ამერიკის სამოქალაქო ომის ისტორია. ამერიკის კოლონიების ისტორია.

1. სამოქალაქოომიამერიკაში
მასალაგანკუთვნილიამე–8კლასის
მოსწავლეთათვის.

2. ეროვნულისასწავლოგეგმა
მოსწავლეშეისწავლისკონფლიქტისმიზეზებს,
განვითარებასადაშედეგებს.

3. გეგმა
1.აშშ-ს ზოგადი მიმოხილვა
2.სამოქალაქოომიაშშ-ში
 კონფლიქტისმიზეზები_ მონობა;აბოლოციონიზმი.
 შტატებისმდგომარეობაჩრდილოეთსადასამხრეთში.
 ამერიკის კონფედერაციისშექმნა.
 აბრაამლინკოლნიდა ჯეფერსონ დევისი.
 საპრეზიდენტოკანონები1861-1865წ.წ.
 საომარიმოქმედებანი 1861-1865წ.წ.
 კონფლიქტისშედეგები(ორპარტიულისისტემა.კანონი
სამოქალაქოსამსახურისშესახებ).
 ტექნიკურისიახლეებიომში.

4. აშშ–სზოგადიმიმოხილვა

5. ამერიკის შეერთებული შტატებს, ასევე, უწოდებენ შეერთებულ
შტატებს, აშშ-ს, შტატებს და ამერიკას — ფედერალური სახელმწიფო,
მოიცავს ორმოცდაათ შტატს და ერთ ფედერალურ ოლქს. ქვეყნის
ტერიტორიის ძირითადი ნაწილი მდებარეობს ჩრდილოეთ ამერიკის
ცენტრალურ ნაწილში, კონტინენტზე მდებარეობს ორმოცდაცხრა შტატი,
შეერთებულ შტატებს ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება კანადა, ხოლო
სამხრეთიდან მექსიკა. ქვეყანა მოქცეულია ორ ოკეანეს შორის. შტატი
ალასკა მდებარეობს კონტინენტის უკიდურეს ჩრდილოეთ ნაწილში,
კანადის დასავლეთით და რუსეთის აღმოსავლეთით. ბერინგის
სრუტის მეშვეობით ხდება რუსეთის და აშშ-ს დაკავშირება. შტატი
ჰავაი არის არქიპელაგი წყნარი ოკეანის ცენტრალურ ნაწილში. აშშ
ასევე ფლობს ტერიტორიებს კარიბის ზღვაში და წყნარ ოკეანეში.
ქვეყნის ფართობი შეადგენს 9.83 მილიონ კვადრატულ კილომეტრს, აქ
ცხოვრობს 309 მილიონი კაცი. შეერთებული შტატები ფართობის და
მოსახლეობის სიდიდის მიხედვით მსოფლიოს პირველ ათ
სახელმწიფოს შორის შედის. აშშ არის მსოფლიოში ერთერთი
ყველაზე მეტად ეთნიკურად მრავალფეროვანი და
მულტიკულტურული ერი, აქ მრავალი იმიგრანტი ცხოვრობს. აშშ–ს
ეკონომიკის მაჩვენებლებით მსოფლიოში პირველი ადგილი უკავია.

6. აშშ – სახელმწიფო -------------------- კონტინენტზე.
https://secure.wikimedia.org/wikipedia/ka/w/index.php?title=%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%
98%E1%83%9A%E1%83%98:US_states_by_date_of_statehood3.gif&filetimestamp=20070318134950

7. ქვეყნის მკვიდრი მოსახლეობა აზიური წარმოშობისაა,
ისინი აქ მრავალი ათასი წინ დასახლდნენ.
შეერთებული შტატები დააარსა ცამეტმა ბრიტანულმა
კოლონიამ.
1776 წლის 4 ივლისს მათ თავი დამოუკიდებლად
გამოაცხადეს, რასაც მოჰყვა დამოუკიდებლობისათვის
ომი ბრიტანეთის იმპერიასთან. ომში გამარჯვება აშშ-მ
მოიპოვა.
1787 წლის 17 სექტემბერს მიიღეს ამერიკის შეერთებული
შტატების კონსტიტუცია.

