SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 17
SUM Y SUS COMPUESTOS

1. SUM

  A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; ---

  B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN


2. LOS COMPUESTOS DE SUM


    2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM,
        INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM


         A) MORFOLOGÍA

         B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN

             B1) ABSUM

             B2) RESTO


     2.2. PROSUM

         A) MORFOLOGÍA

         B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN




    2.3. POSSUM


         A) MORFOLOGÍA

         B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL?

         B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
1. EL VERBO SUM

        A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; --------

           Los tiempos de perfecto son completamente regulares, con la raíz fu-; los
    tiempos de presente son irregulares, pero salvo el presente de indicativo, sabida
    la primera forma, se deducen el resto:

           Presente indicativo                Perfecto indicativo
               sum (soy)                        fui (fui/ he sido)
               es                               fuisti
               est                              fuit
               sumus                            fuimus
               estis                            fuistis
               sunt                             fuerunt/fuere
          Imperfecto indicativo              Pluscuamperfecto indicativo
               eram (era)                       fueram (había sido)
               eras                             fueras
               erat                             fuerat
               eramus                           fueramus
               eratis                           fueratis
               erant                            fuerant
            Futuro imperfecto                Futuro perfecto
               ero (seré)                       fuero (habré sido)
               eris                             fueris
               erit                             fuerit
               erimus                           fuerimus
               eritis                           fueritis
               erunt                            fuerint
           Presente subjuntivo               Perfecto subjuntivo
               sim (sea)                        fuerim (haya sido)
               sis                              fueris
               sit                              fuerit
               simus                            fuerimus
               sitis                            fueritis
               sint                             fuerint
          Imperfecto subjuntivo              Pluscuamperfecto subjuntivo
               essem (fuera/sería)              fuissem (hubierasido/habría sido)
               esses                            fuisses
               esset                            fuisset
               essemus                          fuissemus
               essetis                          fuissetis
               essent                           fuissent
           Imperativo presente
                es (sé tú)
                este (sed vosotros)
    NOTA. Existe también un imperativo futuro: este (sé tú), esto (que sea él); estote
    (que seáis vosotros), sunto (que sean ellos)
B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN DE SUM:

           Con carácter general, el verbo sum es el verbo que sirve para atribuir una cualidad al Sujeto, ya sea de forma
permanente (es), ya temporal (está). Pero, como siempre, su valor varía dependiendo de los COMPLEMENTOS
OBLIGATORIOS que lleva. A eso hyay que añadir las diferentes traducciones.
1ER COMPLEMENTO     2º COMPLEMENTO
OBLIGATORIO          OBLIGATORIO                                        VALOR                       TRADUCCIÓN               EJEMPLOS
nom/SUJ                -----------------                                Existencia               existir/ haber           Dei sunt
                                                                                                                          Claudius est consul
                    nom/ ATR1                                    Atribuir una cualidad al SUJ
nom/SUJ                                                          o indicar un estado de él       ser/estar
                    (adjetivo o sust)
                                                                                                                          Claudius est fessus
                                                                 Indicar a quién pertenece
infinitivo/SUJ      gen/ RÉGIMEN                                 característicamente   una       ser (propio) de          Errare est hominis
                                                                 cualidad abstracta
                                                                                                                          Claudius est
                    gen/ RÉG o abl/REG                                                                                    summae virtutis
                    [obligatoriamente debe ser  un sustantivo    Atribuir una cualidad
nom/SUJ                                                                                         ser de/ tener/ llevar
                    acompañado de un adjetivo que indiquen una
                    cualidad o aspecto]
                                                                                                                          Galli sunt promisso
                                                                                                                          capillo
                                                                                                TENER:
                                                                                                   - el dativo de
                    dat/ RÉG                                                                           persona pasa a
nom/SUJ                                                                  Posesión                                         Multum aurum est
                    (especialmente de persona)                                                         SUJ
                                                                                                                          Claudio
                                                                                                   - el nominativo pasa
                                                                                                       a ODI
                                                                                                estar en / encontrarse    Claudius est in Italia
                    in + ablativo/ COL1                              Situación en el
nom/SUJ                                                                                         en/estar situado en/      Roma est in Italia
                    (u otra preposición)                                 espacio
                                                                                                haber                     In armario sunt mures
EJERCICIOS


1. ANALIZA Y TRADUCE:


       Donec eris felix, multos numerabis amicos; tempora si sunt nubila, solus
eris



       Omnis hominis est errare, sed insipientis in errore perseverare



       Scipioni cognomen erat Africano



       C. Iulius Caesar erat excelsa statura, nigris vegetisque oculis, capite calvo:


hanc calvitii deformitatem aegre ferebat. In agmine capite detecto ibat, sive sol


sive imbris esset.


   3. RETROVERSIÓN:


       En los templos hay statuas (signum,-i) de los dioses


       Yo me llamo X


       Soy de pelo (capilli,-orum) negro (niger-gra-grum) y de ingenio agudo
(acris-e)


       Lucio Cornelio Escipión tenía un terreno (fundum) en Apulia


       Entre (in) ellas se encontraba Sempronia, mujer de increible (eximius-a-
um) belleza (forma,-ae), pero (sed) que (quae) había cometido muchos crímenes
(facinus,-oris, neutro).
2. LOS COMPUESTOS DE SUM


    2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM,
    INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM


      A) MORFOLOGÍA

      Los compuestos de sum se conjugan igual que sum,
    añadiendo la preposición delante:

           Presente de indic de insum:

                   in-sum
                   in-es
                   in-est
                   in-sumus
                   in-estis
                   insunt

              Para saber traducir una forma de un compuesto de
    sum, simplemente hay que cambiar la traducción del verbo
    ser por la del significado del verbo compuesto:

             insum = (soy) estoy dentro
             ineram = (era)  estaba dentro
             inero = (seré)  estaré dentro
             infui = (fui/ he sido) estuve dentro/ he estado
      dentro etc.


