Klima dhe ndertesa - Koncepte bazë

Impiante termoteknike/Leksione të Ngrohjes www.dualibra.com

KAPITULLI -I-

KLIMA DHE NDËRTESA

1.1 Koncepti bazë

"Moti" është një bashkësi kushtesh atmosferike, që mbizotërojnë në një vënd dhe
në kohë të caktuar.
"Klima" është përgjithësimi në kohë i kushteve të motit të evidentuara në një
vënd të caktuar gjeografik. Në nivel botëror ekzistojnë klima të ndryshme, të cilat
krijohen si rezultat i inputeve të ndryshme të nxehtësisë diellore dhe emetimit
uniform të nxehtësisë nga toka. Lëvizja e masave të ajrit dhe e reve lagështirë
mbajtëse drejtohet nga ndryshimi i temperaturave dhe influencohet shume nga
forca Carolis.

1.2 Klasifikimi i klimës

Figure 1.1 Harta klimaterike e botës

Egzistojnë sisteme të ndryshme për klasifikimin e klimës, të cilat përdoren për
qëllime të ndryshme. Zonat klimaterike të tilla si: tropikale, e thatë, e butë dhe e
ftohtë përdoren zakonisht për të evidentuar apo përfaqësuar kushtet klimaterike.
Për qëllimet e projektimit të ndërtesave përdoret rendom një sistem i thjeshtë, i
cili bazohet në natyrën e problemeve termike të një vendi të veçantë.
 Klimë e ftohtë, ku problemi kryesor është mungesa e nxehtësisë, ose
humbja ekstreme e nxehtësisë gjatë gjithë vitit apo gjatë pjesës më të
madhe të tij.
1


 Klimë e butë, ku ekziston një ndryshim sezonal i nxehtësisë duke kaluar
nga stina me pak e nxehtë tek stina e nxehtë, por në asnjeren prej tyre, nuk
paraqiten raste të mungesës apo mbinxehtësisë ekstreme.
 Klimë e nxehtë dhe e thatë (arid), ku problemi kryesor është
mbinxehtësia, apo nxehtësia e lartë, ajri është i thatë, kështu mekanizmi i
ftohjes me avullim (latente) i trupit nuk është i kufizuar.
 Klimë e ngrohtë dhe e lagësht (tropikale), ku nxehtësia nuk është aq e
lartë sa në zonën klimaterike të nxehtë dhe të thatë, por është e renduar
nga lagështira relativisht e lartë, e cila kufizon potencialin e këmbimit të
nxehtësisë me avullim (latent). Në këtë rast, ndryshimi i temperaturave
gjatë ditës është i vogël.
Klima e përgjithshme e tokës (makroklima) është e lidhur dhe ndikohet nga
topografia, flora dhe natyra e mjedisit në shkallë rajonale (mezoklima) ose në
nivel lokal (mikroklima).

Figure 1.2 Variacioni i lagështisë , rreshjeve sipas klimave

1.3 Rëndësia e projektimit klimaterik

Klima ka një rol të rëndesishëm në mbarëvajtjen dhe konsumin energjitik të
ndërtesës. Proçesi i indentifikimit, kuptimit, kontrollit të influencave klimatike, të
anëve të ndryshme të ndërtesës është ndoshta pjesa më kritike e projektimit të
ndërtesës. Objektivat kryesore të projektimit klimaterik përfshijnë:
 Reduktimin e kostos së energjisë të një ndërtese.
 Përdorimin e energjisë natyrale në vend të asaj mekanike.
2


 Sigurimin e një mjedisi konfort dhe të shëndetshëm për njerëzit.

TË DHENA KLIMATERIKE

2.1 Elementet klimaterik

Elementet më kryesorë klimaterik, që maten nga stacionet meteorologjike janë:
 Temperatura
 Lagështia
 Lëvizja e ajrit.
 Rreshjet
 Vranësirat
 Ditët me diell (graditet).
 Rrezatimi diellor.
Nga terësia e këtyre elementeve, katër janë variablat që ndikojnë në mënyre
direkte në konfortin termik, përkatësisht temperatura, lageshtia, rrezatimi diellor
dhe levizja e ajrit. Këto variabla përbëjnë përberësit më të rëndësishëm të klimës,
që duhet të merren parasysh në projektimin e ndërtesës. Tab. 1-1