8. აშშ-სსახელმწიფო დროშა
კითხვები:
1. რა ფერებშია გადაწყვეტილი აშშ-ს დროშა?
2. დაითვალეთ რამდენი ზოლია დროშაზე სულ?
3. რამდენია აქედან თეთრი ზოლი? წითელი? (ხომ ვერ მეტყვით:
რატომ?)
4. დაითვალეთ ვარსკვლავების რაოდენობა

9. დროშის ისტორია
აშშ–ს დროშაზე გამოსახულია 13 ზოლი (7 წითელი და 6 თეთრი) და მუქ
ლურჯ მართკუთხა ფონზე განლაგებული 50 თეთრი, ხუთქიმიანი
ვარსკვლავი.
ზოლები სიმბოლურად გამოხატავენ ბრიტანეთის იმ 13 ყოფილ კოლონიას,
რომელთა გაერთიანების შედეგადაც მე–18 ს. მე–2 ნახევარში საფუძველი
ჩაეყარა ახალ, დამოუკიდებელ სახელმწიფოს.
რაც შეეხება ვარსკვლავებს, ისინი სახელმწიფოში შემავალი შტატების
რაოდენობას გამოსახავს. ვარსკვლავები განლაგებულია 9 მწკრივად და 11
რიგად (5 ექვს ვარსკვლავიანი და 4 ხუთვარსკვლავიანი მწკრივი).
ლურჯი ფონი ვარსკვლავების ანუ შტატების ერთიანობის, კავშირის
სიმბოლოა.
სულ პირველ სახელმწიფო დროშაზე, რომელიც კონგრესმა 1777 წლის 14
ივნისს დაამტკიცა, გამოსახული იყო 13 ზოლი და 13 ვარსკვლავი. დროთა
განმავლობაში, შტატების რაოდენობის მატებასთან ერთად იცვლებოდა
ვარსკვლავების რაოდენობა. ხოლო ზოლების რაოდენობა უცვლელი
რჩებოდა სახელმწიფოს დამაარსებელი 13 შტატის საპატივსაცემოდ.
ბოლო ცვლილება დროშაზე 1960 წელს მოხდა, ჰავაის კუნძულების ა.შ.შ.–ს
შემადგენლობაში შესვლის შემდეგ. სწორედ ამ ცვლილების შემდეგ მიიღო
შტატების დროშამ დღევანდელი იერი.

10. აშშ-სსახელმწიფო გერბი
კითხვები:
1. რომელი ფრინველია
გამოსახული აშშ-ს
გერბზე?
2. რას ნიშნავს გერბზე
გამოსახული
ვარსკვლავები და
თეთრ-წითელი
ზოლები?
3. რას ნიშნავს წარწერა:
”E pluribus unum”?
(ვის შეიძლება
ვკითხოთ, რომ
გავარკვიოთ?)
4.

12. თეთრი სახლი-აშშ-სპრეზიდენტისრეზიდენცია.
კითხვა: რატომჰქვიამასთეთრისახლი?

13. კაპიტოლიუმი
რასწარმოადგენსკაპიტოლიუმი? რახდებაამშენობაში?

14. 1776წლიდანმიღებულიიქნადამოუკიდებლობისდეკლარაცია.
1787წელსმიღებულიიქნამსოფლიოშიპირველიკონსტიტუცია.
პირველიპრეზიდენტიჯორჯვაშინგტონიგახდა.
ქვეყანამონაწილეობდაროგორცპირველასევემეორემსოფლიოომში.
აშშგახდაპირველისახელმწიფორომელმაცბირთვულიიარაღიშექმნა.
აშშარისგაეროსუშიშროებისსაბჭოსმუდმივიწევრი.
1963წელსმოკლესპრეზიდენტიჯონკენედი.
1964-1975ქვეყანამონაწილეობდაომივიეტნამში.
1969წელსპირველიამერიკელიგადავიდამთვარეზე.
1973-1974წლებისუოტერგეიტისსკანდალისშედეგადგადადგა
პრეზიდენტირიჩარდნიქსონი.
სსრკავშირისდაშლისშემდეგერთადერთიზესახელმწიფოა.სათავეში
უდგასტერორიზმისადატოტალიტარიზმისწინააღმდეგბრძოლას.
2001წლისოქტომბერშიწამოიწყოსამხედროკამპანიათალიბანის
მოძრაობისწინააღმდეგავღანეთში.
2003წლისმარტშიწამოიწყოსამხედროკამპანიასადამჰუსეინის
რეჟიმისწინააღმდეგერაყში.