             Estos 9 verbos son los siguientes:


      absum; afui  estar ausente
      adsum, adfui (o affui) estar presente/ ayudar
      desum; defui  faltar
      insum; infui : estar en
      intersum; interfui  intervenir
      obsum; obfui (u offui)  oponerse
      praesum; praefui estar al frente de
      subsum; ---------  estar debajo
      supersum; superfui  sobrar/ sobrevivir
EJERCICIOS



     1. Descompón en morfemas y traduce:

          afuissemus
          affuissemus
          inessetis
          obfuerim
          intereramus
          intereritis
          absitis
          aberant
          deesse
          dees
          adeste



     2. Traduce al latín:

          estuvisteis ausentes
          ayudaríamos
          se opongan
          estabamos debajo
           hubieras intervenido
          se oponen
          haya sobrevivido(él)
          habías estado al frente de
          ayudarás
          habrían estado presentes
          ayuda (ahora)
          ayuda (mañana)
          hayas estado en
          estuviera en
          habré estado en



B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
B1) ABSUM

    El verbo absum sirve para expresar la separasción entre el SUJETO y un
hito espacial: “estar ausente/ estar lejos/ distar”. Necesita dos complementos:

          - un SUJ en nominativo, y

          - un COL 1 (de/ desde un sitio), que va con a/ab + ablativo

           Además aparece normalmente otro complemento en acusativo sin
preposición (CCI) que indica la distancia que separa al SUJETO del límite
espacial señalado por ab + ablativo. Si va en acusativo suele ser el adjetivo
indeclinable mille (1000) seguida de passus (acusativo plural 4ª declinación)
o el sustantivo acusativo neutro plural milia (“millares”) seguido de passuum
(gen. pl, 4ª declinación) y precedido de un numeral (duo/ tria/ quattuor etc).
En ambos casos se traduce la expresión entera por “milla/s” :


                 Caesar aberat a Roma mille passus


                 Caesar aberat a Roma tria millia passuum


          Alternativamente, se puede usar absum o el simple sum y poner la
distancia en ablativo sin preposición (CCI) con la palabra miliarium,-i y
un numeral ordinal: secundo miliario, tertio miliario, quarto miliario etc. Se
traduce igualmente por “dos/ tres/ cuatro millas”


          Fidenates octavo decimo miliario absunt ab urbe Roma.


EJERCICIO. Analiza y traduce:


      Tullus Hostilius bella reparavit; Albanos vicit, qui ab urbe Roma


   duodecimo miliario sunt; Veientes , qui sexto miliario absunt ab urbe


   Roma, bello superavit.
NOMBRE

COMPOSICIÓN EN LATÍN


                                      LATIUM

              El Lacio se encuentra en el medio de Italia (“en media Italia”) y en
él está Roma. El río (flumen,-inis) Tíber (Tiberis,-is) pasa al lado de (praeterfluo,
3 conj, transitivo) Roma. El monte albano se encuentra a 9 (novem) millas de
Roma; al pie del (sub + ablativo) monte Albano está la ciudad (de) Alba Longa,
antigua (antiquus-a-um) capital (caput,-itis, neutro) del Lacio. En los alrededores
de (circa + acus) Roma se encuentran Fidenas, Túsculo y Colacia (ver mapa para
nombres). Ostia, o porto de Roma, dista 10 (decem) millas de la capital. Veyes
(ver mapa), ciudad etrusca, está más allá del (trans+ acus) Tíber.




      [Oblitus sum imaginis domini nominis; maximas ei, quicumque sit, gratias ago]

       X dista F de Y (o que queiras, pero mira el mapa)
B2) RESTO: INSUM, PRAESUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM,
   SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM

      El resto de compuestos de sum llevan siempre:

             -   nom/ SUJ
             -   dat/ RÉGIMEN


            Un dativo/ RÉGIMEN se define como el segundo complemento
      obligatorio de un verbo que va en caso dativo. Se distingue así:


             -   del ODI, porque éste va en acusativo

             -   del OIN, porque éste es el tercer complemento de un verbo
                 que significa dar/ decir e indica la persona a la que se le da/
                 dice algo.


EJEMPLO:

                   Pompeius      interfuit      bello civili
                   Nom/SUJ                      Dat/RÉG


EJERCICIOS. Analiza y traduce

    Equites hostium multum obfuerunt peditibus nostris


    Non desunt rei publicae milites et arma: ipsi imperatores desunt!


