Studentbook2009

1. ÈÄÑÊ, ÌѯҺâä ýëñýã÷èä, îþóòàí, ýöýã ýõ÷¿¿ä, áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ñóäëàà÷, îþóòàí, çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóäàä çîðèóëàâ
ÖÀÕÈÌ ÍÎÌ
STUDENT BOOK

3. OÞÓÒÀÍ 2009
ÈÄÑÊ, ÌѯҺâä ýëñýã÷èä, îþóòàí, ýöýã ýõ÷¿¿ä, áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí ñóäëàà÷,
îþóòàí, çàëóó÷óóäûí áàéãóóëëàãóóäàä çîðèóëàâ
Öàõèì íîì
ÈÂÝÝÍ ÒÝÒÃÝÃ×
ÎÍ-ËÀÉÍ Ò¯ÃÝÝÃ×
Óëààíáààòàð õîò
2009

4. ÌÎÍÃÎËÛÍ ÎÞÓÒÍÛ ÕÎËÁÎÎ
UNION OF MONGOLIAN STUDENTS
DDC
378*025
Á-34
OÞÓÒÀÍ 2009
III äóãààð õýâëýë
Ýðõëýí õýâë¿¿ëýã÷:
Õ.Áàòñàéõàí
Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîîíû äýä åðºíõèéëºã÷
ͯÁ-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû çîõèöóóëàã÷
Òåêñò ðåäàêòîð:
Á.̺íãºíõºëºã Õýë áè÷ãèéí óõààíû äîêòîð (Ph.D)
À.Ñàíæìÿòàâ Îòãîíòýíãýð õºãæèë ñàíãèéí òýðã¿¿í
Ýìõýòãýëä îðîëöñîí:
Í.Òýãøæàðãàë, Á.Ñàéíáàÿð, Ï.Áàÿñãàëàí, Í.Áÿìáàãýðýë, Ä.Áàòáàÿð
Ï.Áîëîðìàà, Ñ.Àëòàíöýöýã, Õ.Áàòáèëýã, Á.Ýðäýíýáàò, Æ.Æàìáàëäàãâà
Î.Íàíäèí-Ýðäýíý, Á.Ýíõáààòàð, ×.Íàíäèí-Ýðäýíý, Á.Íýðã¿é, Ã.Óóãàíáàÿð
Õýâëýëèéí ýõ: Î.Îòãîíáÿìáà, Ã.̺íõ-Îä, Ý.Áààòàðöîãò
Õýâëýëèéí õóóäàñ: 40.5 õóóäàñ
Õýâëýñýí òîî: 2000 øèðõýã
“BCI” Õýâëýëèéí êîìïàíè
Óòàñ: 319032
ISBN: 978-99929-950-3-3

5. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÒªÐÈÉÍ ÄÓÓËÀË
Äàðõàí ìàíàé òóñãààð óëñ
Äàÿàð ìîíãîëûí àðèóí ãîëîìò
Äàëàé èõ äýýäñèéí ãýãýýí ¿éëñ
Äàíäàà ýíõæèæ, ¿¿ðä ìºíõºæíº
Õàìàã äýëõèéí øóäàðãà óëñòàé
Õàìòðàí íýãäñýí ýâýý áýõæ¿¿ëæ
Õàòàí çîðèã, á¿õèé ë ÷àäëààðàà
Õàéðòàé ìîíãîë îðíîî ìàíäóóëúÿ
ªíäºð òºðèéí ìèíü ñ¿ëä èâýýæ
ªðãºí ò¿ìíèé ìèíü çàÿà ò¿øèæ
¯íäýñ ÿçãóóð, õýë ñî¸ëîî
¯ðèéí ¿ðäýý ºâëºí áàäðààÿ
Ýðýëõýã ìîíãîëûí çîëòîé àðäóóä
Ýðõ ÷ºëºº, æàðãàëûã ýäëýâ
Æàðãàëûí ò¿ëõ¿¿ð, õºãæëèéí òóëãóóð
Æàâõëàíò ìàíàé îðîí ìàíäòóãàé
ÌÎÍÃÎËÛÍ ÎÞÓÒÍÛ ÒÀÍÃÀÐÀÃ
Ìîíãîë óëñûí ºíºº èðýýä¿éí ýçýí áîëñîí ÎÞÓÒÀÍ – ÁÈ ýðäýì ìýäëýãò
øàìäàí ñóðàëöàæ, áîëîâñðîëòîé, àâüÿàñ ÷àäâàðòàé, ¸ñ ñóðòàõóóíòàé, ¿íýí÷
øóäàðãà, õ¿íëýã ýíýðýíã¿é, ýõ îðîí÷ áèå õ¿í áîëîí òºëºâøèæ, ìýäëýã
÷àäâàðàà ýõ îðíûõîî õºãæèë äýâøèëä õàðàìã¿é çîðèóëàõàà ýðäýìòýí áàãø,
ãýð á¿ë, íàéç íºõºä, àðä ò¿ìýíäýý àíäãàéëàí òàíãàðàãëúÿ.

6. ÒÀËÀÐÕÀË
“Îþóòàí 2009” ýìõýòãýë íîìûã á¿òýýõýä õàìòðàí àæèëëàñàí äàðààõ áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿ì¿¿ñò
øèìòýí óíøèã÷ îþóòíóóäûíõàà õàìòààð òàëàðõàëàà èëýðõèéëæ áàéãààã õ¿ëýýí àâíà óó. Áèä á¿õíèé
áîëîâñðîëûí òºëººõ õàìòûí àæèëëàãàà Ìîíãîëûí îëîí ìÿíãàí çàëóóñûí õ¿ñýë äýìæëýãèéã õ¿ëýýæ
Ìîíãîë îðíû õºãæèë äýâøèëä èõýýõýí õóâü íýìýð îðóóëíà ãýäýãò èòãýë ä¿¿ðýí áàéíà.
ÁÑØÓßàì պ人 àæ àæóéí èõ ñóðãóóëü
Ãîëîìò áàíê Òýíãýð äýýä ñóðãóóëü
Õ¿íèé àþóëã¿é áàéäëûí ñóäàëãààíû òºâ Õóäàëäàà ¿éëäâýðëýëèéí äýýä ñóðãóóëü
Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîî
Çîõèîìæ äýýä ñóðãóóëü
Àðä÷èëàëûí áîëîâñðîë òºâ
Ðàäèî òåëåâèçèéí äýýä ñóðãóóëü
ͯÁ-ûí Õ¿í Àìûí Ñàí
ͯÁ-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîî Ñî¸ëûí äýýä ñóðãóóëü
Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé íîìûí ñàí Ñýð¿¿ëýã äýýä ñóðãóóëü
Ìîíãîëûí ìýòãýëöýýíèé íýãäñýí íèéãýìëýã Ñèòè äýýä ñóðãóóëü
Ìîíãîëûí ñóðàã÷äûí õîëáîî Èõ çàñàã èõ ñóðãóóëü
Ìîíãîëûí ëåêòîð òºâ Øèõèõóòóã äýýä ñóðãóóëü
Ìàíëàéëàõ óðëàã òºâ Ìîíîñ äýýä ñóðãóóëü
Êîìïüþòåð òàéìñ ñýòã¿¿ë
Øèíý èðãýíøèë äýýä ñóðãóóëü
ÌÓÇÍ-èéí Çàëóó÷óóäûí óëààí çàãàëìàé
Óëààíáààòàð ýðäýì îþó äýýä ñóðãóóëü
Íàöàãäîðæèéí íýðýìæèò Õîòûí òºâ íîìûí ñàí
Ìîíãîë îëîí óëñûí äýýä ñóðãóóëü
Gogo.mn ¯íäýñíèé ïîðòàë ñàéò
Îòãîíòýíãýð õºãæèë ñàí Áèëèã äýýä ñóðãóóëü
Äý÷èíðàâæàéëèí õèéä À÷ àíàãààõ óõààíû äýýä ñóðãóóëü
Çàâõàí àéìãèéí çàëóó÷óóä îþóòíû Ñîä õèéìîðü äýýä ñóðãóóëü
õºãæëèéí òºâ ×èíãèñ õààí äýýä ñóðãóóëü
BCI õýâëýëèéí êîìïàíè
Áàðèëãûí êîëëåæ
Àðòñîôò õýâëýëèéí êîìïàíè
Áàðèëãûí òåõíîëîãèéí êîëëåæ
Îþóíëàã ¿éëñ ÒÁÁ
“Îþóòàí 2008”, “Îþóòàí 2009” ýìõýòãýë íîì íü Ìîíãîë
óëñûí îþóíû ºì÷èéí ãàçðààñ çîõèîã÷èéí ýðõèéí óëñûí
á¿ðòãýëèéí 3377 äóãààðûã àâñàí áîëíî. Òóñ íîìîíä
îðñîí ìýäýý, ìàòåðèàëûã àøèãëàõäàà Ìîíãîëûí Îþóòíû
Õîëáîî áîëîí òóñ á¿òýýëèéã íîìîíä îðóóëñàí çîõèîã÷èéí
íýðèéã çààâàë äóðüäàõ áóþó çºâøººðºë àâíà.
Copyright © 2009

7. ÌÝÍÄ×ÈËÃÝÝ
Ýðõýì õ¿íäýò îþóòàí, çàëóó÷óóä, ýëñýã÷èä, íàéç íàðàà
Ñàéí á¿õíèé õ¿ñëýýð æèã¿¿ðýý äýëãýí áàéãàà áîëîí îþóòíû ýðõèéí çºð÷èë çýðýã íü áîëîâñðîëûí
Ìîíãîëûí õèéìîðü çîëáîîòîé ìÿíãà ìÿíãàí ñàëáàðûí õºãæèëä ñààä áîëñîîð áàéíà.
îþóòàí, çàëóóñûíõàà àìðûã àéëòãàæ õàëóóí
Èéìýýñ äýýä áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí õºãæèë,
äîòíîîð ãàð áàðèí ìýíä÷èëüå. Èõ Ìîíãîëûí
îþóòàí ñóðãàõ, ÷àäâàðëàã áîëîâñîí õ¿÷èí áýëòãýõ
õºãæëèéí ò¿ëõ¿¿ð Òà á¿ãäèéí ãàðò áàéíà ãýæ áè
àæèë íü çºâõºí ñóðãóóëèóäûí-ñóðàëöàã÷äûí
“Îþóòàí 2008” íîìûí ýõýíä ºã¿¿ëæ áàéñàí áîë
äàíãààð õàðèóöàõ àñóóäàë áèø áºãººä Ìîíãîë
õàðèí “Ýõ îðíîî ººð÷ëºõ, õºãæ¿¿ëýõ, äýëõèéí
óëñûí òºð, áàéãóóëëàãà, àæ àõóéí íýãæ, íèéò
èðãýí áîëîõ òèéì õ¿÷ àâüÿàñ Ìîíãîë çàëóóñò
èðãýä, ýöýã, ýõ÷¿¿ä áîëîí ñóðàëöàã÷äûí
áàéíà” ãýæ Îþóòàí-2009 íîìíûõîî øèãòãýý
ýðõèéã õàìãààëàã÷ îþóòíû ººðèéí óäèðäëàãûí
áîëãîí ¿ãýý ýõýëüå.
áàéãóóëëàãûí èäýâõòýé îðîëöîî, íºëººë뺺ñ øóóä
Áèäíèé àõìàä ¿å, ààâ, ýýæ á¿ãä ë õîé÷ ¿å, øàëòãààëíà ãýäãèéã áèä á¿ðýí óõàìñàðëàæ áàéãàà.
èðýýä¿é áîëñîí îþóòàí, çàëóó÷óóäûíõàà ìýäëýã
Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîî ýíý öàã ¿åä îþóòàí
áîëîâñðîëûã äýýøë¿¿ëýõ, õ¿ññýí ìýðãýæëýýð íü
çàëóó÷óóääàà õàìãèéí îéð áàéæ òýäíèéã
ñóðàëöóóëàõ, äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, òºðèéí áîäëîãûí
õºãæèõºä äýìæëýã òóñëàëöààãàà áàéíãà ¿ç¿¿ëæ
¿íäñýí ÷èãëýë áîëãîõ ÿâäëûã íýí òýðã¿¿íèéõýý
èðñýí áºãººä ýíý óäàà Øèëäýã îþóòíû øèðýýíèé
çîðèëò áîëãîí äýâø¿¿ëæ, ºðõ á¿ð, îþóòàí á¿ð
íîì áîëîõ “Îþóòàí 2009” öàõèì íîì áîëîí
äîð á¿ðíýý õè÷ýýí ç¿òãýñýýð èðñýí.
õýâëýìýëýýð òà á¿ãäèéí ãàðò õ¿ðãýæ áàéíà.
¯¿íèé ¿ð ä¿íä çàëóó îðîí ãýãäýõ Ìîíãîë óëñ
Òóñ öóâðàë íü îþóòàí õ¿í ººðºº õºãæèõ
äýýä áîëîâñðîë ýçýìøèõýýð ñóðàëöàã÷äûíõàà
áîëîìæèéã íýýæ îëîõ, øèíý ç¿éëñèéã ñóðàëöàõ
òîî, ò¿¿íèéã òºãñºã÷äèéí ýçëýõ õóâü õýìæýý
õýðýãöýý òýäýíä òóëæ èðñýíèéã îéëãóóëàí ìýäýýëýõ
Ìîíãîëûí èðãýäèéí íýëýýäã¿é õóâèéã ýçëýõ
õ¿ñýëòýé þì. Òóñ íîìûã òà á¿õýíä õ¿ðãýõýä òàë
áîëñîí, ìºí ººðèéí îðîíä øààðäëàãàòàé
á¿ðèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëñýí ÌÎÕ-íû åðºíõèéëºã÷
ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷íèéã äîòîîääîî áýëòãýí
Ö.Ýíõò¿âøèí, îþóòíû áàéãóóëëàãûí õàìòðàí
õ¿íèé íººöèéí ñàíãàà á¿ðýí á¿ðä¿¿ëæ ÷àäàæ
ç¿òãýã÷èä, ÁÑØÓ-íû ÿàìíû õàìò îëîí áîëîí
áàéãàà òºäèéã¿é ãàäààäûí ºíäºð õºãæèëòýé îðîíä
ãýð á¿ë, áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿ì¿¿ñò òàëàðõàëàà
ýëñýí ñóðàëöàõ áîëîìæ çàëóó÷óóäûí ºìíº íýýëòòýé
èëýðõèéëüå.
áîëñîí. Òºðèéí äýìæëýãòýéãýýð îëîí ìÿíãàí
çàëóó÷óóä ìààíü äýýä áîëîâñðëûã ýçýìøñýýð áàéíà.
Ãýâ÷ äýýä ìýðãýæèëòýé áîëîâñîí õ¿÷íèéã ÷àíàðûí
ºíäºð òºâøèíä, ºíººãèéí äýëõèéí ºíäºð ìýäëýã
÷àäâàð á¿õèé èðãýäòýé ºðñºëäºõ¿éö õýìæýýíä
áýëòãýæ ÷àäàõã¿é áàéãàà ãýäýãòýé õýí á¿õýí ñàíàë Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîîíû äýä åðºíõèéëºã÷,
íèéëýõ áîëîâ óó. ͯÁ-ûí Çàëóó÷óóäûí çºâëºõ õîðîîíû
Ó÷èð íü äýýä áîëîâñðîëûí ñàëáàðûí õýò èõ çîõèöóóëàã÷
à÷ààëàë, ýðõ ç¿éí çàñâàë çîõèõ ãàæóóäàë,
ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéí õîöðîãäîë, îþóòíàà
èðãýíø¿¿ëýõ áîäëîãî, õºäºëìºðèéí çàõ çýýëèéí
îíîâ÷ã¿é õàðèëöàà, áàãø íàðûí óð ÷àäâàð,
íýí øààðäëàãàòàé íîì ñóðàõ áè÷ãèéí íººöèéí Àëàã àäóó îâîãò Õàøáàòûí ÁÀÒÑÀÉÕÀÍ
õîìñäîë, äàäëàãûí ìàòåðèàëëàã áààçûí äóòàãäàë