Tabela 1-1 Elementët klimatik më të përdorshëm për projektimin e ndërtesës
Temperatura: - mesataria mujore e maximumeve ditore (° C)
- mesataria mujore e minimumeve ditore (° C)
- Shmangia standarde e shpërndarjes
Lagështia: - relative në oret e para të mengjezit (në %)
- relative në oret e para të mbasdites (në %)
Rrezatimi diellor: - mesataria ditore mujore(në MJ/m2 ose Wh/m2)
Era: - shpejtësia (m/s) dhe drejtimi e erës

2.2 Të dhënat klimaterike

Burimet e të dhënave klimaterike mund të jenë të ndryshme. Stacionet
meteorologjike publikojnë të dhëna, në formë tabelash dhe apo grakikesh, të cilat
mund të përdoren për projektimin e klimaterik të ndërtesës. Manualet dhe
standarded, përbëjnë një burim tjetër të dhënash klimaterike. Ato përmbajnë të
dhëna të përgjithshme klimaterike për projektimin e ndërtesës, psh manuali i
kushteve projektuese të jashtme, ofron një informacion të përmbledhur mbi
kushtet klimaterike të çdo shteti. Ky informacion është rezultat i analizës

3


statistikore te të dhënave klimaterike, të shtrira për një periudhe të gjatë kohe (të
themi 30 vjeçare).
Në projektet arkitekturore, për efekte të analizes klimaterike, është e
domosdoshme të paraqiten grafike dhe tabela klimaterike, të kuptueshme dhe
lehtësisht të krahasueshme. Të dhëna të detajuara kërkohen vetëm në raste të
veçanta, kur aplikohen programe të stimulimit të energjisë dhe nxehtësisë (të
dhënat që kërkohen në ketë rast, mund të jenë të dhëna për çdo orë të ditës për një
vit ose shume vite).Cilësia dhe sasia e të dhënave të grumbulluara, për projektimin
klimaterik të ndërtesës varet nga koha dhe burimet e vena në dispozicion

2.3 Faktorët që ndikojnë në projektimin klimaterik.

Mikro-klima lokale dhe faktoret e brendshëm kanë një ndikim të drejtpërdrejtë
në kushtet mjedisore të ndërtesës. Faktoret me të rendësishëm, që duhet të merren
në konsideratë gjatë analizës klimaterike të ndërtesës janë:
 Topografia – lartësia mbi nivelin e detit, kodrat, livadhet, kushtet e
sipërfaqës së tokës, etj.
 Flora – gjatësia, përqendrimi i bimësisë, forma, përberja, vendi, rajonet
më të zhvilluara.
 Forma e ndërtesës – ndërtesat e afërta, kushtet e sipërfaqes.
Faktorët më të rëndësishëm për studimin e projektimit termik përfshijnë:
nxehtësinë diellore, transmetimin e nxehtësisë dhe ventilimin. Variablat e
projektimit të shprehur në gjuhë arkitekturale duhet të përfshijnë:
 Formën – raporti sipërfaqe-volum; drejtimi; lartësia e ndërtesës.
 Materialet e Ndërtesës - materialet dhe konstruksioni; mbushja termike;
cilësia e sipërfaqes; kontrolli i errësires dhe i dritës.
 Dritaret - madhësia, pozicioni dhe drejtimi i dritareve; lloji i xhamit;
paraqitja e elementeve të brendshëm dhe të jashtëm.
 Ventilimi - ajri; ajri i jashtëm; ventilimi i kryqëzuar dhe ventilimi natyror.

Analiza klimaterike

3.1 Përdorimi i të dhënave klimaterike

Situata projektuese të ndryshme kërkojnë të dhëna të ndryshme, për tu marrë
në studim. Analiza klimaterike e bërë në fazën fillestare të projektimit mund të
përdoret për:
 përcaktimin e strategjisë së projektimit;

4


 kontrollin e problemeve të kondensimit në disa raste;
 optimizimin e izolimit;
Kalkulimi i energjisë së nevojshme qoftë në mënyrë të përgjithshme, në fazën e
parë, qoftë e detajuar, në fazat e mëvonshme të projektimit, kërkon disponimin e
të dhënave klimaterike për:
 llogaritjen e kërkesave për ftohje dhe ngrohje
 projektimin e sistemive të ngrohjes, ventilimit dhe të ajrit të
kondicionuar(HVAC)
 vlerësimin energjitik të ndërtesave