    Ipse dux hostium aderat suis militibus


    Augustus multos annos imperio Romano praefuit


    Nonnulli pueri ludis Maximis interfuerunt


    Plancus, qui legionibus praeerat, locum capit superiorem
2.2. PROSUM


             A) MORFOLOGÍA


                 El compuesto prosum “aprovechar, ser de provecho a” tiene
una particularidad en su formación: su prefijo es en realidad prod-, pero la -d
sólo se mantiene si después le sigue una vocal (prod-eram); si le sigue una
consonante esa –d desaparece: pro-sum, pro-sim; pro-fui etc. Así, p.e., en el
presente tendremos:

          - pro-sum       “yo aprovecho”, frente a

         -     prod-es   “tú aprovechas”



             EJERCICIO

             Aprovecháis
             Aprovechan
             Aprovechaban
             Aprovecharéis
             Aprovechéis
             Aprovecháramos
             Aproveché
             Había aprovechado
             Hubieran aprovechado
             Aprovechar




             B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN


                Desde el, punto de vista sintáctico prosum “aprovecho, soy
de provecho a” se comporta igual que los demás compuestos de sum, es decir,
lleva (un nom/SUJ) y un dat/RÉG.


             Numa Pompilius civitati profuit non minus quam Romulus

                           (civitas,-atis)
EJERCICIOS. Traduce analizando el 2º complemento obligatorio de estas
frases:

           Mors imperatoris Germanis profuit

           Contra eos Hasdrubal, dux Carthaginiensium, dimicabat. Famea,

       dux alius, equitatui Carthaginiensium praeerat



           Eo tempore liberi Constantini Galliae, Orienti Italiaeque praeerant



           Iulianus Parthis intulit bellum, cui expeditioni ego quoque interfui



           Postea L. Cornelius Sulla Archelaum vicit ita ut ex CXX milibus

       hominum vix decem milia Archelao superfuerunt

           ------------------------------------------------------------

           Ático fue siempre (semper) útil a sus conciudadanos

           La discordia de los ciudadanos (civis,-is) perjudica a la patria


         Los Santones no distan mucho (longe) del país (fines,-ium
“frontera”) de los Tolosates (tema en –i)


          Manlio mandaba el ala derecha (dexter-tra-trum) y Decio la
izquierda (laevus-a-um)

           Ninguno (nemo,-inis) de los enemigos sobrevivió a la guerra


          Entre (apud + acus) los galos los druidas (druides,-is) se ocupan de
los asuntos religiosos y se mantienen alejados de la guerra.


           Gneo Pompeyo el Grande (magnus-a-um) tenía entonces (tum) tres
legiones
2.3. POSSUM


            A) MORFOLOGÍA


            El verbo possum es un semicompuesto        irregular de sum con prefijo
variable.

         1. Es un semicompuesto de sum porque sólo en los tiempos de presente
es compuesto de sum: prefijo + forma correspondiente de sum:

                         Pot-est  “puede”

                         Pot-erat      “podía”

                         Pot-ero       “podré” etc.


            En cambio, en los tiempos de perfecto es un verbo normal y corriente
con la Raíz potu-:

                         Potu- i      (como amav-i)            “pude/ he podido”

                         Potu-eram (como amav-eram)            “había podido”

                         Potu-issem (como amav-issem)          “hubiera podido”



          2. Tiene prefijo variable porque en los tiempos de presente el prefijo
*pot- “poderoso” sólo se mantiene ante las formas del verbo sum que empiezan por
vocal:

                  POT-EST, POT-ERAT, POT-ERO etc.

            En cambio, ante las formas de sum que empiezan por s, la t final del
prefijo se asimila a la s del verbo sum:

                  POS-SUM, POS-SUNT, POS-SIM etc.


         3. Es irregular porque en algunos tiempos de presente (en los que es
compuesto de sum) tiene formas especiales:

            INFINITIVO POSSE

            IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO: POSSEM (y no * POT-ESSEM)
PARADIGMA DE POSSUM; POTUI; ------------


             INFINITIVO: POSSE

   Presente indicativo                    Perfecto indicativo
     Pos-sum (puedo)                Potu-i (pude/he podido)
     Pot-es                         Potu-isti
     Pot-est                        Potu-it
     Pos-sumus                      Potu-imus
     Pot-estis                      Potu-istis
     Pos-sunt                       Potu-erunt/ potu-ere
      Imperfecto indicativo             Pluscuamperfecto indicativo
     Pot-eram (podía)               Potu-eram (había podido)
     Poteras                        Potu-eras
     Poterat                        Potu-erat
     Poteramus                      Potu-eramus
     Poteratis                      Potu-eratis
     Poterant                       Potu-erant
     Futuro imperfecto              Futuro perfecto
     Pot-ero (podré)                Potu-ero (habré podido)
     Pot-eris                       Potu-eris
     Pot-erit                       Potu-erit
     Pot-erimus                     Potu-erimus
     Pot-eritis                     Potu-eritis
     Pot-erunt                      Potu-erint
     Presente subjuntivo            Presente subjuntivo
     Pos-sim (pueda)                Potu-erim (haya podido)
     Possis                         Potu-eris
     Possit                         Potu-erit
     Possimus                       Potu-erimus
     Possitis                       Potu-eritis
     Possint                        Potu-erint

     Imperfecto subjuntivo          Imperfecto subjuntivo
     Possem     (pudiera/podría)    Potu-issem     (hubiera podido/habría podido)
     Posses                         Potu-isses
     Posset                         Potu-isset
     Possemus                       Potu-issemus
     Possetis                       Potu-issetis
     Possent                        Potu-issent
     Imperativo presente
     Pot-es (puede tú)
     Pot-este (poded vosotros)
   NOTA. Existe también un imperativo futuro: Pot-esto (puede tú); Pot-esto
   (que pueda él); Pot-estote (Poded vosotros), Pos-sunto (que puedan ellos)
B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL?


