2. GURE ESKUALDEA
Txorierri eskualdea Bizkaiko erdialdean kokatuta dago.20.000 biztanle
inguru eta sei udalerri ditu:
Larrabetzu,Lezama,Zamudio,Derio,Sondika,Loiu.
Eskualde honen mugakideak honako hauek dira:
Uribe Kosta, Mungialdea, Busturialdea, Durangaldea eta Hego Uribe.
3. TXORIERRIKO KLIMA ETA PAISAIA
Txorierrin udak ez dira oso beroak eta neguak ez dira oso
hotzak. Euria ugari izaten da. Klima ozeanikoa dugu.
Txorierri mendi txikiz inguratutako haran bat da. Mendirik
altuena Bizkargi da (556m.)
Asua ibaiak Txorierri zeharkatzen du. Lezaman jaio eta
Erandion Bilboko itsasadarrean bukatzen da.
4. LARRABETZU
Larrabetzu Bizkaiko erdialdean kokatuta dago .Txorierriko bailararen
barruan. 2.000 biztanle inguru ditu eta azaleran 21,5m2 .Larrabetzuk
euskaldunen portzentajerik altuena dauka eskualdean , %74,44.
Mugakide hauek ditu: Gamiz Fika eta Morga iparraldean, Zornotza ekialdean ,
Galdakao hegoaldean , eta Lezama mendebaldean .
5. ERAIKINAK
SAN EMETERI ETA SAN ZELEDONIO ELIZA:
Goikolexea auzoan kokatuta dagoen eliza da , XVIII. mendekoa;
haren erretaula ikusgarria da , Bizkaia lurralde historikoko
ederrenetakoa.
ANDRA MARI ELIZA
XV. mendean eraikitako antzinako elizako hondarren gainean
zutabeetatik berreraikita. Eliza berria 1777an eraikitzen hasi zen.
OLOSTE JAUREGIA:
Goikola auzoan kokatuta dago.
Jauregi hau XVII. Mendean eraikitzen hasi zen.
IKAZA JAUREGIA
Herriko plazan dauden eraikinek multzo arkitektoniko ikusgarria
osatzen dute; horien artean, Ikaza jauregia , XV. mendeko eraikina.
ANGULERI JAUREGIA
Eraikin kubikoa da eta baserrien zein jauregien ezaugarriak batzen ditu.
6. KIROLA ETA NATURA
Kirola egiteko frontoia , Uritarra futbol zelaia, futbito zelaia , igerilekua eta
kiroldegia daude.
Larrabetzutik pasatzen den erreka Aretxazabalgane da eta inguruko mendirik
altuenak Bizkargi (556m), Gaztelumendi (332m), eta Urkulu (370m) dira.
Santiagorako bidea, kostaldetik doana, Larrabetzutik igarotzen da.
Xacobeo bidean egoteak eragin zuen Larrabetzuren sorrera.
Bere antzinako hiriko egitura oraindik bereizten da.
7. LARRABETZUKO PERTSONA OSPETSUAK
Jesus Loroño (txirrindularia)
Benigno Aspuru (txirrindularia)
Mikel Artetxe (txirrindularia)
Toti Martinez de Lezea (idazlea)
Gotzon Barandiaran (idazlea)
Etxahun Lekue (bertsolaria)
LARRABETZUKO JAIAK
Maiatzak 15: San Isidro (Zaindari jaia)
Ekainak 13 : San Antonio Goikolexea auzoan.
Abuztuak 15: Andra Mari jaiak Larrabetzun.
Abuztuak 24: San Bartolome Loroño auzoan.
Abuztuak 31: San Emeteri eta San Zeledonio Goikolexea auzoan.
Irailak 29: Mikel Deuna Eleizeta auzoan.
8. LEZAMA
Lezama Txorierri eskualdean kokatuta dago.2.000 biztanle inguru ditu.
ERAIKINAK:
Lezamak eraikin asko ditu, adibidez: Andra Mari eliza XVI. mendekoa,
Lezamako Dorretxea XVI. mendean eraikia , Lezamako udala, Goitizuri
baserria, Olazarra baserria, Isukitza baserria ,txoko bat ere badago
lehen eskolak izan zena eta frontoi bat.
NATURA ETA KIROLAK :
Lezamako herria laua da, baina mendiz inguratuta dago. Garaiena Urrusti
izenekoa da (349m.) Asua ibaia Lezamako lurretan jaiotzen da, eta
harana urez hornitzen duten hainbat adar daude bertan.