3.2 Analiza e Erës
3.2 .1 Drejtimi i erës
Erërat e deshirueshme apo të padeshirueshme, në çdo zonë klimatike, varen në
një shkallë të madhe nga kushtet. Erërat, me një shpejtësi të ulet (puhize) në zonat
klimaterike (tropicale dhe aride) rezultojnë të dobishme ndërsa erërat me shpejtësi
të lartë janë të padeshirueshme dhe si të tilla ato, duhet të parandalohen. Vetëm në
një periudhë të caktuar të vitit (pranvere dhe vjeshtë) komforti arrihet në mënyrë
natyrore, pa qenë nevoja e pranisë së ererave.

3.2 .2 Ventilimi i kryqëzuar
Ventilimi i kryqëzuar është shumë më i rëndësishëm në zonat tropikale se sa në
zonat me klimë të thatë. Teorikisht, lejimi apo bllokimi i futjes së ererave në
ndërtesë varet nga kushtet klimaterike lokale. Në përgjithësi, për zonat tropikale;
ventilimi është i nevojshëm, për zonat e aride; edhe pse kërkohet ventilim, kujdes
duhet ti kushtohet bllokimit të ererave me shpejtësi të lartë, për zonat e buta;
kërkohen të dyja ventilimi i kryqëzuar dhe mbrojtja (respektivisht në verë dhe
dimër). Në vendet në zonat e ftohta klimaterike, ndërtesat duhet të mbrohen nga i
ftohti, erërat me shpejtësi të lartë, e megjithatë edhe këtu kërkohet ventilimi i
kryqëzuar

3.3 Lagështira, Rreshjet dhe Ndryshimet Sezonale

Lagështia relative mesatare vjetore
Kurba në të djathtë përfaqëson lagështirën relative mesatare vjetore në të katër
zonat klimaterike. Në zonën aride, niveli i ulet i lagështisë mund të favorizojë
ftohjen me avullim. Ndërsa në zonën tropikale, niveli i lartë i lageshtirës,
shkakton diskonfort.

5


Figure 1.3

Rreshjet mesatare vjetore
Kurba e mesit përfaqëson rreshjet mesatare vjetore në katër zonat klimaterike.
Niveli i rreshjeve, siç mund të shihet ka një ndikim të drejtëpërdrejtë në nivelin e
lagështirës.

Devijimi sezonal vjetor
Distanca e vijës diagonale nga vija vertikale përfaqëson devijimin sezonal
vjetor, në katër zonat klimaterike. Devijim më të lartë sezonal, kanë zonat e ftohta
dhe të buta. Zonat me devijim sezonal më të ulet kanë një klimë pak a shume
kostante gjatë vitit.

4 Klima Urbane

Zonat urbane kanë kushte klimaterike të veçanta, shpesh një temperaturë më të
lartë se rrethinat, erëra të dobëta, dhe ditë me diell që variojnë nga niveli i ndotjes,
densiteti urban, drejtimi i rrugëve dhe përqendrimi i ndërtimeve.

4.1 Mikroklima Urbane

Mikroklima urbane është komplekse si pasojë e futjes në loje të një numri të
ndryshëm faktorësh. Rrezatimi diellor, temperatura dhe kushtet e erës mund të
6