              Se llama verbo modal a aquél que tiene 3 valores:


                     1. Un significado propio: ej: poder = /ser capaz/

                             No puedo resolver este jeroglífico


                     2. Un valor de permiso/obligación:

                             ¿Puedo ir a la taquilla?


                     3. [Un valor epistémico]: indica el grado de certeza que el
                        hablante tiene sobre la realidad de lo afirmado (posibilidad
                        de que ocurra, probabilidad, necesidad etc):

                             Ahora en Madrid puede estar lloviendo

                             Puede que llueva mañana


              Cuando un verbo sólo tiene dos de estos valores (1 y 2 ó 1 y 3) se habla
              de verbos semimodales.


EJERCICIOS.

       1. Indica cúales de estos verbos son modales, cuáles semimodales y cuáles
normales, con ejemplos que demuestren lo afirmado: deber, comprar, tener.




              2. ¿Qué valores (1/2/3) presentan estas frases inglesas? ¿Qué tipos de
verbos son?

                 -   (El lema de Obama): Yes, we…
                 -   You can´t go out tonight
                 -   You must speak englinsh very well (I think)
                 -   You mustn´t answer the telephone!
                 -   He may be drunk
                 -   May I make a call?
                 -   You have to do your homework
                 -   I have many books
C) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN


          En todo caso en latín possum siempre construye así:

                      - nom/ SUJ
                      - inf/ ODI (este infinitivo puede llevar sus propios
                complementos, incluido su propio ODI).



          El verbo possum puede tener los tres valores propios de un verbo
    modal y es el contexto el que me dará la clave:


                1. Antonius non potuit venire (ser capaz de)


                2. Possum ire ad latrinam? (permiso)


                3. Admitto: potuit esse innocens Falcula (epistémico)
SENEX ET MORS
        Senex e silva cum fasce lignorum remeabat et quattuor milia passuum a

domo aberat ut, labore ac via fessus, flevit et mortem invocavit. Mors subito

homini adfuit et interrogavit: “Cur me vocavisti?”. Tum senex dicit: “ Ut

gravissimum onus in capite accomodes. Mihi adesse potes?”

                 Etiam si miserrimi sunt, pauci mortem optant ex animo.


Senex,-is: anciano
e (prep): de, desde
silva,ae: bosque
cu m ( p r ep ) : co n
fascis,-is: haz, manojo
lignum,-i: leña, tronco
remeo (1 intr): volver (ex aliquo loco, de algún sitio)
quattuor (indecl = cualquier “caso”; unir con quien corresponda): cuatro
a (prep): de , desde
domus,-i: casa
ut (conj): cuando
labor,-oris: trabajo
ac = et
via,ae: camino
fessus-a-um: cansado
fleo (2 intr): echarse a llorar
mors,-ortis: muerte
invoco (1 trans): llamar
subito (adv): de repente
adsum: presentarse/ ayudar
homo,-inis
interrogo (1 trans): preguntar
cur (adv): por qué
me (acus del pron. pers. de 1ª persona sing.)
voco (1 trans): llamar
tum (adv): entonces
dico; dixi; dictum (3 trans): decir
ut (conj): para que
istus-a-um: este
gravis-e: pesado
onus,-eris (n.): carga
in (prep): en
caput,-itis(n.): cabeza
accomodo (1 trans): acomodar, adaptar
mihi (dat acus del pron. pers. de 1ª persona sing)
etiamsi (conj): incluso si
miser-era-erum: desgraciado
paucus-a-um: poco
opto (1 trans): desear
ex = e (ver supra)
animus,-i: ánimo, alma
Compuestos de sum

            LA TERCERA GUERRA PÚNICA

       En el año 602 desde la fundación de la ciudad en el consulado de Lucio
Manlio Censorino y Marco Manilio empezó la tercera guerra contra los
cartagineses.. Luchaba contra ellos Asdrúbal, general de los cartagineses. Fámea,
otro general, estaba al frente de la caballería de los cartagineses. Escipión, nieto
de Escipión el Africano, servía allí como tribuno. Al principio los cónsules no
pudieron conquistar la ciudad porque los cartagineses se opusieron a los
Romanos valerosamente. Finalmente, Escipión tomó la ciudad y la destruyó.

       Segundo  alter-a-um (“el otro”)
       Empezó: incipit
       Nieto: nepos,-otis
       Servir (en el ejército): milito (1)
       Allí : ibi
       Valerosamente: strenue
       Conquistar (al asalto): op-pugno (1) / ex-pugno (1)
       Porque: quia
       Borrar  destruir: deleo (2 conj)


       VOCABULARIO:

       1. Define (o sea, busca en el diccionario) y busca la relación conceptual
          con la palabra latina.

       NEPOTISMO

       D ELETÉR E O

       2. Forma/ encuentra la palabra en castellano:

       Que no se puede borrar
       Que está en sus principios o inicios
       ¿y su contrario?             (¿en qué ámbito se utiliza?)

