Jeśli droga (...) jest
jeszcze dodatkowo wygodna o dużej szerokości „S”, to łatwiej osiąga się swój cel. Różni
ludzie osiągają swoje cele w różny sposób, ale jeśli osiąganie celu nie wiąże się z ich
dobrocią, to w efekcie nie będą szczęśliwi. (Pieniądze nie zawsze dają nam szczęście – trzeba
je mieć, ale muszą one mam służyć, a nie my im).
(...)„l” to jest droga do celu, a droga jest prędkością pomnożoną przez czas. Oznacza to, że im
szybciej będziemy się zbliżać do celu, tym w krótszym czasie osiągamy ten cel, ale należy
zwrócić uwagę, że ta droga we wzorze występuje w mianowniku ułamka, wiadomo, że im
mianownik ułamka jest większy, to cały ułamek jest mniejszy. Z tego wynika, że szybkość
dążenia do celu nie powinna być duża, oznacza to, że nie należy się zbytnio spieszyć, ale
jednocześnie w krótkim czasie osiągać cel.
Następną wielkością (...) jest przenikalność emocjonalna (intuicja) oznaczona grecką literką
mi („μ”). Tą literką oznacza się w fizyce przenikalność magnetyczną. Przenikalność
magnetyczną mają wszystkie ciała, podobnie jak przewodność elektryczną „γ” i przenikalność
elektryczną „ε”. Podobnie i różni ludzie mają różną dzielność „γ” i różną przenikalność
emocjonalną „μ” (intuicję), a także różną przenikalność intelektualną „ε”
W fizyce występują trzy pola ściśle ze sobą związane, a mianowicie:
a.) pole elektryczne – związane z „ε”- pole to przez modelową analogię powiązane
zostało z intelektem,
b.) pole magnetyczne - związane, z „μ”- pole to przez modelową analogię związane
zostało z intuicją (emocjami),

21. c.) pole przepływowe prądu elektrycznego związane z „γ” – pole to przez modelową
analogię związane zostało z działaniem..
Pola te są fizycznie ze sobą nierozerwalnie związane i wzajemnie się wytwarzają, jeśli
którekolwiek z nich się zmienia, to podobnie zmieniają się również pozostałe.
W pewnych warunkach niektóre z nich są większe, a pozostałe mniejsze np. pole elektryczne
największe jest w kondensatorze, którego pojemność zależy od przenikalności elektrycznej
„ε” wprost proporcjonalnie.
Pole magnetyczne największe jest w cewce, której indukcyjność zależy wprost
proporcjonalnie od przenikalności magnetycznej rdzenia „μ”.
Pole przepływowe prądu elektrycznego największe jest w przewodności elektrycznej
przewodnika, którego przewodność zależy wprost proporcjonalnie od przewodności
elektrycznej „γ” przewodnika.
Może nasuwać się pytanie, dlaczego przy analizie szczęścia wzięliśmy pod uwagę
elektryczność, a nie hydraulikę, akustykę czy też termodynamikę? Można było wziąć każdą z
tych dziedzin, ale nie wiele by to zmieniło, ponieważ między tymi dziedzinami istnieją dość
ścisłe i daleko idące analogie.
Fakt, ze elektrotechnika zaczęła się rozwijać najpóźniej ze wszystkich działów fizyki, a
obecnie rozwinięta jest najpełniej zarówno pod względem teoretycznym jak i praktycznym ze
wszystkich dziedzin nie jest przypadkowy. Dział fizyki dotyczący zjawisk elektrycznych,
posiada najłatwiejszy sposób pomiaru i obrazowania wyników z pośród znanych obecnie
działów fizyki. W ślad za elektrotechniką idzie obecnie optyka, która w zasadzie zaczęła się
gwałtownie rozwijać od chwili wykrycia przez Clarka Maxwella fal elektromagnetycznych.
Maxwell na drodze czysto teoretycznego rozumowania odkrył istnienie fal
elektromagnetycznych, a dopiero dwadzieścia lat później Hertz na drodze doświadczalnej
stwierdził ich istnienie. Od tego czasu elektrotechnika zaczęła rozwijać się niezwykle
burzliwie. Do tego stopnia, że obecnie trudno byłoby już nawet wyobrazić sobie życia bez
elektryczności. Dzięki nauce o elektryczności mamy obecnie jak wiadomo rozwinięte
wszystkie najnowocześniejsze techniki badawcze. Początkowo były konstruowane
mechaniczne maszyny liczące, jednak zaniechano ich konstruowania, ponieważ elektryczne
maszyny liczące, a obecne komputery okazały się bezkonkurencyjne. Obecnie nawet
prowadzi się badania nad budową posłusznych robotów elektronicznych reagujących nie
tylko na głos człowieka, ale nawet na jego myśli.

22. Ta nieuchwytna dziedzina zjawisk fizycznych, jakimi są pola elektryczne, magnetyczne i
przepływowe prądu elektrycznego nie jest bezpośrednio dostępna naszym zmysłom: wzroku,
słuchu, dotyku, smaku ani powonienia. Można ją jedynie badać za pomocą intelektu intuicji i
działania. Podobnie jest z naturą wewnętrzną człowieka, to, co można zbadać naszymi
zmysłami w naturze człowieka jest jeszcze o wiele za mało. Są w człowieku rzeczy zbyt
delikatne i nieuchwytne, często bardzo skomplikowane. Człowiek, można powiedzieć jest
jeszcze istotą nieznaną, chociaż już dużo wiemy o jego organizmie, to jednak
prawdopodobnie jest jeszcze więcej w nim do odkrycia. Jedyną dziedziną, która najbardziej
jest skuteczna w głębszej penetracji istoty ludzkiej jest dziedzina elektryczności i to zarówno
od strony teoretycznej jak i doświadczalnej. Dlatego wszelkie metody modelowania działanie
organizmu ludzkiego, ale również o funkcjonowanie intelektualne i emocjonalne, a nawet
filozoficzne. Jak widzimy na podstawie analizy tak nieuchwytnego pojęcia jakim jest
szczęście, można wiele ciekawych wniosków wysnuć z przeprowadzonych analogii.
Człowiek jest paradoksalnym stworzeniem, niby mądrym, a jeszcze tyle rzeczy robi
niemądrych. Wojny, zbrodnie, oszustwa i wszelkiego rodzaju zakłamania – ukrywania
prawdy i wiele innych cech, które człowiek posiada jak np. pycha, chciwość nieczystość
zwłaszcza duchowa, brak umiaru, gniew i lenistwo. Są to czyny i cechy, którymi człowiek nie
może się szczycić. Być może, że już wkrótce nadejdą lepsze czasy, jeśli oczywiście człowiek
swą bezmyślnością i brakiem miłości wzajemnej do innych ludzi nie przyczyni się do swojej
własnej i innych zagłady. (...)”
2.4 Jak korzystać ze wzoru na szczęście.
Podana w postaci matematyczno-fizycznego wzoru, definicja szczęścia profesora
Lechowskiego zawiera informacje o tym, od czego i w jaki sposób zależy nasze szczęście.
Można korzystając z tej definicji znaleźć przyczyny naszych nieszczęść. Poza tym, jest ona
przykładem na to, jak prawa fizyki można wykorzystać w analizie stanu emocjonalno-
psychicznego człowieka.
Człowiek nie może być nieskończenie dobrym, a zatem i nieskończenie szczęśliwym.
Największe szanse osiągnięcia szczęścia mają ci, którzy - na zasadzie wspomnianej

