2. Inhoudsopgave
Werk in uitvoering
Barendrechtse scholen breiden lean uit,
Dr. Schaepmanschool en De Akkers 4
In één jaar van eerste paal naar hoogste punt,
Paulinesymfonie 4
Herontwikkelen tijdens de bouw,
De Kameleon 5
Het is een gezamenlijk proces,
MFA Wielslag 5
Strak in de verf,
De Heeren van Alkemade 6
Uit de kunst,
Berlagehof 6
Zegt u het maar
Bouwen op een toplocatie,
Ketenintegratie op Nieuw Mariënpark 8
Het Terras: alles draait om de juiste timing 10
Na de oplevering
Het Bagijnhof: weer helemaal bij de tijd 12
Delfts Groen: een gedroomde oplevering 16
Het Delftse Goed, de aanhouder wint 18
De Polder in Nesselande:
met Waal komt meer van de grond 20
Nieuwe ontwikkelingen
Het Vierdaagse Concept
van Waal Onderhoud & Renovatie:
Waterweg Wonen kreeg de primeur. 7
Johan Krijgsman genomineerd voor
Business Improvement Manager 2011
Wonen met uitzicht
9
14
samen door breken wij de hokjesgeest
COLOFON: Leuk naar nieuwe bestemmingen. kritiek geven hoe we het doen en waar we alleen maar beter van teren, met u sparren en met u doen? Samen op reis naar meer
Ontwerp, teksten en productie:
Niets mooier is er dan zoeken naar nieuwe door- worden. Deze waardevolle relaties bepalen al jarenlang, tegen voldoening, waarde en plezier door passie en professioneel
Buro voor de Boeg | Rotterdam
braken in ons leven en ons werk en met ons Waal. alle markttendensen in, onze groei en succes. samenwerken!
Redactie: Johan Krijgsman, Janneke Alblas
Een reis naar betere bestemmingen weg van het
Fotografie: Michael van Oosten
traditionele bouwen en weg van het aanbodmodel. Maar waarom luisteren we nu eigenlijk niet eerder naar u als Wij hebben de ambitie om “bouwer van waarde” te zijn. Deze
Waal Ja, we hebben nog veel succes maar het speelveld gewaardeerde relatie. Mogen we u met deze boodschap uitdagen waarde wordt gerealiseerd door het bouwen van waardeketens
Schiedamsedijk 22 is definitief veranderd en dat vereist continue alert- tot het zoeken naar nieuwe oplossingen in het huisvestingsproces die uw verwachtingen overtreffen. Waal gaat met u graag verder
Postbus 165, 3130 AD Vlaardingen heid en in cocreatie innoveren! waar we de beleving van de eindgebruiker centraal stellen? om de nieuwe standaard in bouwend Nederland neer te zetten.
Tel. 010 - 248 28 28 Hiervoor zoeken wij nieuwe uitdagingen in processen en pro-
Fax. 010 - 248 28 48 Graag vertellen wij u in deze Waalstand over onze Dit omdat wij geloven in nog betere prestaties als het om wonen, jecten waar uw en onze drive en doelstellingen samenkomen,
info@waal.nl successen. Wij zijn heel blij met zoveel tevreden zorgen, leren en werken gaat. Er liggen zoveel uitdagingen en pakt u die blauwe handschoen op?
www.waal.nl opdrachtgevers. Opdrachtgevers die ons positieve daar worden wij steeds door geïnspireerd; mogen we naar u luis-
2 3
3. Barendrechtse Herontwikkelen
scholen breiden tijdens de bouw
lean uit De Kameleon
Dr. Schaepmanschool Plaats: Amsterdam
Locatie: Karspeldreef
en De Akkers Soort project: nieuwbouw wijkwinkel-centrum, twee
Plaats: Barendrecht parkeergarages en 232 appartementen
Locatie: Evertsenstraat Aanneemsom: € 51.500.000,-
Soort project: uitbreiding Opdrachtgever: De Key - De Principaal
Aanneemsom: € 670.000,- Architect: NL Architects
Opdrachtgever: gemeente Barendrecht Bouwtijd: 11/08 - 04/11
Architect: Marquart Architecten
Bouwtijd: 02/11 - 06/11
Niets leek de voortgang van stadsvernieu- ningen. Zelfs in de vrije sector betaalt ‘Waal heeft zich voor meer dan honderd
wingsproject De Kameleon in de weg te niemand €1600 voor een appartement in procent ingezet; ook onder tijdsdruk deden
De gemeente Barendrecht vroeg Bouw- volgens het Lean bouwen concept zou ners zijn doorgesproken. ‘Dat bespaart la- staan. De ruwbouw was al gevorderd tot Amsterdam Zuidoost! Vervolgens onder- zich geen noemenswaardige problemen
heerschap B.V. de directievoering en het gebeuren. Waal Onderhoud & Renovatie ter veel inspanning en communicatie.’ de tweede verdieping. Plotseling stond de zochten we of we met behoud van de voor. Knap hoor! Natuurlijk scheelde het
bouwtoezicht van de uitbreiding van twee had dit in de aanbesteding aangeboden. Formeel ging op 28 februari 2011 de eerste verkoop van de appartementen echter stil. ruwbouw andere woningtypen konden dat we niet hoefden te slopen en van de
scholen in Barendrecht traditioneel te ‘Een kortere doorlooptijd, minder faal- heipaal de grond in. ‘Precies, in de ‘Een nachtmerrie voor elke ontwikkelaar’, bouwen. Dat kon. In de laagbouw creëer- gemeente door mochten bouwen in af-
coördineren. Dit scholenproject is verder kosten en de kans om te profiteren van de voorjaars vakantie, we faseren het project vertelt Rob de Waal, projectleider bij De den we in plaats van verschillende woning- wachting van de nieuwe vergunningen.’