Udan, Lezamako mugetatik lasterketa bat egiten da. Bizikleta martxa
asko egiten dira. Herria ezaguna da Bilbo Athletic Club futbol taldeak
kirol instalazioak udalerrian dituelako .Athletic - eko neska-mutilek han
entrenatzen dute. Umeek, frontoian, eskupilotara eta palara jolasten
dute.
9. PERTSONA FAMATUAK:
MIKEL ZARATE idazlea Lezamako Lejarrene baserrian jaio zen . Gazte
alaia, kontalari primerakoa eta pilotari ona. Nobela bat idatzi zuen
“Haurgintza muinetan” (1972an Txomin Agirre Sariaren irabazlea) eta
“Ipuin antzeko alegia mingotsak” . Poesiak ere idatzi zituen.
Mikel Zaratek kezka handia zuen euskararekin, eta batez ere, bizkaiera eta
gainerako euskalkiekin. Kexu zen euskara batuaren “artifizialkeriaz eta
herri - euskeren amiltzeaz”. “Inongo ez den hizkuntza artifiziala” ez zuen
gogoko “Etxe barri bat egiten dihardugu, baina zaharrean bizi gara
oraindino. Ez daigun, bada, etxe zaharra, apurtu, berria eta hobea egin
baiño lehen, bestelan, etxe barik gelditu geintekez”. Idatzi zuen Zaratek .
JAIAK ETA ERROMERIAK:
Irailaren 2an San Antolinak.
Irailaren 8an Andra Mariek.
Irailaren 11an Kurtzeko jaiak.
10.
11. ZAMUDIO
Zamudio Txorierri Eskualdeko hirugarren populatuena Derioren eta Sondikaren ondoren.
Zamudio Txorierriko herri txiki bat da. Zamudio mendiz inguratuta dago. Mugakide hauek ditu:
Iparraldean Mungia eta Gamiz-Fikako lurrak ditu , ekialdean Lezamako lurrak, hegoaldean
Galdakao, Etxebarri eta Bilboko lurrak eta mendebaldean Derio eta Loiukoak.
ERAIKINAK
KALTSOKOERROTA ARZUBIA:
XVII . Mendean eraiki zen errota , Arzubia izenarekin ezaguna zen . Keretxo Errekako ura
erabiltzen zen errota mugitzeko.
ZAMUDIO DORREA:
XV. mende ingurukoa . Etxebizitza eta defentsarako dorre honek
beste erabilera batzuk ere izan ditu: Bizilekuak, eskola eta kultur etxea.
12. LARRAGOITI JAUREGIA:
XVIII. mendean jauregi hau eraiki zuten.
XX. mendean 60.hamarkadan,jauregi honen armarria ,
Madrilera eraman nahi izan zuten,
baina zamudiotarrek galarazi zuten.
SAN MARTIN ELIZA:
Goi Erdi Aroan eraiki zuten (93. urtean) XVII. mendean berreraiki zen
NATURA ETA KIROLA
Naturaz gozatzeko mendi ibilbide ugari daude. Kirola egiteko “Zamudio – Zamudio” Klasika
ziklista dago uztailean. Parke teknologikoan kiroldegia dago
13. FESTAK:
Pazko Jaiak: Maiatza - ekaina bitartean
San Tomas: Ekainean
Santimami :Abuztuaren 17an
San Bartolome: Abuztuaren 24an
Sandoni: Irailaren 2an
San Migel: Iraiaren 29an
San Martin: Herriko jai nagusiak , Azaroaren 11an
KULTURA
Zamudioko Kamara Korala 1987.urtean sortu zen
bere zuzendaria den Iratxe Gezuragari esker.
Pueri Cantoresek antolatutako nazional
eta nazioarteko ekitaldi batzuetan parte hartu dute.
Bartzelona, Salzburgo, Lyon, Friburgo eta Colonia hiriburuetan abestuz.
Koral honetan 12 neska gaztek hartzen dute parte eta euren zuzendaria Iratxe Gezuraga Bilbao da.
14. DERIO
Derio Txorierri eskualdeko herririk handiena da.
2.012ko erroldaren arabera,5.627biztanle bizi dira Derion,eta hurrengo urteetan
nabarmen haziko dela iragarri da.
Asua ibaiak eta Untza menditik jaisten den Untza errekak zeharkatzen dute. Haren
koordenatu geografikoak hauek dira : latitudea 43º18`,28´´ eta longitudea 0º 49’ 05´´.
Bilboko erdigunetik 8 kilometrotara dago. Azalean 10,7 km2 inguru ditu .Hirigune
modernoa du. Bertan finkatu diren enpresengatik hazi da, Txorierriko gunerik
populatuena bihurtu arte.