       Luchar contra (hacia) una resolución judicial que nos perjudica

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

PROVA D'HISTÒRIA SELECTIVITAT JUNY-12
PROVA D'HISTÒRIA SELECTIVITAT JUNY-12PROVA D'HISTÒRIA SELECTIVITAT JUNY-12
PROVA D'HISTÒRIA SELECTIVITAT JUNY-12
 
Holderlin victor2
Holderlin victor2Holderlin victor2
Holderlin victor2
 
Soneto V (Teresa, Jorge, Alba, Adrián, 3º B
Soneto V (Teresa, Jorge, Alba, Adrián, 3º BSoneto V (Teresa, Jorge, Alba, Adrián, 3º B
Soneto V (Teresa, Jorge, Alba, Adrián, 3º B
 
Presentazione Marx
Presentazione MarxPresentazione Marx
Presentazione Marx
 
Origini della filosofia
Origini della filosofiaOrigini della filosofia
Origini della filosofia
 
Aristotele
AristoteleAristotele
Aristotele
 
La pàtria
La pàtriaLa pàtria
La pàtria
 
BAIONAKO HITZARMENA-iruzkina zuzentzeko jarraibideak
BAIONAKO HITZARMENA-iruzkina zuzentzeko jarraibideakBAIONAKO HITZARMENA-iruzkina zuzentzeko jarraibideak
BAIONAKO HITZARMENA-iruzkina zuzentzeko jarraibideak
 
Morfo
MorfoMorfo
Morfo
 
Stoicismo: la filosofia stoica
Stoicismo: la filosofia stoicaStoicismo: la filosofia stoica
Stoicismo: la filosofia stoica
 
A un olmo seco de antonio machado comentario
A un olmo seco de antonio machado comentarioA un olmo seco de antonio machado comentario
A un olmo seco de antonio machado comentario
 
PoesíA MíStica
PoesíA MíSticaPoesíA MíStica
PoesíA MíStica
 
Il dolce stil novo(g)
Il dolce stil novo(g)Il dolce stil novo(g)
Il dolce stil novo(g)
 
oraciones subordinadas sustantivas de infinitivo
oraciones subordinadas sustantivas de infinitivooraciones subordinadas sustantivas de infinitivo
oraciones subordinadas sustantivas de infinitivo
 
Parmenide in Breve
Parmenide in BreveParmenide in Breve
Parmenide in Breve
 
HEGEL - Fenomenologia dello Spirito
HEGEL - Fenomenologia dello SpiritoHEGEL - Fenomenologia dello Spirito
HEGEL - Fenomenologia dello Spirito
 
Presentazione Schopenhauer
Presentazione Schopenhauer Presentazione Schopenhauer
Presentazione Schopenhauer
 
La pàtria
La pàtriaLa pàtria
La pàtria
 
Fichte e schelling
Fichte e schellingFichte e schelling
Fichte e schelling
 
Amarrado al duro banco
Amarrado al duro bancoAmarrado al duro banco
Amarrado al duro banco
 