15. მე-19საუკუნეში,ამერიკისშეერთებულმაშტატებმა
შეიერთატერიტორიები:
საფრანგეთისგან
ესპანეთისგან
გაერთიანებული სამეფოსგან
მექსიკისგან
რუსეთისგან
შეერთებულმა შტატებმა მოახდინატეხასის
რესპუბლიკისდაჰავაისანექსირება..
1860 წელსქვეყანაშიდაიწყოსამოქალაქოომი.ამ ომში
ერთმანეთსჩრდილოეთისდასამხრეთისშტატები
ეომებოდნენ.ომის დასრულების შემდეგ, მთელი
ქვეყნის ტერიტორიაზე გაუქმდა მონობა.

16. დაასახელეთ, რომელი ქვეყნებისგან აქვს აშშ-ს შესყიდული ან მიტაცებული
ტერიტორიები?
რომელ წლებში ეწეოდა აშშ თავისი საზღვრების გაფართოებას?
რომელ საუკუნეს განეკუთვნება რუკაზე აღნიშნული თარიღები?

17. სამოქალაქოომიამერიკაში

18. აშშ.
XVII-XVIII ს.ს. ჩრდ.ამერიკაშიატლანტისოკეანისსანაპიროსგასწვრივ
თანდათანობითშეიქმნა13ინგლისურიკოლონია.მეურნეობის
ხასიათისმიხედვითკოლონიები3ჯგუფადიყოფოდა.
1.ჩრდილოეთის4კოლონია_აქ კოლონისტებიპატარასოფლებად
ცხოვრობდნენ.თითოეულოჯახსჰქონდაპატარამიწისნაკვეთი.
აქაურიმკვიდრნიმისდევდნენმეთევზეობას,მონადირეობას,
ზღვაოსნობას,გემთმშენებლობას,მეტალურგიას,ჭედურობას,დასხვ.
აქვე მდებარეობდაჩრდ.ამერიკისყველაზედიდინავსადგური,
მასაჩუსეტსისცენტრი_ბოსტონი.
2.ცენტრის4კოლონია_აქგანვითარებულიიყოწვრილიდასაშუალო
მეურნეობა.მოსახლეობამისდევდამეხორბლეობას,მესიმინდეობას,
ბოსტნეულისმოყვანას,მეცხოველეობას.
3.სამხრეთის5 კოლონია_ აქგაშენებულიიყომსხვილი
სამიწათმოქმედომეურნეობები,პლანტაციები,სადაცმოჰყავდათ
თამბაქო,ბრინჯი,მცენარეულისაღებავიინდიგო,ბამბა.

19. • ჩამოთვალეთ რუკაზე მოცემული აშშ-ს 3 შტატი მაინც..
• რომელი ოკეანის სანაპიროზე მდებარეობდა აშშ-ს დამაარსებელი პირველი
13 შტატი?
• რომელი ყურე და რომელი ნ/კ-ლი ესაზღვრებოდა შეერთებულ შტატებს
სამხრეთიდან?
• შტატებიდან რომელ მხარეს იყო ინდიელებით დასახლებული მიწები?
• დაასახელეთ დიდი ტბები, რომლებსაც ხედავთ მოცემულ რუკაზე