ndryshojnë duke patur parasysh topografinë dhe mjedisin përreth. Gjithashtu, një
rol të rëndësishëm luan dendësia e popullsisë, zhurma dhe impakti i shkaktuar
nga ndotja atmosferike. Në dimër, mikroklima urbane është më e butë se ajo e
zonave rurale. Ajo karakterizohen nga temperatura më të larta, dhe në zonat pa
ndërtesa të larta, nga erëra të lehta. Gjatë ditës, rrugët e gjëra, sheshet dhe zonat e
pa gjelbëruara, janë zonat më të nxehta të qytetit. Gjatë natës, rrugët e ngushta
kanë temperature më të lartë, se pjesa e mbetur e qytetit. Në dimër, sipërfaqet e
gjelbëruara janë të dobishme për mjedisin, veçanërish gjatë mbasditeve të vona,
kur ndërtesat e larta janë shume të ngrohta nga brënda.
Erërat lokale të forta mund ta ndryshojnë temperaturat e përshkruara më sipër.
Zakonisht, erërat në qytete janë të moderuara, si pasojë e pengesave që ato hasin.
Sidoqoftë disa konfigurime të tilla si: rrugët shumë të gjëra dhe të drejta, apo
komplekse ndërtimesh shumë planëshe, mund të shkaktojnë ventilimin e ajrit.
Ndërtimet e larta të ngritura pranë ndërtesave të ulta, mund të krijojnë kushte për
një turbulencë të fortë të ajrit në katin përdhe, pasi ajri ka tendencen të zbresë nga
katët e larta, poshtë. Gjithashtu, në ndertimet e larta, korente të fuqishme krijohen
edhe në rastet e egzistencës së hapësirave, në katin përdhe.
4.2 Nxehtësia Urbane
Vizitoni një qytet në ditët e nxehta të veres dhe ju do të ndjeni valet përvëluese
të nxehtësisë të emetuara nga rrugët apo ndërtesat me ngjyrë të erret. Qëndroni në

Figure 1.4 Nxehtësia urbane

7


qytet, pa rënë nata dhe ju do të vini re, që rrugët janë akoma duke çliruar nxehtësi,
në një kohë që në rrethinat e qytetit, sipërfaqet rurale ftohen me shpejtësi.
Pothuajse çdo qytet në botë, në ditët e sotme është më i ngrohtë – zakonisht 1-
4° më i ngrohtë se rrethinat e tij. Kjo diference e temperaturës midis zonave
urbane dhe rurale quhet efekti i “nxehtësisë urbane”, dhe është identifikuar
përgjatë shekullit të kaluar. Gjatë muajve të ngrohtë, efekti “nxehtësisë urbane”
krijon një diskonfort dhe stres relativisht të madh, rrit nevojën për ajër të
kondicionuar dhe incidencen për smogun urban (kjo mund të vihet lehtë fare mire
në qytete metropol). Kërkimet tregojnë që për çdo gradë të nxehtësisë së rritur,
prodhimi i energjisë rritet me 2-4%, ndërsa smogu shtohet me 4-10%.
Në përgjithesi, tre janë faktorët kryesorë që shkaktojnë efektin e “nxehtësisë
urbane” :
 Sipërfaqja – Karakteristikat e sipërfaqes në zonat urbane dhe rurale
paraqiten të ndryshme, po kështu kapaciteti i tyre termik ndryshon shume.
Duke i krahasuar me zonat rurale , zonat urbane kanë një nivel absorbimi
më të madh (të nxehtësisë së diellit dhe atmosfere), reflektim të ulet,
humbje të vogël të nxehtësisë avulluese dhe transmetim të shpejtë të
nxehtësisë..
 Emetimi i nxehtësisë - "Nxehtësia artificiale" emëtuar në zonat urbane
është më e lartë se në zonat rurale.
 Cilesia e ajrit – Ndotja e ajrit në zonat urbane është shume e lartë, duke
ndikuar në krijimin e efektit serë .

Konditat projektuese të brendëshme
Kur kërkohet të kondicionohet një ndërtese, për projektuesin është e nevojshme
te përcaktohen konditat e hapsirës së brendëshme që duhet të mbahen gjat vitit,
kur ndërtesa është e shfrytëzueshme. Shumë sisteme kërkohen të realizojnë
kushtet që përputhen me konditat e komfortin termik të njërzve në ndërtese,
sisteme të tjerë realizojnë kushte të përshtatëshme për punim efektiv të makinerive
dhe proçeseve, ruajtien e ushqimeve etj. Sidoqoftë rallë mund të koecidojë që
kondicionimi i ajrit të mbahet në një nivel konstant, nga ana tjetër varijimi është i
pranishën në një nivel optimal.