23. selektywności odbierania pożądanych sygnałów - oddają się tylko jednej, nadrzędnej idei i
nie rozpraszają zbytecznie swojej energii na nieistotne problemy, których zwykle nie
rozwiązują do końca.
Przykładem oddania się jednej idei może być m.in. Ludwik Zamenhof twórca
międzynarodowego języka Esperanto czy Matka Teresa z Kalkuty i propagowana przez nią
sprawa służenia innym. Podobnie wybitni artyści, naukowcy i wynalazcy, a także działacze
społeczni głęboko wierzący w Boga lub w idee, którym przyświeca ogólna dobroć, mają
szanse na osiągnięcie szczęścia.
Abyś lepiej zapamiętać wzór na szczęście, przedstawię go za pomocą słów i obrazków, wtedy
łatwiej i solidniej informacja zakotwiczy się w naszej pamięci.
Wyprowadzony wzór, uwzględnia również czynniki środowiska, w którym człowiek żyje

24. Wyprowadzony wzór, uwzględnia również czynniki środowiska, w którym człowiek żyje, a
więc od czego i w jaki sposób zależy nasze szczęście. Ponieważ środowisko ma wpływ na
każdy z elementów wzoru, możemy oszacować i poprawić stopień swojej szczęśliwości.
Jak każdy wzór matematyczny stanowi on pewną całość, a zatem nie należy go rozpatrywać
fragmentarycznie, bo wówczas będziemy mieli jedynie rację pozorną, a nawet wręcz
demagogiczną. Istotne jest, aby zawarte we wzorze czynniki uwzględniać zawsze wszystkie
jednocześnie. Jest to, jak wiadomo, cecha charakterystyczna wzorów matematycznych.
Na przykład bohatera „Lalki” B. Prusa, Stanisława Wokulskiego cechuje duże rozproszenie
czyli ma małą pod względem fizycznym dobroć, w efekcie nie może osiągnąć szczęścia.
Z wzoru wynika, że istnieje siedem sposobów poprawy stanu swojej szczęśliwości, zgodnie z
występującymi w nim siedmioma wielkościami, które można zmieniać w zależności od
zaistniałych okoliczności.
Zrozumienie, przyjęcie i stosowanie w praktyce podanego wzoru nie może doprowadzić nas
jednak do egoizmu szkodliwego dla otoczenia, wynikającego z pogoni tylko za własnymi
przyjemnościami, których oczywiście nie należy unikać.
Człowiekiem naprawdę szczęśliwym może być tylko ten, który jest dobry dla innych, a przez
to staje się również dobry dla siebie. Jest to w zasadzie egoizm, choć wysublimowany i
dalekowzroczny.
Świat nasz byłby niewątpliwie wspaniały, gdyby wszyscy ludzie zechcieli być tego typu
egoistami, dobrymi dla innych, a przez to i dla siebie.
Podany tu wzór nie hołduje podejściu do życia, które akceptuje jedynie postępowanie
sprawiające nam samym radość.
Zgodnie ze wzorem na szczęście istnieje siedem sposobów, których stosowanie pozwoli nam
osiągnąć szczęście.
• 1. Robić, myśleć, starać się przeżywać i odczuwać tylko to, co się lubi i to jak najczęściej.
Jeśli robi się coś, czego się nie lubi to należy starać się to polubić.
Powinniśmy nauczyć się cieszyć z tego, co jest (chodzi naszą przenikalność emocjonalną μ),
ponieważ nie zawsze, to, o co prosimy (Boga, Opatrzność czy Naturę), aby się spełniło jest
dla nas dobre. Często okazuje się, że mamy „szczęście”, że nie spełniło się to, o co
prosiliśmy. Spełniło się natomiast to, co było dla nas, pod każdym względem o wiele

25. korzystniejsze. Dlatego zawsze należy się cieszyć z tego, co się stało, bo mogło być gorzej i
dziękować za to, co jest. Na tym też głównie polega filozofia szczęścia.
To sygnał dla nas, aby uważać na nasze myśli i emocje.
Ta część wzoru obrazuje cykliczność z. Liczba powtórzeń tego, co się lubi, stanowi o naszym
poczuciu szczęścia.
• 2. Umieć znaleźć wiele dróg, które mogą nas doprowadzić do postawionego sobie celu i
wybrać tę najlepszą, najwygodniejszą, na której nie będziemy napotykać dużych oporów.
Szczęście zależy wprost proporcjonalnie od wielości dróg S prowadzących do celu. Jednak
zbyt duża ich liczba stwarza dodatkowe problemy w wyborze. Rzadko, bowiem zdarza się, że
możemy jednocześnie podążać do celu wieloma drogami. Podążając jedną z nich musimy
rezygnować z innych. Wybór jednak najkorzystniejszej z dróg prowadzącej do celu zależy w
rzeczywistości od naszej dzielności.
Stosując wzór na szczęście S*, nie można jednak wyciągać zbyt pochopnie wniosków, że
należy rezygnować ze zbyt odległych, być może nawet wzniosłych, celów. Należy jedynie
przeprowadzić umiejętny podział tych odległych i wielkich celów na mniejsze, łatwiejsze do
realizowania w zależności od istniejących warunków. Osiągając etapami cel, otrzymujemy
natychmiastową satysfakcję z uzyskanego wyniku i mobilizację do dalszego wysiłku i
realizacji następnych celów.
Symbol „S” we wzorze na szczęście to wielość równoległych dróg, a raczej ścieżek,
prowadzących do celu. Im więcej tych równoległych ścieżek będziemy mogli znaleźć w
naszej wyobraźni, tym większy będzie „pęczek” ścieżek składający się na jedną wspólną
szeroką drogę. Wiadomo, że im szersza i wygodniejsza jest droga, tym łatwiej można podążać
do celu różnymi środkami lokomocji.
• 3. Należy zawsze dzielnie rozwiązywać problemy, które nasuwa nam życie, czyli mieć dużą
dzielność.
Ludzie, którzy nie mogą z różnych względów dzielnie rozwiązywać swoich życiowych
problemów, nadużywają alkoholu lub sięgają po narkotyki, mając nadzieję, że poprawią w ten
sposób stan swojej szczęśliwości. Tymczasem ich szczęście maleje do zera ze względu na
zmniejszanie się ich dzielności.

26. Człowiek dzielny może łatwiej obdarowywać innych, ponieważ podczas dawania
zrealizowany zostaje postawiony sobie cel, a odległość do celu osiąga wówczas wartość
zerową. Obdarowywany jest zawsze biedniejszy od dającego (niezależnie od tego, czy będą to
dobra materialne, uczucia, czy informacje). Może się czasem zdarzyć tak, że bierzemy coś od
swojego darczyńcy, tylko, dlatego, aby nie robić mu przykrości. Wówczas, ten darczyńca, w
istocie jest obdarowywany naszą wspaniałomyślnością. W takiej sytuacji powstaje powód do
radości z wzajemnego obdarowywania się.
Bogactwo jednak nie zawsze idzie w parze z dzielnością, może ono być, bowiem nabyte
przypadkowo np. w drodze spadku. A dzielność zależy w znacznym stopniu od nas samych -
może nam przynosić między innymi także bogactwo, ale nie koniecznie tylko materialne.
Dawać, wbrew pozorom, może każdy, kto tylko zechce, powinien się jedynie nauczyć czynić
to w dobrym stylu, tzn. tak, aby obdarowywany mógł być z tego zadowolony. Wydawać by
się mogło, że np. chory i biedny nie może nic dać innym - może on tylko brać, tak jednak nie
jest. Może on również dawać - sposobność i możliwość okazywania mu wspaniałomyślności
przez darczyńców.
• 4. Umieć cieszyć się z tego, co nam zsyła los..
Zupełnie niepotrzebnie podejmujemy różnego rodzaju wyrzeczenia w imię przyszłego
szczęścia, którego zwykle nie osiągamy, ze względu na wiecznie czynione wyrzeczenia.
Dzieje się tak i w wymiarze społecznym i osobistym, w więc gdy ludzkość dąży do idealnego
ustroju wiecznej sprawiedliwości i gdy człowiek osiąga zawrotną karierę kosztem np.
własnego zdrowia. W efekcie końcowym nie chce czy nie może już cieszyć swoimi
zdobyczami.
Musimy nauczyć się cieszyć każdym, najdrobniejszym sukcesem, bo ta radość przyniesie
pozytywne myśli i chęć do czynności, które dadzą nam prawdziwe szczęście.
• 5. Mieć dużą przenikalność intelektualną, ale nie po to, aby się martwić, ale po to by umieć
dzielnie rozwiązywać problemy, które nasuwa nam życie.
Nie powinniśmy przewidywać nadmiaru przykrych zdarzeń, ponieważ nadmierne, i ciągłe
zatruwanie się swoimi myślami jest generatorem niepomyślnych zdarzeń - na zasadzie
samospełniającego się proroctwa.