allesbehalve traditioneel; voor het eerst kennis van Waal zijn toch dé ingrediënten dusdanig dat de overlast minimaal is.’ Key-De Principaal. ‘Zeker in dat stadium.’ typen en -maten één woningtype van Hij verwacht dat de verhuur geen proble-
maakt directievoerder Alex Lagerwaard voor een succesvolle aanpak? Zelf heb ik Lean bouwen is de toekomst, als het aan De verschillende maten van de woningen ongeveer 95m2; met een huurprijs van men oplevert wanneer na de bouwvak
kennis met het Lean bouwen concept. weinig ervaring met Lean bouwen. Het hem ligt. ‘Zo samenwerken met vaste part- speelden het project parten. ‘Bij tegen- ongeveer € 850,- prima verhuurbaar in de de eerste opleveringen plaatsvinden. ‘Nog
concept is voor mij een echte eye-opener.’ ners, in een hecht team en in dit geval ook vallende verkoopcijfers kunnen we als cor- vrije sector. Voor de hoogbouw zijn volle- ruim binnen het oorspronkelijke tijds-
Toen Lagerwaard aan zijn opdracht begon, Lagerwaard vindt het absoluut een stap met de gebruikers van de scholen…ik poratie terugvallen op verhuur, maar bij de dig nieuwe woningtypen ontworpen, schema. Verhuren kost ons weliswaar geld,
was het hem bekend dat de uitbreiding vooruit dat de realisatie pas start als de weet zeker dat we samen een goede pres- grotere woningen uit de laagbouw kwam daarvoor was meer tijd beschikbaar.’ Plan- maar lege woningen nóg meer…’
van de Dr. Schaepmanschool en De Akkers werktekeningen en details met alle part- tatie neerzetten!’ er een te hoge huurprijs uit de bereke- wijziging tijdens de bouw is geen sinecure.
In één jaar van Het is een
eerste paal naar gezamenlijk proces
hoogste punt MFA Wielslag
Paulinesymfonie Plaats: Rotterdam
Locatie: Putselaan/Wielerstraat/Slaghekstraat
Plaats: Rijswijk Soort project: nieuwbouw 71 appartementen,
Locatie: Klaroenstraat school en zorgplint
Soort project: nieuwbouw van 172 appartementen Aanneemsom: € 19.000.000,-
en een zorgsteunpunt Opdrachtgever: Vestia-Estrade projecten
Aanneemsom: € 26.150.000,- Architect: SP Architecten Waddinxveen
Opdrachtgever: Vidomes Rijswijk Bouwtijd: 09/11 - 01/13
Architect: Van Dop + Mathot architecten
Bouwtijd: 03/10 - 12/11
Even voorstellen: BIM, ofwel Bouw Infor- manier om bouwprojecten snel, duurzaam balken niet kan kruisen; dat is op de platte
Het wordt een landmark in Rijswijk, de project vraagt veel van de bouwer. Waal hoogste punt op 24 maart 2011 was meer matie Model. Dit in rap tempo opkomende en kostenbesparend op te zetten. tekeningen slecht zichtbaar! Het gebruik
statige Paulinesymfonie. Bedoeld om de startte aanvankelijk traditioneel. ‘Maar een intern feestje. ‘Dat vier je met mensen fenomeen zorgt ervoor dat de voorberei- van BIM heeft het voordeel dat je in het
Muziekbuurt een nieuwe impuls te geven alleen in de eerste fase. Na het casco zijn die eraan meewerken, met de zakelijke ding van een bouwproject een gezamen- Waal stelde opdrachtgever Estrade voor voortraject fouten onderkent en in de uit-
en diverse doelgroepen te bedienen. Best ze in de afbouw ‘Lean’ doorgegaan. Met huurders en de politiek. We zijn met een lijk proces wordt van iedereen die aan het om bij de nieuwbouw van de multifunc- voering niet voor vervelende verrassingen
een lastige klus, want het gebouw dient als resultaat dat er slechts één jaar zit hoogwerker omhoog gegaan om toe te ontwerp meetekent. Alle informatie over tionele accommodatie Wielslag een pilot komt te staan.’ Als bijkomend voordeel
als geluidsbarrière voor de achterliggende tussen het slaan van de eerste paal en het kijken hoe de aannemer de laatste beton- het gebouw wordt daarbij digitaal opge- te doen met BIM. Projectmanager Eric noemt hij de aanzienlijke winst in bouw-
wijk en heeft een zeventig meter hoge behalen van het hoogste punt. Dat is knap, plaat neerlegde. Symbolisch natuurlijk, slagen en functioneert voor de verschil- Binneweg heeft geen spijt: ‘Waal legt de tijd. ‘Alles bij elkaar genomen stop ik liever
toren. Directeur projectontwikkeling van want het project stond afgelopen winter want we waren nog niet beneden of ze lende partners als 3D-model en databank. tekeningen van de architect, constructeur wat meer tijd in de voorbereiding, zodat
Vidomes Yvonne van der Brugge: ‘Het is ook een aantal weken stil vanwege de haalden de plaat alweer weg om de plaat Ook Waal zoekt constant naar partners en installateur in 3D op elkaar en haalt zo- we probleemloos de uitvoering in kunnen.
een ingewikkeld gebouw in de oksel van vorst.’ Het 1e paalfeestje, in maart 2010, opnieuw -en ditmaal goed- neer te leggen!’ met wie ze in BIM kunnen samenwerken. doende de knelpunten uit het plan. Zo zien En wat nou het mooie is… BIM levert nog
het spoor en de snelweg A4.’ Een dergelijk werd druk bezocht. Het bereiken van het Logisch, want ‘bimmen’ is een slimme we dat een bepaalde buis een aantal een kortere bouwtijd op ook!’
4 5
4. Strak in de verf
De Heeren van Alkemade
Plaats: De Lier
Locatie: Van Alkemadestraat/Sportlaan
Soort project: nieuwbouw 23 appartementen,
school en zorgplint
Aanneemsom: € 2.480.000,-
Opdrachtgever: Van Alkemade BV
voor Den Hoed Projekt BV
Architect: Van der Leur Vermeer Architecten
Bouwtijd: 07/10 - 06/11
Het ligt er prachtig bij...Appartementen- al hoopt hij dat dit nog even duurt: ‘...dan ons niet de eerste keer dat we alleen ont-
complex De Heeren van Alkemade wordt heb ik nog even tijd om het af te maken.’ wikkelen, dus ik houd de voortgang goed
een plaatje, een schilderij waard! Sterker in de gaten. Gelukkig zitten we met Waal
nog, de eerste pennenstreken zijn al gezet. Het hoogste punt is pas net bereikt, nu al op één lijn. Waal werkt gedegen, zorgvul-
Opdrachtgever Dirk den Hoed van Den reden voor een feestje? Den Hoed vindt dig en snel. Bovendien houden ze zich aan
Hoed Projekt BV: ‘Schilderen is namelijk van wel: ‘De verkoop verloopt redelijk naar de geoffreerde prijs. We zijn momenteel
een hobby van me. In een onbewaakt mo- wens, de bouw volgens planning en de zelfs in gesprek over een mogelijk vervolg,
ment heb ik Johan Krijgsman een doek van kopers zijn tevreden. En dan moet je weten waarbij ik Waal als partner bij het hele
het ontwerp beloofd.’ Binnenkort zal hij dat ik echt een lastige opdrachtgever ben, proces wil betrekken. Geheel volgens het
tijdens een etentje het doek overhandigen, want normaal bouwen we zelf. Het is voor Nieuwe Bouwen!’
