SlideShare a Scribd company logo
1 of 3
Download to read offline
1
Lu cabaddhu biaìttu
Lu fócu s’éra spignendi a pocu a pocu: éra ’junta l’óra d’andà a
culcassi. Babbu, cécu di sonnu pincichendi, alzési lu capu:
- La sai chi Maltinu s’à furatu a Bianchina? - disi.
- Ghjesummaria! - fési éu meza drummita, sbarrachendi l’occhj.
Tandu, iddhu, attizzendi lu fócu cumincési a faiddhà…
Cal’éra e ca no éra… Maltinu éra lu banditu!… riccu abbeddhu, aìa li
calasci pieni di marenghi e tarreni e stazzi chena fini chi paltìani da La
Testa, arriàani a Ruoni e c’iscìani a La Malmurata e… un cabaddhu folti,
beddhu, niéddhu pìchitu, cussì luccicu chi parìa biaìttu!
A tandu, la ’jenti dicìa chi Maltinu fési fusilà, da un siccàriu, l’omu chi
silla ’ntindìa cu la muddhéri. Pal chissu muttìu cillu pultésini a Santu
Bastianu.
Una beddha notti, d’accoldu cu li sói, chi érani una trappiddhàta, e li
gualdi chi piddhàani li marenghi a l’affultu, cussì dicìani, li fésini agattà lu
só’ cabaddhu aspittèndilu addarétu a la prisgioni.
Mannu fusi lu fraùstu, fugghjsini com’un accinnu battendi tacchi di fócu.
Lu bugghju éra in faóri e alburi e macchjoni dèndisi banda a lu stripittu,
chiddha notti, salutésini spantati “lu cabaddhu biaìttu”!
Attraissendi sarri, trapenti, reni e catàddhari, arriésini in una
nuttata, com’un fuglittoni illi nostri costi.
Maltinu e lu cabaddhu c’intrésini infuàti, da una pèlchja cuata, illa conca
di lu muntigghju, undi l’alburi érani tantu ’nfitti chi no si ’idìa mai lu soli…
tumantu cuatògghju! *
Illa marina éra drummendi Vignola…
A sonnu scioltu drummìsi Maltinu…
L’omu, battut’a truddha, passàa lu só’ tempu illi bicchi di li monti…
óri chena fini figghjulendi lu muimentu di lu mari, ascultendi lu rimattu di
la risacca, strulachendi la buddhicina di la ruàzza… arrèssu, com’una balca
scialdìta!
La bóci di lu ’entu, carignósa, lu chjamàa, capuzzèndilu illu sònniu di
libbaltài…
*Da tandu lu lócu si chjama Monti Maltinu.
2
E aspitàa… valdiendi franeticósu, candu no vidìa cristianu in pintura,
prisgiunéri… di lu só’ pinsamentu.
Maltinéddhu, timpilàtu cilivràa: si ’idia sinnò che illu bancu di lu réu… Lu
cabaddhu dunósu… lu só’ trisoru fusi l’allegracóri illu disàminu.
Vultési lu tempu… lu maistrali arraiulìtu si scutìa a sfuittàti illa
custéra, pisèndini lu mari in fumu.
L’omu cumincèsi a sirià l’astróri di lu ’arru e, illu culcatògghju
ingrugghjcàtu, la só’ pinitènzia li parìa chena fini… In chissa, arriésini li só’
passoni: érani cent’e cattoldici in festa. Imburrulantàti e cuntenti li
pultésini la beddha nuttizia: l’aìani datu “calta bianca”, lu stèniu éra
cumpritu! Ancóra lu cabaddhu si pisési a ròntana pa’ la cuntintesa!
(Umbè di passoni in Saldigna aìsini calta bianca ed érani turrati in libbaltài
e da la Cossica sbalchésini libbari, in Lungoni, familii intréi… Dugna dì frati
Bigulì traspultàani, cu li só’ balchi, ’jenti da Bunifaziu).
Li conti di Maltinu e di lu cabaddhu biaìttu s’intindìsini da la
Gaddhura tament’a la Saldaddha, a la Cossica e a lu Cuntinenti… In
Lungòni, candu cabaddhu e caagliéri passàani, supelvi, la ’jenti si spantàa
di cant’érani un ammiru! Li femini si strugghjani figghjulendi a l’affultu
l’omu ciòanu e aldimintósu cu lu cabaddhu più beddhu! Ancóra una
’agghjanédda di cattoldici anni, lu ’idìa da lu balcunittu di lu sulagghju e