20. ვინსახლდებოდა, ძირითადად, ამერიკისკოლონიებში?
1.მსჯავრდებულები (ასახლებდაინგლისისხელისუფლება
სასჯელისმოხდისმიზნით,რომლებიცსასჯელისმოხდისშემდეგ
ადგილზერჩებოდნენ)
2.ღატაკები (ინგლისისხელისუფლებისნებართვითმიდიოდნენ
ნებაყოფლობითდარჩებოდნენადგილზე)
3.შავკანიანიმონებიაფრიკიდან (რომლებსაცყიდულობდნენ
ადგილობრივიპლანტატორებიმასშემდეგ,რაცვერ შეძლეს
ადგილობრივიინდიელებისდამონება)

21. რომელი კონტინენტიდან გადაჰყავდათ ამერიკის კონტინენტზე ზანგი მონები.
კერძოდ რომელი სანაპიროდან?
გამოითვალეთ, რუკის მიხედვით დაახლოებით რამდენი მლნ. ზანგი მონა იქნა
გადაყვანილი ამერიკის კონტინენტზე მე-16/მე-18 ს. ს.

22. მუშაობისვადადაპირობები მათთვის, ვინცსახლდებოდა
ამერიკის ინგლისურკოლონიებში:
1.პატიმრებისასჯელისმოხდისშემდეგთავისუფლდებოდნენ.
2. ღატაკებიმგზავრობისსფასურისათვისდათქმულივადითმუშაობის
შემდეგთავისუფლდებოდნენ.
3.ზანგებიმთელსიცოცხლესმონობაშიატარებდნენდამონებადრჩებოდა
მათიშთამომავლობაც.

23. კოლონიებისმცხოვრებთაეროვნულიშემადგენლობა
XVIII ს. შუახანებისათვის.
1. ინგლისელები (ცხოვრობდნენ ძირითადადჩრდილოეთში)
2. შოტლანდიელები
3. ირლანდიელები
4. გერმანელები
5. ზანგი მონები.(კოლონიების მოსახლეობის 1/5)

24. აბოლოციონისტური მოძრაობა
აბოლოციონისტური მოძრაობა ჩაისახა XIX საუკუნის 30–ანი
წლებიდან. მასში მონაწილეობდნენ, როგორც ზანგები, ასევე
თეთრკანიანები. ეს იყო პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანთა
ბრძოლა მონობის წინააღმდეგ. აბოლოციონისტებმა მოაწყეს ე.წ.
“მიწისქვეშა რკინიგზების” მთელი ქსელი. ის იყო, ძირითადად,
ფერმერებისგან (გლეხებისგან) შემდგარი საიდუმლო აგენტების
ქსელი, რომლებიც თავშესაფარს აძლევდნენ ზანგებს და ერთი
“სადგურიდან” მეორე “სადგურამდე” აცილებდნენ. ფერმერებს
გაქცეული მონები ჩრდილოეთის შტატებამდე გადაჰყავდათ.
ლტოლვილი ზანგების უმრავლესობა აქედან კანადაში გადადიოდა,
სადაც1834წლიდანგაუქმებულიიყომონობა.
1830–1860 წ.წ. ასეთი “მიწისქვეშა რკინიგზების” საშუალებით
მონობიდანგათავისუფლდა60 000–ზემეტიზანგი.

25. 1860 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გაიმარჯვა
რესპუბლიკურმა პარტიამ
რესპუბლიკურმა პარტია დაფუძნდა 1854 წ. 22
თებერვალს ვისკონსინის შტატის ქ. რიპონში აბრაამ
ლინკოლნის ხელმძღვანელობით.
Pპარტია მოუწოდებდა მონათმფლობელობის
გავრცელების შეზღუდვაზე იმ შტატების გარეთ, სადაც ის
უკვე არსებობდა.

26. აბრაამ ლინკოლნი
დაიბადა 1809 წ. 12 თებერვალს .
გარდაიცვალა 1865 წ. 15 აპრილს.
ამერიკის შეერთებული შტატების
რიგით მე-16 პრეზიდენტი 1861-
1865 წლებში.
ის წარმატებით უძღვებოდა
ქვეყანას ყველაზე რთული შიდა
კრიზისის პერიოდში - ამერიკის
სამოქალაქო ომის დროს.
მან მოახერხა ომის დროს
ერთიანობის შენარჩუნება და
მონათმფლობელობის ეპოქის
დასრულება ქვეყანაში.

