1. Τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς
«Από τα παιδιά των εθίμων»
Βιωματικές δράσεις 2014-2015
2. Πρωτοχρονιά
• Η Πρωτοχρονιά γιορτάζεται σ’ όλο τον κόσμο
με μεγαλοπρέπεια, λαμπρότητα και με
διάφορες εκδηλώσεις. Κατά την ημέρα αυτή
γίνεται ανταλλαγή επισκέψεων και δώρων και
επικρατούν διάφορα έθιμα, όπως αυτά που
θα ακολουθήσουν.
3. Τα κάλαντα
• Παρέες μικρών
παιδιών την παραμονή
της πρωτοχρονιάς
ψάλλουν τα κάλαντα
στα σπίτια και στα
μαγαζιά και μαζεύουν
φιλοδωρήματα.
4. τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς
Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός
άγιος και Πνευματικός,
στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει.
Αγιος Βασίλης έρχεται,
και δεν μας καταδέχεται,
από την Καισαρεία,
συ’ σαι αρχόντισσα κυρία.
Βαστά εικόνα και χαρτί
ζαχαροκάρνο, ζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι
δες και με-δες και με το παλικάρι.
Το καλαμάρι έγραφε,
τη μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί-και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου-άγιε μου καλέ Βασίλη.
5. Το σβήσιμο των φώτων
• Τα μεσάνυχτα της παραμονής της
Πρωτοχρονιάς, στην αλλαγή του χρόνου,
σβήνουν τα φώτα και οι οικογένειες γύρω
από το πρωτοχρονιάτικο τραπέζι
ανταλλάσσουν ευχές, φιλιά και κόβουν την
πατροπαράδοτη βασιλόπιτα.
6. Η Βασιλόπιτα
• Η πατροπαράδοτη
βασιλόπιτα κόβεται τα
μεσάνυχτα της
παραμονής της
Πρωτοχρονιάς. Ακόμη οι
νοικοκυρές συνηθίζουν
να κρύβουν μέσα στην
βασιλόπιτα ένα φλουρί
(νόμισμα), και όποιος το
βρει θεωρείται ο τυχερός
της χρονιάς.
7. Τα κεράσματα
• Τα κεράσματα των
ημερών είναι
γλυκίσματα τα οποία
παρασκεύαζαν οι
νοικοκυρές στα σπίτια
τους . Τα συνηθισμένα
γλυκίσματα είναι οι
κουραμπιέδες, τα
μελομακάρονα και
βέβαια ο μπακλαβάς.
8. Ο Άγιος Βασίλης
• Την ημέρα του αγίου
Βασιλείου την Πρωτοχρονιά
έχουμε την προσμονή ενός
παχουλού αγίου με κόκκινα
ρούχα και με ένα σάκο στην
πλάτη του γεμάτο δώρα ,
που έρχεται με το έλκηθρό
του. Όμως στην
πραγματικότητα ο άγιος
Βασίλης είναι ένας ταπεινός
Έλληνας άγιος με μαύρα
γένια και με ένα σκούρο
φτωχό ράσο.
9. Το σφάξιμο του χοίρου
(γουρουνοχαρά)
• Ένα παλιό έθιμο, που η πρόοδος και οι
σύγχρονες ευκολίες το έχουν σβήσει, είναι το
σφάξιμο του χοίρου. Κάθε οικογένεια
μεγαλώνει στην αυλή του σπιτιού ένα χοίρο
για να το σφάξει τις μέρες των γιορτών. Την
παραμονή της Πρωτοχρονιάς ο άντρας του
σπιτιού έσφαζε το ζώο.
• Χοιρινό λοιπόν ήταν το κρέας και στο
πρωτοχρονιάτικο τραπέζι της οικογένειας.
11. Τα καρναβάλια
Οι μέρες της Πρωτοχρονιάς για το Άργος Ορεστικό έχουν μια
μοναδικότητα. Το τριήμερο πριν και μετά την Πρωτοχρονιά οι Αργείτες
γλεντούν μεταμφιεσμένοι. Το καρναβάλι δηλαδή δεν γίνεται τις
Απόκριες όπως σε όλη την Ελλάδα, αλλά την Πρωτοχρονιά. Αυτό ήταν
και έθιμο της Δυτικής Μακεδονίας από την εποχή της Τουρκοκρατίας..