chi’… sunniàa di fugghj cu iddhu, comu illi fòli. ‘Lu fiori a puppusoni’ si
chjamàa Bianchina e a l’omu no li sfugghjsi ‘la rósa’… pa’ iddha paldìsi lu
capu e lu sonnu!
Lu babbu di la cioanéddha, chi no éra imbivutu, disi a la muddhéri: -
Dà attinzioni, mi’ chi Maltinu si fura a Bianchina! - e iddha: - Agghjummài!
...uhài… no sarà maccu no! -
Una beddha dì, a lu ciòanu indillariàtu silli punìsi chistu pocu
affrùddhulu… no stési a bì piciu e in bólu striddhési lu cabaddhu, li punìsi
li frunimenti di la festa, la séddha e lu striddhòni: - Aió “lu mé’ òru”!- li disi
Maltinu imprissichinàtu e, pumpósu com’e lu prìncipi di li fòli si furési la
só’ principessa.
Andésini a stà illu stazzu di La Testa e Bianchina éra la patrona ben
vuluta e silvuta da tutti illu pasturìu… Li pastori dagghjani contu li rittìli, lu
ziraccu d’andéra pultàa latti e bròcciu a Lungòni e ni turràa cun nuitài,
nuttizi e ciattuli… Za Parsiglia ‘la còssa’, illi casi di lu colciu Franciscu Maria
Magnon, vindìa lu latti chi li pultàani da lu stazzu e… tutti érani cuntenti.
3
Cu l’andà di l’anni la familia smannési. Nascìsini cattru fiddhóli:
Ghjuanni, Giangirómu, Filippu, Ruséddha… e criscìani sani e folti.
Tutti canti érani amichi di préti Lisà ‘còssu’(Lisandru Lucchini). Pultàani bè
abbeddhu palchì cun Maltinu érani cumpari di battìsgimu e lu préti li
“prutigghja”, tambè… candu dìani fa lu sindicu di Lungoni, unu di l’altu
paltitu, in fra di lu cumiziu, accustèndisi impiputu a l’omu di ’jésgia
buciési: - Fóra préti Lisà! - e iddhu: - Impavidum ferient ruinae… Però nun
mi tuccà! - disi, tintu di pulvara, punendi la manu in busciaccara,
tucchendi la pistóla…
Illa discoldia, li di lu contrapaltitu, invisputi, pa’ bucacci lu préti
c’imbulichésini ancóra lu ’èscamu chi balzighendi galbatu, disi a Lisandru
chi l’arìa ’ulutu mandà in un altu paési… Préti Lisà silli ’ultési di
malamanéra ghjabbèndilu: - Ed io me ne vado con Garibaldi! -... e cussì
filmési in Lungoni!
In chiss’èppica ca vulìa lu cumandu di lu paèsi éra: Pétru Scaglia ‘còssu’
fratéddhu di Pumpéu, Anton Paulu ’Incintelli ‘còssu’, Filippu Orecchioni
‘gaddhurésu’ fiddhólu di Maltinu, chi vincìsi l’elezioni e… ghjà v’éra lu
cuntrastu!
Ill’annu 1870, Maltinu dizzidìsi di fassi lu palazzu mannu illa piazza di
Lungòni. La cosa no galbési a frati ’Incintelli, palchì li piddhàa la ’ista di la
campagna, ettandu ancor’iddhi alzésini un pianu. Maltinu parò no vidìa
più lu mari… cussì alzési ancor’iddhu. Alza unu, alza l’altu… érani a tirassi!
E tra una bréa e l’alta sò nati “frati palazzi”… éra smannendi Lungòni!
Érami a tempu passendi… murìsi la muddhéri di Maltinu e iddhu,
filmatu battìu, a ottant’anni si spusési a Bianchina, la femina chi pa’ tutta
la ’ita stési a lu só’ fiancu. Li fiddholi li fésini chista poca festa e… préti Lisà
éra cussì cuntentu chi parìa iddhu lu spósu!
- Chi lastiméddha! - disi Maltinu occhj luccicu, pinsendi a lu só’ cabaddhu
- Cantu li sarìani piaciuti li cunfitturi! -
Lu fócu éra spintu e babbu s’éra drummitu.
Addinotti, éu mi sunniési chissu cabaddhu biaìttu, ch’éra bulendi vèl di lu
céli e innantu dui ciòani spósi: érani Maltinu in séddha e Bianchina in
gruppéra spagliendi cunfitturi e dinà a li cunvitati e, préti Lisà in festa,
fendisi a balba d’òru magnendi cosiboni e baddhendi la polca antica a
brinchitti…