27. Kiedy opanowują nas smutne myśli natychmiast zastępujmy je wesołymi, np.
wspomnieniami. Mobilizujmy resztki swych sił fizycznych róbmy cokolwiek, co możemy
zrobić fizycznie, nawet drobną czynność, ale zakończoną sukcesem. Te drobne sukcesy
wyzwolą korzystne dla nas sprzężenie zwrotne dodatnie i pociągną za sobą lawinę innych
sukcesów, z których musimy nauczyć się cieszyć.
• 6. Nigdy się nie spieszyć,
• 7. ale jednocześnie w krótkim czasie rozwiązać to co zamierzaliśmy.
Cierpliwość jest potężnym narzędziem. Niestety nasze czasy prowokują do niecierpliwości.
Nie mamy czasu czekać na cokolwiek, często irytujemy się, bo chcemy już otrzymać to, co
najlepsze. Własną niecierpliwością obrzydzamy życie sobie i innym. Rozróżniajmy nasze
myśli, czyli to, co nas buduje od tego, co nas niszczy. Przede wszystkim akceptujmy siebie i
miłość do siebie, bo miłość jest najlepszym lekarstwem.
Odległość do celu, to prędkością pomnożoną przez czas. Oznacza to, że im szybciej będziemy
się zbliżać do celu, tym w krótszym czasie go osiągniemy, ale równocześnie musimy
pamiętać, że szybkość dążenia do celu nie powinna być zbyt duża, a to oznacza, że nie należy
się zbytnio spieszyć.
Patrząc na wzór na szczęście musimy dążyć do harmonii ciała, duszy i umysłu. Wszelkie
cierpienia pojawiają się gdy przestajemy być dobrzy dla innych, a tym samym i dla siebie
dlatego bycie dobrym się opłaca!
Człowiek znajduje się w warunkach komfortu psychicznego wówczas, gdy nie przeżywa
nadmiernych stresów i ma zapał do działania. Komfort psychiczny stwarzamy sobie sami
swoimi myślami i emocjami, ale także wpływ na to mają i nasi najbliżsi: rodzina i
współpracownicy.
Dyskomfort psychiczny stwarzają nam często inni ludzie swoim zachowaniem, ale też środki
masowego przekazu. Aby człowiek mógł żyć pełnią życia dobrze urządzonego, powinien je
umieć realizować w każdych warunkach, nawet w warunkach beznadziejnych, czyli takich, z
których wydaje się, że nie ma nadziei wyjścia.

28. Właśnie wtedy koniecznie trzeba odrzucać wszystko, co
zatruwa nasze życie. Odizolować się od złych wiadomości
np. o nędzy, bezrobociu, bandytyzmie czy korupcji, ale
także dążeniu do sławy czy pieniędzy za wszelką cenę.....
Poszukajmy sensu naszego istnienia i celu, do którego
będziemy dążyć.
Każdy z nas może poprawić swój stan swojej szczęśliwości. Wystarczy zmiana sposobu
myślenia i wsłuchania się w swoją intuicję. Wystarczy znajomość wzoru na szczęście i
przekonanie, że każdy może być szczęśliwy. A im więcej szczęśliwych ludzi tym
szczęśliwszy świat.
Wydaje się, że koniecznie należy nie tylko zachęcać do propagacji hasła Realizatorów
Lepszych Czasów, Stowarzyszenia założonego przez profesora Lechowskiego, ale zakładać
SWOJE Stowarzyszenia RLC i realizować ich idee.
„Każdy ma prawo do szczęścia i miłości, a osiągną je tylko ludzie dobrzy dla drugich.
Bądźmy dobrzy dla drugich, a będziemy kochani i szczęśliwi.
Nie lękajmy się miłości i dobroci, chociaż my ludzie ułomni nie możemy być nieskończenie
dobrzy, to jednak mamy prawo, a nawet obowiązek być szczęśliwymi i dawać szczęście
innym.”
Kończąc ten rozdział pragnę wspomnieć o Św. Franciszku z Asyżu, któremu nie obcy
był grzech i pragnienia tego świata. Syn bogatego kupca rozrzutnie gospodarował bogactwem
ojca. Brał udział w wieczornych zabawach, jaskrawo jak na tamte czasy się ubierał się
ubierał.... Dopiero udział w wojnie komunalnej Asyżu i niewola, dokonały zmiany jego
wewnętrznych przeżyć. W czasie snu usłyszał słowa Boga:
Komu lepiej służyć: Panu, czy jego słudze?
Zrozumiał, że życie, które wiedzie nie jest właściwe, ze warto wykrzesać z siebie choćby
słabo tlącą się iskierkę, aby rozpalić strumień światła nie tylko dla siebie, ale dla innych... Św.
Franciszek swoją postawą pobudzał i pobudza do refleksji nad swoim życiem.
Wzór na szczęście jest taką iskierką dla każdego, aby dokonać wewnętrznych przemian.

29. Modlitwa św. Franciszka z Asyżu:
Panie, uczyń mnie narzędziem Twego pokoju.
Tam, gdzie nienawiść - pozwól mi siać miłość,
gdzie krzywda - przebaczenie,
gdzie zwątpienie - wiarę,
gdzie rozpacz - nadzieję,
gdzie mrok - światło,
tam gdzie smutek - radość.
Spraw, Panie, abym nie tyle szukał pociechy,
ile pociechę dawał;
nie tyle szukał zrozumienia, co rozumiał
nie tyle był kochany, ile kochał.
Albowiem dając - otrzymujemy,
przebaczając - zyskujemy przebaczenie,
a umierając - rodzimy się do życia wiecznego.
3. Odczuwanie szczęścia
„Każdy jest kowalem swojego szczęścia”. To przysłowie dobitnie wskazuje, że szczęście
zależy od nas samych. Jest, więc wynikiem naszych myśli i czynów czyli tym, co udało się
nam osiągnąć.
Odczuwanie szczęścia jest doświadczane nawet w krótkiej chwili, np. podczas jedzenia
czegoś smacznego, podczas finalizacji sprawy nad, którą pracowaliśmy lub gdy odczuwamy
czyjąś sympatię.
Odczuwanie szczęścia dla każdego jest innym przeżyciem. Najczęściej określa się je jako
pozytywne chwile czyli uczucia pełnej harmonii.
Uczucie szczęścia to nie tylko czynniki zewnętrzne, ale przede wszystkim nasze wnętrze,
myśli i uczucia.
Chińskie przysłowie mówi:
„Człowiek bez uśmiechniętej twarzy nie powinien otwierać sklepu”. Życzliwość i optymizm
przybliżają nas do szczęścia, bo wpływają na nasze zadowolenie.