9. ÍÎÌÛÍ ÕªÒª×
ÖÀÕÈÌ ÍÎÌ
ÒªÐÈÉÍ ÄÓÓËÀË
ÌÎÍÃÎËÛÍ ÎÞÓÒÍÛ ÒÀÍÃÀÐÀÃ
ÒÀËÀÐÕÀË
ÈËÃÝÝËÒ
Á¯ËÝà 1 __________________________________________________________________________________________________________________________ 9-134
Oþóòàí òàíüä õýðýãòýé çºâëºãºº
1.1 Ìýðãýæèëäýý ýçýí áàéÿ!
1.2 Øèíý îþóòíû àíõààðàëä
1.3 Òºãñºõ îþóòíû àíõààðàëä
1.4 Àìæèëòòàé ñóðàëöàõ àðãà óõààí
1.5 ªºðèé㺺 õºãæ¿¿ëýõ, Ìàíëàéëàõ óðëàã òºâ
1.6 Õè÷ýýëýýñ ãàäóóðõ õºãæèë
1.7 “Çàëóó õ¿íèé øèðýýíèé íîì”
Á¯ËÝà 2 ______________________________________________________________________________________________________________________ 135-290
Õóóëü òîãòîîìæ-Îþóòàí
2.1 Áîëîâñðîëûí õóóëü òîãòîîìæ, æóðàì, ìýäýýëýë
2.2 Òºðèéí ñàíãèéí çýýë, áóöàëòã¿é òóñëàìæèéí ìýäýýëýë
2.3 Ãàäààäàä ñóðàëöàõ òýòãýëýã, çàñãèéí ãàçðûí áîëîí
äîòîîäûí òýòãýëýãò õºòºëáºð
2.4 Îþóòíû øàãíàë, óðàìøóóëàë
2.5 Ìîíãîëûí îþóòíû õîëáîî
2.6 Îþóòàíä õýðýãòýé áàéãóóëëàãà, óòàñíû æàãñààëò
2.7 Îþóòíû õýâëýí íèéòëýë

10. Á¯ËÝà 3 __________________________________________________________________________________________________________________________ 247-290
¯ð ä¿íä ÷èãëýñýí òºñºë áîëîâñðóóëæ
ñàíàë áè÷èõ ãàðûí àâëàãà
Á¯ËÝà 4 __________________________________________________________________________________________________________________________ 291-313
Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè
Êîìïüþòåð òàéìñ
4.1 Êîìïüþòåð ñîíãîõ
4.2 Èíòåðíýò àøèãëàõ
4.3 Ãàð óòàñ
4.4 Îþóòàí òàíû ìýäâýë çîõèõ çàðèì ïðîãðàìóóä
4.5 Âèðóñèéí àþóë, ò¿¿íýýñ ñýðãèéëýõ
4.6 Õàìãèéí ìàðòàæ áîëîõã¿é ç¿éë
4.7 Îþóòàí õ¿íèé çààâàë ìýäýæ áàéõ ¸ñòîé ñàéòóóä
Á¯ËÝà 5 __________________________________________________________________________________________________________________________ 314
Õàâñðàëò
5.1 Èõ, äýýä ñóðãóóëü, êîëëåæèéí òàíèëöóóëãà
5.2 Ñóðòàë÷èëãàà, ìýäýýëýë
5.3 Ýìõòãýí õýâë¿¿ëýã÷èéí òàíèëöóóëãà

11. Á ¿ëýã 1
õýðýãòýé çºâëºãºº
Oþó òàí òàíüä
áàéÿ!
ä ýý ýçýí
ýðãýæèë
1.1 Ì íõààðàë
ä
èíý î þóòíû à
1.2 Ø íõààðàë
ä
ãñºõ î þóòíû à
1.3 Òº óõààí
öàõ àðãà
é ñóðàë ëàã òºâ
1.4 À ìæèëòòà ë àéëàõ óð
ýõ, Ìàí
õºãæ¿¿ë
ºðèé㺺
1.5 ª õºãæèë
ãàäóóðõ
÷ýýëýýñ íîì”
1.6 Õè èðýýíèé
¿íèé ø
1.7 “Çàëóó õ

12. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
1.1 ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
Íîìûí ýíýõ¿¿ õýñýã òàíüä ººðèé㺺 òàíèí ìýäýõ, òàíüä ÿìàð ìýðãýæèë
òîõèðîõ, òàíûã ñýòãýëç¿é ÿìàð õýâ øèíæòýé âý ãýäãýý òàíèí ìýäýõýä
òóñëàõ áîëíî. ªºðèé㺺 òàíèí ìýäýæ ìýðãýæëýý ñîíãîõ öàã áîëëîî.
Íýýãýýä ¿ç
Ìýðãýæëèéí ¿íý öýíý ↖ Óã ìýðãýæëýýð àæèëëàõûí òóëä øààðäàãäàõ
îíöëîãóóä?
Õ¿íèé àìüäðàë ýõëýëýýñýý òºãñãºë õ¿ðòýë
ñîíãîëòîîð ä¿¿ðýí áàéäàã. Áèä á¿ãäýýðýý ë èõ ↖ Íàñ, õ¿éñ, íóðóó, æèí áîëîí ãàäààä áàéäàëòàé
áàãà ÿìàð íýãýí õýìæýýãýýð ñàéí, ìóó ÿíç á¿ðèéí õîëáîîòîé îíöëîã ãýæ áèé þó?
øèéäâýð ãàðãàæ ò¿¿ãýýðýý ìºí òèéì ñîíãîëò
↖ Øàëãàãäàæ, òîìèëîãäîæ, ýñâýë õóâèéí
õèéæ áàéäàã. Òýäãýýðýýñ ìýðãýæèë ñîíãîëò íü
îðîëäëîãîîð îðîõ óó?
ýíý òýðã¿¿íä áàéõ íü ãàðöààã¿é. Õ¿í ÿìàðõóó
àìüäðàëààð àìüäðàõàà ýíýõ¿¿ øèéäâýðèéã õýðõýí ↖ Õýäýí íàñòàé õ¿í õèéõýä òîõèðîìæòîé
ãàðãàñíààð äàâõàð ñîíãîõ áîëíî. Õ¿ñýýã¿é, ýñâýë áîëîõ?
íàðèéí ñóäàëãàà õèéëã¿éãýýð ñîíãîñîí ìýðãýæèë ↖ Íèéãìèéí äààòãàëòàé ýñýõ?
òàíû àìüäðàëûí îí æèë¿¿äèéã ¿ã¿é õèéõ áîëíî.
Òèéìýýñ ººðººñºº ýõëýýä “Áè àëü àæëûã ↖ Ìýðãýæëýýðýý äýâøèõ áîëîìæòîé ýñýõ ?
ñàéí õèéæ ÷àäàõ âý?” õýìýýí àñóóõ õýðýãòýé.. ↖ Òóõàéí ìýðãýæëýýð äýâæèõ íü þóòàé õîëáîîòîé
Çàëóó íàñàíäàà õ¿í àìüäðàëûí øààðäëàãààð, âý? Àæèëëàõòàé þó, àëáàí òóøààëòàé þó?
íèéãìèéí ñàéí õ¿ðýý, ñàéõàí ãýð á¿ë, (õàìãèéí
↖ Óã ìýðãýæëýýñ ººð àæèë ðóó îðæ áîëîõ óó?
÷óõàë íü õóâèéí àç æàðãàë) õàìãèéí ÷óõàë áàéõ
Òóõàéí ìýðãýæëèéí ýåðýã áîëîîä ñºðºã
ìýðãýæëèéã ñîíãîäîã. Õèéñýí ñóäàëãààíààñ
òàëóóä?
¿çýõýä 65-70 íàñàëñàí õ¿í àìüäðàëûíõàà áàðàã
40 æèëèéã ººðèéí ñîíãîñîí ìýðãýæèëäýý ↖ Óã ìýðãýæëýýð àæèëëàãñäûí õàìãèéí èõ
çîðèóëæ, ò¿¿ãýýðýý àìüäàðäàã áàéíà. Ìýðãýæèë òóëãàðäàã áýðõøýýë áîëîí ýåðýã òàë íü þó
ñîíãîõ ãýäýã íü ñàíàìñàðã¿é ç¿éë áàéõ ¸ñã¿é. âý?
Õàðèí çºâ ìýðãýæèë ñîíãîõûí òóëä ººðèé㺺 ↖ Óã ìýðãýæëèéã õ¿ì¿¿ñ õýð õ¿íäýëæ ¿çäýã
áîëîí ìýðãýæë¿¿äèéã ñàéí ìýäñýí ñóäàëñàí áàéõ áîëîõ. Àæèë îëîõ áîëîìæ? Òàíû ñîíãîõ
øààðäëàãàòàé. Õ¿í ìýðãýæëýý ñîíãîõäîî äàðààõ ãýæ áóé ìýðãýæëèéí ýðýëò õýðýãöýý õýð èõ
àñóóëòóóäûã ººðººñºº àñóóõ õýðýãòýé. áàéíà?
Òóõàéí ìýðãýæëèéí îíöëîã þó âý? ↖ Òàíû àìüäàð÷ áóé á¿ñ áîëîí óëèðàëòàé
õîëáîîòîé òàë áèé þó?
Ýíý ìýðãýæëýýð àæèëëàæ áóé õ¿ì¿¿ñ àæèëëàõ
õóãàöààíäàà þó õèéæ ã¿éöýòãýäýã áîëîí íààíàà ↖ Óã ìýðãýæëèéí ýðýëò õýðýãöýýòýé
õàðàãäàæ áàéãàà áóñ öààíàà ÷óõàì ÿìàð õîëáîîòîéãîîð íýìýãäýõ ýñâýë áàãàñàõ
àæèëëàãààòàé áîëîõûã ñóäëàõ. òàëààð ÿìàð íýã ÿðèà áàéãàà ýñýõ?
↖ Àæèëëàõ îð÷èí ÿìàð âý? ↖ Òºðèéí áîëîí õóâèéí áàéãóóëëàãàä àæèëëàõ
áîëîìæîîñ ãàäíà õóâèàðàà àæèëëàõ áîëîìæ
↖ Òóõàéí ìýðãýæèëä àþóëòàé îð÷èí ãýæ áèé þó?
õýð áàéãàà âý?
↖ Àæëûí îð÷èí õýð áîëîõûã?
↖ Óã ìýðãýæëýýð àæèëëàãñàäûí îðëîãî õýð
↖ Ãàäíà ýñâýë áàéíãà äîòîð àæèëëàäàã óó? áàéãàà âý?
↖ Ýíý ìýðãýæëèéã ýçýìøèõ ñóðãàëòûí õóãàöàà ↖ Îðëîãî äîëîî õîíîãîîð, ñàðààð, óëèðëààð
õýð óðò âý? ýñâýë æèëýýð ãýæ ººð÷ëºãääºã ýñýõ?
↖ Ñóðãóóëèà òºãñººä ººð ÿìàð íýã íýìýëò Óã ìýðãýæëýýð àæèëëàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí îðîí
áýëòãýë õèéõ øààðäëàãàòàé ýñýõ íóòãèéí îíöëîã øèíæ ÷àíàðààñ øàëòãààëñàí
îðëîãûí ÿëãààòàé áàéäàë áèé þó?
12 ÎÞÓÒÀÍ 2009

13. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
áîëíî. ¯éëäâýðèéí òîì
æèæãýýñ ¿ë õàìààðàí á¿õ
êîìïàíèóä ýíý ñàëáàðò
çºâëºõ ìýðãýæèëòýí àâ÷
àæèëëóóëàõ áîëíî.
¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí
çºâëºõ
¯ë õºäëºõ õºðºíãèéí
çºâëºõ õýìýýõ ìýðãýæèë
äýëõèéä ýíý òýðã¿¿íèé
ìýðãýæë¿¿äèéí íýã áîëñîí ÷
ìàíàé îðîíä òºäèéëºí ñàéí
Õàðèí îäîî õàìòäàà çàðèì ìýðãýæë¿¿äèéí îíöëîã ìýäýõã¿é áàéíà. ßìàð íýã
áîëîí èðýýä¿éä ÿìàð áàéõ òàëààð ñîíèðõîöãîî¸. õºðºí㺠îðóóëàëò õèéõ ¿åä ãàçàð çýðýã ¿ë õºäëºõ
Ñýòã¿¿ë÷, Îëîí óëñûí õàðèëöààíû òýíõìèéã õºðºíãèéí ýäèéí çàñãèéí ¿íýëãýýã òîäîðõîéëäîã
òºãñºã÷èä áîëîí ÿìàð íýã ñýäâýýð ìýðãýæèæ óã ìýðãýæèë àëèâàà ¿éëäâýðèéí ãàçàð áîëîí
áóé ñóðàëöàã÷èä ººðèéí ìýðãýæëèéí òóðøëàãûã êîìïàíèé ¿íýëãýýã ÷ õèéõ áîëîìæòîé áàéäàã.
àõèóëàõûí òóëä ýíýõ¿¿ ìýðãýæëèéã ñîíãîæ áîëíî. Áàðóóíû îðíóóäàä áàíêíû áàòëàí äààëòòàé
Àæèëëàõ îð÷èí íü òåëåâèç ðàäèî áîëîí ñîíèí õîëáîîòîéãîîð äýëãýðýíã¿é áîëæ áóé ¿ë õºäëºõ
ñýòã¿¿ë, ìýäýýëëèéí àãåíòëàãóóä áàéõ áîëíî. õºðºíãèéí çºâëºõèéí ìýðãýæèë ìàíàé îðîíä ÷
Õ¿ì¿¿ñèéí ìýäýýëýë õ¿ðòýõ õýðýãöýý íü èðýýä¿éä õ¿÷ýý àâàõ òºëºâòýé áàéíà.
óëàì íýìýãäýõ ìàãàäëàëòàé. Òèéìýýñ áè÷ãèéí
Õ¿íñíèé ìýðãýæèëòýí
áîëîí ä¿ðñò ìýäýýëýë, õýâëýë óëàì ÷óõàë áîëíî.
ªíººãèéí ñýòã¿¿ë÷èä ÿíç á¿ðèéí ÷èãëýëèéí äàãóó Õ¿íñíèé ìýðãýæèëòí¿¿ä õîîë õ¿íñíèé àþóëã¿é
óëàì ÷àäâàðæèæ áàéíà. Èíãýñíýýð ñýòã¿¿ë÷äèéí áàéäàë, ºäºðò õýðýãëýõ õ¿íñíèé íýð òºðºë,
“á¿õ ç¿éëèéã ìýääýã” ãýñýí òîäîðõîéëîëò ýð¿¿ë ìýíäèéã ñàõèí õàìãààëàõ, òýíöâýðòýé
ò¿¿õ áîëîí ¿ëäýæ ýõýëëýý. Á¿õ òºðëèéí çîõèîí õîîëëîëò çýðýã ñàëáàðò àæèëëàäàã. Ýíý òºðëèéí
á¿òýýã÷, ¿éëäâýðëýëèéí ìýðãýæèëòýí Èõ, äýýä ìýðãýæèë ìàíàé îðîíä ÷ ãýñýí øèíýýð áèé áîëæ
ñóðãóóëèóäûí ýëåêòðîíèêèéí èíæåíåðèéí áàéãàà þì. Õºãæèíã¿é îðíóóäàä õýò òàðãàëàëò
àíãèóäàä 3-ð äàìæààíààñ íü ýõëýí ìèêðî áîëîí çîõèñã¿é õîîëîëò çýðýã íü íèéãìèéí
ýëåêòðîíèêèéí õè÷ýýë çààæ ýõýëäýã. Á¿õ òºðëèéí àñóóäàë áîëñîí òóë íýëýýä ò¿ãýýìýë ìýðãýæèëä
çîõèîí á¿òýýã÷, èíæåíåðèéí ìýðãýæë¿¿äèéã òîîöîãääîã.
ýçýìøèõ áîëîìæòîé. Ìàíàé óëñàä ØÓ-û õ¿ðýýëýí
Êîìïüþòåðèéí èíæåíåð
áîëîí èõ äýýä ñóðãóóëèóäààñ ãàäíà àæèëëàõ
îð÷èí õýäèéãýýð õÿçãààðëàãäìàë ÷ ãýñýí äýëõèé Êîìïüþòåðèéí èíæåíåð¿¿ä êîìïüþòåðèéí
äàõèíä ýëåêòðîíèêèéí ÷èãëýëèéí ìàø îëîí øèíý ñèñòåìèéí á¿òýö, ò¿¿íèé òîãòîëöîî, õýðõýí
ñàëáàðóóä íýýãäýæ áàéãàà áºãººä ìàíàéõàí ÷ õºãæ¿¿ëýõ, àøèãëàëò çýðýã àæëóóäûã õèéæ
ãýñýí ýíý ñàëáàðò õ¿÷ýý ñîðèõ áîëîìæòîé. ã¿éöýòãýäýã. Ýíý ñàëáàðò àìæèëòàä õ¿ðýõèéí òóëä
õàðüöàíãóé ñýòãýõ ÷àäâàðòàé, ëîãèê ñýòãýëãýý,
Ýð¿¿ë ìýíä, áàòëàí õàìãààëàõ áîëîí áàéãàëü
àíõààðàë áîëîí òýâ÷ýýðòýé áàéõ øààðäëàãàòàé.
õàìãààëàë Áàéãàëü îð÷íû áàêàëàâðûí çýðýã
ªíºº ¿åä êîìïüþòåðèéí ìýðãýæëýýð òºãñºã÷èä
àâñàí áîë ¿ðãýëæë¿¿ëýýä ìåíåæåðèéí ÷èãëýëýýð
àæèë îëäîõã¿éí çîâëîí áàéõã¿é. Òºðèéí áîëîí
ìàãèñòðèéí çýðýã õàìãààëàõ õýðýãòýé. Áóñàä
õóâèéí õýâøëèéí àëü ÷ ñàëáàðò ìýäýýëýë áýëòãýõ,
òºðëèéí èíæåíåð¿¿äýýñ ÷ ãýñýí ýíý ñàëáàðò
ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ ìýðãýæèëòýí, ñèñòåìèéí
øèëæèí îðîõ áîëîëöîîòîé. Ýíý ìýðãýæëèéí
àæèëòàí áîëîí êîìïüþòåðèéí ïðîãðàìì
õ¿ì¿¿ñ àæëûí áàéðàíä àæèëëàæ áóé õ¿ì¿¿ñèéí
õàíãàìæòàé õîëáîîòîéãîîð ñàéí àæèëòàé áàéõ
ýð¿¿ë ìýíäýýñ ãàäíà òóõàéí áàéãóóëëàãà íü
áîëîìæòîé.
áàéãàëü îð÷èíä õýð õîð õºíººëòýé àæèëëàæ
áàéãààã áàñ äàâõàð õÿíàäàã. ¯éëäâýðëýëèéí ¿éë Áèîõèìè
àæèëëàãàà íýìýãäýæ, øèíý ¿éëäâýð, áàéãóóëàìæ Áèîõèìè íü áèîëîãèéí áèåò¿¿äèéí çîõèîí
àøèãëàëòàíä îðîõûí õýðýýð ýíý ñàëáàðûí áàéãóóëàëò, á¿òýö òîãòîëöîîã ìîëåêóëèéí
ìýðãýæèëòýí óëàì ýðýëò õýðýãöýý èõòýé áàéõ òºâøèíä ñóäàëäàã øèíæëýõ óõààíû ñàëáàð
ÎÞÓÒÀÍ 2009 13

14. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
áºãººä øèíæëýõ óõààíû ìàø îëîí ñàëáàðòàé àæèë çàëóóñûã õ¿ëýýæ áàéíà. Íýã ¿åä ýì÷, áàãø,
èõ îéðõîí õîëáîîòîé áàéäàã. Àìüä áèåòèéí èíæåíåð õàìãèéí ÷óõàëä òîîöîãääîã áàéñàí áîë
àìüäðàëûí îíöëîãòîé õîëáîîòîé õèìè, áèîëîãè, ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýíý ÷óõëóóäûí õ¿ðýý íýëýýä
ôèçèê çýðýã øèíæëýõ óõààíû ñàëáàðóóä, ýð¿¿ë òýëæ áàéíà. ×óõàëä òîîöîãäîæ áàéñàí çàðèì
ìýíäèéí ñàëáàð, õîîë õ¿íñ áîëîí îð÷íû ýð¿¿ë ìýðãýæë¿¿ä îäîî ÷ áàéð ñóóðèà àëäààã¿é áàéíà.
àõóé çýðýã ñàëáàðóóäàä òåõíîëîãèéí áîëîí Õàðèí øèíý òºðëèéí ìýðãýæë¿¿ä áèé áîëîõîä
øèíæëýõ óõààíû øààðäëàãàòàé ñóäàëãààã õèéäýã, ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäûí ¿¿ðýã ÷óõàë áèëýý.
¿ð á¿òýýëòýé àæèëëàõ ñàõèëãà áàò á¿õèé, õóâèéí Ìýäýýæ ÀÍÓ íýí òýðã¿¿íä áàéíà. ÀÍÓ-ûí 2000
îðîëöîî ºíäºðòýé õ¿íèé íººöèéã á¿ðä¿¿ëýõèéí îíîîñ õèéæ áóé õºðºí㺠îðóóëàëò èíæåíåðèéí
òóëä áàêàëàâðûí áîëîí ìàãèñòðèéí òºâøíèé õýðýãöýý ìàø îëîí ñàëáàðò áèé áîëîõûã äîõèîëæ
ìýðãýæèëòýí áýëòãýõýä óã ñàëáàðûí îíöëîã, áàéíà.
çîðèëãî íü îðøäîã.
Õàðèí ýíýõ¿¿ õºðºí㺠îðóóëàëòûã á¿òýýãäýõ¿¿íèé
Òºãñºã÷èä íü õ¿íñ, ýì òàðèà, áàéãàëèéí áîëîí áîëîâñðóóëàëò áîëîí ¿éëäâýðëýë, òýýâýðëýëò,
ýð¿¿ë ìýíäèéí øèíæëýõ óõààíû ñàëáàðò õèìèéí ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, õàðèëöàà áîëîí
ìýðãýæèëòýí, õºäºº àæ àõóéí ýì, áýëäìýë, ãîî áèîòåõíîëîãè ãýñýí çóðãààí ¿íäñýí á¿ëýãò õóâààí
ñàéõíû áîëîí ñàâàí, óãààëãûí ¿çýæ áîëíî. Îéðûí èðýýä¿éä
íóíòàãíû ¿éëäâýð¿¿äýä ìàøèí, ìåõàíèçì, êîìïüþòåð,
áîëîí îð÷íû ñóäàëãààíû òºâ, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éëäâýðëýë, áàéãàëü
õ¿ðýýëýí, ëàáîðàòîðóóäàä îð÷íû áîëîí õèìèéí èíæåíåð
ñóäëàà÷, øèíæýý÷èéí àæëûã çýðýã ìýðãýæë¿¿ä ÷óõàëä òîîöîãäîõ
õèéæ ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé. áîëíî. ̺í ìåíåæåð, ¿íýëãýýíèé
Áîëîâñðîëûí õàðèëöàà ìýðãýæèëòýí, êîìïàíèò àæèë,
áîëîí òºëºâëºëò Ýíý óðàìøóóëëûí øèíæýý÷èä,
ñàëáàðûí ìýðãýæèëòí¿¿ä íü ÷àíàðûí èíæåíåð áîëîí çàãâàð
áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãóóäàä ñóäëàà÷èä ýðýëò èõòýé áàéõ áîëíî.
ñóðàëöàãñäàä ìýäëýã ÷àäâàð, Ñóäàëãààãààð òåõíîëîãèéí õºãæèë
îëãîæ, çàí ÷àíàð òºëºâø¿¿ëæ, ìýðãýæë¿¿äýä íºëººëæ áóé íü
ò¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òîãòîîãäæýý. Òóõàéëáàë Àíãëèä
òóëä øààðäëàãòàé ñóðàëöàõ øèíýýð áèé áîëñîí áàéãóóëëàãóóäûí
îð÷èí, áîëîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ 73% íü òåõíîëîãè ñóóðüòàé áàéñàí
áîëîìæèéã ñóäëàõ, òºëºâëºõ çýðýã àæëóóäûã áºãººä òýäíèé õàéæ áóé ìýðãýæèëòí¿¿äèéí 58%-ã
õèéíý. Òºãñºã÷èä èõýíõäýý áîëîâñðîëûí íü òåõíîëîãèéí ìýäëýãòýé õ¿ì¿¿ñ ýçýëæ áàéæýý.
áàéãóóëëàãóóäûí íèéãìèéí àæèëòàí þì óó,
Åð íü îéðûí èðýýä¿éä õàðèëöàà õîëáîî, ýëåêòðîíèê,
áîëîâñðîëûí ìýðãýæèëòýí, áàãø, ñóðãàí
êîìïüþòåð áîëîí õîëáîîíû òåõíèê÷äèéí
õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷ áîëäîã.
ýðýëò õýðýãöýý ºíäºð áàéõ ìàãàäëàëòàé áàéíà.
Ýíý ìýðãýæèë, èðýýä¿éä åðºíõèé áîëîâñðîëä ¯íýëãýýíèé ìýðãýæèëòí¿¿ä êîìïàíèóäûí “í¿äíèé
õóâèéí ñóðãóóëèóä íýìýãäýõ òóñàì ìàø ÷óõàëä öºöãèé” áàéõ áîëíî ¯íýëãýýíèé ìýðãýæèëòí¿¿ä
òîîöîãäîõ áîëíî. Òàðõèíû ìýñ çàñàë÷, îíêîëîã øèíý áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í çàõ çýýëä ãàðàõààñ ºìíº
(õàâäàð ñóäëàà÷) áîëîí ñýòãýë ç¿é÷èä Èðýýä¿éä áîäèò ¿íý, ¿íýëãýýã òîãòîîõ òàëààð ìàø èõ ÷óõàë
ýð¿¿ë ìýíä, àíàãààõ óõààíû ìýðãýæèëòí¿¿ä ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ áºãººä õóäàëäàà ¿ðãýëæ ÷óõàë
ãÿëàëçñààð áàéõ áîëíî. Ò¿¿íèé äóíäààñ òàðõèíû áàéäàã ºíºº ¿åä áîëîí èðýýä¿éä òýä áàéíãà
ìýñ çàñàë÷ èðýýä¿éí õàìãèéí ÷óõàë õ¿í áàéõ ýðýëò õýðýãöýýòýé ë áàéõ áîëíî. Áèîòåõíîëîãè
áîëíî. ¯¿íèé øàëòãààí íü ñòðåññ, äåïðåññ áîëîí Áèîëîãèéí ìýðãýæèë ýçýìøñýíèé äàðàà ìîëåêóë
ÿäàðãàà óéòãàð, ãóíèã òàðõèíä íºëººëºõ íü èõ áèîëîãè áîëîí ãåíåòèêèéí ÷èãëýëýýð ìàãèñòð
áîëíî. ̺í õàâäàð ñóäëàà÷èä, àëèâàà ºâ÷íèé çýðýã õàìãààëàõ õýðýãòýé. Ýð÷èì õ¿÷íèé ñàëáàð,
øàëòãààíûã ñóäàëäàã ãåíåòèê÷èä, àìüäðàëûí èõ, äýýä ñóðãóóëü áîëîí õ¿ðýýëýí, ñóäàëãààíû òºâ,
àëèâàà àñóóäàëä íóõëàãäñàí õ¿ì¿¿ñò òóñàëäàã ëàáîðàòîðóóä àæëûí ãîë áàéð áàéõ áîëíî. Ýíý
ñýòãýë ç¿é÷èä, õàìãèéí èõ ýðýëò õýðýãöýýòýé òºðëèéí ìýðãýæèëòýé õ¿í äýëõèéä ºäðººñ ºäºðò
õ¿ì¿¿ñ áàéõ áîëíî. Èðýýä¿éí ìýðãýæë¿¿ä ¿íý öýíýòýé áîëíî. ªºðèéí á¿òýýñýí ÿìàð íýã
Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õèéæ áóé õºðºí㺠îðóóëàëòòàé áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íäýý ïàòåíò àâàõ íü òýäýíä ìàø
õîëáîîòîéãîîð ìýðãýæëèéí òºâøíèé îëîí èõ îðëîãî àâ÷ðàõ áîëíî.
14 ÎÞÓÒÀÍ 2009

15. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
ÎÞÓÒÀÍ 2009 15

16. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
Çîðèëãîî òîäîðõîéëîõ àðãóóä 4. Äàðààãèéí ÷óõàë àëõàì áîë òà ººðòºº ºäºð
á¿ð 15 ìèí ãàðãàæ, òóõàéí ºäºð þó õèéæ
Çîðèëãî íü õ¿íèé àìæèëò, àç æàðãàë, ñàéí ñàéõàí
á¿òýýñíýý, þóã õèéæ äóóñãàñàí, ÿìàð àìæèëò
á¿õíèé ýõ áóëàã íü áèëýý. Òýãâýë òà çîðèëãîòîé
ãàðãàñíàà áè÷èæ áàéõ þì. Ýíý àëõàì òàíû
þó? Òà çîðèëãîî õýðõýí òîäîðõîéëäîã âý?
àìüäðàëûã ¿íýõýý𠺺ð÷èëæ ÷àäíà ãýäýãò òà
Çîðèëãî õ¿íèéã àìæèëòàíä õ¿ðãýäýã ãîë õ¿÷èí
èòãýýðýé. Ýíý àëõàìûã õèéäýã õ¿ì¿¿ñ ìàø
ç¿éë ãýäýã. Çîðèëãîã¿é õ¿í ñàëõèíû àÿñààð
áàãà áàéäàã ãýäãèéã òà ìýäýõ áàéõ. Èíãýæ
õºäëºõ öààñ àäèë áàéäàã ÷ ãýæ õýëäýã. Ãýõäýý
áè÷ñýíýýðýý òà ººðèé㺺 èäýâõæ¿¿ëæ áàéãàà
çîðèëãî òàâèíà ãýäýã íü çºâõºí òýãíý, èíãýíý ãýæ
õýðýã. ßâààíäàà òà ººðèé㺺 çîðèëãîäîî
õýëýõ áóñ, õàðèí ÿàãààä òóõàéí ç¿éëèéã çîðèëãîî
àëõàì àëõàìààð îéðòîæ áàéãààã ìýäðýõ
áîëãîõ áîëñîíîî ìýääýã, õýðõýí çîðèëãîäîî
áîëíî. 30 õîíîã èíãýæ áè÷ñýíèé äàðàà òà
õ¿ðýõ, çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä ÿàõ ¸ñòîé ãýýä
èíãýæ áè÷èõã¿éãýýð óíòàæ ÷àäàõàà áîëèõ
á¿õ ç¿éë òîäîðõîé áîëãîõ ¸ñòîé áàéäàã áàéíà.
áîëíî.
Ãýòýë õ¿ì¿¿ñ çîðèëãûã çºâõºí òîëãîéäîî áîäîæ
ÿâàõ ¸ñòîé ç¿éë ìýòýýð áîääîã. Ãýòýë çîðèëãûã 5. Òàíä çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõ áîëîìæèò ìº÷
çºâõºí áîäîæ ÿâàõ íü õèé õîîñîí ìºðººäºë ë èðýõ áàéõ ãýæ òà õ¿ëýýäýã ¿¿? ×óõàì õýçýý
áîëîí õóâèðäàã. òýð ìº÷ íü èðýõèéã ÿàæ ìýäýõ þì áý ãýæ òà
áîäîæ áàéãàà áàéõ. Òýãâýë òýð ìº÷ íü “ ßã
Ýíýõ¿¿ çºâëºãººã óíøñàíûõàà äàðàà òà
îäîî” þì. Ìèíóò ñåêóíä òóòàì òàíä ÷óõàë
çîðèëãîòîé ÿâæ áàéñàí óó, ýñâýë çºâõºí
ìº÷ áàéõ ¸ñòîé. Òà õýçýý ÷ çîðèëãîäîî õ¿ðýõ
ìºðººäºæ ÿâñàí óó ãýäãýý ìýäýõ áîëíî.
¿éëäýëèéã õèéæ áîëíî. Õýçýý ÷ ýðòýäíý ãýæ
1. Çîðèëãî òîäîðõîéëîõ ÿâöàä õèéõ ¸ñòîé ¿ã¿é. Ìàðãààø ãýæ á¿¿ õýë. Äàâàà ãàðèãààñ
õàìãèéí àíõíû áºãººä õàìãèéí ÷óõàë àëõàì ýõýëíý ãýæ á¿¿ õýë. Ãàãöõ¿¿ ÿã îäîîíîîñ ýõëýõ
áîë çîðèëãîî áè÷èõ. Çîðèëãîî áè÷ñýíýýð òàíû ¸ñòîé.
çîðèëãî çºâõºí áîäîë òºäèé áàéõàà áîëèíî
6. Òà ¿ð á¿òýýëòýé áàéõûí òóëä àëèâàà ç¿éëèéã
ãýñýí ¿ã þì. Ãýõäýý çºâõºí çîðèëãîî áè÷èõ
õîéø òàâüäàã çàíã õàÿõ õýðýãòýé. Õýðâýý òàíä
íü õàíãàëòòàé áèø. Òà çîðèëãîî áè÷èõäýý “
èéì çàí áàéãàà áîë äàðààõ àðãààð çàñàæ
òýãìýýð áàéíà, òýãíý èíãýíý ãýæ áè÷èõýýñýý
áîëíî.
èë¿¿ çîðèëãîî ÿã òîäîðõîé áàéäëààð áóþó
ÿã ÿìàð áàéõûã íü íàðèéí òºëºâëºæ áè÷ñýí Äàðààãèéí óäàà òà ººðèé㺺 ÿìàð íýã ç¿éëèéã
áàéõ ¸ñòîé áàéäàã. Ãýòýë õ¿ì¿¿ñ çîðèëãîî õîéøëóóëàõ ãýæ áóéã ìýäýõ àâààñ öààñ ãàðãààä
áè÷íý ãýäãèéã ãàíö ºã¿¿ëáýðýý𠺺ðèéí áè÷èõ õýðýãòýé. Òà õóâöàñíû ø¿¿ãýýãýý ÿíçëàõ
õ¿ñëýý áè÷èõòýé àäèë ãýæ áîääîã þì. ãýæ áàéíà. Ãýòýë òàíä çàâ ãàðàõã¿é þì øèã
ñàíàãäàæ, ò¿¿íèéã õèéâýë ºäºð ºíãºð÷èõ þì
2. Çîðèëãîî áèåë¿¿ëæ ýõëýõýýñýý ºìíº òà
øèã ñàíàãäàæ áàéâàë :
ººðººñºº äàðààõ àñóóëòûã àñóóõ ¸ñòîé. Ãýõäýý
òà ìàø çºâ, áºãººä ¿íýí õàðèóëàõ ¸ñòîé þì. 7. Òàíû ¿ð á¿òýýìæèéã 125%-ð äýýøë¿¿ëýõ àðãà.
Ýñ òýãâýýñ çîðèëãîäîî õ¿ðýõ çàì òàíü áóðóó
Òà õèéæ áóé ç¿éëýýñýý òààøààë àâàõ ¸ñòîé.
áîëîõ áîëíî.
ªºðòºº ñîíèðõîëòîé áàéäëûã áèé áîëãî.
Òà ÿàãààä òóõàéí çîðèëãûã ñîíãîñîíîî Õýðâýý òà ºäºðò 3 õóóäàñ þì áè÷äýã áîë 4
ìýäýõã¿é áàéõ íü òàíûã äóóñàí äóóñòàë õóóäàñ þì áè÷èæ ÷àäàõ ýñýõèéã øàëãàæ,
çîðèëãûíõîî òºëºº ÿâàõã¿éã èëòãýæ áàéãàà
õýðýã ãýæ îéëãîæ áîëîõ þì. Òýãýõýýð òà ÿàãààä
òóõàéí çîðèëãûã ñîíãîõ áîëñíîî òîäîðõîé
øàëòãààíóóäààð íü äàðààëóóëàí áè÷èõ ¸ñòîé.
Õýäèé÷èíýý áàéõ òóñàì òà çîðèëãîäîî ¿íýí÷
áàéíà ãýñýí ¿ã.
3. Òà çîðèëãîî “òîì òàâüæ”, õàðèí çîðèëãîäîî
õ¿ðýõ çîðèëòóóäàà áàãà áàãààð õèéõ ¸ñòîé. Èíãýõ
íü òàíûã çîðèëãîòîé òàíü áàéíãà õîëáîæ áàéõ
áîëíî. Òýãýõýýð òà áàéíãà èäýâõòýé áàéäàëä
áàéõûí òóëä ºìíºõ îðîé íü ìàðãààø þó õèéõ
áèëýý ãýäãýý á¿ãäèéã íü áè÷èõ õýðýãòýé áàéäàã þì.
16 ÎÞÓÒÀÍ 2009

17. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
ººðèé㺺 ñîðèõ õýðýãòýé. Òýãýýä ººðèé㺺 6. Íàðûã òàë çóðñàí áîë íàéç íºõºä áàãàòàé,
õè÷íýýí õóóäàñ áè÷èæ ÷àäàõûã øàëãàæ áîëíî çîæèã , á¿òýí áàéâàë ýñýðãýýðýý. Òàâààñ äîîø
ø¿¿ äýý. Òà ¿ð ä¿íã íü õàðààðàé. Òà îäîî öàöðàãòàé áîë ìàø èõ ãàíöààðäìàë áàéäàã.
õèéæ áàéãààãààñàà 125% ààð èë¿¿ ç¿éëèéã Öàöðàã íü 5-9 ûí õîîðîíä áàéâàë íýã èõ íàéç
õèéæ ÷àäíà. Ýíý òàíû àìüäðàëûã á¿õëýýð íü íºõºäã¿é. Õàðèí 9-ººñ äýýø öàöðàãòàé áîë
ººð÷ëºõ áîëíî. Òýãýõýýð òà õàìãèéí ãîë íü íàéç íºõºä îëîíòîé àæýý.
àëèâàà àæëûã ñîíèðõîëòîé áîëãîõ õýðýãòýé. 7. Ãàíö õîíü çóðñàí áîë ÷è ìàø èõ õîéðãî, õàðèí
õîò ä¿¿ðýí õîíü çóðñàí áîë ìàø àæèëñàã.
Èíãýýä òà çîðèëãîäîî õ¿ðýõ, çîðèëãîî çºâ
8. ̺í ìàøèí íü çàì äýýðýý ÿâæ áàéâàë Òýð
òîäîðõîéëîõ 7 àðãààñ ñóðàëöëàà.
õ¿í ìàø èõ ýìõ öýãöòýé õ¿í àæýý.
Îþóòàí òà ººðèé㺺 òîäîðõîéë. ×è ÿìàð òåìïåðàìåíòòàé âý?
Ñîíæîîãîî ýõëýõèéí ºìíº Òà: Àñóóëòóóäûí 15-ààñ äýýø àñóóëòàíä òèéì ãýæ
1. Óóë õàðèóëñàí áîë òà ººðèéíõºº çàí õàðàêòåðèéã
2. Ìîíãîë ãýð îëæ ÷àäíà.
3. Àâäàð Äîîðõ àñóóëòûí 16-20 íü “+” áîë òà òýð
4. Ãîë òåìïåðàìåíòàä õàðúÿàëàãäàíà.
5. Çàì
6. Íàð Õîëåðèê
7. Ìàøèí 1. Òîãòâîðã¿é áàéíãà õºäºëæ ãàð õóðóóãàà
8. Õîíü. Ýäãýýðèéã öàãààí öààñàí äýýð çóð îðoëääîã.
Îäîî õàðèí... 2. Îìîãòîé, îãöîì óóðòàé.
ªºðèé㺺 ñîíæîîä ¿çýýðýé 3.Òýâ÷ýýðã¿é, áèåý áàðüæ ÷àääàãã¿é.
Îäîî çóðñàí çóðãàà ñàéí àæ. Èíãýýä ä¿ðñëýë 4. Øèéäýìãèé, ñàíàà÷èëãàòàé.
á¿ðèéã õýðõýí çóðñàí áàéäëààð íü ÷èíèé çàíã 5. Ǻð¿¿ä
òîäîðõîéëíî. 6. Màðãààíä öýöýí äèéëýõ ãýæ
1. Óóë ÷èíü øîâõ îðîéòîé îðîëääîã
áàéâàë ÷è ìàø çîðèãòîé 7. Yå ¿å ãýíýòèéí ¿ñðýíã¿é áàéäëààð
þì. Õýðýâ ìîõîî îðîéòîé ò¿ðãýí àæèëëàäàã
áàéõ þì áîë õóë÷ãàð 8. Íèé íóóã¿é, øóëóóí øóäàðãà
áóñäûã àÿëäàí äàãàëäàã÷ 9. Àç òóðøèõ äóðòàé
àæ. Õîëèìîã áàéâàë ÷è 10. ªñºðõºæ óóðëàõ íü îëîí
îð÷èíòîéãîî ãàéõàëòàé 11. Ñýòãýëèéí õºäºë㺺íòºé, õýë
îðøèí çîõèöîõ ÷àäâàðòàé ÿðèà îãöîì ò¿ðãýí
þì áàéíà. 12. Õýð¿¿ë÷ çîäîîí÷
2. Çóðñàí ãýðèéí ÷èíü õààëãà 13. Áóñäûí äóòàãäëûã òýâ÷èæ
äýëãýýñòýé, ÿíäàíãààñ íü ÷àääàãã¿é.
óòàà ãàð÷ áàéâàë ÷è ìàø 14. Ò¿ðýìãèé, äýýðýíã¿é çàõèðàíãóé
íýýëòòýé èëýí äàëàíã¿é þì 15. Ãàð í¿¿ðíèé õºäºë㺺í èõ
áàéíà. Õýðýâ ýíý á¿ãäèéã ÷è 16. Ò¿ðãýí áîäîæ øèéääýã
çóðààã¿é áîë ãàíöààðäìàë, 17. Øèíý ç¿éëä óäààí äàñäàã
çîæèã çàíòàé áàéæ òààðàõ íü. 18. Çîðèëãîäîî òóóøòàé õ¿ðäýã
3. Àâäàðûã öîîæòîé çóðñàí áîë ÷è èõ õàðàì÷ 19. Àëõàà ãèøãýý îãöîì ò¿ðãýí
ààøòàé. Õàðèí àâäàðíû ÷èíü õààëãà íü 20. Ààø çàí ò¿ðãýí õóâüñàæ ººð÷ëºãääºã.
äýëãýýñòýé áàéõ þì áîë èõ ºãººìºð ñàéõàí Ñàíãâèíèê
ñýòãýëòýé áàéõ þì áàéíà.
4. Ãîë íü ãýðýýñýý õîë áàéõ þì áîë ÷è àæèëñàã, 1. Õºãæèëòýé áàÿð áàÿñãàëàíòàé, ÷àíãà
îéð áàéõ þì áîë èõ çàëõóó. õºõºðäºã
5. Çàìûã ãýðýýñ õîë çóðñàí áàéâàë ÷è 2. Ýð÷ õ¿÷òýé àæèëñàã
ìýäýýëëëýýñ èõ õîöîðäîã áîëõè þì áàéíà. 3. Ýõýëñíýý äóóñãàõã¿é îðõèõ íü ýëáýã
Õàðèí ãýðýýñ îéðõîí çóðñàí áàéâàë 4.ªºðèé㺺 õýò ¿íýëäýã
ìýäýýëëèéã öàã àëäàëã¿é àâ÷ ÷àääàã àæýý. 5. Àëèâààã ò¿ðãýí îéëãîæ òóñãàæ àâäàã
6. Ñîíèó÷, òîãòâîðòîé.
ÎÞÓÒÀÍ 2009 17

18. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
7. Àëèâààä çîâæ øàíàëàõ íü áàãà
8. ßìàð ÷ íºõöºëä àìàðõàí äàñàæ çîõèöäîã
9. Øèíýëýã àæèëä äóðòàé
10. Ñîíèðõîëã¿é þìíààñàà àìàðõàí õºíäèéð÷
õîëääîã
11. Íýã àæëààñ íºãººä àìàðõàí øèëæèæ
çîõèöäîã
12. Çîõèîí áàéãóóëàõ äóðòàé
13. Íèéòý÷ , óðèàëãàõàí, íýðýëõýæ ýìýýäýãã¿é
14. Òýñâýðòýé òóóøòàé, àæèëëàõ ÷àäâàð ñàéí
15. Í¿¿ð ãàðûí õºäºë㺺í îðîëöóóëàí ò¿ðãýí
÷àíãà ÿðüäàã
16. Áèåý áàðüæ ýçýìäýõäýý ñàéí
10. ßðüæ áóé õ¿íèéõýý çàí òºëºâò çîõèöäîã
17. Öîâîî ñýðãýëýí ààø çàíòàé
11. ªðºâ÷ ýìçýã óÿí ñýòãýëòýé
18. Ò¿ðãýí óíòàæ àìàðõàí ñýðäýã
12. Ñàéøààë ø¿¿ìæëæëä ìýäðýìòãèé
19. Ýìõ öýãö ìóó, Þìûã ÿàð÷ øèéääýã
13. ªºðòºº áîëîí áóñäàä ºíäºð øààðäëàãà
20. Çàðèìäàà ºíãºö õèéñâýð øèéääýã
òàâüäàã
Ôëåãìàòèê 14. Õàðäàæ ñýðäýõ òàëòàé
1. Ýìõ æóðàìòàé , Íÿìáàé 15. ªâ÷èí çîâëîíä ýìçýã
2. Àëèâààä óë ñóóðüòàé õàíääàã 16. Õýò ãîìäîìòãîé
3. Áîëãîîìæèëäîã, áîäëîãîòîé 17. Áîäîë ñàíàëàà áóñàäòàé õóâààëöäàãã¿é,
4. Õ¿ëýýöòýé íèéòý÷ áèø
5. Õîîñîí ÷àë÷èõ äóðã¿é , Yã äóó öººòºé 18. Èäýâõ ñàíàà÷èëãà áàãàòàé
6. Ñýòãýëèéí õºäºë㺺í áàãà, Õýë ÿðèà æèãä 19. Äóóëãàâàðòàé õ¿ëöýíã¿é
òîãòóóí 20. Áóñäààð òóñëóóëæ ºðºâä¿¿ëýõ äóðòàé
7. Í¿¿ð ãàðûí õºäºë㺺í áàãà
8. Óäààí îéëãîæ ñàéí òîãòîîäîã. ÁÈ×ÃÈÉÍ ÕÝÂÝÝÐ Õ¯ÍÈÉà ØÈÍÆÈÕ:
9. Ýõýëñíýý ã¿éöýýäýã Õ¿íèé áè÷ãèéí õýâýýð õóâü õ¿íèéã òîäîðõîéëæ
10. Õ¿÷ ÷àäëàà äýìèé ¿ðäýãã¿é áîëíî.
11. Õýâøñýí äýã æóðìàà õàòóó ìºðääºã
12. Ñýòãýëèéí õºäëºãººíºº áàðüæ ÷àääàã ↖ Öààñíûõàà ç¿¿í òàëä èë¿¿ èõ çàé ¿ëäýýñýí
13. Ñàéøààë ø¿¿ìæëýëä ýìçýã áàéâàë àëèâààä ñàíàà÷èëãàòàé, á¿òýýë÷, áèå
14. ªºðèé㺺 äîîãëîõ øîîëîõûã òîîäîãã¿é äààñàí áàðäàì çàíòàé õ¿íèé øèíæ.
15. Ñîíèðõîë õàðüöàà òîãòâîðòîé ↖ Öààñíûõàà áàðóóí òàëûí õîîñîí çàéã ç¿¿íýýñýý
16. Íýã ¿éëýýñ íºãººä øèëæèõäýý óäààí ºðãºí ãàðãàäàã áîë èðýýä¿éäýý ñàíàà çîâäîã
17. Õ¿í á¿ðòýé æèãä õàðüöäàã èòãýë çîðèã ìóóòàé õ¿íèé øèíæ.
18. Øèíý íºõöºëä äàñ÷ çîõèöîõäîî áýðõøýýäýã
19. Çîâëîí ºâ÷èíä òýâ÷ýýðòýé ↖ Áè÷ñýí ç¿éëèéíõýý äýýä òàëä èõ çàé ¿ëäýýñýí
20. Óóð óöààðã¿é áîë è÷èìõèé, áàãà ýñâýë îãò çàé ¿ëäýýãýýã¿é
áîë çîðèìîã, ýëãýìñ¿¿ áàñ õýíýãã¿é õ¿íèé
Ìåëàíõîëèê øèíæ.
1. Á¿ðýã è÷èìõèé ↖ Äîîä òàëäàà èõ çàé ¿ëäýýñýí áîë àëèâààä
2. Øèíý íºõöºëä ñàíäàð÷ òýâääýã õèéñâýð ñýòãýëãýýãýýð õàíääàã õ¿íèé øèíæ àæ.
3. Òàíèõã¿é õ¿íýýñ áèø¿¿ðõýæ áýðõøýýäýã Õàðèí äýýä òàëäàà áàãàã¿é çàé ¿ëäýýñýí áîë
4. Õ¿÷èíäýý èòãýõã¿é áýðõøýýäýã þìàíä áîäëîãîòîé õàíääàãèéã ãýð÷èëíý.
5. Ãàíöààðäëûã àìàðõàí äàâäàã
↖ Yã, ¿ñýã, ìºð¿¿ä õîîðîíäîî õîë çàéòàé
6. Àìæèëòã¿é ç¿éëä àìàðõàí ãóòàð÷, Ñýòãýëýýð
áîë áèå äààñàí, õýíýýñ ÷ õàðààò áóñ õ¿í
óíàäàã
áîëîëòîé.
7. Áîäëîãîøèð÷ ãèå¿ðõýõ äóðòàé
8. Àìàðõàí ÿäàðäàã ↖ Yñýã íü ºðãºí áîë íàéç íºõðèéí òóñ äýìèéã
9. Õýë ÿðèà ñóë 纺ëºí ýðýëõèéëäýã, ºíäºð áîë íèéòý÷, áóñäûí
18 ÎÞÓÒÀÍ 2009

19. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
àíõààðëûí òºâä áàéõ ºâ÷èíã íàìäààã÷, áèåèéí õàëóóí, öóñíû äàðàëò
äóðòàé. áàãàñãàäàã áîëîõûã áàòàëäàã. Áàñ ºðãºí óóäàì
áà ñýð¿¿íèéã ìýäðýõ áîëîìæ îëãîíî. Öýíõýð
↖ Æèæèã ¿ñãèéí õýìæýý
ºí㺠áàñ òýâ÷ýýð õàòóóæëûí ºíãº. Ýìýãòýé÷¿¿ä
õî¸ð ìì-ýýñ áàãà
èõýâ÷ëýí öýíõýð, õºõ ºí㺠èë¿¿ öàöðààíà.
áîë íîîìîé çàíòàéã,
¿¿íýýñ ºíäºð áîë Óëààí ºí㺠õàðààä öóõàëääàã õ¿ì¿¿ñ ãîëäóó
ººðèé㺺 áóñäààñ ãàíöààðäìàë áàéõ äóðòàé õ¿ì¿¿ñ. Óëààí ºíãº
èë¿¿ä òàâüäàã ñýõ¿¿í. í¿äíèé õóâüä õàìãèéí ÿäàðãààòàé òºäèéã¿é îþóí
ñàíààíû ñèñòåìèéã öî÷ðîîíî. Ýíý ºí㺠àãøèí
↖ Áîñîî áè÷èãòýé áîë àëèâààä áîäëîãîòîé
çóóð õ¿íèé àíõààðàë òàòàõ áîëîâ÷ ìàø ò¿ðãýí
õàíääàã, ñýòãýëèéí õººðºë人 òýð á¿ð
ñîíèðõîë áóóðóóëíà.
õºòëºã人ä áàéäàãã¿é.
↖ Áàðóóí òèéø íü áàãà çýðýã íàëóóëæ áè÷äýã õ¿í
ßãààí ºí㺠纺ëºí óÿõàí ñýòãýëòýé õ¿ì¿¿ñèéíõ.
Ãýâ÷ àæèë õýðýã÷, õýò ïðàêòèê õ¿ì¿¿ñò òºäèé ë
áàéãàà þìàíäàà ñýòãýë õàíãàëóóí, àìüäðàëûã
òààëàãäàõã¿é.
ñàéõàí òàëààñ íü òîëüäîõ äóðòàé
Íîãîîí ºí㺠òàéâøðóóëàã÷ ºí㺠àãààä ò¿¿íä
ßÌÀÐ ªÍêÍÄ ÄÓÐÒÀÉÃÀÀÐ ÍÜ äóðòàé õ¿ì¿¿ñ ººðèé㺺 õàðóóëàõ, ººðòºº
Õ¯ÍÈÉà ØÈÍÆÈÆ ÁÎËÄÎà èòãýëòýé áàéõàä òýì¿¿ëýõ áºãººä ýíý íü òýäíèé
àìüäðàëä àìèí ÷óõàë ç¿éë þì. Íîãîîí ºíãºíä
Õ¿í åðòºíöèéã ò¿ìýí ºí㺺ð õ¿ëýýí àâ÷ ìýäýðäýã
äóðã¿é õ¿í, áè àõóéí àñóóäëóóä, õóâü òàâèëàíãèéí
íü áàéãàëèàñ ºãñºí ãàéõàìøèãò áýëýã áèëýý.
ýðãýëòýýñ õýòýðõèé èõ áàéãààä áàéãàà þì áèø
Ãýâ÷ õ¿í àëü íýã ºíãèéã õ¿ëýýí àâàõ íü ò¿¿íèé
áèç ãýæ áîäîõîä ãýìã¿é.
ñýòãýë ñàíààòàé íÿãò õîëáîîòîé ñîíèí ¿çýãäýë
þì. Õýðãèéí ãîë íü ÿìàð ºí㺠áèäíèé ñýòãýëä Õºõ ºí㺠õ¿íèé ñýòãýëèéí òàéâøðàëòûã
èë¿¿ òààòàéä áóñ áèä ÿìàð ºí㺠ÿëãàðóóëäàã âý ìºí èëýðõèéëýõ áà îð÷èí òîéðíû ¿éìýýí,
ãýäýãò áàéãàà þì. Ýðäýìòýä àëü õýäèéí á¿õ àìüä áóæèãíààíûã ÷ àíçààðàõã¿é áàéæ ÷àääàã. Ýíý
àìüòàä ãýðýëòäýã, ò¿¿íèéã íü öàõèëãààí ñîðîíçîí ºíãºíä äóðòàé õ¿ì¿¿ñ äàðóóõàí, õàðèí ººðòºº
òàëáàéä õàðæ áîëäãèéã íýýæýý. Òýð äóíäàà õ¿ì¿¿ñ æààõàí èòãýë ìóóòàé óëñ. Õºõ ºí㺠í¿äýíä ñàéí,
áèåèéí áîëîí ñýòãýë ñàíààíû áàéäëààñàà áîëæ ò¿ãø¿¿ð àðèëãàí, ç¿ðõíèé öîõèëòîíä ñàéíààð
ÿíç á¿ðèéí öàõèëãààí ñîðîíçîí öàöðóóëàëò íºëººëíº.
ãàðãàäãèéã ñóäàëæ òîãòîîñîí áàéíà.
Øàð ºí㺠àìüäðàëûí áàÿð áàÿñãàëàíòàé,
Öýíõýð ºíãº-¿íýí÷ øóäàðãà, óÿõàí ñýòãýëòýé óõààëàã õ¿ì¿¿ñèéíõ. Ýíý ºíãºíä ñîíèó÷, îëîí
õ¿ì¿¿ñèéí øèíæ. Õýðýâ òýä äýýð íü áîëîâñðîëòîé, íèéòý÷, ÿìàð ÷ íºõöºë áàéäàëä çîõèöîæ ÷àääàã
óõààëàã áîë öýíõýð ºí㺠íü íîãîîíòîé õàìò, õ¿ì¿¿ñ äóðòàé. Õàðèí ãóòðàíã¿é, ãàíöààðäìàë,
ýñâýë äýýð íü íîãîîí òóÿà öàöðàí õàðàãääàã çîæèã õ¿íèéã öóõàëäóóëäàã áàéíà. Øàð ºíãº
áàéíà. Õýòýðõèé èõ ñýòãýëèéí çîâèóðòàé, ìýäðýëèéí ñèñòåìèéã áýõæ¿¿ëýí, áàäðàíã¿é
áîäëîãîøðîíã¿é õ¿í ã¿í óëààí ºí㺠öàöðààõ ñýòãýëèéã õºã溺íº.
áà ýíý íü îþóíû õºäºëìºðòýé õîëáîîòîé áîë
Óëáàð øàð ºí㺠íàðèéí çºí ìýäðýõ¿éòýé,
ãýðýëò óëààí-öýíõýð ºíãºòýé õîñîëíî. Õýíèé
ìºðººäºã÷ õ¿ì¿¿ñèéíõ àæýý. Àìæèëòàíä
÷ òºëºº þóãàà ÷ õàéðëàäàãã¿é, õýò áàÿð
õ¿ðýõ ãýñýí ýðìýëçýë íü ãîëäóó
áàÿñãàëàíòàé õ¿ì¿¿ñèéí öàöðóóëàõ
¿ð ä¿íã¿é áîëäîã.
ºí㺠ÿãààí óëààí ýñâýë öàéâàð
ÿãààí õºõä¿¿ áàéäàã áàéíà. Õ¿í ×åðíèëýí ÿãààí
òºðºëõòºí á¿ð ýðò äýýð ¿åýñ ºí㺠òóí íóóöëàã ºíãº.
ºíãºíä áýëãý òýìäãèéí óòãà Ñýòãýëèéí èõ õºäëºëòýé,
ñàíààã ºã÷ áàéæýý. Àëü ÷ øàøíû ìýäðýìòãèé, àæèë õýðýã÷
áóðõàä èõýâ÷ëýí öýíõýð ºíãºòýé õ¿ì¿¿ñ ýíý ºíãºíä äóðòàé
ä¿ðñëýãäñýí áàéäãèéã ñóäëàà÷èä ãýíý. Èä øèäýíä èòãýäýã
àæèãëàæýý. Îð÷èí ¿åèéí áèî õ¿ì¿¿ñ ãîëöóó ýíý
ýíåðãè ñóäëàà÷èä ÷ öýíõýð ºí㺠ºíãèéã ýðõýìëýíý.
ñýòãýë ñàíààã ºðãºæ, óéòãàð ãóíèãèéã Õ¿ðýí ºíãº
àðèëãàí, òàéâøðóóëæ, òýð ÷ áàéòóãàé ñýòãýë õàíãàëóóí
ÎÞÓÒÀÍ 2009 19

20. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
áóñ, ò¿ãø¿¿ðòýéã èëòãýíý. ªºðèéíõºº çîâèóð, ãîë íü þó âý? Ãîë íü îþóí óõààíû õºãæèë íü
ñýòãýëèéã ò¿ãø¿¿ðýý äîòðîî íóóñàí õ¿ì¿¿ñ ýíý á¿ðýí õºãæèæ ã¿éöäýã 6- 7 íàñàíäaà, á¿ð ò¿¿íýýñ
ºíãºíä äóðòàé àæýý. Åð íü õ¿ðýí ºíãèéã äîòðîî ÷ ýðò, õàìãèéí îðîéòëîî ãýõýä èõ äýýä ñóðãóóëèéí
ò¿ðýìãèéëëýý íóóñàí, ñýòãýëèéí èõ õÿìðàëòàé ýëñýëòèéí øàëãàëòàíä îðîõîîñ ºìíº ººðèéí
õ¿í öàöðààäàã ãýíý. ãîö àâüÿàñàà íýýæ ò¿¿íèéõýý äàãóó ÷èã òîãòîîõ
õýðýãòýé.
Ñààðàë ºíãèéã èäýâõã¿é ºí㺠ãýæ ¿çäýã
áà ãîëäóó ººðòºº èòãýë ìóóòàé, øèéäâýð Ýöýã ýõ, íàéç íºõºä, õàìààòàí ñàäíûõàà õýëñíýýð
ãàðãàæ ÷àääàãã¿é, õýò ñýæèã-ëýìòãèé, õàðòàé, ñîíãîëò õèéæ, ººðèéí ãîö àâüÿàñàà íýýæ
áîëãîîìæòîé õ¿ì¿¿ñèéí ºí㺠ãýæ ¿çíý. ÷àäààã¿é õ¿ì¿¿ñ ìàø õîæóó ººðèéí ãîö àâüÿàñàà
Õºíãºíä¿¿, òýâ÷ýýð õàòóóæèë ìóóòàé õ¿ì¿¿ñ ýíý íýýäýã. Õºãæñºí áîëîâñðîëûí ñèñòåìä, õ¿¿õäèéã
ºíãºíä äóðã¿é àæýý. áýëòãýë àíãèä áàéõààñ íü íýýæ õºãæ¿¿ëäýã
áºãººä èíãýñíýýð òýð õ¿í àìüäðàëûíõàà òóðø
Õàð ºí㺠ººðòºº èòãýëã¿é, àìüäðàëûã
õàìãèéí äóð ñîíèðõîëòîé àæëàà õèéõ ýõèéã
áàðààíààð õ¿ëýýí àâäàã, íýã èõ àç æàðãàëã¿é
òàâüæ áàéíà ãýñýí ¿ã. Ãýâ÷ çàðèì íü ¿¿íèéã íýã
õ¿ì¿¿ñèéíõ.
èõ îéøîîäîãã¿é, ýíý ñèñòåì íü áàéõ ¸ñòîé ãýæ
Öàãààí ºí㺠ìàø çîõèñòîé áºãººä áóñàä ºíãºòýé ¿çäýã. Õ¿¿õäèéí ãîö àâüÿàñûã íýýæ õºãæ¿¿ëýõ
àäèë ýëäýâ öóõàëäàë, óóð óöààð õ¿ì¿¿ñò ºãäºãã¿é áîëîâñðîëûí ñèñòåìòýé áîëæ áîëîâñîí õ¿÷íýý
àæýý. Ãýâ÷ áèäíèé öàöðààäàã ºíãº, äóðëàäàã áýëäýõã¿é áîë óëñ îðíû áîëîí õóâü õ¿íèé ýäèéí
ºíãºí¿¿ä ìààíü ñýòãýë ñàíàà, áèåèéí áàéäàë, çàñàãò ÷ ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëíý. Ýíý ìàòåðèàëûã
öàã àãààðààñ õ¿ðòýë õàìààðäàã àæýý. Íàñ àõèõ áýëäýõ õóãàöààíäàà õèéñýí áÿöõàí ñóäàëãààíààñ
òóñàì áàñ ººð÷ëºãääºã ãýíý. ̺í áèäíèé çàí õàðàõàä õàìðàãäñàí õ¿ì¿¿ñèéí 80% -ààñ èë¿¿
òºðõ, æèëèéí óëèðàë, öàã ¿åèéí õóâöàñíû ìàÿã íü ººðèéí õ¿ññýí, ñîíèðõñîí àæëàà õèéäýãã¿é
õ¿ðòýë íºëººëíº. Ãýõäýý ë ýíý á¿õýí áèäíèé áàéëàà. Çàìûí äóíäààñ áóöàæ ººðèéí ñîíèðõëûí
ñýòãýë ñàíàà, áîäëûí òóõàé ìýäýýëýë àãóóëæ äàãóó àæèëä îðñîí õ¿ì¿¿ñ àçòàéä òîîöîãäîíî.
áàéäãèéã ìàðòàæ áîëîõã¿é. Èéìä äóðòàé, Ó÷èð íü áóñäûí ñàíààã ÷óõàë÷ëàí ìýðãýæëýý
õýðýãòýé ºíãºí人 äóðëàöãààÿ. ñîíãîñîí õ¿ì¿¿ñ íàñàí òóðøäàà ñýòãýë õàíãàëóóí
áóñ àæèëëàíà ãýñýí ¿ã. Õ¿¿õäèéíõýý èõ äýýä
Àâüÿàñ ÷àäâàðàà íýýí èëð¿¿ëýõ ñóðãóóëüä ýëñýõ ¿åä íü ñóðàëöàõ àíãèéã íü
Àìüäðàëä õºë òàâèõààñ ºìíº øèéäýõ ¸ñòîé ÷óõàë ñîíãîõîä íü òóñëàõ áà õýëæ ºãºõ õî¸ðûí õîîðîíä
ñýäýâ: ìàø òîì ÿëãàà áàéäàã.
Õ¿íä îëîí àâúÿàñ áàéæ áîëíî. Ãýâ÷ ãîö àâüÿàñàà Äýëõèé äýýðõ 6 òýðáóì õ¿í òóñ á¿ð ººð ººðèéí
íýýãýýã¿é öàãò àìæèëò, àç æàðãàëààð á¿ðýí ãîö àâüÿàñòàé áàéäàã ãýäãèéã ìàðòàæ áîëîõã¿é.
ä¿¿ðýí áàéæ ÷àäàõã¿é áèëýý. Íýã ºíäãºí ýñèéí èõð¿¿äèéí àâüÿàñ ÷àäâàð õ¿ðòýë
ÿëãààòàé áàéäàã. Êîìïüþòåðèéí ïðîãðàììèñò
Õ¿íä ìåòàëëûí àíãèéã 5- 6 æèëä àðàé ãýæ òºãñººä áîëîõûã ìºðººääºã õ¿¿õýä ýöýã íü ýì÷ ó÷ðààñ
ñîíèíä ñïîðòûí ñýòã¿¿ë÷ýýð àæèëëàõ, õóóëèéí àíàãààõàä ñóðàëöëàà ãýæ áîäú¸. Ãýòýë õ¿¿õýä
àíãèéã àìæèëòòàé òºãññºí õýðíýý áèçíåñ ýðõýëæ ýì÷ýýñ ººð ìýðãýæèëä ñîíèðõîëòîéí óëìààñ
áàéãàà çàëóó, ýöýã ýõ íü ýì÷ ó÷ðààñ àíàãààõ ñóðñàí ìýðãýæëýýðýý õ¿ì¿¿ñò òóñàëæ ÷àäàõã¿é
òºãñººä áàãøèéí àæèë õèéæ áàéãàà ñóðãàí ãýñýí ¿ã. Õýðýâ êîìïüþòåð äýýðýý àæèëëàñàí
õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷, ýäèéí çàñãèéí àíãèéí ä¿¿ðãýýä áîë òàðõè òîëãîé íü ¿ðãýëæ ººðèéí õèéæ áàéãàà
òåëåâèçèä àìæèëò ãàðãàæ áàéãàà íýâòð¿¿ëýã÷… ç¿éëä òºâëºðºõ ó÷ðààñ øèíýýð îëîí ç¿éë ñýäýæ
ãýýä îëîí îëîí æèøýý áàéíà. Òýãâýë àñóóäëûí ãàðãàíà.
Áèäíèé àìüäàð÷ áóé ¿å íü õóðäàí õºãæëèéí
íèéãýì áèëýý. Íèéãìýý äàãààä õ¿¿õäèéí õºãæèë ÷
ýðò õóðäàí ÿâàãäàæ áàéíà. Îäîîãîîñ 40 æèëèéí
ºìíºõòýé, á¿ð 10 æèëèéí ºìíºõòýé õàðüöóóëàõàä
îäîîãèéí íèéãìèéí õºãæèë, õ¿¿õäèéí ñýòãýõ¿é
õýðõýí ººð÷ëºãäñºí áèëýý! Äóóòàé, ä¿ðñòýé,
ºíãºòýé, õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñýë íü õ¿¿õäèéí
ñýòãýõ¿é, õºãæèëä àñàð èõ íºëººëæ áàéíà.
Äýýðõýí ¿åä õèéõèéí òóëä 10 æèëä øààðäàãäàõ
20 ÎÞÓÒÀÍ 2009

21. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
áàéñàí àæëûã îäîî 1 æèëèéí äîòîð õèéíý. Áóñäûí õàðüöàà õàíäëàãûã ÷èãë¿¿ëýõ
Õýäõýí æèëèéí äàðàà õóãàöàà íü á¿ð áîãèíîñîõ
Ãîö àâúÿàñàà íýýõ ººð íýãýí àðãà áîë áóñäûí
÷ þì áèë¿¿! Çà îäîî èíãýýä ººðèéí ãîö àâüÿàñàà
õàðüöàà õàíäëàãûã ÷èãë¿¿ëýõ ÷àäâàð þì.
õýðõýí íýýõ òàëààð ìýäýýëýë òà á¿õýíäýý õ¿ðãýå!
“×èãë¿¿ëýõ” íü ãîö àâúÿàñòàé øóóä õîëáîîòîé
þì. Åð íü àìüäðàë ãýäýã ÷èíü ÷èãëýõ ÷èãë¿¿ëýõ
Ñýòãýëèéí õºäºëãººíºº ìýäýæ, ò¿¿íèéãýý
¿éë ÿâö ø¿¿ äýý. Õàðèí ÷èãë¿¿ëýõ íü òýð õ¿íèé
÷èãë¿¿ëýõ, õàíäëàãà õàðüöààãàà õÿíàõ
ººðèéí àâúÿàñ áèëýãòýé øóóä õîëáîîòîé.
Àâüÿàñ íü îþóí óõààíòàé õîëáîîòîé ¿éë ÿâö Ó÷èð íü áèä áóñäûã ÷èãë¿¿ëýõäýý æèíõýíý
ìýò õàðàãäàõ áîëîâ÷ ñýòãýëèéí õºäºë㺺íòýé ººðèéíõººðºº õàðäàã. Õàðèí õ¿÷ýýð ÷èãë¿¿ëýõ
÷ îéð õîëáîîòîé áàéäàã. Ãîö àâüÿàñàà íýýõèéí íü äóðã¿éã íü õ¿ðãýíý. Õ¿¿õýä áàéõäàà ãàðòàà
òóëä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä ìýäýýëýë àâàõ ãàçàð ìèêðîôîíûã îðëóóëæ ÿìàð íýãýí ç¿éë áàðèàä
áîë ñýòãýëèéí äîòîîä õºäëºë áàéäàã. Ñýòãýë áóñäûã ººðë¿¿ãýý õàíäóóëæ ÷àääàã áàéñàí àëäàðò
íü õàíäëàãûã õýëáýðæ¿¿ëäýã áºãººä òàíû ãîö Àáðàõàì Ëèíêîëüí, îëîí æèëèéí äàðàà ººðèéã
àâüÿàñûã ìýäýýëýã÷ þì. Òèéìýýñ õèéõ õýðýãòýé íü àëäàð õ¿íäýä õ¿ðãýõ óðàí ÿðóó èëòãýã÷èéí
ç¿éë ãýâýë: àâúÿàñ áèëãýý íýýæ áàéñàí õýðýã. Ýöýã ýõ÷¿¿äýä
↖ Ñýòãýëèéí õºäºëãººíºº ìàø ñàéí ìýäýõ çºâëºõºä õ¿¿õäýý ñàéí àæèãëàæ áàé. ßëàíãóÿà
íàéçóóäòàéãàà òîãëîæ áàéõàä íü ãîö àâúÿàñ íü
↖ Ò¿¿íèéãýý ÷èãë¿¿ëýõ èëýð÷ ãàðäàã. ßìàð ÷ õ¿¿õäýä ººðèéí íóóö ãîö
↖ Ñýòãýëèéí õºäºëãººíººðºº ãàðãàñàí õàíäëàãà àâúÿàñ áàéãàà ãýäãèéã îãòõîí ÷ ìàðòàæ áîëîõã¿é.
õàðüöààãàà õÿíàõ Õàìãèéí á¿ðýã õ¿¿õäýä ÷ áèé.
Èíãýæ õÿíàñíû ýöýñò òà ººðèéí ãîö ãýæ áîäîæ ªºðèéí ¿íý öýíý, õ¿÷ýý ìýäýõ
áàéñàí àâúÿàñ áîëîí ýíãèéí íýã àâúÿàñ õî¸ðûí
õîîðîíäîõ ÿëãààã îëæ õàðàõ áîëíî. ªºðººð ªºðèé㺺 ìàø ñàéí òàíèõ, ñóë
õýëáýë ñýòãýëèéí õºäëºëºº áîëîí äàâóó òàëàà îëæ
îëæ ò¿¿íèéãýý õÿíàæ ìýäýõ, “Òèéì!” ãýæ õýëýõ,
÷èãë¿¿ëæ ÷àäàæ áàéãàà “Òèéì!” ãýñýíäýý õ¿ðäýã
õ¿íèé ãîö àâúÿàñàà îëæ áàéõ. ªºðèé㺺 áàéãààã
÷àäàõ íü õÿëáàð áîëíî. 10- ìýäð¿¿ëýõ… ªºðèéíõºº ¿íý
ð àíãèéí ñóðàã÷èéí õóâüä öýíèéã ìýäýð÷, ººðèé㺺
ýíý íü òèéì ÷ õýö¿¿ ç¿éë ÷óõàë õ¿í ãýäãýý ìýäýðäýã õ¿í
áèø áèëýý. Ãýâ÷ õºãæèëòýé áóñäàä ¿¿íèéãýý ìýäð¿¿ëäýã.
îðíóóäûí ñóðãàí ÷èãë¿¿ëýõ Èíãýñíýýð áóñàäòàé ÷ àæèë
íîìóóäàä ýíý íàñûã àðàé õýðýã÷, íàéðñàã, á¿òýýë÷
áàãààð çààñàí áàéäàã. õàðüöàà ¿¿ñãýíý. ªºðèé㺺
òàíèõ íü óðò óäààí, õýö¿¿
ªºðèé㺺 õ¿ì¿¿ñò çàìûã òóóëàõ ãýñýí ¿ã þì.
òàíèóëàõ Çàìûí òóðø òààðàëäàõ õýö¿¿
áàðòàà àìàð 纺ëºí, ÿäàðãàà ãýýä åð
Õàð áàãà íàñíààñàà ¿éë õºäëºë ¿ã ÿðèàãààðàà
íü þì á¿õýí îðíî ø¿¿ äýý. ªºðèéí ¿íý öýíèéã
ººðèéí ãîö àâúÿàñàà èëýðõèéëæ áàéãàà õ¿¿õäèéã
áîëîí õ¿÷ýý ìýäðýõ íü: ººðèéí ãîö àâúÿàñàà
îãò àíçààðäàãã¿é ýöýã ýõ÷¿¿ä ÷ áàéäàã. Õ¿¿õýä
ñàéí õºãæ¿¿ëæ ÷àäàõàà, áîäîæ áàéãààãààñàà
ººðèé㺺 ýðãýí òîéðíûõîî õ¿ì¿¿ñò ñàéí
÷ èë¿¿ èõèéã õèéæ ÷àäàõàà, àìæèëò ãàðãàíà
òàíèóëñíààð ãîö àâúÿàñàà íýýõ áîëîìæòîé.
ãýäýãòýý èòãýæ ÷àääàã áàéõ þì.
Íàéç íºõºä, ýöýã ýõäýý ººðèéí çîõèîñîí ø¿ëãýý
óíøèõ äóðòàé, ìàðãààø íü øàëãàëòòàé áàéñàí ÷ Á¿õ àíõààðëàà ãîö àâüÿàñàíäàà õàíäóóëàõ
ø¿ëãýý óíøèæ, àëäàðò ÿðóó íàéðàã÷äûí ø¿ëãèéã
öýýæèëæ ñóóäàã ñóðàã÷èéã óòãà çîõèîëûí àíãèä ªºðèé㺺 çºâ òàíèõûí òóëä àíõààðëàà ãîö
áèø õóóëèéí àíãèä îð ãýæ ÿòãàõ íü õýð çýðýã çºâ àâúÿàñàíäàà òºâëºð¿¿ëýõ õýðýãòýé áºãººä,
áý? Èðýýä¿éí Íàöàãäîðæ õóóëèéí àíãèä ñóð÷ õóó÷èí äàäàë çóðøèë, áîäîë ñàíààãàà çºâõºí
áàéâàë íýëýýä ýìãýíýëòýé õýðýã áîëîõ áèç. ýíý çàìààð ë ººð÷èëæ ÷àäíà. Èíãýñíýýð òà ãîö
àâúÿàñàà õºãæ¿¿ëæ óëìààð ýíý òàíû íýã õýñýã
áîëæ ººð÷ëºãäºíº. Èõ ñóðãóóëèéí ýëñýëòèéí
ÎÞÓÒÀÍ 2009 21