Komforti termik

Disa të dhëna për trupin e njëriut:
 Nxetësia e gjeneruar nga nga një trup njërëzor:
100 W - nga një person i ulur
1000 W - nga një person me ushtrim fizik max.
8


 Temperatura e trupit njërëzor - 36.5 oC
 Kur një person zgjohet nga gjumi humbet 24 W ose më shumë nxehtësi,
në këto raste, temperatura e lëkurës bie 2.8 oC
 Një person do të ndihet jokomfort ose i sëmurë, nëse temperatura e trupit
është nje 1 K më e lartë.
 Kur Ttrup = 40 oC, ndërpritet djersitia.
 Kur Ttrup > 43.5 oC, trupi humbet jetën.

Një njëri (burrë ose grua) me shëndet normal ka një temperaturë të brendëshme
trupore afër 36.5 0c dhe kjo temperaturë duhet të shoqërohet nga një gjëndje
trupore e shëndetëshme. Shmangia e në shkallë të vogël nga temperatura normale
trupore është zakonisht shenjë e një gjëndje trupore të sëmurë, dhe bile rrezik për
vet jetën.
Trupi gjeneron një sasi të caktuar nxehtësie në sajë të proçesit të oksidimit të
ushqimit dhe kjo mund të largohet në se temperatura e trupit nuk është shumë e
lartë. Në mënyrë të anasjelltë në se humbet sasi e madhe e nxehtësisë në mjedis,
atëhere do të bjerë temperatura e trupit. Këtë ekuliber termik e shprehim me
ekuacionin e energjisë së trupit njerëzor (rrjedhojë e ligjit të parë të
termodinamikës)

M - W = Qlk + Qres = ( Clk + Rlk + Elk ) + ( Cres + Eres ) (1-1)

M- Sasia e nxehtësisë së prodhuar nga proçesi metabolik (W/m2
sipër.trupit)
W - Sasia e punës mekanike
Q - Humbjet e nxehtësisë
C - Humbjet e nxehtësisë me konveksion
R - Humbjet e nxehtësisë me rezatim
E - Humbjet e nxehtësisë me avullim
lk - lëkura
res – respiracion (frymemarrje)

Mekanizmi fiziollogjik i trupit, është ai që bën rregullimin e sasisë së
nxehtësisë së prodhuar dhe sasisë së nxehtësisë së larguar, duke rregulluar
bilancin që mban konstant temperaturën e trupit. Kur temperatura e trupit bie,
gjenerohet më shumë nxehtësi nga tendosje e padukshme e muskujve, dhe në se
temperatura bie më tej nga kompensimi me anë te të dridhurave. Ndërsa rritja e
temperaturës së trupit kundërveprohet nga rritja e djersitjes.
Trupi i pa veshur mund të përballojë vetëm një shkallë të vogël të konditave të
jashtëme për mbajtien e temperarurës së trupit, ndërsa veshjet që përdor njëriu
luajnë rolin e termoizoluesit. Sasia e veshjeve të përdorura ka efekt në sasinë e

9


nxehtësisë së humbur dhe kjo shfaqet tek personi në ndjenjen e të ngrohtit, ose të
ftohtit.
Këmbimi i nxehtësisë nga trupi me mjedisin rrethues jepen në fig. e më poshtëme

Figure 1.5 Këmbimi i nxehtësisë nga trupi me mjedisin rrethues

Proçeset e kembimit te nxehtesise që ndodhin janë :

 humbje me avullim (avullim dhe djersitje lëkurës) dhe frymë marrje (“g”
në diagramë)
 humbje me konveksion (“c” në diagramë)
 humbje/fitim me rrezatim (diellorë - “a” , termike – “d” dhe “e” në
diagramë)
 humbje me përcjellshmëri (zakonisht e papërfillshme; “f” në diagramë)
 fitimi nga prodhimi i nxehtësisë metabolike (“b” në diagramë)

Ndjienja e të ngrohtit varet nga balancimi i sasisë së nxehtësisë së prodhuar dhe
sasisë së nxehtësisë së humbur, që shfaqet në varësi të kushteve të jashtëme.
Përgjithësisht trupi humbet nxehtësi nëpërmjet konveksionit, rezatimit dhe
avullimit, por ai mund të përfitojë nxehtësi me anë të konveksionit dhe rezatimit
kur ajri dhe sipërfaqet rrethuese kanë temperaturë më të lartë se temperatura e