30. Trzeba jednak pamiętać, że „Apetyt rośnie w miarę jedzenia”. Ta ludowa mądrość niesie w
sobie również ważną prawdę. Jeśli naszym celem jest osiągnięcie majątku, aby zapewnić np.
naszej rodzinie wysoki poziom życia, to bogacąc się popadamy w pułapkę posiadania. Im
więcej posiadamy, tym więcej musimy wydać na utrzymanie tego, np. większe mieszkanie to
większy czynsz; lepszy samochód to kosztowniejsze ubezpieczenie. Kwestia związana z
podnoszeniem swoich zarobków wiąże się również z kwestią utrzymania posiadanego
majątku. A to nie powoduje radości, czyli zamiast korzystać z pieniędzy stajemy się ich
niewolnikami. Dla podnoszenia poziomu życia zaniedbujemy życie rodzinne, dłużej
pracujemy, rezygnujemy ze spotkań towarzyskich i rozrywek na rzecz pracy.
I tu przypomina się inne przysłowie „Pieniądze szczęścia nie dają”, które podobno zostało
wymyślone przez bogatych, aby biedni się nie buntowali. Jaka suma pieniędzy jest, więc tą
optymalną, abyśmy byli szczęśliwi? Dla większości ludzi szczęście wiąże się z mnożeniem
środków finansowych., chociaż jest też grupa tych, którzy żyją w ubóstwie i są szczęśliwi -
dla nich szczęściem jest dzielenie się z innymi. Ale takich ludzi jest nie wielu. Większość
osób nie potrafi cieszyć się z małych kroków prowadzących ich do szczęścia. Najpierw
chcemy tylko opłacić czynsz za mieszkanie, potem już i raty za samochód. A potem
utwierdzamy się w przekonaniu, że szczęśliwi będziemy tylko wtedy gdy będziemy mieli
większe mieszkanie, lepszy samochód itp. Gonimy za szczęściem, a kiedy je osiągamy, nie
cenimy. A przecież prawo do szczęścia ma każdy, niezależnie od tego czy jest zadłużony czy
obrzydliwie bogaty. Tym bardziej, że szczęśliwi ludzie lepiej radzą sobie w życiu. Im
jesteśmy szczęśliwsi tym przychylniej oceniamy siebie i swoje otoczenie. A skoro jesteśmy
wolni od trosk szukamy nowych celów.
3.1 Szczęście w ujęciu obiektywnym
Większość z nas będzie przez swoje życie tak samo szczęśliwa jak jest dzisiaj, ponieważ
nie będzie nawet próbować wpływać na poziom zadowolenia ze swojego życia.
Wielu filozofów próbowało zdefiniować szczęście. Jednym z ich był wspomniany już
profesor Władysław Tatarkiewicz. Według. niego podstawowym kryterium szczęścia jest fakt
zadowolenia z własnego życia. A jednymi z odmian to szczęście realne i idealne. Szczęście
realne oznacza życie, w którym dominują elementy dodatnie, ale są też elementy ujemne.
Natomiast szczęście idealne to takie, które zawiera tylko elementy dodatnie. Powtarzając za
Epikurem, profesor uznaje szczęście idealne jako szczęście bogów, a szczęście realne jako
szczęście ludzi.

31. Poglądy filozofów niejednokrotnie odbiegały od potocznych poglądów, szczególnie gdy
chodziło o przeszkody, które stawały na drodze do szczęścia. Wielu filozofów uważało, że co
prawda pewne przeszkody nie można usunąć, ale można je zignorować.
Podstawową tezą starożytnej filozofii, epikurejczyków i stoików w dążeniu do szczęścia było
wyzbycie się wszelkich niepokojów, kompleksów i błędnych poglądów.
Grecy głosili pogląd, iż lepsza jest śmierć niż życie. Uważali oni śmierć za łaskę bogów, za
przejście do lepszego życia.
W średniowieczu, chrześcijańskie podejście do szczęścia uznawało, że cierpienie na ziemi jest
konieczne, aby w przyszłym życiu przeżywać ogrom szczęścia. Szczęście doczesne było
pojmowane jako złudne i nietrwałe, jedyne prawdziwe szczęście można było osiągnąć
dopiero po śmierci.
Nowożytność przyniosła podział na dwa różne kierunki.. Pierwszy był zgodny ze
średniowiecznym, a drugi miał charakter optymistyczny, odrzucał balast życia po śmierci, a
preferował radość czerpaną z teraźniejszości.
Wiek XVII wskazywał brak różnic w szczęściu poszczególnych ludzi, ponieważ pojawił się
pogląd, że cierpienia i radości wyrównują się.
W XVIII i XIX w. dominował pesymizm. Ówczesne poglądy głosiły, że w życiu człowieka
jest więcej nieszczęścia niż szczęścia.
XX w. to przewaga optymizmu, na którego powstanie, wpływ miał pokój i dobrobyt. Z
czasem jednak pojawia się również pesymizm, ponieważ dążenie do zaspokajania tylko
materialnych potrzeb nie wystarcza do osiągnięcia szczęścia.
Śledząc poglądy w każdej z tych epok zauważymy, że nie były one nigdy tylko
pesymistyczne czy tylko optymistyczne. Człowiek zawsze stara się dążąc do szczęścia
ulepszyć świat.

32. Zdarzają się też niebezpieczne poglądy, które rozkwitają w naszych czasach, że „istnieje
łatwe szczęście”. Według tych naukowców możemy je osiągnąć bez dyscypliny, stawiania
sobie wymagań, pomagania innym.... Tego typu iluzji łatwo ulegają ludzie w wieku
dojrzewania. Łatwo jest żądać prawa do własnych poglądów i nie konfrontować ich z
rzeczywistością. Żyjemy w czasach, w których moralnie niebezpieczne są slogany o życiu na
luzie, o spontaniczności rozumianej jako prawo do wychowywania bez stresów, ocen czy
wymagań.
Innym przykładem ucieczki od rzeczywistości wśród naukowców są tzw. badania
socjologiczne. Każdy z nas spotkał się z ankieterem bądź to na spacerze, bądź telefonicznie.
Miałam okazję rozmawiać z ankieterem, który pytał ankietowanych, czy i na ile czują się
szczęśliwi. Ku mojemu zdziwieniu badanie takie oparto tylko na wypowiedziach
ankietowanych. Czy można byłoby uzyskać miarodajny wynik, gdyby przeważająca ilość
ankietowanych była narkomanami w fazie euforii lub chorymi na pewne schorzenia
psychiczne?
Nie można opierać się tylko na subiektywnych deklaracjach badając poziom szczęścia, ale
trzeba prowadzić badania obiektywnych czynników. Czyli należy w danym społeczeństwie
uwzględnić ilość samobójstw, osób chorych psychicznie, narkomanów, alkoholików czy
przestępców. Porównać czynniki obiektywne z subiektywnymi, w przeciwnym wypadku
nauka staje się sposobem ucieczki od rzeczywistości. Jakaż jest przyszłość cywilizacji, która
nie chce wiedzieć, że życie i los człowieka zależy od obiektywnych czynników.
3.2 Subiektywne odczucie szczęścia
Temat szczęścia jest tematem bardzo rozległym. Pewnie jego definicji znalazłoby się tyle,
ilu ludzi na świecie. Chyba każdy na swój sposób dąży do szczęścia. Ale czy jest na nie jedna
jedyna recepta? Recept można stworzyć wiele, ale trudniej jest je realizować.
Taką uniwersalną definicja szczęścia dla wszystkich jest wzór na szczęscie profesora
Lechowskiego. Niestety nie zawsze jest łatwo spełnić wszystkie warunki, które on zawiera,
ponieważ każdy z nas ma różny system wartości, to co dla jednych jest dobre dla innych nie.
Diogenes z Synopy, grecki filozof (przedstawiciel szkoły cyników) czerpał szczęście żyjąc
według własnych reguł. Chodził w łachmanach, spał w beczce, odżywiał się tym co wrzucono
mu do beczki, potrzeby fizjologiczne załatwiał na ulicy. Pewnego razu, jak głosi legenda,
odwiedził go Aleksander Wielki, który chciał spełnić każde życzenie filozofa. Usłyszał, że
jedynym jego życzeniem jest tylko to, aby przesunął się, bo zasłania mu słońce.