Uit de kunst
Berlagehof
Plaats: Rotterdam
Locatie: Duikerstraat
Het Vierdaagse Concept van
Soort project: nieuwbouw 109 huurwoningen voor
55plussers en 1200 m2 bedrijfsruimte
Aanneemsom: € 9.846.000,-
Opdrachtgever: SOR
Waal Onderhoud & Renovatie:
Architect: Bias Architecten
Bouwtijd: 03/10 - 03/11
De focus van Waal levert resultaten op. Dat
wilden ze 19 november 2010 maar al te
nisatieplanning, afval, faalkosten, korte
bouwtijd, lagere rentelasten… en kwaliteit
kel in het geheel. ‘En de nutsinstellingen,
die laten zich niet vangen in zo’n proces.
Waterweg Wonen kreeg de primeur
graag delen met hun relaties. En waar kon natuurlijk. De kern van het verhaal is dat je Jammer, want zij hóren er gewoon bij! Maar Het Vierdaagse Concept is een school- een nieuwe manier van werken en dan bewoond. ‘Dat was ook de insteek van
dat beter dan bij één van de harde bewij- de kwaliteit met elkaar neerzet en niet ja, ze zien geen direct zakelijk belang. De voorbeeld van Lean bouwen. Door de gaat er in het begin wel eens wat mis. Je Waterweg Wonen: zo min mogelijk over-
zen dat Lean bouwen werkt? In apparte- meer ieder voor zich. Als je weet hoe ieder- volgende keer ga ik er dus alles aan doen samenwerking met de ketenpartners, kan niet met z’n tienen in de gang staan… last voor de bewoners.’ Bij de start van
mentencomplex Berlagehof van woning- een werkt, krijg je gewoon meer voor el- om ook die partijen aan tafel te krijgen. planning en communicatie beter op el- Maar nu verloopt de renovatie uitmun- een complex doet de uitvoerder een
corporatie SOR zag Waal een mooi kaar! Kijk wat er alleen al in een badkamer Desnoods dwing ik het op hoger niveau af.’ kaar af te stemmen kan Waal Onderhoud tend. Waal heeft slimme oplossingen om ‘warme opname’, zoals dat in vakjargon
voorbeeldproject. En directeur SOR Vast- moet gebeuren. Leidingen trekken, tegels & Renovatie elk renovatietraject met aan- het tijd- en materiaalverlies te minimali- heet. Ze spreken dan tot in de details
goedontwikkeling Martin Luten deelde zijn zetten, sanitair plaatsen… Dat zijn heel veel Het in maart opgeleverde Berlagehof is een zienlijke tijdwinst realiseren. In vier dagen seren: het materiaal staat op pallets klaar door wat er gaat gebeuren en wanneer.
ervaringen graag met de aanwezigen die handelingen door verschillende partners! aanwinst voor Het Lage Land in Rotterdam. een keuken, badkamer én toilet renove- en de afvoer van puin verloopt -via het En tijdens de renovatiewerkzaamheden
uit de hele ontwikkelingsbranche waren Volgens de Lean principes zoek je samen ‘Het is een prachtig gebouw en het past ren? Het klinkt bijna te mooi om waar te balkon- direct naar buiten. Beter dan het komt de uitvoerder tweemaal per dag
toegestroomd. ‘In mijn analyse gaf ik aan naar oplossingen, kijk je samen naar de mooi in de wijk. Meestal zeggen we: we zijn. Maar het kan echt, zo getuigt het puin door de woning afvoeren!’ langs om door te nemen of alles goed
dat Lean bouwen weliswaar veel inspan- details. Een absolute meerwaarde. En de leveren het gebouw op en klaar. Maar we eerste project waar Waal het concept toe- verloopt. ‘Kortom, het gaat goed. Ik hoor
ning vraagt van de partijen, met name aan aannemer kan zich meer als coördinerend vinden dat Berlagehof zoveel cachet heeft past: de renovatie van 161 portiekwonin- Sinds week 12 voorziet Waal de woningen de bewoners niet klagen!’ In juli zijn alle
de voorkant, maar dat je er in het vervolg- partner opstellen dan als een schoolmees- dat het kunst verdient.’ En dus vroeg Luten gen in Vlaardingen. ‘Kwestie van goed complexgewijs van een nieuw toilet en woningen gerenoveerd. ‘Dan profiteren
stadium alleen maar profijt van hebt. De ter die iedereen moet aansturen.’ Luten een aantal kunstenaars een kunstwerk te voorbereiden’, vertelt Gerard Koppelman een nieuwe badkamer en/of keuken. De we nog van het lage btw-tarief…’
winst die je maakt is ongelooflijk, qua orga- vindt de gemeente de enige zwakke scha- realiseren voor de hal. ‘Wordt vervolgd…’ van Waterweg Wonen. ‘Het is natuurlijk woningen blijven tijdens de renovatie
6 7
5. Sneller, beter en goedkoper bouwen hebben wat er gebeurt als we het traditi- de slag gaan.’ Op het prikbord in haar
Al in 2008 gaf Van der Brugge in het onele bouwen loslaten, gezamenlijke kamer hangt een toepasselijke spreuk:
boek ‘Building Passion, sterke vrouwen doelen stellen en elkaars verschillen waar je struikelt ligt je grootste schat
in de bouw’ aan voorstander te zijn van onderkennen. We proberen vanuit een begraven. ‘Ik zie deze spreuk als een
ketenintegratie en innovatie in de bouw, vechtcultuur, want echt, dat is nog metafoor voor Lean bouwen: zo werken
alleen stonden de onderwerpen toen steeds de geldende cultuur in de bouw- voelt echt als naar een schat graven.’