27. პრეზიდენტობამდე ლინკოლნი ილინოისის შტატში ადვოკატად მუშაობდა, ასევე
ილინოისის შტატის საკანონმდებლო ორგანოს და აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატის
წევრი იყო. მას ორჯერ ჰქონდა აშშ-ის სენატში არჩევის წარუმატებელი მცდელობა.
როგორც მონობის წინააღმდეგ აქტიურმა მებრძოლმა მან რესპუბლიკური პარტიის
შიდა არჩევნები მოიგო 1860 წელს და ამავე წელს საპრეზიდენტო არჩევნებშიც
გაიმარჯვა, რითაც იგი პირველი რესპუბლიკელი პრეზიდენტი გახდა. არჩევნებში
ლინკოლნის გამარჯვებიდან ინაუგურაციამდე აშშ-ს სამხრეთის შტატები გამოეყვნენ
და ამერიკის კონფედერაციული შტატები ჩამოაყალიბეს.
სამოქალაქო ომის დროს იგი პირადად წარმართავდა საომარ მოქმედებებს
კონფედერაციის წინააღმდეგ, რომელიც იუნიონის გამარჯვებით დასრულდა.
ლინკოლნი მთელი ომის განმავლობაში წარმატებით ცდილობდა არ დაეშვა დიდი
ბრიტანეთის და სხვა ევროპული ქვეყნების ინტერვენცია. მან გაატარა ღონისძიებები,
რომლებმაც გამოიწვია მონათმფლობელობის გაუქმება. გამოსცა ემანსიპაციის
პროკლამაცია 1863 წელს, რომელიც კონსტიტუციის მე-13 შესწორებით განმტკიცდა.
1864 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში ლინკოლნი მეორე ვადით აირჩიეს
პრეზიდენტად.
სამოქალაქო ომში კონფედერაციული შტატების კაპიტულაციიდან მეხუთე დღეს, 1865
წლის 14 აპრილს, იგი სამხრეთელთა მხარდამჭერმა ჯონ ბუთმა სასიკვდილოდ
დაჭრა. ლინკოლნი მეორე დღეს დილით გონებაზე მოუსვლელად გარდაიცვალა. ის
აშშ-ის ოთხ მოკლულ პრეზიდენტს შორის პირველი იყო. მეცნიერების მიერ იგი აშშ-
ის ერთ-ერთ ყველაზე საუკეთესო პრეზიდენტადაა მიჩნეული. ლინკოლნის
პორტრეტი 5 დოლარიან ბანკნოტზეა გამოსახული.

28. რესპუბლიკელთა გამარჯვებამ არჩევნებში გამოიწვია
სამხრეთის შვიდი შტატის კავშირიდან გასვლა 1861
წლის 4 მარტს ლინკოლნის პრეზიდენტის პოსტზე
ასვლამდე. არჩევნებამდე და არჩევნების შემდგომმა
ადმინისტრაციებმა უარყვეს ამ შტატების კავშირიდან
გასვლის ლეგიტიმურობა და ის აჯანყებად მიიჩნიეს.
დაიწყო სამოქალაქო ომი, რომელიც მიმდინარეობდა
1860–1865 წლებში და ცნობილია, აგრეთვე, როგორც
ჩრდილოეთისა და სამხრეთის ომი.
მონათმფლობელურიშტატებიაშშ-ს გამოეყოდა
ამერიკისშტატებისკონფედერაციაჩამოაყალიბა.

29. ამერიკის კონფედერაციული შტატები ცნობილია
რამდენიმე სახელით, კერძოდ,
1. კონფედერაციული შტატები
2. აკშ
3, კონფედერაცია და დიქსი.
ეს იყო დე ფაქტო დამოუკიდებელი სახელმწიფო,
რომელიც არსებობდა 1861 - 1865 წლებში ჩრდილოეთ
ამერიკის კონტინენტზე.
იგი წარმოიშვა აშშ-ს სამხრეთ შტატების ტერიტორიაზე
სამხრეთის 11 მონათმფლობელური შტატის აშშ-დან
გასვლით (სეცესიით).
კონფედერაციული შტატები იყვნენ აშშ-ს მოწინააღმდეგე
სამოქალაქო ომში.
ომის წაგების შემდეგ კონფედერაციულმა შტატებმა
არსებობა შეწყვიტა.