15. KIROLAZ ETA NATURAZ GOZATZEKO: Futbol zelaia, Kiroldegia, Tenis kluba, Paddel kluba, Deyan
kluba. Uribe parkea, Errekalde parkea.
BERTAKO PRODUKTUAK: Babarrunak, Azak, Azaloreak, Nekazariko gauzak …
ERAIKINAK: San Cristobal eliza, San Isidro eliza eta San Esteban baseliza,hilerria eta seminarioa.
JATEKO ETA LO EGITEKO: Laia hotela, Holiday eta Sercotel, Zirikada jatetxea eta Aldekone
jatetxea.
JAIAK: Maiatzaren 15ean, herriko plazan, Isidro Deuna.
Uztailaren 25 ean ,Zeroetze plazan, Santiago Deuna
Uztailaren 26an ,Aldekone auzoan ,Santa Ana
Uztailaren 31an,,Aldekone auzoan, San Inazio
Abuztuaren 3an ,San Esteban auzoan, San Esteban
Abuztuaren 17an, San Mames auzoan, Santi Mami
Irailaren 29an, Mikel Deuna plazan, Mikel deuna.
16. SONDIKA
Txorierriko eskualdearen bigarren populatuena , Derioren ondoren.
Hainbat urtez udalerrian egon da Bilboko aireportuko terminala, 1997 an hau Loiura aldatu arte.
ERAIKINAK:
San Joan Bataiatzailearen eliza ,San Roke, San Martin eta Gurutze Santuaren baselizak.
Torretxu baserria , Artxandako haize-errota, Bekeiko jauregia eta Olako jauregia .
UDAL INZTALAZIOAK:
Larrabarrena Kirol Gunea, Goronda Beko Kiroldegia, Goronda Gane Ikastetxea , Ola-BBK zentroa,Real
Aero club, Artebe Kiroldegia, Basozabal Futbol Zelaia eta Iberdrola Kirol Gunea .
OSASUNA:
Osasun zentroa, Txorierri Hortz Zentroa, Sondika hortz klinika, Urel Psicologia eta Ibarrondo
Fisioterapia- Errehabilitazioa.
KULTURA:
Sondikako Kultur etxea, Ludoteka I , Ludoteka II eta Udal Liburutegia.
17. EUSKARA
Txorierriko euskara zerbitzua eta Txorierriko udal euskaltegia .
JUZTIZIAREN EPAITEGIAK:
Bake epaitegia.
GAZTERIA:
Txorierriko gazte informazio bulegoa eta Gaztetxea.
Gurutze Santuaren baseliza San Joan Bataitzailearen eliza Artxandako haize-errota
18. FESTAK ETA ERROMERIAK:
Ekainak 24: Jon Deuna
Abuztuak 16: San Roke
Irailak 14: Santa Gurutzeko
Azaroak 11: Martin Deuna
JATEKO ETA LO EGITEKO:
Anton jatetxea,Olako kasinoak, Izarra jatetxea …
Lo egiteko hotel Tryp Sondika.
PERTSONA FAMATUAK:
Polixene Trabudua: Maistra, euskarako irakaslea eta
mitinlaria .
19. LOIU
Txorierriko eskualdean dagoen udalerria da. Bilbotik 1983an banandu zen.
Bilboko aireportua bertan kokatuta dago.
Hauek dira Loiuko herriak dituen mugakideak: Mendebaldean Erandio, Ekialdean
Derio,Iparraldean Laukiz eta Gatika eta hegoaldean Sondika.
20. ERAIKINAK:
Hauek dira Loiun dauden eraikinak:
- San Pedro eliza
- San Miguel baseliza
- San Esteban baseliza
- Larraburu jauregia
-Goiengo errota
-Txitorreta errota
-Errotatxuko errota
.-Ikastolak (Ayalde , Lauro,Munabe , Urdaneta) Ludoteka
eta Liburutegia
KIROLA ETA NATURA:
Kirola egiteko eta naturaz gozatzeko tokiak:
- Larrondo udal frontoia
- Futbol zelaia
- Tenis pista
- Paddeleko pista
- Asua ibaia
21. GARRAIO BIDEAK:
Hauek dira Loiutik beste herrialde batera joateko aukerak:
- Bizkaibus
- Euskotren
- Hegazkina
FESTAK:
Hauek dira festekin parranda egiteko aukerak:
-San Pedro, Ekainak 29
- Santa Luzia, abenduak 13
- Gastronomia eta eskulangintza azoka urrian