nog ver van iedereen af. De crisis was de wereld, aan dezelfde kant van de tafel
directe aanleiding om ketenintegratie terecht te komen. Ineens zijn onze belan- Nieuw Mariënpark bevindt zich nog
een kans te geven. ‘Er ontstaat een gen gedeelde belangen geworden. Ove- niet in de realisatiefase. De bestemmings-
vruchtbare bodem voor efficiënter bou- rigens raad ik iedereen aan zich in een planprocedure loopt. ‘We doen alles sa-
wen en innovatie. Toen Waal en Vidomes dergelijk proces extern te laten begelei- men. En toch maak je nog wel eens
besloten om Nieuw Mariënpark middels den. Iemand die niet besmet is door een fout. De kostenbegroting heb ik
ketenintegratie en Lean bouwen verder inhoud en puur kan sturen op proces, bijvoorbeeld nog apart laten opmaken
uit te ontwikkelen en te realiseren, was houding en cultuur. Onze adviseur drukt door de kostendeskundige. Slimmer,
het voor ons de eerste keer dat we er in
zo’n vroeg stadium aan begonnen. Met “zie de crisis eens als kans om te leren van het verleden
z’n allen, van de architect tot de onder- en projecten efficiënter en beter uit te voeren!”
aannemer, hebben we daarom begin dit
jaar een cursus Lean bouwen gevolgd. ons telkens opnieuw met onze neus op maar ook heel spannend, was geweest
Heel verhelderend.’ de feiten. Want jeetje, wat zijn we alle- om die opdracht direct bij Waal neer te
maal traditioneel als het erop aankomt!’ leggen. We zitten hier toch allemaal met
Kwestie van vertrouwen Toch is Vidomes juist vooruitstrevend in hetzelfde doel: met elkaar meer euro’s
Nu kennen alle bij het project betrokken de sector. ‘We zien Lean bouwen als een verdienen! Het is een kwestie van elkaar
Bouwen op een
partijen elkaar door en door. ‘Een groot kans. Sober en doelmatig zijn bij ons vertrouwen en dat doen we.’
voordeel. We zijn zeg maar door dezelf- geen loze kreten. We zijn meer van kan-
de wasstraat gegaan, waarin we gezien sen zien, die oppakken en ermee aan
toplocatie Ketenintegratie op
Nieuw Mariënpark
Johan Krijgsman genomineerd voor Business Improvement Manager 2011
Het NNK, hét Neder-
lands Netwerk voor
Kwaliteitsmanage-
ment, en KIWA willen
lean management principes. Mede hierdoor is, tegen alle
marktendensen in, Waal de laatste vijf jaar in omzet substan-
tieel gegroeid (met circa 80% naar ongeveer 100 miljoen
euro). Dit met behoud van een voor de vastgoedmarkt onge-
talentvolle managers woon hoge brutomarge. Een duidelijke outperformance! In
Waal gaat voor Vidomes een groot nieuwbouwcomplex bouwen in hartje stimuleren. 19 mei jl. eerste reactie gaf Johan aan verheugd te zijn met de nomi-
werd voor de derde natie. Hij gaf ook aan dat deze resultaten mede te danken zijn
Leidschendam, volledig volgens de principes van ketenintegratie. Yvonne van keer een award uit- aan zijn compagnon Ebert van der Wal en de medewerkers
gereikt aan de ma- van Waal. Waal blijft met Johan werken aan continue vernieu-
der Brugge, directeur projectontwikkeling bij Vidomes: ‘Al bij de start van nager die het meest baanbrekende, innovatieve verandering wing. Met visie en in samenwerking met onze opdrachtgevers
heeft voltooid. Een strategische -, organisatorische - of kete- en businesspartners wordt voortdurend gewerkt aan keten-
Nieuw Mariënpark wisten we: het moet beter kunnen, maar hoe? De wereld om ninnovatie met een duidelijk positief en kwalitatief resultaat innovatie om maximale klantwaarde te bereiken. Business
voor de (non) profit-organisatie. Business Improvement op en Improvement Manager 2011 werd uiteindelijk de heer Machiel
ons heen veranderde in rap tempo: bouwprijzen kelderden enorm en het was top dus. De prijs is niet gebonden aan een marktsegment of Polak, voorzitter bestuur/geneesheer directeur en hoofd van
sector. Johan was één van de vier genomineerden en de forensisch psychiatrisch centrum de Kijvelanden. Waal heeft
gewoon niet slim meer om traditioneel te bouwen. Samen met Waal hebben enige uit de vastgoedsector! De nominatie werd uitgereikt respect voor de complexe taak die de heer Polak en zijn
door juryvoorzitter Ed Nijpels. De heer Nijpels sprak over instelling vervult in de maatschappij en hoopt dat de prijs een
we toen besloten om ketenintegratie toe te passen en zo ook op Lean bouwen Johan als koploper in de bouw en onderstreepte het maat- verdere impuls geeft aan een brede maatschappelijke waar-
schappij belang van reductie van faalkosten en de gedreven- dering voor het werk van de Kijvelanden. Voor meer infor-
over te gaan. Natuurlijk waren we hierover positief: wie wil er niet sneller, heid van Johan om continue te verbeteren. De jury nomi- matie over de prijs www.nnk.nl
neerde Johan primair om zijn leiderschapskwaliteiten en de
beter en goedkoper bouwen?’ succesvolle implementatie van organisatorische innovaties
zoals neoHotplans (Waals procesprotocol), WIM (Waal Infor-
matie Model voor virtueel bouwen), de teamorganisatie en
8 9
6. In de naoorlogse wijk Nieuwland in Schiedam maken saaie,
eenzijdige portiek- en galerijflats plaats voor aansprekende,
gevarieerde woningen waar iedereen graag wil wonen.
Eline Busser, Eén van de plannen om de wijk nieuw elan te geven heet
senior
Nieuwe Tuinen, waarvan het Terras het laatste deelproject is.
project-manager
Woonplus Schiedam Opdrachtgever Woonplus kijkt met een goed gevoel terug.
Het Terras:
Eind 2010 vond de oplevering van de voor Het Terras herontwikkelen!’ Waal ging opgelopen.’ Vanaf dat moment is
33 geschakelde eengezinswoningen van kon helaas niet aansluitend doorbou- de bouw vlekkeloos verlopen. Waal had
Het Terras plaats. De woningen zijn alles- wen en heeft daarop de aanneemsom een jonge uitvoerder op het werk gezet,
alles draait
behalve standaard te noemen. Door de 1-op-1 aangepast…en wel zeer markt- dit was zijn eerste zelfstandige project.
flexibel indeelbare woningplattegronden conform. ‘Zonder misbruik te maken ‘Hij heeft het project geweldig opgepakt.
is geen enkele woning van binnen het- van de bouwclaim die ze door de aan- Nooit was het een zooitje aan de buiten-
zelfde. Ideaal voor thuiswerkers of be- besteding hadden gekregen, terwijl je kant of lag er rommel op de bouwplaats.