Los compuestos de sum

  • 1. SUM Y SUS COMPUESTOS 1. SUM A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; --- B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN 2. LOS COMPUESTOS DE SUM 2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM A) MORFOLOGÍA B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN B1) ABSUM B2) RESTO 2.2. PROSUM A) MORFOLOGÍA B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN 2.3. POSSUM A) MORFOLOGÍA B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL? B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
  • 2. 1. EL VERBO SUM A) MORFOLOGÍA de SUM; FUI; -------- Los tiempos de perfecto son completamente regulares, con la raíz fu-; los tiempos de presente son irregulares, pero salvo el presente de indicativo, sabida la primera forma, se deducen el resto: Presente indicativo Perfecto indicativo sum (soy) fui (fui/ he sido) es fuisti est fuit sumus fuimus estis fuistis sunt fuerunt/fuere Imperfecto indicativo Pluscuamperfecto indicativo eram (era) fueram (había sido) eras fueras erat fuerat eramus fueramus eratis fueratis erant fuerant Futuro imperfecto Futuro perfecto ero (seré) fuero (habré sido) eris fueris erit fuerit erimus fuerimus eritis fueritis erunt fuerint Presente subjuntivo Perfecto subjuntivo sim (sea) fuerim (haya sido) sis fueris sit fuerit simus fuerimus sitis fueritis sint fuerint Imperfecto subjuntivo Pluscuamperfecto subjuntivo essem (fuera/sería) fuissem (hubierasido/habría sido) esses fuisses esset fuisset essemus fuissemus essetis fuissetis essent fuissent Imperativo presente es (sé tú) este (sed vosotros) NOTA. Existe también un imperativo futuro: este (sé tú), esto (que sea él); estote (que seáis vosotros), sunto (que sean ellos)
  • 3. B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN DE SUM: Con carácter general, el verbo sum es el verbo que sirve para atribuir una cualidad al Sujeto, ya sea de forma permanente (es), ya temporal (está). Pero, como siempre, su valor varía dependiendo de los COMPLEMENTOS OBLIGATORIOS que lleva. A eso hyay que añadir las diferentes traducciones. 1ER COMPLEMENTO 2º COMPLEMENTO OBLIGATORIO OBLIGATORIO VALOR TRADUCCIÓN EJEMPLOS nom/SUJ ----------------- Existencia existir/ haber Dei sunt Claudius est consul nom/ ATR1 Atribuir una cualidad al SUJ nom/SUJ o indicar un estado de él ser/estar (adjetivo o sust) Claudius est fessus Indicar a quién pertenece infinitivo/SUJ gen/ RÉGIMEN característicamente una ser (propio) de Errare est hominis cualidad abstracta Claudius est gen/ RÉG o abl/REG summae virtutis [obligatoriamente debe ser un sustantivo Atribuir una cualidad nom/SUJ ser de/ tener/ llevar acompañado de un adjetivo que indiquen una cualidad o aspecto] Galli sunt promisso capillo TENER: - el dativo de dat/ RÉG persona pasa a nom/SUJ Posesión Multum aurum est (especialmente de persona) SUJ Claudio - el nominativo pasa a ODI estar en / encontrarse Claudius est in Italia in + ablativo/ COL1 Situación en el nom/SUJ en/estar situado en/ Roma est in Italia (u otra preposición) espacio haber In armario sunt mures
  • 4. EJERCICIOS 1. ANALIZA Y TRADUCE: Donec eris felix, multos numerabis amicos; tempora si sunt nubila, solus eris Omnis hominis est errare, sed insipientis in errore perseverare Scipioni cognomen erat Africano C. Iulius Caesar erat excelsa statura, nigris vegetisque oculis, capite calvo: hanc calvitii deformitatem aegre ferebat. In agmine capite detecto ibat, sive sol sive imbris esset. 3. RETROVERSIÓN: En los templos hay statuas (signum,-i) de los dioses Yo me llamo X Soy de pelo (capilli,-orum) negro (niger-gra-grum) y de ingenio agudo (acris-e) Lucio Cornelio Escipión tenía un terreno (fundum) en Apulia Entre (in) ellas se encontraba Sempronia, mujer de increible (eximius-a- um) belleza (forma,-ae), pero (sed) que (quae) había cometido muchos crímenes (facinus,-oris, neutro).
  • 5. 2. LOS COMPUESTOS DE SUM 2.1 INSUM, PRAESUM, ABSUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM A) MORFOLOGÍA Los compuestos de sum se conjugan igual que sum, añadiendo la preposición delante: Presente de indic de insum: in-sum in-es in-est in-sumus in-estis insunt Para saber traducir una forma de un compuesto de sum, simplemente hay que cambiar la traducción del verbo ser por la del significado del verbo compuesto: insum = (soy) estoy dentro ineram = (era)  estaba dentro inero = (seré)  estaré dentro infui = (fui/ he sido) estuve dentro/ he estado dentro etc. Estos 9 verbos son los siguientes: absum; afui  estar ausente adsum, adfui (o affui) estar presente/ ayudar desum; defui  faltar insum; infui : estar en intersum; interfui  intervenir obsum; obfui (u offui)  oponerse praesum; praefui estar al frente de subsum; ---------  estar debajo supersum; superfui  sobrar/ sobrevivir
  • 6. EJERCICIOS 1. Descompón en morfemas y traduce: afuissemus affuissemus inessetis obfuerim intereramus intereritis absitis aberant deesse dees adeste 2. Traduce al latín: estuvisteis ausentes ayudaríamos se opongan estabamos debajo hubieras intervenido se oponen haya sobrevivido(él) habías estado al frente de ayudarás habrían estado presentes ayuda (ahora) ayuda (mañana) hayas estado en estuviera en habré estado en B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN
  • 7. B1) ABSUM El verbo absum sirve para expresar la separasción entre el SUJETO y un hito espacial: “estar ausente/ estar lejos/ distar”. Necesita dos complementos: - un SUJ en nominativo, y - un COL 1 (de/ desde un sitio), que va con a/ab + ablativo Además aparece normalmente otro complemento en acusativo sin preposición (CCI) que indica la distancia que separa al SUJETO del límite espacial señalado por ab + ablativo. Si va en acusativo suele ser el adjetivo indeclinable mille (1000) seguida de passus (acusativo plural 4ª declinación) o el sustantivo acusativo neutro plural milia (“millares”) seguido de passuum (gen. pl, 4ª declinación) y precedido de un numeral (duo/ tria/ quattuor etc). En ambos casos se traduce la expresión entera por “milla/s” : Caesar aberat a Roma mille passus Caesar aberat a Roma tria millia passuum Alternativamente, se puede usar absum o el simple sum y poner la distancia en ablativo sin preposición (CCI) con la palabra miliarium,-i y un numeral ordinal: secundo miliario, tertio miliario, quarto miliario etc. Se traduce igualmente por “dos/ tres/ cuatro millas” Fidenates octavo decimo miliario absunt ab urbe Roma. EJERCICIO. Analiza y traduce: Tullus Hostilius bella reparavit; Albanos vicit, qui ab urbe Roma duodecimo miliario sunt; Veientes , qui sexto miliario absunt ab urbe Roma, bello superavit.
  • 8. NOMBRE COMPOSICIÓN EN LATÍN LATIUM El Lacio se encuentra en el medio de Italia (“en media Italia”) y en él está Roma. El río (flumen,-inis) Tíber (Tiberis,-is) pasa al lado de (praeterfluo, 3 conj, transitivo) Roma. El monte albano se encuentra a 9 (novem) millas de Roma; al pie del (sub + ablativo) monte Albano está la ciudad (de) Alba Longa, antigua (antiquus-a-um) capital (caput,-itis, neutro) del Lacio. En los alrededores de (circa + acus) Roma se encuentran Fidenas, Túsculo y Colacia (ver mapa para nombres). Ostia, o porto de Roma, dista 10 (decem) millas de la capital. Veyes (ver mapa), ciudad etrusca, está más allá del (trans+ acus) Tíber. [Oblitus sum imaginis domini nominis; maximas ei, quicumque sit, gratias ago] X dista F de Y (o que queiras, pero mira el mapa)
  • 9. B2) RESTO: INSUM, PRAESUM, ADSUM, DESUM, INTERSUM, SUBSUM, SUPERSUM Y OBSUM El resto de compuestos de sum llevan siempre: - nom/ SUJ - dat/ RÉGIMEN Un dativo/ RÉGIMEN se define como el segundo complemento obligatorio de un verbo que va en caso dativo. Se distingue así: - del ODI, porque éste va en acusativo - del OIN, porque éste es el tercer complemento de un verbo que significa dar/ decir e indica la persona a la que se le da/ dice algo. EJEMPLO: Pompeius interfuit bello civili Nom/SUJ Dat/RÉG EJERCICIOS. Analiza y traduce Equites hostium multum obfuerunt peditibus nostris Non desunt rei publicae milites et arma: ipsi imperatores desunt! Ipse dux hostium aderat suis militibus Augustus multos annos imperio Romano praefuit Nonnulli pueri ludis Maximis interfuerunt Plancus, qui legionibus praeerat, locum capit superiorem
  • 10. 2.2. PROSUM A) MORFOLOGÍA El compuesto prosum “aprovechar, ser de provecho a” tiene una particularidad en su formación: su prefijo es en realidad prod-, pero la -d sólo se mantiene si después le sigue una vocal (prod-eram); si le sigue una consonante esa –d desaparece: pro-sum, pro-sim; pro-fui etc. Así, p.e., en el presente tendremos: - pro-sum “yo aprovecho”, frente a - prod-es “tú aprovechas” EJERCICIO Aprovecháis Aprovechan Aprovechaban Aprovecharéis Aprovechéis Aprovecháramos Aproveché Había aprovechado Hubieran aprovechado Aprovechar B) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN Desde el, punto de vista sintáctico prosum “aprovecho, soy de provecho a” se comporta igual que los demás compuestos de sum, es decir, lleva (un nom/SUJ) y un dat/RÉG. Numa Pompilius civitati profuit non minus quam Romulus (civitas,-atis)
  • 11. EJERCICIOS. Traduce analizando el 2º complemento obligatorio de estas frases: Mors imperatoris Germanis profuit Contra eos Hasdrubal, dux Carthaginiensium, dimicabat. Famea, dux alius, equitatui Carthaginiensium praeerat Eo tempore liberi Constantini Galliae, Orienti Italiaeque praeerant Iulianus Parthis intulit bellum, cui expeditioni ego quoque interfui Postea L. Cornelius Sulla Archelaum vicit ita ut ex CXX milibus hominum vix decem milia Archelao superfuerunt ------------------------------------------------------------ Ático fue siempre (semper) útil a sus conciudadanos La discordia de los ciudadanos (civis,-is) perjudica a la patria Los Santones no distan mucho (longe) del país (fines,-ium “frontera”) de los Tolosates (tema en –i) Manlio mandaba el ala derecha (dexter-tra-trum) y Decio la izquierda (laevus-a-um) Ninguno (nemo,-inis) de los enemigos sobrevivió a la guerra Entre (apud + acus) los galos los druidas (druides,-is) se ocupan de los asuntos religiosos y se mantienen alejados de la guerra. Gneo Pompeyo el Grande (magnus-a-um) tenía entonces (tum) tres legiones
  • 12. 2.3. POSSUM A) MORFOLOGÍA El verbo possum es un semicompuesto irregular de sum con prefijo variable. 1. Es un semicompuesto de sum porque sólo en los tiempos de presente es compuesto de sum: prefijo + forma correspondiente de sum: Pot-est  “puede” Pot-erat  “podía” Pot-ero  “podré” etc. En cambio, en los tiempos de perfecto es un verbo normal y corriente con la Raíz potu-: Potu- i (como amav-i)  “pude/ he podido” Potu-eram (como amav-eram)  “había podido” Potu-issem (como amav-issem)  “hubiera podido” 2. Tiene prefijo variable porque en los tiempos de presente el prefijo *pot- “poderoso” sólo se mantiene ante las formas del verbo sum que empiezan por vocal: POT-EST, POT-ERAT, POT-ERO etc. En cambio, ante las formas de sum que empiezan por s, la t final del prefijo se asimila a la s del verbo sum: POS-SUM, POS-SUNT, POS-SIM etc. 3. Es irregular porque en algunos tiempos de presente (en los que es compuesto de sum) tiene formas especiales: INFINITIVO POSSE IMPERFECTO DE SUBJUNTIVO: POSSEM (y no * POT-ESSEM)