Στο Αργείτικο καρναβάλι το τριήμερο γλέντι ξεκινάει από το απόγευμα
της παραμονής της Πρωτοχρονιάς με τα «μπουλούκια» που χορεύουν
στις γειτονιές μερακλωμένα από τους ήχους λαϊκών οργάνων.
Την Πρωτοχρονιά το μεσημέρι γίνεται η παρέλαση του καρναβαλιού με
κυρίαρχο στοιχείο τη σάτυρα (πολιτική και κοινωνική) και δεύτερο το
θέαμα, στοιχείο από νεώτερες επιδράσεις.
Τη δεύτερη μέρα (2 Ιανουαρίου) το καρναβάλι λέγεται «Πατερίτσα» και
είναι μέρα που ξεφαντώνουν οι γυναίκες μεταμφιεσμένες.
13. Ραγκουτσάρια, λίγες μέρες μετά..
• Ραγκουτσάρια
ονομάζονται τα τοπικά
καρναβάλια στην
Καστοριά στις 6,7,και 8
Ιανουαρίου. Οι ντόπιοι
και όχι μόνο ντύνονται με
τη στολή καρναβαλιού
και βγαίνουν στους
δρόμους για να
χορέψουν και να
διασκεδάσουν.
14. Οι μωμόγεροι, έθιμο της Βόρειας Ελλάδας
Στις περιοχές της Μακεδονίας, Θράκης και Θεσσαλίας εμφανίζεται το
έθιμο των μεταμφιέσεων, που φαίνεται πως έχει σχέση με τους
καλικάντζαρους. Οι μεταμφιεσμένοι, που λέγονται Μωμόγεροι,
Ρογκάτσια ή Ρογκατσάρια, φοράνε τομάρια ζώων (λύκων, τράγων κλπ) ή
ντύνονται με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά. Γυρίζουν στο
χωριό τους ή στα γειτονικά χωριά, τραγουδούν και μαζεύουν δώρα. Άμα
συναντηθούν δυο παρέες, κάνουν ψευτοπόλεμο μεταξύ τους, ώσπου η
μία ομάδα να νικήσει και η άλλη να δηλώσει υποταγή.
15. Η Κρεμύδα στην Κρήτη
• Η κρεμύδα είναι συνηθισμένο
φυτό στην Κρήτη. Φυτρώνει
άγριο και μοιάζει με μεγάλο
κρεμμύδι. Ακόμα και να το
βγάλεις απ' τη γη και να το
κρεμάσεις, δεν παύει να βγάζει
νέα φύλλα και άνθη. Ο λαός
πιστεύει ότι αυτή τη μεγάλη
ζωτική του δύναμη μπορεί να
τη μεταδώσει σε έμψυχα και
άψυχα όντα, γι' αυτό και την
Πρωτοχρονιά στην Κρήτη τις
κρεμούν στα σπίτια τους.
16. Οι κολονιές στα Επτάνησα
• Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το βράδυ, στα
Επτάνησα και κυρίως στην Κεφαλονιά οι κάτοικοι
της πόλης γεμάτοι χαρά για τον ερχομό του Νέου
Χρόνου κατεβαίνουν στο δρόμο κρατώντας
μπουκάλια με κολόνια και ραίνουν ο ένας τον άλλο
τραγουδώντας:” Ήρθαμε με ρόδα και με ανθούς να
σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς.” Και η τελευταία
ευχή του χρόνου που ανταλλάσσουν είναι “Καλή
Αποκοπή” δηλαδή “με το καλό να αποχωριστούμε
τον παλιό το χρόνο”.
17. Το σπάσιμο του ροδιού, έθιμο της
Πελοπονήσου
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο
νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει.
Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας –
δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του – και έτσι να είναι ο
πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το
ρόδι στο χέρι. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από
την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να
πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: "με υγεία,
ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να
έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά".
18. Από τους: Γιώργο Ευαγγέλου,
Έλενα Κατσανοπούλου,
Στέργιο Δήμου ,
Δήμητρα Αντωνίου
και Παναγιώτα Μαυρατζά.
Πηγές: http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/xristougena/page07.htm,
http://www.tovoion.com/products/%CE%B5%CE%B8%CE%B9%CE%BC%CE%B1%20%CF%84%CE
%B7%CF%83%20%CF%80%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE
%B9%CE%B1%CF%83%20/,