woners met extra woonwensen. Achter als opdrachtgever in zo’n geval weinig De oplevering was een feestje. Meer dan
de oplevering zit een heel verhaal. Bus- onderhandelingsruimte hebt.’ de helft van de woningen had geen ople-
ser kan er nu om lachen. ‘Nieuwe Tuinen verpunten. De garantieklachten zijn ruim
om de juiste
bestaat uit Het Prieel en Het Terras. Waal Plannen bijgesteld binnen de afgesproken termijn afgehan-
had de aanbesteding op het hele pro- Het oorspronkelijke plan omvatte 33 deld. We zijn zelfs zo positief over de
ject gewonnen. Maar na de oplevering koopwoningen met vier woonlagen. ‘Met samenwerking dat we Waal voor een vol-
van Het Prieel, eind 2006, lag het vervolg dit soort woningen in het duurdere prijs- gend project gevraagd hebben. Dat gaan
onder vuur. Vanwege de tegenvallende segment kun je een andere doelgroep we Lean doen.’ Volgens Busser heeft
verkoopcijfers moesten we eerst het plan aantrekken. Althans, dat dachten we tien Woonplus geen ervaring met Lean bou-
jaar geleden bij de planvorming. In de wen, maar vertrouwen ze volledig op de
timing
praktijk bleek die prijs gewoon te hoog. goede afloop. ‘Waal heeft bewezen het
Het Terras Mensen van buitenaf gaan niet in Nieuw-
land wonen, weten we nu. Een verkeerde
bouwproces tot in de puntjes te beheer-
sen. En je moet toch ergens beginnen?’
Plaats: Schiedam timing. We pasten de plannen daarom
Locatie: Burg. van Haarenlaan aan. Nog steeds koopwoningen, maar
Soort project: nieuwbouw van met drie bouwlagen en financieel bereik-
33 woningen baar vanwege onze Slimmer Kopen-con-
Aanneemsom: € 4.250.000,- structie: kopen met korting.’ Daarna ging ‘Dat Waal het bouw-
Opdrachtgever: Woonplus Schiedam het hard. Woonplus kwam redelijk snel
proces perfect beheerst
Architect: Spring Architecten aan het benodigde verkoopquotum en
Bouwtijd: 12/09 - 11/10 gaf groen licht om de bouw te starten. is voor ons een
‘Bij elkaar hebben we een paar jaar vertra- basis van vertrouwen’
10 11
7. ‘Binnen DUWO hebben we heel lang zodat we de bewoners zo min mogelijk terug door de verlenging van de levens-
nagedacht over de aanpak. Het geld zouden belasten en groepsgewijs kon- duur van het pand én de extra huur-
ontbrak, maar de binnenkant was gron- den uitverhuizen naar een wisselwoning.’ inkomsten. De huidige huurders betalen
dig aan vernieuwing toe. Dit soort pan- Elke fase duurt zes tot acht weken, zodat geen cent meer, maar nieuwe huurders
den is kostbaar in onderhoud en levert het Bagijnhof er deze zomer weer strak betalen straks de maximaal redelijke
niet veel op. De gemiddelde huurprijs uitziet. Dan zijn de fundering, kozijnen, huurprijs en die ligt een stuk hoger.’
voor een studentenkamer is driehonderd keukens, schilderwerk, vloeren en ge- Overigens is Dijkstra uitermate tevreden
euro. Dus hebben we een aantal scena- deeltelijk de installaties aangepakt. In over de inzet van Waal. ‘Er staat een be-
rio’s bekeken. Het pand houden of niet? totaal een investering van twee miljoen. hoorlijke druk op de planning. Is er een
Er duurdere appartementen van maken ‘We zitten al in de laatste fase, het ziet er verdieping klaar, dan kunnen de bewo-
of niet? Gaan we renoveren, maar waar allemaal heel netjes uit.’ ners de ene dag terug naar hun oude
laat je de studenten zo lang? Als je je kamer en staat er de volgende dag al-
bedenkt dat er in Delft een chronisch De route lag vast weer een groep klaar voor vertrek naar
tekort aan studentenwoningen is, dan Even terug. Het ontbrak toch aan geld? hun tijdelijke onderkomen. Dit is een
weet je het antwoord zelf ook wel. Uit- ‘Dat klopt’, lacht Dijkstra. ‘Ik heb in de complicerende factor in het proces.
eindelijk besloten we voor groot onder- kelder een drukpers staan…Nee, we ver- Gelukkig geeft Waal de planning door-
houd te gaan. Maar dan in zes fases, dienen deze investering in de toekomst dacht en pragmatisch vorm.’
Het Bagijnhof:
Bagijnhof
Plaats: Delft
Locatie: Bagijnhof
Soort project: groot onderhoud
94 studentenwoningen
weer helemaal bij de tijd
Aanneemsom: € 1.389.000,-
Opdrachtgever: DUWO
Duur: week 33 - 2010
week 29 - 2011
Gerrit Dijkstra, directeur DUWO vestiging Delft
Ooit woonden er nonnen. Maar dat was in de dertiende eeuw. Nu huisvest
DUWO studenten in dit schitterende gebouw in hartje Delft. Dijkstra komt er
net vandaan. ‘De fotograaf viel even stil toen we de toegangspoort doorlie-
pen…’ Maar goed, over de schoonheid van oude gebouwen gaat het gesprek
niet. Het is de bedoeling dat Dijkstra iets vertelt over het groot onderhoud
aan de 94 woningen; ook een project van Waal Onderhoud & Renovatie!
12 13
8. Elbe
Plaats: Maassluis
Locatie: Het Hoge Licht
Soort project: 45 appartementen
Aanneemsom: € 7.128.000,-
Opdrachtgever: ontwikkelingscombinatie
Het Balkon
Architect: Theo Verburg Architecten
Bouwtijd: 06/10 – 01/12
Wonen
Feest 1e paal Furie, in het midden: René de Groot, directeur-bestuurder Maasdelta Groep en Arnold Keijzer, wethouder Gemeente Maassluis.