  • 13. PARADIGMA DE POSSUM; POTUI; ------------ INFINITIVO: POSSE Presente indicativo Perfecto indicativo Pos-sum (puedo) Potu-i (pude/he podido) Pot-es Potu-isti Pot-est Potu-it Pos-sumus Potu-imus Pot-estis Potu-istis Pos-sunt Potu-erunt/ potu-ere Imperfecto indicativo Pluscuamperfecto indicativo Pot-eram (podía) Potu-eram (había podido) Poteras Potu-eras Poterat Potu-erat Poteramus Potu-eramus Poteratis Potu-eratis Poterant Potu-erant Futuro imperfecto Futuro perfecto Pot-ero (podré) Potu-ero (habré podido) Pot-eris Potu-eris Pot-erit Potu-erit Pot-erimus Potu-erimus Pot-eritis Potu-eritis Pot-erunt Potu-erint Presente subjuntivo Presente subjuntivo Pos-sim (pueda) Potu-erim (haya podido) Possis Potu-eris Possit Potu-erit Possimus Potu-erimus Possitis Potu-eritis Possint Potu-erint Imperfecto subjuntivo Imperfecto subjuntivo Possem (pudiera/podría) Potu-issem (hubiera podido/habría podido) Posses Potu-isses Posset Potu-isset Possemus Potu-issemus Possetis Potu-issetis Possent Potu-issent Imperativo presente Pot-es (puede tú) Pot-este (poded vosotros) NOTA. Existe también un imperativo futuro: Pot-esto (puede tú); Pot-esto (que pueda él); Pot-estote (Poded vosotros), Pos-sunto (que puedan ellos)
  • 14. B) ¿QUÉ ES UN VERBO MODAL? Se llama verbo modal a aquél que tiene 3 valores: 1. Un significado propio: ej: poder = /ser capaz/ No puedo resolver este jeroglífico 2. Un valor de permiso/obligación: ¿Puedo ir a la taquilla? 3. [Un valor epistémico]: indica el grado de certeza que el hablante tiene sobre la realidad de lo afirmado (posibilidad de que ocurra, probabilidad, necesidad etc): Ahora en Madrid puede estar lloviendo Puede que llueva mañana Cuando un verbo sólo tiene dos de estos valores (1 y 2 ó 1 y 3) se habla de verbos semimodales. EJERCICIOS. 1. Indica cúales de estos verbos son modales, cuáles semimodales y cuáles normales, con ejemplos que demuestren lo afirmado: deber, comprar, tener. 2. ¿Qué valores (1/2/3) presentan estas frases inglesas? ¿Qué tipos de verbos son? - (El lema de Obama): Yes, we… - You can´t go out tonight - You must speak englinsh very well (I think) - You mustn´t answer the telephone! - He may be drunk - May I make a call? - You have to do your homework - I have many books
  • 15. C) SINTAXIS, VALORES Y TRADUCCIÓN En todo caso en latín possum siempre construye así: - nom/ SUJ - inf/ ODI (este infinitivo puede llevar sus propios complementos, incluido su propio ODI). El verbo possum puede tener los tres valores propios de un verbo modal y es el contexto el que me dará la clave: 1. Antonius non potuit venire (ser capaz de) 2. Possum ire ad latrinam? (permiso) 3. Admitto: potuit esse innocens Falcula (epistémico)
  • 16. SENEX ET MORS Senex e silva cum fasce lignorum remeabat et quattuor milia passuum a domo aberat ut, labore ac via fessus, flevit et mortem invocavit. Mors subito homini adfuit et interrogavit: “Cur me vocavisti?”. Tum senex dicit: “ Ut gravissimum onus in capite accomodes. Mihi adesse potes?” Etiam si miserrimi sunt, pauci mortem optant ex animo. Senex,-is: anciano e (prep): de, desde silva,ae: bosque cu m ( p r ep ) : co n fascis,-is: haz, manojo lignum,-i: leña, tronco remeo (1 intr): volver (ex aliquo loco, de algún sitio) quattuor (indecl = cualquier “caso”; unir con quien corresponda): cuatro a (prep): de , desde domus,-i: casa ut (conj): cuando labor,-oris: trabajo ac = et via,ae: camino fessus-a-um: cansado fleo (2 intr): echarse a llorar mors,-ortis: muerte invoco (1 trans): llamar subito (adv): de repente adsum: presentarse/ ayudar homo,-inis interrogo (1 trans): preguntar cur (adv): por qué me (acus del pron. pers. de 1ª persona sing.) voco (1 trans): llamar tum (adv): entonces dico; dixi; dictum (3 trans): decir ut (conj): para que istus-a-um: este gravis-e: pesado onus,-eris (n.): carga in (prep): en caput,-itis(n.): cabeza accomodo (1 trans): acomodar, adaptar mihi (dat acus del pron. pers. de 1ª persona sing) etiamsi (conj): incluso si miser-era-erum: desgraciado paucus-a-um: poco opto (1 trans): desear ex = e (ver supra) animus,-i: ánimo, alma
  • 17. Compuestos de sum LA TERCERA GUERRA PÚNICA En el año 602 desde la fundación de la ciudad en el consulado de Lucio Manlio Censorino y Marco Manilio empezó la tercera guerra contra los cartagineses.. Luchaba contra ellos Asdrúbal, general de los cartagineses. Fámea, otro general, estaba al frente de la caballería de los cartagineses. Escipión, nieto de Escipión el Africano, servía allí como tribuno. Al principio los cónsules no pudieron conquistar la ciudad porque los cartagineses se opusieron a los Romanos valerosamente. Finalmente, Escipión tomó la ciudad y la destruyó. Segundo  alter-a-um (“el otro”) Empezó: incipit Nieto: nepos,-otis Servir (en el ejército): milito (1) Allí : ibi Valerosamente: strenue Conquistar (al asalto): op-pugno (1) / ex-pugno (1) Porque: quia Borrar  destruir: deleo (2 conj) VOCABULARIO: 1. Define (o sea, busca en el diccionario) y busca la relación conceptual con la palabra latina. NEPOTISMO D ELETÉR E O 2. Forma/ encuentra la palabra en castellano: Que no se puede borrar Que está en sus principios o inicios ¿y su contrario? (¿en qué ámbito se utiliza?) Luchar contra (hacia) una resolución judicial que nos perjudica