33. Szczęście to dla jednych posiadanie najwyższych dóbr, dla innych pomyślne wydarzenia
(„miał szczęście, że wyszedł cało z tego wypadku”) lub sprzyjający układ w jakiejś dziedzinie
(„szczęście u kobiet lub w kartach”).
Dla większości ludzi, szczęście to przewaga radości nad przykrościami. Chociaż spotyka się
pogląd, że istnieje równowaga między dobrem, a złem, cierpieniem a radością, a więc między
szczęściem i nieszczęściem. Pogląd ten rozwinął P.H.Azaïs (1776-1845). Nie jest to jednak
możliwe, bo jak zmierzyć te stany?
Szczęście jest osiągalne dla jednych a dla drugich nie, więc musi zależeć od naszej natury, a
pewnie i nawet od naszych warunków życia.
W starożytności filozofowie epikurejscy twierdzili, że do szczęścia potrzebne są
przyjemności, a filozofowie stoiccy, że tylko cnota. Arystoteles znalazł kompromis mówiąc,
że we wszystkim musi być umiar.
Filozofowie zawsze starali się znaleźć przepis na szczęście. Ale on nie zawsze był skuteczny
dla wszystkich. Szansa osiągnięcia szczęścia zależy od wielu czynników, np.: wieku, płci i
rasy, naszego charakteru, warunków w jakich żyjemy, otoczenia.
Osoby samotne są mniej szczęśliwe od mających rodzinę, szczęśliwą rodzinę.
Osoby towarzyskie żyją szczęśliwiej, ponieważ łatwiej układają sobie relacje z innymi
ludźmi. Ich optymizm jest zaraźliwy. Są zdrowsi, lepiej radzą sobie z porażkami i
niepowodzeniami
Optymiści szybciej osiągają sukces, ale muszą uważać, aby nie zatracić poczucia
rzeczywistości. Szczęśliwsi są ci, co przejmują kontrolę nad swoim życiem niż ci, którzy
„siedzą w domu i czekają na telefon”.
W świetle badań, przeprowadzonych w USA na Universiti of Minnesota, nasze poczucie
zadowolenia jest co najmniej w 50% wyznaczone genetycznie. Środowisko i warunki życia
mają na to niewielki wpływ. Skrajne wydarzenia, takie jak wygrana na loterii czy katastrofa
maja na nas krótkotrwały wpływ. Potem każdy wraca do swojego typowego dla siebie
nastawienia życiowego.
Na pewno ważna jest biochemia mózgu, ściślej mówiąc serotonina. Serotonina to substancja
wytwarzana w mózgu umożliwiająca przekazywanie impulsów nerwowych z jednej komórki
do drugiej. To serotonina decyduje o naszym dobrym samopoczuciu, a więc od niej zależy
nasze pozytywne odczuwanie emocji, nasz sen czy apetyt. Jej niedobór jest przyczyną

34. depresji. Wytwarzanie serotoniny uzależnione jest od sposobu w jaki żyjemy, jest to, więc
skutek naszego życia.
Ważnym wrodzonym czynnikiem jest temperament. Ludzie energiczni i otwarci są nastawieni
na działania, na innych ludzi. Nie rozpamiętują bez końca własnych porażek.
Istnieje grupa ludzi, która ma więcej iż inni, a nie czuje się szczęśliwa. I istnieją szczęśliwi
ludzie, którzy z naszego punktu widzenia mają trudne życie. Dlaczego tak się dzieje?
Na szczęśliwsze życie składa się wiara w swoje możliwości czyli świadomość, że jestem w
stanie poradzić sobie z trudnościami, a nie poczucie bezradności, czy bycia ofiarą
okoliczności.
Ważne jest również, aby życie miało sens. Sens czyli przeświadczenie, że trud czy wysiłek
jest potrzebny, dawał ludziom siłę w obozach koncentracyjnych czy innych ekstremalnych
sytuacjach.
Ważne jest, więc nasze spojrzenie na świat. Szklanka może być do połowy pełna, albo pusta.
Na nic, więc zdają się nasze narzekania....szkoda na to czasu.
Człowiek jest stworzeniem stadnym, dlatego psychologowie uważają, że szczęśliwsze są pary
niż samotni, chociaż bywają pary, które stanowią dla siebie piekło. Rodzina to wciąż
najwyżej cenione dobro bez względu na szerokość geograficzną.
Zakochanie wywołuje w nas euforię (nawet jeśli jest to zaślepienie kończące się
rozczarowaniem). Jesteśmy radośni, błyskotliwsi, wszystko nam się podoba. Niestety ten stan
nie trwa wiecznie...Po pewnym czasie wracamy do rzeczywistości i wszystko ponownie od
nas wtedy zależy, od naszego talentu do szczęścia. Praca jest istotnym elementem naszego
życia. To od nas zależy czy da nam szczęście czy nie.
Sensowna i pożyteczna budzi nasz szacunek do samych siebie. Staje się wyzwaniem dla
naszych możliwości i talentów. Wspaniale jeśli przynosi nam gratyfikację finansową
adekwatną do włożonego wysiłku.
Czy szczęścia można się nauczyć? Ależ tak! Umiemy już przezwyciężać fobie,
zaprzyjaźniać się, osiągać większą pewność siebie, więc możemy również nauczyć się
osiągać szczęście.
W Polsce w ostatnich 7 latach poprawił się znacznie poziom życia. Według GUS przeciętne
wynagrodzenie wzrosło o ponad 1000 zł.. Zwiększyła się, więc liczba Polaków, którzy
poprawili swoją sytuację materialną. Jednak na pytanie „Czy jesteś szczęśliwy”, według
badań CBOS-u w 1994 r.twierdząco odpowiedziało 12 % , a w 2001 tylko 7 %. Jak to
możliwe?

35. Profesor Krystyna Skarżyska ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej mówi, że satysfakcja
z poprawy warunków materialnych i wzrastającego poziomu życia to nie to samo, co
poczucie szczęścia.
Można, więc powiedzieć, że pieniądze potrzebne są do życia i nawet zaspokajają potrzeby
materialne i dają poczucie bezpieczeństwa, ale to wcale nie gwarantuje radości i szczęścia.
Dzisiejsze pokolenie jest bardziej narażone na stany depresyjne niż generacja naszych
rodziców czy dziadków.
Wysoki poziom życia, do którego dążymy szybko przestaje cieszyć. Pojawiają się lęki i
frustracje. Goniąc za fortuną, mylnie uważamy, że po jej osiągnięciu zdobędziemy większe
poczucie szczęścia. Nagle znajdujemy się w ślepej uliczce.
Dopóki nie zrozumiemy, że szczęście nie jest związane ze stanem kieszeni, a ze stosunkiem
do świata nigdy w pełni go nie zaznamy. Szczęście wypływa z naszego umysłu, z
przeżywanych emocji czyli z tężyzny fizycznej (serca i mięśni) a nie z naszego portfela.
Optymizmu, który prowadzi do szczęścia można się nauczyć. Wymaga to jednak dużej
samodyscypliny i wytrwałości.
Starajmy się, aby codziennie towarzyszył nam uśmiech, wiara i nadzieja. Ten życzliwy
stosunek do świata, ta pogoda ducha wpłynie na podniesienie naszego optymizmu. Warto też
czerpać energię od ludzi pogodnych i otwartych na pozytywne aspekty życia. Zaleca to
filozof B.Russell (jeden z najwybitniejszych filozofów XX w; ojciec filozofii analitycznej):
"Naucz się czytać twarze wokół siebie, otwórz się na pozytywne nastroje wszystkich, których
spotykasz, nie daj im odejść od siebie". A amerykański przedsiębiorca, twórca masowej
motoryzacji Henry Ford (1863-1947), jednemu ze swoich robotników tłumaczył: "Jesteś
biedny i nieszczęśliwy nie dlatego, że Bóg tak chciał, ale dlatego, że twój ojciec wpoił ci, że
tak musi być".
Optymizm łączy się również ze stanem zdrowia. Amerykański psycholog Sheldon Cohen
razem z grupą uczonych z Uniwersytetu Michigan dowiódł, że poczucie wyobcowania i utrata
nadziei pogarszają stan pacjenta na pokonanie nowotworu, w takim samym stopniu jak
wieloletnie palenie. Ten sam psycholog prowadząc badania nad stanem ducha zamożnych
społeczeństw Zachodu zauważył, że optymiści łatwiej mobilizują się do działania, ponieważ
wierzą, że im się powiedzie, chętniej wytyczają odległe cele i częściej je realizują. Cohen
wysnuwa tezę, że malkontenci i ponuracy to gatunek, w bogatych społeczeństwach skazany
na wymarcie. Tę śmiałą tezę udowadnia swoim eksperymentem na szczurach. Zamknął je w
klatce i raził prądem. Osobniki nie mające wcześniej złych doświadczeń zachowały
optymistyczną wiarę w możliwość ucieczki, potrafiły przetrwać, bo szybko znajdowały