10


sipërfaqes së trupit. Humbjet e nxehtësisë me avullim konsistojnë në djersitjen e
pavetdijshme nga lëkura së bashku me avujt e ujit të nxijera nga mushkrite.
Kur niveli i aktivitetit fizik është i ulët në një mjedis të brendshëm normal,
përqindja e humbjeve të nxehtësisë të tre mënyrave të trasmetimit të nxehtësisë
(konvaksionit, rezatimit dhe avullimit) janë respektivisht të rendit 35%, 45% dhe
20%. Relativisht me konditat e sipërfaqes së trupit:
-humbjet (ose fitimet) i nxehtësisë me konveksion varet nga temperatura e
termometrit të thatë të ajrit dhe shpejtësia e ajrit;
-humbjet (ose fitimet) i nxehtësisë me rezatim varen nga temperaturat e
sipërfaqeve rrethuese të dhomës, duke përfshirë sipërfaqet e paisjeve që
prodhojnë nxehtësi brënda dhomës.
-humbjet e nxehtësisë me avullim nëpërmjet djersitjes së pavetdijshme varen
nga presioni parcial i avujve të ujit në ajër dhe shpejtësia e ajrit.
Siç shihet janë katër variabla të mjedisit fizik që, kanë efekt në humbjet e
nxehtësisë nga trupi:

-temperatura e termometrit të thatë të ajrit;
-presioni parcial i avujve të ujit në ajër (ose lagështia relative);
-shpejtësia e ajrit;
-temperatura mesatare rrezatuese

Për një person ndjenja e komfortit termik është një veprim kompleks i
subjekteve të një mjedisi, të varura nga një numër faktorësh personal të tillë si
mosha, seksi dhe gjendja e trupit. Sidoqoftë, për një grup njërzish ka vetëm dy
faktor personal të cilët kanë një korrelacion me komfortin, që janë;
-saia e aktivitetit fizik(sasia e punës);
-masa e veshjes.

Parashikimi i komfortit termike

Kushtet e komfortit bazohen në votat e komfortit të një numri të madh njërzish.
Në kushte optimale ka një përqindje të vogël të atyre që ndiejnë disi diskomfort
termik , pshmb. mund të ndiejnë një të ftohtë të lehtë ose të ngrohtë të lehtë. Në se
temperatura e komfortit shmanget nga kushtet optimale, niveli i pakënaqësisë
rritet. Kjo është ilustruar në fig.1.6
Termat kryesore janë:
Vlerësimi i votës - PMV(Predicted Mean Vote)

+3 nxehtë
+2 ngrohtë
+1 lehtësishte ngrohtë
PMV = 0 neutral
11


-1 letësishtë freskë
-2 freskë
-3 ftohtë
Ekuacioni i PMV në funksion të nxehtësisë së proçesit metabolik dhe ngarkesës
termike të trupit jepet me shprehjen:

PMV = [0.303 exp ( -0.036 M ) + 0.028 ] L

L – Ngarkesa termike e trupit
L = Prodhimi i nxehtësisë së brendëshme – humbjet e nxehtësisë në mjedis

L = M - W - [( Clk + Rlk + Elk ) + ( Cres + Eres )]

Parashikimi i përqindjes së pakënaqsisë – PPD (Predicted Percentage
Dissatisfied )
Ekuacioni që shprehe varësisnë e PPD nga PMV jepet me shprehjen e më
poshtëme:

PPD = 100 - 95 exp [ - (0.03353 PMV4 + 0.2179 PMV2)]

PMV PPD
0 5%
 0.5 10%
 1.0 25%

Figure 1.6
12


Kërkesat e komfortit për stinën e verës dhe të dimërit janë të ngjashme, por në
verë kondita e optimumit rezulton rreth dy gradë Kelvin më e lartë se në dimër.
Kjo diferencë është kontribut kryesisht i veshjes më të lehtë në verë se sa në
dimër.
Temperaturat e përshtatshme të komfortit termik jepen në Tabelën 1-2. Zonat e
komfortit janë bazuar në një nivel sadisfaksioni (vota e komfortit) 80% te të
pranishmeve. Kufiri më i ulët nuk është i përshtashëm për tu shqyrtuar në kushtet
e verës. Konsiderohet që kufiri i sipërm është përcaktuar nga dalja e djersës.