Langzaamaan ontstaat Het Balkon van Maassluis, een nieuwe woonwijk pal langs de Nieuwe
Waterweg. De helft van de wijk is af. Waal bouwt mee aan De Elbe en De Furie, namen die
met uitzicht Furie
Plaats: Maassluis
Locatie: Santplaet
refereren aan de nog altijd langsvarende schepen. Van de Elbe staat het casco; de Furie heeft Soort project: 85 appartementen
Aanneemsom: € 10.545.566,-
net het eerste paalfeestje achter de rug. Opdrachtgever: ontwikkelingscombinatie
Het Balkon
Waal kreeg de te krijgen.’ Ondervinden de samen- komstige klanten heeft positief gewerkt. Architect: Theo Verburg Architecten
opdracht na een werkingspartners dan geen last van de Klantfocus in deze tijd is cruciaal voor Bouwtijd: 11/10 – 09/12
selectieprocedure. markt die de afgelopen jaren enorm ver- succes.’ In de Elbe zijn bijna alle appar-
Niet voor niets, anderd is? Veel projecten staan stil, maar tementen verkocht. Het verkooptraject
vindt hier wordt doorgebouwd. van de koopappartementen in De Furie is
Sander Verschoor, inmiddels in volle gang en loopt even-
directeur vastgoed Wim de Haas, eens zeer goed. Later in het traject biedt
Maasdelta Groep. directeur Maasdelta Groep vijftig procent van de
‘Vanuit de ontwikkelingscombinatie kie- Projectontwikke- appartementen te huur aan.
zen we bewust voor partners waar we ling Bouwfonds:
vertrouwen in hebben en die hun waarde ‘De veranderingen Goede mix in de stad
bewezen hebben. Met Waal hebben we kun je naar onze Voor Maasdelta Groep sluit de ontwikke-
in Maassluis al eerder projecten gedaan, menig alleen bij- ling van Het Balkon aan bij de grote her-
zoals in de Parkrand.’ benen als de structeringsopgave in andere delen van
partners met wie je samenwerkt begrip de stad. ‘Zo’n nieuwe wijk zorgt voor
Het lijkt geen gemakkelijke opgave om hebben voor elkaars belangen en zich doorstroming en een goede mix in de
op zo’n buitendijkse plek een nieuwe richten op ieders toegevoegde waarde in hele stad. Als wij als corporatie veel her-
wijk te realiseren. ‘Absoluut’, beaamt de samenwerking. Met dit team, be- structureren in de binnenstad, moeten
Verschoor. ‘Samen met Bouwfonds, met staand uit Maasdelta, Bouwfonds Ont- we elders plek creëren!’ Bouwfonds onder-
wie we fifty fifty in de ontwikkelings- wikkeling, gemeente Maassluis en dus steunt deze gedachte. De Haas: ‘En door
combinatie participeren, hebben we een ook Waal, kón het bijna niet mis gaan. zeer marktconform te presteren blijft de
lang traject doorlopen om dit voor elkaar Ook het zeer vroeg betrekken van de toe- doorstroming op gang!’
14 15
9. Karin Schrederhof,
directeur Woonbron Delft
‘Weet je, als directeur volg je elk project meer- en minderwerk bijvoorbeeld. Waal zetten waar nog niemand woont. In 2008
op afstand, maar dit is wat ik nu zie: een zette zich met persoonlijk commitment was het nog een zandvlakte! De kans om
chic project dat goed gebouwd is. Het voor het project in. VISADE eveneens. Na- buiten te wonen woog voor onze doel-
bouwterrein lag er tijdens de uitvoering tuurlijk spelen er ook zakelijke belangen groep kennelijk zwaarder. We boden de
steeds netjes bij… voor mij een teken dat en die moet je goed afhandelen wanneer koopwoningen bovendien tegen een
de bouw goed onder controle is.’ En dat een deelproject niet door gaat. Maar Waal gereduceerde prijs aan, in Koopgarant.’
terwijl het project niet zonder vallen en kon objectief en helder de kosten op tafel Overigens waren niet alle woningen koop-
Delfts Groen:
opstaan tot stand is gekomen. In eerste leggen, en daar konden wij dan weer over woningen. ‘Woonbron bood de helft te
instantie was het de bedoeling vier vel- doorpraten. Waal heeft zijn waarde zeker koop aan en de helft te huur. Onze klan-
den in de Harnaschpolder te ontwikkelen, bewezen: het project is eerder opgele- ten kunnen bij ons namelijk kiezen of ze
Woonbron drie en projectontwikkelaar verd en de weinige opleverpunten per de woning willen kopen of huren: dat
een gedroomde
VISADE één, maar door allerlei tegensla- woning zijn vlekkeloos opgelost.’ noemen wij Te Woon. De doelgroep is ook
gen moest VISADE zich tijdelijk terugtrek- diverser dan ik dacht. Niet alleen jonge
ken. ‘Woonbron Delft besloot vervolgens Laatste kans gezinnen, maar ook ouderen die rustig
oplevering
alvast met de eerste drie velden door te De Harnaschpolder is de enige uitbrei- buiten willen wonen. Mensen die het niet
gaan. Het grappige is dat dit gedoe geen dingslocatie die Delft nog heeft. ‘Het is erg vinden een beetje te pionieren in een
heftige discussies heeft opgeleverd, over best moeilijk een gebied in de markt te gebied dat nog volop in ontwikkeling is…’
Voortvarend is Waal aan de slag gegaan met de duurzame bouw van 144 woningen in Harnaschpolder
de Harnaschpolder, een nieuwe woonwijk van Delft. Buiten en toch vlakbij de stad. Geen veld 10, 11 en 12
Plaats: Delft
winkels, maar wel groen, lommerrijke fietspaden en vooral rust. Dit laatste is waarschijnlijk Locatie: Harnaschpolder veld 10, 11 en 12
Soort project: nieuwbouw van 144 eengezins-
ook de reden dat de woningen heel snel weg waren. ‘Zeker het koopdeel, de verkoop startte woningen met stallinggarages
Aanneemsom: € 25.000.000,-
zaterdag om 10 uur en om 9 uur stonden de mensen buiten in de rij!’ Schrederhof is uiter- Opdrachtgever: Woonbron Delft
Architect: Faro Architecten
mate tevreden over het verloop. Het project is inmiddels helemaal opgeleverd. Bouwtijd: 01/9 - 12/10
16 17
10. Harnaschpolder
veld 9
Plaats: Delft
Locatie: Harnaschpolder veld 9
Soort project: nieuwbouw van 16 eengezins-
woningen en 29 appartementen
Aanneemsom: € 5.450.000,-
Opdrachtgever: VISADE projecten B.V.