More Related Content

More from Francesco Raga

More from Francesco Raga (9)

Lu furru di 'jacu
Lu furru di 'jacuLu furru di 'jacu
Lu furru di 'jacu
 
Tradimentu
TradimentuTradimentu
Tradimentu
 
Da lu poltu di lungòni
Da lu poltu di lungòniDa lu poltu di lungòni
Da lu poltu di lungòni
 
Maistralata in lungòni
Maistralata in lungòniMaistralata in lungòni
Maistralata in lungòni
 
Sèmita di branu
Sèmita di branuSèmita di branu
Sèmita di branu
 
Bunàccia in canali
Bunàccia in canaliBunàccia in canali
Bunàccia in canali
 
L'imbèrri di lu tempu
L'imbèrri di lu tempuL'imbèrri di lu tempu
L'imbèrri di lu tempu
 
Passatu lu stradoni
Passatu lu stradoniPassatu lu stradoni
Passatu lu stradoni
 
Candu in Lungòni affundési la Taltana
Candu in Lungòni affundési la TaltanaCandu in Lungòni affundési la Taltana
Candu in Lungòni affundési la Taltana
 

Lu cabaddhu biaìttu

  • 1. 1 Lu cabaddhu biaìttu Lu fócu s’éra spignendi a pocu a pocu: éra ’junta l’óra d’andà a culcassi. Babbu, cécu di sonnu pincichendi, alzési lu capu: - La sai chi Maltinu s’à furatu a Bianchina? - disi. - Ghjesummaria! - fési éu meza drummita, sbarrachendi l’occhj. Tandu, iddhu, attizzendi lu fócu cumincési a faiddhà… Cal’éra e ca no éra… Maltinu éra lu banditu!… riccu abbeddhu, aìa li calasci pieni di marenghi e tarreni e stazzi chena fini chi paltìani da La Testa, arriàani a Ruoni e c’iscìani a La Malmurata e… un cabaddhu folti, beddhu, niéddhu pìchitu, cussì luccicu chi parìa biaìttu! A tandu, la ’jenti dicìa chi Maltinu fési fusilà, da un siccàriu, l’omu chi silla ’ntindìa cu la muddhéri. Pal chissu muttìu cillu pultésini a Santu Bastianu. Una beddha notti, d’accoldu cu li sói, chi érani una trappiddhàta, e li gualdi chi piddhàani li marenghi a l’affultu, cussì dicìani, li fésini agattà lu só’ cabaddhu aspittèndilu addarétu a la prisgioni. Mannu fusi lu fraùstu, fugghjsini com’un accinnu battendi tacchi di fócu. Lu bugghju éra in faóri e alburi e macchjoni dèndisi banda a lu stripittu, chiddha notti, salutésini spantati “lu cabaddhu biaìttu”! Attraissendi sarri, trapenti, reni e catàddhari, arriésini in una nuttata, com’un fuglittoni illi nostri costi. Maltinu e lu cabaddhu c’intrésini infuàti, da una pèlchja cuata, illa conca di lu muntigghju, undi l’alburi érani tantu ’nfitti chi no si ’idìa mai lu soli… tumantu cuatògghju! * Illa marina éra drummendi Vignola… A sonnu scioltu drummìsi Maltinu… L’omu, battut’a truddha, passàa lu só’ tempu illi bicchi di li monti… óri chena fini figghjulendi lu muimentu di lu mari, ascultendi lu rimattu di la risacca, strulachendi la buddhicina di la ruàzza… arrèssu, com’una balca scialdìta! La bóci di lu ’entu, carignósa, lu chjamàa, capuzzèndilu illu sònniu di libbaltài… *Da tandu lu lócu si chjama Monti Maltinu.
  • 2. 2 E aspitàa… valdiendi franeticósu, candu no vidìa cristianu in pintura, prisgiunéri… di lu só’ pinsamentu. Maltinéddhu, timpilàtu cilivràa: si ’idia sinnò che illu bancu di lu réu… Lu cabaddhu dunósu… lu só’ trisoru fusi l’allegracóri illu disàminu. Vultési lu tempu… lu maistrali arraiulìtu si scutìa a sfuittàti illa custéra, pisèndini lu mari in fumu. L’omu cumincèsi a sirià l’astróri di lu ’arru e, illu culcatògghju ingrugghjcàtu, la só’ pinitènzia li parìa chena fini… In chissa, arriésini li só’ passoni: érani cent’e cattoldici in festa. Imburrulantàti e cuntenti li pultésini la beddha nuttizia: l’aìani datu “calta bianca”, lu stèniu éra cumpritu! Ancóra lu cabaddhu si pisési a ròntana pa’ la cuntintesa! (Umbè di passoni in Saldigna aìsini calta bianca ed érani turrati in libbaltài e da la Cossica sbalchésini libbari, in Lungoni, familii intréi… Dugna dì frati Bigulì traspultàani, cu li só’ balchi, ’jenti da Bunifaziu). Li conti di Maltinu