Tabela 1-2 Zonat e komfortit të punonjësve të një fabrike, me punë të lehtë manuale,ose që rri
ulur.
Dimër Verë
Indeksi termik kufiri kondita kufiri kondita kufiri
poshtëm optimale sipërm optomale sipërm
0 0 0 0 0
c c c c c
temperatura e ajrit 15.5 18.5 22 19.5 24
temperatura globale 15.5 18.5 23.5 20.6 24
temperatura ekujvalente 14.5 16.7 21 19 23

Ekuacioni i komfortit

Punimi më i pranueshëm në komfortin termik deri në kohën e sotme është
ekuacioni i komfortit i Fangerit. Ky ekuacion bazohet në bilancin e nxehtësisë për
trupin e njëriut kur në ekulibër termik me mjedisin rrethues lidhet me dy faktor
personal, niveli aktivitetit dhe veshja, nga katër faktor të mjedisit rrethues edhe
vrojtimi subjektiv i gjendjes së komfortit.
Nxehtësia e brendëshme prodhohet nga trupi gjatë një aktiviteti të caktuar
shprehet me njësinë e njohur met (një met është i barabartë me 58 w për m2 të
sipërfaqës së trupit, që si korospodon aktivitetit të ulur.). Vlera e izolimit të
veshjes matet me njësin clo (një clo është i barabartë me 0.155 m2K/w).Vlerat e
Tabela 1-3 Nxehtësia e prodhuar nga trupi në aktivitete tipike të ndryshme
Aktiviteti met
Gjumë 0.8
Ndenji ulur 1.0
shtypje në makinë 1.2
qëndrim në këmbë 1.4
punë në këmbë në dyqan,guzhin, laborator 1.6-2
ecje e ngadaltë(3 km/orë) 2.0
ecje normale (5 km/orë) 2.6
ecje e shpejtë(7 km/orë) 4.0
punë e zakonshme karpentieri dhe muratori 3.0
vrapim (10 km/orë) 8.0

13


Tabela 1-4 Vlera e termoizolimit të disa veshjeve
Veshja clo
i pa veshur 0
kanatjere 0.05
këmish T.Sh 0.1
veshje e zakonshme me këmish 0.3
veshje verore 0.5
veshje me kostom tropikal 0.8
veshje me kostum biznesi 1
veshje e rendë me pallto 1.5
veshje polare 3-4

këtyre variablave personal janë përcaktuar. Për disa aktivitete tipike dhe tipe të
veshjes këto variabla jepen në tabelat 1-3 dhe 1-4 respektivisht.
Ekuacioni i komfortit është mjaft kompleks dhe zgjidhja e tij kërkon ndërfutje
të shumfishta parametrash. Prandaj për përdorime praktike janë pregatitur
diagramat duke përdorur kompjutererin në analizën e ekuacionit të komfortit për
kombinime të ndryshme të variablave. Disa diagrama të tilla janë paraqitur në
figurën 3.2, ku kurbat paraqesin konditat optimale të komfortit në kombinim me
konditat që kënaqin ekuacionin e komfortit.

5.1 Temperatura e ajrit në ambjent (Temperatura e termometrit të
thatë)
Temperatura e termometrit të thatë është parametri më i rëndësishëm që ndikon
në komfort dhe për këtë arsye është më i kontrollueshmi. Ndryshimi i
temperaturës së ajrit në hapsirë dhe veçanërisht ndryshimi nga dyshemeja në

Fig 1.7 Përqindja e njërzvet të ulur me jokomfort në funksion të diferencës midis temperaturës
së kokës dhe gjungjve