30. რამსგავსებაა დროშებს შორის?
რა განსხვავებაა დროშებსშორის?
კონფედერაციისდროშა შეერთებული შტატების დროშა

31. ჯეფერსონ დევისი
დაიბადა 1808 წ. 3 ივლისს.
გარდაიცვალა
1889 წ. 6 დეკემბერს.
ამერიკელი სამხედრო და
პოლიტიკური მოღვაწე.
ამერიკის კონფედერაციული
შტატების პირველი და
ერთადერთი პრეზიდენტი
(1861-1865).

32. ჯეფერსონ დევისის მეთაურობით სამხრეთის
შტატები აშშ-ის ფედერალური მთავრობის
(იუნიონის) წინააღმდეგ იბრძოდა.
ფედერალურ მთავრობას მხარს უჭერდა ყველა
თავისუფალი შტატი და მათი მოსაზღვრე ხუთი
მონათმფლობელი შტატი.

33. სამხედრო შეტაკებები დაიწყო ბრძოლით
ფორტ სამტერთან 1861 წლის 12 აპრილს და
დასრულდა 1865 წლის 26 მაისს სამხრეთელთა
არმიის ნარჩენების კაპიტულაციით.
ომის პერიოდში სულ დაახლოებით 2
ათასამდე ბრძოლა გაიმართა.
დანაკარგთა საერთო რაოდენობამ ორივე
მხარეს შეადგინა 600 ათასი მოკლული და
281.9 ათასი დაჭრილი, რაც აღემატება ყველა
სხვა ომს, რომელშიც აშშ-ს მონაწილეობა
მიუღია.

34. კითხვები:
რას უნდა ნიშნავდეს
რუკაზე გამოსახული
წითელი ზოლი?
ჩამოთვალეთ საომარი
მოქმედების ძირითადი
რეგიონები (შტატები)
რას უნდა ნიშნავდეს
რუკაზე გამოსახული
გემები?

35. სამოქალაქოომშიგამარჯვებამოიპოვაჩრდილოეთისშტატებმა.ქვეყნისმთელტერიტორიაზე
გაუქმდამონობა.შეერთებულიშტატებისწრაფიტემპებითგანვითარდა.დღეისათვისიგი
მნიშვნელოვანწილადგანაპირობებსდანარჩენიმსოფლიოსცხოვრებისწესს.
ამერიკამშვა:
ტელეფონი,
ელექტრობა,
ტელევიზია,
კომპიუტერი,
ინტერნეტი,
ატომი.
ასევე,
მასობრივიავტოინდუსტრია,
სწრაფიკვებისრესტორნები,
საკრედიტობარათები,
ჯინსები,და სხვ.
ამერიკულიტელევიზია,
ჰოლივუდისკინო,
ჯაზი,ბლუზი,როკიდა რეპიხომთანამედროვემასობრივიკულტურისსაფუძველია,
რომელიცდიდზეგავლენასახდენსმსოფლიოსსხვადასხვაქვეყნებისდახალხების
კულტურებზე.

36. კიდევ რა გაინტერესებთ აშშ-ზე?
რეფლექსია...
3 რამ, რაც დამამახსოვრდა
2 რამ, რამაც დამაინტერესა
1 რამ, რაზეც სიამოვნებით ვისაუბრებდი

37. გმადლობთ, ყურადღებისთვის!
ავტორი:
ფიქრია სიდამონიძე.
ქ. რუსთავი.
სსიპ N13 საჯ. სკოლა
გამოყენებული
მასალები
ვიკიპედიიდან.
საიტიდან :
http://www.america
nflags.com/evofoldgl
.html
რუკები აღებულია
სასკოლო
სახელმძღვანელო
წიგნებიდან.