Architect: Faro Architecten
Bouwtijd: 10/10 - 9/11
Niet alle kopers staan in de rij voor een dat de wijk veel zichtbaarder was. Een ben we het project in een bouwteam ont-
woning, daar weet Van Sliedregt alles gerichte publiciteitscampagne en een wikkeld, zo werken wij trouwens altijd. Wij
van. ‘De woningmarktcrisis heeft de we- stukje stimuleringssubsidie van het Rijk wilden zo snel en efficiënt mogelijk aan de
reld op z’n kop gezet. In de planfase was gaven het laatste zetje.’ slag. Het concept en de commerciële kant,
er nog geen vuiltje aan de lucht. Maar dat is waar VISADE voor staat, en de tech-
wij wilden de bouw net op het verkeerde Geen verrassingen achteraf nische uitwerking laat ik graag aan Waal
moment starten. We kregen de wonin- Het verschil met het project van Woon- over. Het maakt mij in principe niet uit of
Het Delftse Goed
gen echt niet verkocht. Achteraf eigenlijk bron zit ‘m in de woningtypen. ‘Wij bieden dat in WIM, BIM of Lean is, als het ons ach-
wel logisch. Samen met Woonbron be- ook appartementen aan en bedienen daar- teraf maar geen verrassingen oplevert…’
hoorden we tot de eerste ontwikkelaars mee een specifieke doelgroep. Senioren
van dit gebied. De Harnaschpolder was die uit de kinderen zijn en hun eengezins- VISADE is met een volgend deelplan in de
nog één grote zandvlakte… de locatie woning willen verruilen voor een kleinere Harnaschpolder bezig: Delft à la Carte,
was onvindbaar.’ Gelukkig is het tij ge- woning buiten. En een enkele starter.’ Is waarbij kopers alleen de kavel en basis-
de aanhouder wint
keerd en loopt de verkoop nu redelijk dat het enige verschil? ‘Nou… wij hebben vorm kiezen en de woning verder zelf
goed. ‘En daarvoor hoefden we niets te het mooiste plan’, grapt Van Sliedregt. mogen ontwerpen. ‘Het is toch prachtig
veranderen aan de oorspronkelijke plan- ‘Complimenten aan Coen Kampstra van wonen hier. De Harnaschpolder is een
nen en kwaliteit. Het hielp natuurlijk wel Faro architecten. En aan Waal, die de boel kleinschalige nieuwbouwwijk, in niets te
dat er inmiddels mensen woonden en voortreffelijk heeft begeleid. Samen heb- vergelijken met die massale VINEX-locaties.’
Frans van Sliedregt, Frans van Sliedregt is blij, heel blij. Uiteindelijk is ‘zijn’ veld toch
directeur VISADE van de grond gekomen, bijna twee jaar later dan gepland. Een
kwestie van volhouden.
De buren van Het Delftse Goed
18 19
11. De Polder in Nesselande:
met Waal komt meer van de grond
project was. Toch waren ze in het begin verlopen. ‘In verticale bouw kom je alle goed mogelijk.’ ‘Jongens, vergeet de
Opgeven is nooit een optie voor Waal. Doorzetten en oplossingen bedenken passen meer wat sceptisch of ze het gingen halen. ‘Ja disciplines eerder tegen.’ Dat gaf ruimte samenwerking niet!’ Uitvoerder Cor de
zeg, in tien weken bouwen! En thuis ge- om tussentijds te corrigeren. Aarnoud: Winter benadrukt dat ze De Polder samen
in de bedrijfsfilosofie. Dus toen het kleinschalige, intieme nieuwbouwproject De Polder in loofde niemand dat je een goed product ‘Er stonden bijvoorbeeld trappen van met de partners hebben gerealiseerd.
neerzette’. Werkvoorbereider Aarnoud onbewerkt hout voorgeschreven. Deze ‘Samenwerking is voor mij de sleutel tot
Nesselande stagneerde, gooide Waal het roer om. Krijger lacht als hij eraan terugdenkt. Hij bleken erg gevoelig voor vocht. In de succes. Een project als dit realiseer je
is juist van mening dat de kwaliteit van eerste tien woningen hebben we de door vooraf samen een planning te
De verkoop van de 45 eengezinswonin- markt, ditmaal met positief resultaat. deze woningen gelijk of beter is dan van trappen nog zelf geschilderd. Voor de maken waar alle partners zich aan confor-
gen aan de oostkant van Rotterdam ver- Binnen drie maanden waren praktisch traditioneel gebouwde woningen. Project- andere woningen is de bestelling aan- meren. En tijdens de bouw elke ochtend
liep stroef, ondanks de unieke ligging alle woningen verkocht. In september leider Arian Kleijn beaamt wat zijn col- gepast. Bij traditioneel bouwen hadden een startoverleg te houden met de voor-
aan de Zevenhuizerplas en de polder. Na startte de bouw en tien weken later lega zegt. ‘Wat we hier gepresteerd we mooi met negentig onbewerkte mannen. Hierin namen we de vorige dag
een heronderhandeling met Ontwikke- werden de eerste woningen opgeleverd. hebben, is vrij uniek. Met elkaar hebben trappen in de maag gezeten…’ Arian door en bespraken we waar we elkaar die
lingsbedrijf Rotterdam over de grond- Een record! we toch maar mooi bewezen dat in tien vertelt dat er ook nog aan de kozijn- dag nodig hadden om goed en efficiënt
prijs kon Waal de vrij op naamprijzen weken een huis bouwen haalbaar is.’ detaillering gesleuteld is. ‘Op papier lijkt verder te komen.’ Cor kreeg dan ook
aanzienlijk verlagen: zowel Waal, als de Een unieke prestatie een detail goed te zijn, maar in de prak- weinig vragen. ‘Je zag dat onze partners
gemeente en het rijk deden een bijdrage. De ‘gezichten’ achter de bouw blikken Het totale project werd opgedeeld in tijk pakt ‘t soms anders uit. Doordat we samen gingen afstemmen en naar oplos-
Vervolgens zette Waal Ontwikkeling het graag nog even terug. Ze zijn het met negen ‘hapklare brokken’ van vijf wonin- ook de voorbereiding opgedeeld had- singen zochten. Ideaal!’