22. ÌÝÐÃÝÆÈËÄÝÝ ÝÇÝÍ ÁÀÉß !
øàëãàëòàíä îðîõäîî “Çà àëü íü ÷ áàéñàí ÿàõàâ. ↖ Ä¿¿ íü àõòàéãàà, à÷ íü ºâººòýéãýý çàí
Äàðàà íü ó÷èð íü îëäîíî áèç” ãýõ íü õàìãèéí ÷àíàðààðàà èæèë áàéæ áîëíî, ãýâ÷ ýíý íü
áóðóó þì. Ó÷èð íü òà àìüäðàëûíõàà òóðø ó÷ðûã ãîö àâúÿàñ íü ÷ àäèëõàí ãýñýí ¿ã îãòõîí áèø
íü îëîõã¿é áàéæ áîëíî ø¿¿ äýý. Òýãýýä ¿ðãýëæ ãýäãèéã ñàíàæ ÿâààðàé.
“Òýð ¿åä òýãäýãã¿é áàéæ” ãýñýí õàðàìñëûí ¿ãýýð
↖ Õ¿¿õýä 7- 19 íàñàíäàà õ¿ññýí ìýðãýæëýý îëîí
ä¿¿ðýí àìüäðàõ áîëíî. ªºðèéí ãîö àâúÿàñûí
äàõèí ñîëüæ áàéâàë ýíý íü ãýð á¿ë, îð÷èí
äàãóó ñóðúÿ ãýæ áîäîæ áàéãàà áîë æèë àëäñàí
òîéðíûõ íü õóâèðàëòòàé õîëáîîòîé. Ãýâ÷
÷ õàìààã¿é ñàéí áýëäýæ áàéãààä çààâàë õ¿ññýí
ýöñèéí øèéäâýð ë õàìãèéí ÷óõàë íü þì.
àíãèäàà îðîõ õýðýãòýé.
Ãýõäýý õóâèðàìòãàé áàéäàë íü 19 ñàðààñ áàãà
áèø áàéõ õýðýãòýé. ̺ðººäëèéí ìýðãýæèë
Àíõààðàõ ç¿éëñ
íü áàéíãà ñîëèãäîæ áàéäàã áîë ýíý íü ñàéíû
↖ Íýã õ¿íä îëîí àâúÿàñ áàéæ áîëíî. Ãýâ÷ ãàíö òýìäýã áèø þì.
íü ë áóñäààñàà ãîö áàéäàã.
↖ Ãîö àâúÿàñàà íýýæ õºãæ¿¿ëýõèéí òóëä óóëûí
↖ Õî¸ð ººð ç¿éëèéã ñîíèðõäîã íýã õ¿í õî¸óëàíä ìóõàðò àìüäðàõ õýðýã ãàðñàí ÷ á¿õ õ¿÷ýý ¿¿íä
íü àæèëëàõàä òóñ á¿ð 65% àìæèëò ¿ç¿¿ëæ çîðèóëàõ õýðýãòýé. Ãîö àâúÿàñàà íýýõ íü ìºíãº
áàéâ. Õýðýâ ýíý õ¿í ººðèéí ãîö àâúÿàñûí îëîõûí òóëä áèø, õàìãèéí ãîë íü õèéõ àæëàà
äàãóó àæèëëàñàí áîë ìàãàäã¿é õàìãèéí äýýä á¿ðýí õ¿ñýë ýðìýëçýë, ýð÷ õ¿÷òýé õèéõèéí òóëä
öýã õ¿ðòýë àæèëëàõ áàéñàí áèç. Ìàø öººí áàéíà. Èíãýñýí òîõèîëäîëä ýðò îðîé õýçýý
òîîíû õ¿ì¿¿ñýýñ áóñàä á¿õ õ¿í 2 ººð ñàëáàðò íýãýí öàãò àìæèëòàíä õ¿ðýõ íü ãàðöààã¿é
100% àìæèëò ãàðãàíà ãýæ ¿ã¿é áèëýý. Õ¿í áºãººä ýíý ¿åä áóñàä àñóóäëóóä ÷ øèéäýãäýíý.
ººðèéí ãîö àâúÿàñàà 50 íàñ á¿ð 60 íàñíààñàà “Óðàí çîõèîëîîð ÷è ìºí㺠îëîõã¿é” ãýæ
õîéø íýýñýí ÷ ò¿¿íèéõýý äàãóó áàéæ áîëíî. õ¿¿õäèéíõýý ãîö àâúÿàñûã äàðñíààð ò¿¿íèé,
Àëäàãäëàà ìýäýýä ýðãýñýí ¿å íü àøãèéí ýõëýë èðýýä¿éä ÿðóó ñàéõàí õýëëýãòýé óðàí ñàéõàí
þì. Õ¿í àìüäðàëûíõàà íýã ÷ ñåêóíäûí äóðã¿é èëòãýã÷ áîëæ õ¿ì¿¿ñèéã äàãóóëàí áàéëäàõ õ¿ñýë
àæëàà õèéæ ºíãºðººõ ¸ñã¿é. Ãîö àâúÿàñûíõàà ýðìýëçëýëèéã íü óíòðààæ áºõººæ áàéãàà þì.
äàãóó àæèëëàñàí õ¿í çàðèìäàà áóñàä õ¿íèé 10 Õàìãèéí ÷óõàë íü õ¿í ººðèéí ãîö àâúÿàñûíõàà
æèëä îëîõ ¿ð àøãèéã íýã æèëä ÷ îëæ áîëîõ þì. äàãóó àæèë ìýðãýæëýý ñîíãîõ õýðýãòýé. Õ¿íä
↖ Ãîö àâúÿàñàà íýýõ ãýæ áàéãàà õ¿í ººðèé㺺 ÷óõàì þó àìæèëò àâ÷èðäàã íü òîäîðõîé áèø.
ìàø ÷ºëººòýé áàéëãàõ õýðýãòýé. Ãýâ÷ ýíý Àíàãààõ þìóó õóóëèéí ñóðãóóëü òºãñººä àæèëã¿é
÷ºëººò áàéäàë íü ¸ñ ñóðòàõóóíã¿é ç¿éë õîöîðñîí îëîí õ¿í áàéõàä, ýõ õýëýý óðàí ñàéõàí
ýçýìøñýí áàéäëààðàà îëîí îëîí íýâòð¿¿ëýã
õèéæ á¿õýë á¿òýí àíàãààõûí ñóðãóóëèéã ÷
õóäàëäàæ àâ÷ ÷àäàõ ÷àäàëòàé áîëñîí õ¿ì¿¿ñ èõ
áàéäãèéã áèòãèé ìàðòààðàé.
Ä¿ãíýëò
Ãîö àâüÿàñûã îëîõ íü ìàø ÷óõàë àñóóäàë þì.
Ó÷èð íü õ¿íèé àìüäðàë áîãèíî, õèéõ àæèë èõ þì.
Àìüäðàëûíõàà õàìãèéí ¿ð ºãººæòýé çàëóó íàñàà
õ¿ñýýã¿é àæëàà õèéæ ºíãºð¿¿ëýõèéã õýí õ¿ñýõ
âý? Õýäèéãýýð õºãøèðñºí ÷ ãýñýí ãîö àâüÿàñàà
íýýõýä îðîéòîîã¿é áàéäàã ÷ ýðò íýýñýí àâüÿàñàà
20 íàñòàéäàà õºãæ¿¿ëýõ áîëîìæ áàéõàä çààâàë
ðóó òýì¿¿ëýõ ìàÿãààð ãàð÷ èðâýë òîì÷óóä õºãøèðò뺺 õ¿ëýýõ íü ãàðãàõ àìæèëòûí õýäýí
íóõàöòàé îéëãóóëàõ õýðýãòýé. õóâüä íü íºëººëºõ âý? Õýðýâ õ¿ññýí ìýðãýæèëäýý
õ¿ðýõèéí òóëä ýëñýõ õýðýãòýé àíãèäàà òýíöýæ
↖ Ãîö àâüÿàñûí ìºðººäºë áîëîí ýíãèéí
÷àäàõã¿é áàéâàë çààâàë ñàéí áýëäýýä äàõèí
ìºðººäëèéã õîîðîíä íü ÿëãàæ ñàëãàæ ñóðñàí
äàõèí îðîõ õýðýãòýé. Á¿ð áîëîõã¿é áîë çààâàë
áàéõ õýðýãòýé. Ãîö àâüÿàñ íü äóðëàñàí ç¿ã áîëãîí
èõ äýýä ñóðãóóëüä îðîõûíõîî îðîíä ººðèé㺺
ðóóãàà òýì¿¿ëýõ ãýñýí ¿ã áèø. Õàðèí ÷ àìüäðàëûí
àìüäðàëûí èõ ñóðãóóëüä áýëäýõ õýðýãòýé.
õàìãèéí ÷óõàë øèéäâýð¿¿äèéí íýã þì.
22 ÎÞÓÒÀÍ 2009