e di lu cabaddhu biaìttu s’intindìsini da la Gaddhura tament’a la Saldaddha, a la Cossica e a lu Cuntinenti… In Lungòni, candu cabaddhu e caagliéri passàani, supelvi, la ’jenti si spantàa di cant’érani un ammiru! Li femini si strugghjani figghjulendi a l’affultu l’omu ciòanu e aldimintósu cu lu cabaddhu più beddhu! Ancóra una ’agghjanédda di cattoldici anni, lu ’idìa da lu balcunittu di lu sulagghju e chi’… sunniàa di fugghj cu iddhu, comu illi fòli. ‘Lu fiori a puppusoni’ si chjamàa Bianchina e a l’omu no li sfugghjsi ‘la rósa’… pa’ iddha paldìsi lu capu e lu sonnu! Lu babbu di la cioanéddha, chi no éra imbivutu, disi a la muddhéri: - Dà attinzioni, mi’ chi Maltinu si fura a Bianchina! - e iddha: - Agghjummài! ...uhài… no sarà maccu no! - Una beddha dì, a lu ciòanu indillariàtu silli punìsi chistu pocu affrùddhulu… no stési a bì piciu e in bólu striddhési lu cabaddhu, li punìsi li frunimenti di la festa, la séddha e lu striddhòni: - Aió “lu mé’ òru”!- li disi Maltinu imprissichinàtu e, pumpósu com’e lu prìncipi di li fòli si furési la só’ principessa. Andésini a stà illu stazzu di La Testa e Bianchina éra la patrona ben vuluta e silvuta da tutti illu pasturìu… Li pastori dagghjani contu li rittìli, lu ziraccu d’andéra pultàa latti e bròcciu a Lungòni e ni turràa cun nuitài, nuttizi e ciattuli… Za Parsiglia ‘la còssa’, illi casi di lu colciu Franciscu Maria Magnon, vindìa lu latti chi li pultàani da lu stazzu e… tutti érani cuntenti.
  • 3. 3 Cu l’andà di l’anni la familia smannési. Nascìsini cattru fiddhóli: Ghjuanni, Giangirómu, Filippu, Ruséddha… e criscìani sani e folti. Tutti canti érani amichi di préti Lisà ‘còssu’(Lisandru Lucchini). Pultàani bè abbeddhu palchì cun Maltinu érani cumpari di battìsgimu e lu préti li “prutigghja”, tambè… candu dìani fa lu sindicu di Lungoni, unu di l’altu paltitu, in fra di lu cumiziu, accustèndisi impiputu a l’omu di ’jésgia buciési: - Fóra préti Lisà! - e iddhu: - Impavidum ferient ruinae… Però nun mi tuccà! - disi, tintu di pulvara, punendi la manu in busciaccara, tucchendi la pistóla… Illa discoldia, li di lu contrapaltitu, invisputi, pa’ bucacci lu préti c’imbulichésini ancóra lu ’èscamu chi balzighendi galbatu, disi a Lisandru chi l’arìa ’ulutu mandà in un altu paési… Préti Lisà silli ’ultési di malamanéra ghjabbèndilu: - Ed io me ne vado con Garibaldi! -... e cussì filmési in Lungoni! In chiss’èppica ca vulìa lu cumandu di lu paèsi éra: Pétru Scaglia ‘còssu’ fratéddhu di Pumpéu, Anton Paulu ’Incintelli ‘còssu’, Filippu Orecchioni ‘gaddhurésu’ fiddhólu di Maltinu, chi vincìsi l’elezioni e… ghjà v’éra lu cuntrastu! Ill’annu 1870, Maltinu dizzidìsi di fassi lu palazzu mannu illa piazza di Lungòni. La cosa no galbési a frati ’Incintelli, palchì li piddhàa la ’ista di la campagna, ettandu ancor’iddhi alzésini un pianu. Maltinu parò no vidìa più lu mari… cussì alzési ancor’iddhu. Alza unu, alza l’altu… érani a tirassi! E tra una bréa e l’alta sò nati “frati palazzi”… éra smannendi Lungòni! Érami a tempu passendi… murìsi la muddhéri di Maltinu e iddhu, filmatu battìu, a ottant’anni si spusési a Bianchina, la femina chi pa’ tutta la ’ita stési a lu só’ fiancu. Li fiddholi li fésini chista poca festa e… préti Lisà éra cussì cuntentu chi parìa iddhu lu spósu! - Chi lastiméddha! - disi Maltinu occhj luccicu, pinsendi a lu só’ cabaddhu - Cantu li sarìani piaciuti li cunfitturi! - Lu fócu éra spintu e babbu s’éra drummitu. Addinotti, éu mi sunniési chissu cabaddhu biaìttu, ch’éra bulendi vèl di lu céli e innantu dui ciòani spósi: érani Maltinu in séddha e Bianchina in gruppéra spagliendi cunfitturi e dinà a li cunvitati e, préti Lisà in festa, fendisi a balba d’òru magnendi cosiboni e baddhendi la polca antica a brinchitti…