36. ukrytą w podłodze drogę ewakuacyjną. Jednak szczury, którym uprzednio przez wiele tygodni
odcinano drogę wyjścia, nawet porażone prądem rezygnowały z próby ucieczki. Poddawały
się, bo straciły wiarę.
Pogodę ducha można zachować w każdych okolicznościach. Nawet ponurak może uciec ze
swojej klatki osowiałości.
Ale paradoksalnie, im bardziej się na szczęściu koncentrujemy, tym bardziej się od nas ono
oddala. Jest to zgodne z powszechną zasadą przekory obowiązującą nie tylko w fizyce, ale w
całej przyrodzie. Dzieje się tak dlatego, że szczęście osiąga się robiąc to, co daje nam
poczucie wartości. Ludzie, którzy koncentrują się tylko na sobie szybko wyrzucani są poza
margines, a będąc samotni tracą radość życia. Dlatego tak ważne jest wzbudzenie w sobie
przyjaznego zaciekawienia otoczeniem. Doradca amerykańskich prezydentów Dale Carnegie
uczył "Okazuj zainteresowanie światem, a świat zainteresuje się tobą".
Szczęście czerpie się, więc z radości działania dla dobra ogółu, a nie z posiadania. Nie
otaczanie się drogimi gadżetami, ale poczucie satysfakcji i sensu życia jaką daje pomoc
innym przynosi prawdziwe szczęście. Na szczęście szczęśliwych nie trzeba szukać tylko
wśród bogatych.
Ważne jest też, aby z umiarem stosować krytycyzm, czyli dostrzegać i krytykować nie to, co
nam się nie podoba, ale dostrzegać to, co widzą inni. Wszelki nadmiar czyli brak umiaru
szkodzi.
Znam ludzi, którzy wiele lat mieszkali w USA. Rozmawiając z nimi często słyszałam ich
pogardliwe opinie o Amerykanach i Ameryce a idealizujące swój kraj i rodaków. Ci polscy
emigranci nie potrafili odnaleźć swojego miejsca na obczyźnie. Byli nieszczęśliwi,
sfrustrowani i zagubieni. Pogarda i niechęć do nowego świata wzrastała, więc wrócili do
kraju. I tu dalej narzekali, tylko tym razem porównywali ład i dobrobyt Ameryki z biedą
Polski, często powtarzając „Tu się nie da żyć.” Część z nich ponownie wyjechała z kraju.
Tacy ludzie krzywdzą sami siebie. Wyszukują powody dla, których warto być
nieszczęśliwym.
Profesor Lechowski podkreśla: „nigdy nie osiągniemy sukcesu, jeśli będziemy stwarzać sobie
takie warunki życia, które nie będą sprzyjały rozwojowi naszej duszy, umysłu i ciała.
Wszystkie nasze cierpienia biorą się stąd, że zatraciliśmy sens bycia dobrym dla innych, a
tym samym i dla siebie. Należy, więc zrozumieć, że bycie dobrym po prostu się opłaca, bo
wtedy my również będziemy żyć szczęśliwiej.” (...) „Każdy z nas może poprawić swój stan

37. swojej szczęśliwości. Wystarczy zmiana sposobu myślenia i wsłuchania się w swoją intuicję.
Wystarczy znajomość wzoru na szczęście i przekonanie, że każdy może być szczęśliwy. A im
więcej szczęśliwych ludzi tym szczęśliwszy świat.”
Nauczmy się, więc nie porównywać, wyszukujmy to co najlepsze i karmy naszą duszę
radością. Sprawiajmy sobie radości, korzystajmy z przyjemności, ale z umiarem, ponieważ
nie mogą stać się one celem samym w sobie, gdyż nie zastąpią ani radości, ani satysfakcji z
dążenia i osiągania celu.
Bardzo często próbujemy osiągać szczęście na skróty. Z jednego kiepskiego związku
wpadamy w drugi. Nie jesteśmy cierpliwi. Sukces chcemy osiągnąć natychmiast.
A to nie pokrywa się z drogą do szczęścia Stowarzyszenia Realizatorów Lepszych Czasów
profesora Jerzego Lechowskiego: „(...)cierpliwość jest potężnym narzędziem.
Nie mamy czasu czekać na cokolwiek, irytujemy się, chcemy otrzymywać to, co najlepsze.
Własną niecierpliwością obrzydzamy życie innym, uważajmy, więc na nasze myśli.
Rozróżniajmy to, co nas buduje od tego, co nas niszczy. Akceptujmy siebie i miłość do siebie,
bo miłość jest najlepszym lekarstwem.”
Wielu naszych znajomych w latach 80 wyemigrowało do Ameryki. Mimo dyplomów
wyższych uczelni musieli pracować jako zwykli, niewykwalifikowani robotnicy budowlani.
Nie wszyscy to polubili. Ale skoro nie było dokąd pójść i za co żyć, niektórzy spróbowali
polubić swoje nowe zajęcie. Uczyli się języka i awansowali.
Wykonywanie nawet prostej pracy z zaangażowaniem daje nam poczucie wartości i prowadzi
do sukcesu. To zaangażowanie powoduje, że nie tracimy czasu i energii na własne
próżniactwo.
W chwilach zwątpienia warto czytać „Dezyratę”. Znaleziono ją prawdopodobnie w kościele
w Baltimore w XVII w., a napisał poeta amerykański Maks Ehrmann. Jest to utwór
opowiadający o pięknie świata, szczęściu i ludzkiej dobroci. Jan Paweł II nazwał go
„niezwykłym przesłaniem zrodzonym z ducha ekumenizmu i tolerancji".
„Dezyderata” Maks Herman (1927)
- Krocz spokojnie wśród zgiełku i pośpiechu, pamiętaj jaki spokój może być w ciszy.
- Tak dalece jak to możliwe, nie wyrzekając się siebie, bądź w dobrych stosunkach z innymi