project in maart 2010 opnieuw in de elkaar eens dat De Polder een mooi gen. Hierdoor kon de bouw verticaal den was tijdige bijsturing cq aanpassing
20 21
12. Johan Suselbeek Dirk de Leeuw
van Timmerfabriek Suselbeek: van Kievit Warmte:
‘Wij produceren houten kozijnen op maat. Onze klanten weten dat ‘Lean is de toekomst. Wie nog niet zo werkt, is een dief van zijn
In de zomer
we kwaliteit bieden en onze afspraken nakomen. Ook als de bouw eigen portemonnee. Wat kies je liever: een bouwproject dat
in strak tempo wordt uitgevoerd, zoals bij De Polder het geval was. jaren lang doorsukkelt of achter elkaar doorgaan en veel minder
Waal had de doorlooptijd enorm ingekort. Meestal komen aan- uren maken? Ik weet wel wat ik liever heb... Natuurlijk, ik moest
op papier
nemers dan met een planning waarbij je vooraf al twijfelt over de bovenop de planning zitten en de complete W-installaties op
haalbaarheid. En stiekem hoopte ik op een beetje speling. Het was afroep klaar hebben staan. Dat betekent snel schakelen en
dus even schakelen toen de uitvoerder de kozijnen stipt op tijd vooruitdenken. Ik heb scherp in de gaten gehouden hoe de
‘afriep’. Dat we de planning haalden is uniek. Dat kon alleen omdat bouw vorderde. En de huizen stonden echt razendsnel, ik wist
de leveranciers in een keten op elkaar aansloten en de bouw goed
was voorbereid. Zo zou ik al mijn opdrachten wel willen doen. Deze
manier van bouwen past heel erg in onze eigen bedrijfsfilosofie.
niet wat ik meemaakte! Voor ons was het de eerste kennis-
making met Lean bouwen, maar zeker niet de laatste. Sterker
nog, het volgende project met Waal staat alweer gepland,
gekocht,
na de kerst
We hebben dezelfde doelen voor ogen als Waal.’ ditmaal in Rotterdam Hoogvliet.’
verhuisd
De telefoon gaat over. Neemt ie op, of kwam ik als kind al, maar nu is het strand klusser. Bovendien was er niet veel te
niet? Het enige minpuntje van wonen in veel mooier aangekleed. Het is gezellig doen. We hebben snel de muren gesausd
de polder is namelijk het bereik. Of liever, om daar zoals vandaag even wat te eten en de vloer gelegd…op 1 februari zijn
het gebrek eraan. Kwestie van te weinig op de Boulevard. Onze ruime eengezins- we verhuisd. Blij toe, we hadden het wel
zendmasten. Gelukkig zit Xavier den Held woning was het wachten meer dan gezien in ons huurflatje in het Lage Land.
er niet mee. Bovendien zit hij met vrien- waard.’ Wachten? De huizen zijn toch in Veel te klein. Groter wonen was juist een
din Leonie in de auto, op weg naar een tien weken gebouwd? ‘Ja, maar wij be- van de redenen om naar Nesselande te
restaurant. ‘Afsluiting van het weekend. hoorden tot de vroege kopers. Even waren verhuizen. Eerst hadden we interesse in
We hebben vandaag lekker van de dag we bang dat De Polder helemaal niet een ander project, maar op de fiets trok-
genoten, met dit mooie weer hebben door zou gaan. Maar gelukkig blies Waal ken projectborden van dit project onze
we zelfs nog een stukje gefietst.’ Xavier het project in maart 2010 weer nieuw leven aandacht. De Polder was veel kleinscha-
klinkt enthousiast… ‘Ja, want het is hier in. En vanaf dat moment ging het snel. In liger van opzet, dus op de open dag
heerlijk wonen. Je hebt hier alles. Plus september zijn ze echt gaan bouwen en besloten we ervoor te gaan!’
Cees Schiebaan Kees Smulders heel veel rust en ruimte, en natuurlijk
het strandje bij de Zevenhuizerplas. Daar
op 10 januari kregen we de sleutel.’ Nog
veel geklust zeker? ‘Nou…ik ben niet zo’n Lekker enthousiast
van Spaansen Bouwsystemen: van Arpa: Tien weken bouwtijd, schrok dat niet af?
‘Tegen dit soort projecten zeg ik direct ja. In korte tijd bouwen ‘Arpa begeleidt Waal in verschillende ‘Lean’ projecten. Voor dit ‘Nou, in mijn omgeving vertelde ieder-
om verspilling tegen te gaan is het ei van Columbus; ik merk dat project hebben we een aantal bijeenkomsten verzorgd. Eerst volg- een me dat ’t niet ging lukken. Maar Cor
het onder de jongere generatie bouwers steeds meer navolging de het ‘Polderteam’ van Waal onze vierdaagse Leantraining. Daar- de Winter verzekerde me van wel en uit-
krijgt. Bij De Polder stonden het proces en de collectieve na zijn we met dit team verder aan de slag gegaan. Hoe wilden ze eindelijk kreeg hij gelijk. En de korte
gedachte als een huis. Tijdens de bouw was nagenoeg geen de bouw aanpakken? Horizontaal of verticaal? In welk tempo en bouwtijd is ook niet ten koste van de
ruimte voor fouten; daar was gewoon geen tijd voor. Gelukkig met welke routing kon het optimale resultaat behaald worden? kwaliteit gegaan. Tijdens de oplevering
is er weinig echt fout gegaan. De planning was goed sluitend. Iedereen zat daarbij, van de uitvoerder tot de werkvoorbereider. hadden we maar heel weinig punten,
Dat kon omdat alle onderaannemers en leveranciers vooraf zijn In de vervolgsessie haalden we ook de bouwpartners erbij. We waarvan ze de meeste ter plekke konden
gaan praten over de projectplanning en de onderlinge afstem- legden uit wat Waal met Lean bouwen bedoelde en wat dat voor oplossen. Een scheurtje in een tegel,
ming. Als je die afspraken helder hebt, kun je ook heel snel de planning betekende, en de projectleider en de architect deel- een likje verf, dat soort dingen.’ Xavier is
schakelen en leveren. Wij wisten precies wanneer wij de trailers den hun visie op plan en bouwwijze. In de derde sessie mochten zelfs zó enthousiast over de manier
met vloeren en wanden uit Harlingen konden voorrijden voor alle partijen hun werkzaamheden zelf inplannen. We sloten af met waarop Waal Lean toepast dat hij Cor de
de complete ruwbouw casco’s...’ enkele bijeenkomsten op de bouw om de planning met behulp Winter heeft uitgenodigd om er bij zijn
van de Lean-principes ook waar te maken.’ Arpa haalt veel inspira- bedrijf iets over te vertellen. ‘Ik ben
tie uit de principes van het Lean concept. ‘De oprichters van Arpa projectmanager bij interieurbouwer
kwamen enkele jaren geleden in aanraking met Lean en zagen dat DKB, en wij passen de Lean principes
het concept eigenlijk overal werd toegepast, maar niet in de bouw. zelf ook al enkele jaren toe. Het is leuk
Daarop zijn we ongeveer vier jaar geleden met deze trainingen om ervaringen uit te wisselen. De vol-
begonnen… Bij Waal is iedereen in de Lean gedachte getraind. gende keer gaan wij bij Waal langs…’
22 23