38. ludźmi.
- Prawdę swą głoś spokojnie i jasno, słuchając też tego, co mówią inni: nawet głupcy i
ignoranci, oni też mają swą opowieść.
- Jeżeli porównujesz się z innymi możesz stać się próżny lub zgorzkniały, albowiem zawsze
będą lepsi i gorsi od ciebie.
- Ciesz się zarówno swymi osiągnięciami jak i planami. Wykonuj z sercem swą pracę,
jakkolwiek by była skromna. Jest ona trwałą wartością w zmiennych kolejach losu.
- Zachowaj ostrożność w swych przedsięwzięciach - świat bowiem pełen jest oszustwa. Lecz
niech ci to nie przesłania prawdziwej cnoty; wielu ludzi dąży do wzniosłych ideałów i
wszędzie życie jest pełne heroizmu.
- Bądź sobą, a zwłaszcza nie zwalczaj uczuć; nie bądź cyniczny wobec miłości, albowiem w
obliczu wszelkiej oschłości i rozczarowań jest ona wieczna jak trawa.
- Przyjmuj pogodnie to, co lata niosą, bez goryczy wyrzekając się przymiotów młodości.
Rozwijaj siłę ducha, by w nagłym nieszczęściu mogła być tarczą dla ciebie. Lecz nie dręcz się
tworami wyobraźni. Wiele obaw rodzi się ze znużenia i samotności.
- Obok zdrowej dyscypliny bądź łagodny dla siebie. Jesteś dzieckiem wszechświata: nie mniej
niż gwiazdy i drzewa masz prawo być tutaj i czy to jest dla ciebie jasne czy nie, nie wątp, że
wszechświat jest taki jaki być powinien.
- Tak więc bądź w pokoju z Bogiem, cokolwiek myślisz o Jego istnieniu i czymkolwiek się
zajmujesz i jakiekolwiek są twe pragnienia; w zgiełku ulicznym, zamęcie życia, zachowaj
pokój ze swą duszą.
- Z całym swym zakłamaniem, znojem i rozwianymi marzeniami ciągle jeszcze ten świat jest
piękny...
- Bądź uważny, staraj się być szczęśliwy.
3.3 Kreowanie własnego poczucia szczęścia
„Wszyscy tak pragniemy szczęścia... Wszystkim nam brakuje szczęścia....”, to słowa
refrenu piosenki Kasi Kowalskiej. Wyraża on tęsknotę za szczęściem.
Szczęście to pojęcie, które jest definiowane w różny sposób przez każdego z nas,
ponieważ każdemu z nas kojarzy się z czymś innym. Nie ma chyba we współczesnym świecie
nic bardziej pożądanego niż szczęście, a zarazem tak nieosiągalnego, chociaż istnieje tu i
teraz i jest stanem naturalnym.

39. Czasami dążąc do własnego szczęścia jesteśmy przyczyną nieszczęścia innych. A przecież
sztuką życia jest dostrzegać i przeżywać wszystko to, co w danej chwili jest dla nas dobre.
Ważniejsze od tego co nas uszczęśliwia, jest, w jaki sposób traktujemy i przeżywamy nasze
szczęście, skoro tak często go nam brakuje i tak bardzo go pragniemy.
Każdy człowiek posiada własne emocjonalne przekonanie, które nabył w toku różnych
doświadczeń. Ma ono ogromny wpływ na nasze życie. Dlatego dążąc do szczęścia nie
wystarczy zapoznać się z jego filozoficznymi określeniami, ale spojrzeć na własne życie, na
nasz prawdziwy system wartości, nasze wybory i decyzje. Szukając szczęścia dążymy przede
wszystkim do stabilności. Stan ten najczęściej osiągamy zaspokajając nasze materialne
potrzeby zapominając o duchowych.
Często ignorujemy prawdziwe potrzeby zadowalając się zastępczymi. Takie potrzeby,
sztucznie stworzone lub narzucone przez innych realizujemy oszukując się i ciesząc
połowicznymi sukcesami. Realizując zastępcze potrzeby nigdy nie osiągniemy prawdziwego
szczęścia, ponieważ nie potrafimy zaakceptować życia w realnym świecie tylko w świecie
iluzji.
Dostrzeganie i osiąganie szczęścia jest pewną życiową postawą. Od tego ile szczęścia mamy
we własnym wnętrzu zależy ile zauważymy go w otoczeniu (w obcych ludziach). Jeśli nie
odczuwamy szczęścia, to problem tkwi w nas. Prawdopodobnie nie potrafimy się cieszyć z
dotychczasowych osiągnięć, bo wciąż chcemy więcej i więcej. Nasze wnętrze jest puste, bo
nie umiemy dostrzegać i przeżywać szczęścia. Naiwnie sądzimy, że kolejne „zdobycze”
pozwolą nam wreszcie odczuwać szczęście. A przecież to „najprawdziwsze” szczęście każdy
ma w sobie. Trzeba tylko się na nie otworzyć. Nauczmy się doceniać to, co mamy, co już
osiągnęliśmy, obudźmy naturalną radość życia i cieszmy się z drobiazgów. Nie twórzmy
szczęśliwych sytuacji na podstawie zasłyszanych definicji wspomagając się przeróżnymi
„doszczęśliwiaczami” (np. używkami). Takie postępowanie nie przynosi upragnionego celu.
Szczęścia idealnego nie możemy osiągnąć, bo nie jesteśmy idealni.
Szukając szczęścia ludzie dążą do bogactwa, uznania czy władzy. Sądzą, że w ten sposób
zagwarantują sobie stabilizację swojego życia a tym samym staną się w pełni szczęśliwi.
Wśród bogatych i sławnych jest wielu nieszczęśliwych i to do tego stopnia, że uzależniają się
od narkotyków czy alkoholu lub czując się coraz bardzie nieszczęśliwymi odbierają sobie
życie. Ale wśród biednych i nieznanych też może być wielu nieszczęśliwych. Jednak w tej
grupie łatwiej można znaleźć szczęśliwych. Bogactwo i sława nie są gwarantem osiągnięcia
szczęścia.

40. Również władza, która może być źródłem pewnej satysfakcji często doprowadza do zguby i
nieszczęść. Będąc u władzy może i czujemy się jacyś wyjątkowi, ale na pewno nie osiągamy
stabilności, wolności czy bezpieczeństwa. Nawet najpotężniejszy władca nie decyduje o
swoim losie, ponieważ uwikłany jest w różne zależności.
Ludzie sądzący, że bogactwo, uznanie czy władza da im szczęście tkwią w iluzji. Nie mają
siły przyznać się do błędu i szukać szczęścia gdzie indziej. Otaczają się tak samo wierzącymi
ludźmi. Mimo, iż życie wykazuje fałsz oni przekazują to przekonanie następnemu pokoleniu.
Ta iluzja jest również świadomie wykorzystywana przez ludzi, którzy kreują wciąż nowe
potrzeby, a następnie na nich zarabiają.
Dbając o rozwój duchowy doświadczamy radości, miłości i pokoju, ale również i cierpienia.
Realizując cele, które sobie wyznaczamy, podchodźmy do nich z radością i otwartością a
także wdzięcznością. Dostrzegajmy nawet najdrobniejsze powody do radości. Wieczne
niezadowolenie, narzekanie czy zadręczanie szczegółami swoich chorób odstrasza ludzi.
Przez wiele lat sądzono, że istnieje wspólny wszystkim ludziom jeden model szczęścia.
Według niego uważano, że szczęśliwy człowiek, to ten, który jest zdrowy, bogaty, przystojny,
posiada sukcesy zawodowe, ma kochająca rodzinę itp. Ten stereotyp nie sprawdził się.
Zaczęto, więc szukać szczęścia w usposobieniu człowieka. Stwierdzono, ze na szczęście ma
wpływ „szczęśliwe usposobienie”: optymizm, aktywne podejście do życie, łatwość
nawiązywania kontaktów. Przy okazji udowodniono, że człowiek dysponuje możliwością
uruchomienia w sobie mechanizmów odpowiedzialnych za przystosowanie się do
niekorzystnych warunków. Np. u grupy badanych kobiet, które zachorowały na raka poziom
szczęścia obniżył się, kiedy zostały poinformowane o chorobie, ale po roku podniósł się do
poziomu kobiet zdrowych.
„Dobre emocje wzmacniają odporność”, to temat artykułu z gazety Dziennik.Pl (16.11.2007).
Opisana jest w nim historia amerykańskiego dziennikarza i pisarza Norman’a Cousins”a.
„Lekarze stwierdzili u niego zapalenie stawów kręgosłupa - chorobę zwyrodnieniową i bardzo
bolesną. Szansę przeżycia określono jak 1:500. Cousins nie chciał się z tym pogodzić i
postanowił za wszelką cenę poszukać dla siebie jakiejś szansy. Za zgodą lekarzy
przeprowadził się do pokoju hotelowego w pobliżu kliniki i tam rozpoczął terapię według
własnego pomysłu.
Oglądał filmy komediowe, pielęgniarka czytała mu książki, odwiedzali go przyjaciele,
których zadaniem było rozśmieszanie go i utrzymywanie w dobrym nastroju. Te wszystkie
pozytywne emocje sprawiły, że Cousins poczuł się znacznie lepiej. A jego subiektywne

41. odczucie potwierdziły wyniki badań laboratoryjnych. Ten, który wedle wszelkiego
prawdopodobieństwa powinien wkrótce umrzeć, żył jeszcze wiele lat.”
Optymizm wzmacnia nasz układ odpornościowy, dzięki temu możemy uniknąć choroby, albo
szybciej się z niej wyleczyć. Ciało, umysł i dusza są ze sobą nierozerwalnie powiązane, a
więc dobre emocje wzmacniają i chronią organizm przed chorobami, a negatywne osłabiają.
Na nasz system odpornościowy ma również wpływ nasze przyjazne nastawienie –
pielęgnowanie przyjaźni. Zdrowiej jest wyrzucić z siebie to, co nas trapi niż tłumić to w
sobie. Organizm wtedy wyczerpuje się i nie pozwala na odnowę sił witalnych.
Śmiech jest również ważnym czynnikiem wzmacniającym nasz system immunologiczny.
Uśmierza ból, bo pod jego wpływem organizm produkuje endorfinę, która działa jak
narkotyk. Śmiech oczyszcza i regeneruje organizm.
4. Istota nieszczęścia
Mówiąc o szczęściu nie możemy zapomnieć o nieszczęściu. Ono również towarzyszy nam
w życiu.
Istota wszelkich nieszczęść człowieka wynika z jego natury, a zatem ze skłonności, które tkwią w
jego naturze. Istnieje jednak możliwość poprawy tej sytuacji, ale ona wymaga pewnego wysiłku
od człowieka.
Profesor Jerzy Lechowski wyodrębnił osiem czynników prowadzących do nieszczęśliwych
sytuacji w naszym życiu.
PYCHA - Zwykle większość ludzi uważa siebie za centrum wszechświata, za najważniejszych i w
związku z tym nie potrafi spojrzeć szerzej na środowisko, w którym żyje. Środowisko należy tu
rozumieć w sensie jak najszerszym, a więc nie tylko otaczająca nas przyroda, ale przede
wszystkim inni ludzie. Pycha i zarozumiałość nie pozwalają nam dojrzeć istotnej wagi tego, co
jest dla nas najważniejsze, a więc tego, aby być człowiekiem skromnym i życzliwym dla
środowiska. Człowiek ogarnięty pychą charakteryzuje się nadmiernie wysoką samooceną,
wysokim mniemaniem o sobie, nadmierną wiarą we własną wartość i możliwości, jest wyniosły i
zazwyczaj towarzyszy mu agresja.
Pycha w chrześcijaństwie należy do „Siedmiu grzechów głównych” i uważa się ją za grzech, z
którego powstają wszystkie inne.
CHCIWOŚĆ - Można określić jako nadmierne chciejstwo. Człowiek pragnie posiadać wiele
rzeczy (i nie tylko rzeczy). Gdy spełniają się jego życzenia, staje się niewolnikiem swoich
obiektów chciwości, a niewola, jak wiadomo szczęścia nie daje.

42. BRAK UMIARU – To niemiłosiernie znęcający się czynnik nad człowiekiem. Brak umiaru we
wszystkim nie tylko w jedzeniu i piciu, ale również w nadmiernym gadulstwie, które często jest
bardzo szkodliwe dla niego. Popełniamy go, zwłaszcza, gdy się nadmiernie chwalimy,
obmawiamy innych czy kłamiemy.
Należy, więc pamiętać, że wszelki nadmiar szkodzi, nawet nadmierne myślenie i przeżywanie
emocji.
NIECZYSTOŚĆ - Czyli brak higieny, i to zarówno fizycznej, duchowej jak i umysłowej. Można
ją określić jako nadmiar poszukiwania przyjemności, ale też i niezdecydowania. Nie wiemy, za
jakimi wartościami powinniśmy podążać i najczęściej dążymy przede wszystkim do
zaspokajania własnych potrzeb, a dopiero później do obdarowywania innych.
ZAZDROŚĆ – To uczucie powstające, gdy znany jest obiekt zaspokajający potrzebę i osoba go
posiadająca. Wiąże się z agresją, a więc często prowadzi nie tylko do schorzeń fizycznych, ale i
umysłowych, a to z kolei, jest przyczyną różnych innych nieszczęść.
GNIEW – Jest to reakcja emocjonalna na niepowodzenia lub wzburzenie emocjonalne, czasem z
nastawieniem agresywnym. Rodzi różne groźne sytuacje, wynikające z oddziaływania zwrotnego
środowiska na człowieka rozgniewanego Reagowanie gniewem jest często ucieczką od
odpowiedzialności, ale również wtedy, gdy człowiek nie jest zdolny do rozwiązywania trudności.
Gniew towarzyszy człowiekowi również i wtedy, gdy nie będąc przekonanym o słuszności
własnych racji nie potrafi ich przyznać innym.
LENISTWO – To zaniechanie jakiegoś działania lub działań, a więc możemy je określić jako
zaniechanie. Bardzo wiele z tego powodu tracimy, a straty te są dla nas zwykle bolesne.
STRACH – Jest to przeżycie wyraźnie zabarwione przykrością. Pojawia się w chwili zagrożenia,
bólu, niepewności czy agresji. Jest bardzo szkodliwym czynnikiem.

43. Należy zapamiętać te osiem czynników, które przynoszą nam nieszczęścia i starać się je
likwidować. Dzięki temu unikniemy wielu tragedii i staniemy się o wiele szczęśliwsi niż obecnie.
W ten sposób stwarzamy sobie warunki komfortu psychicznego.
Komfort psychiczny zależy od naszych myśli i emocji, a więc od przeżywania nadmiernych
stresów i zapału do działania.
Dyskomfort psychiczny stwarzają nam często inni ludzie swoim zachowaniem, środki masowego
przekazu, a także politycy odpowiedzialni za atmosferę, w której żyjemy.

44. Aby człowiek mógł żyć pełnią życia dobrze
urządzonego, powinien je umieć realizować w każdych
warunkach, nawet w warunkach beznadziejnych, czyli
takich, z których wydaje się, że nie ma nadziei wyjścia.
Właśnie wtedy koniecznie trzeba odrzucić wszystko, co
zatruwa nasze życie, odizolować się od pesymistycznych
wiadomości (o korupcji, bandytyzmie, dążeniu do sławy
czy pieniędzy za wszelką cenę, o nędzy, bezrobociu....) i
poszukać sensu naszego istnienia i celu, do którego
będziemy dążyć.
4.1 Komfort psychiczny w warunkach beznadziejnych
Pamiętajmy, że najważniejszą motywacją człowieka jest poszukiwanie sukcesu i jego
sensu.
Każdy, kto go szuka musi i może odnaleźć go samodzielnie. Dopiero wtedy staje się on dla
nas bardzo ważny. Właśnie to dążenie czyni nas istotami duchowymi.
Gdy nie zaspokajamy potrzeby sensu życia czujemy pustkę i wtedy śmiało możemy mówić o
kryzysie duchowym. Ten kryzys inaczej mówiąc to otępienie duchowe jest częstą przyczyną
problemów ludzkości, samobójstw, alkoholizmu.... Żyjemy dniem dzisiejszym, wyzyskujemy
naszych bliźnich tylko po to, by zapewnić sobie doraźny zysk, chwilowy komfort.
Profesor Lechowski uważa, że „Podstawą wszelkiej działalności człowieka jest jego zdrowie i
kondycja, i to nie tylko fizyczna, umysłowa, ale również emocjonalna, o której można
powiedzieć inaczej duchowa.
Aby żyć zdrowo i szczęśliwie należy unikać nadmiernych stresów związanych z różnego
rodzaju przykrymi przeżyciami wewnętrznymi.” Umiarkowane, krótkotrwałe stresy są