14


tavan është i rëndësishëm. Një mjedis ideal është ai mjedis në të cilin temperatura
në nivelin e dyshemesë është pak më e madhe se në nivelin e kokës së njëriut
ndonse në praktikë është vështirë të arrihet me sistemet e ajrit të kondicionuar
konvencional.
Gradinti i temperaturës pozitiv i tepërt krijonë ndjenjen e mbytjes në atmosferë.
Këto gradinte temperature krijojnë gjithashtu rryma qarkulluese në zonën e
okupuar afër lartësisë së kokës, duke krijuar nivele të ajrit të përshtatëshme në
hapsirë
Për kushet klimaterike të vëndeve të Europës Qëndrore, specialistët e higjenës
përgjithësisht konsiderojnë si vlerat më të përshtatëshme (për një veshje normale)
temperaturat 2021C në dimër dhe 2122C, në verë (për personat që nuk
kryejnë asnjë aktivitet fizik).
Por këto vlera janë shumë orientuese dhe mbi to influencojnë shumë faktorë.
Eksperiencat tregojnë se femrat e ndjejnë më shumë të ftohtin se sa meshkujt. Kjo
vlen edhe për personat mbi 40 vjeç, krahasuar me të rinjtë. Prandaj, në kushte të
caktuara, është e këshillueshme që ambjentet që frekuentohen nga femra ose
persona në moshë të thyer të mbahen në një temperaturë 1C më të lartë në dimër.
Temperaturat e komfortit për persona që kryejnë aktivitet fizik janë më të ulta.
Po kështu, në ditet e nxehta të verës, kur temperatura e ambjentit të jashtëm
ngrihet në vlera 2832C dhe njerëzit veshin veshje të lehta, një temperaturë prej
2122C është mjaft e ulët. Prandaj, në ditët me temperatura të larta në verë,
rekomandohet rritja e temperaturës së ambjentit, në funksion të temperaturës së
ambjentit të brendshëm (figura 1.8).

Fig. 1.8 Ndryshimi i rekomanduar i temperaturës në verë
t1 temepratura në dhomë, t2 temperatura e ambjentit të jashtëm

Kjo do të shmangte diferenca të mëdha ndërmjet temperaturës në dhomë dhe
jashtë saj, dhe si rrjedhim, rrezikun e një “shock-u termik”. Për më tepër, kjo çon
edhe në kursim energjitik.

15


Mjedisi brendshëm i kënaqshëm

Krijimi i një mjedisi të brendshëm të rehatshëm (komforti) brënda një hapsire të
ajrit të kondicionuar varet jo vetëm nga sigurimi i konditave mesatare optimale të
dhomës por gjithashtu edhe nga krijimi i një atmosfere kënaqsie. Në mënyrë tjetër
duhet të eleminohen djenjat e të ftohtit nga diskomforti. Sasia e ventilimi,
furnizimi me ajër të jashtëm, reduktimi i erërave të ndërtesës dhe ndotëseve të
tjerë luan një rol të rëndësishëm në krijimin e atmosferës së freskisë. Freskia e një
mjedisi lidhet gjithashtu dhe me jonizimin e ajrit. Koncentrimi i ulët i joneve
negative në ajrin e mjedisit apo (koncentrimi i lartë i joneve pozitive ) çon në
shqetësime trupore dhe në plogështi. Jonet negative tentojme te krijomë ndjenjen
e freskisë dhe te të qenit mirë, jonet pozitive tentojnë të shkaktojnë dhimbje koke,
të përziera dhe shqetësime trupore të përgjithëshme.

5.1.1 Ndikimi i Lagështisë relative të ajrit

Lagështia relative ka një influencë të ndjeshme në ndjenjen e komfortit, pasi
nxehtësia e prodhuar nga njërëzit largohet pjesërisht nëpërmjet avullimit nga
lëkura. Megjithatë, në një temperaturë të dhomës (jo të rritur) prej 20C, sasia e
nxehtësisë që largohet nëpërmjet avullimit mund të neglizhohet. Prandaj, në këto
nivele të temperaturës, lagështia e ajrit nuk ndikon shumë në ndjenjen e komfortit,
p.sh në temperaturën 20C, një person e percepton me veshtirësi një diferencë
ndërmjet lagështisë relative prej 35% dhe 65%. Por, vlerat e pakontrolluara të
lagështisë relative shoqërohen edhe me fenomene të tjera që ndikojnë në
komfortin human, kështu:
- për lagështi relative më të ulta se 35%, të cilat shfaqen shpesh në dhomat e
ngrohura në stinën e dimrit, lehtësohet formimi i pluhurave, pasi veshjet,
tapetet, etj. thahen. Karbonizimi i këtyre pluhurave (djegja e ngadaltë pa
flakë) nëpër radiatorë, prodhon gaze të ndryshme irritues për organet e
frymëmarrjes. Membranat mukoze të rrugëve të sipërme të frymëmarrjes
thahen dhe nuk funksionojne korrektesisht. Nëse sasia e këtyre pluhurave
në ajër kalon vlerat normale, është e këshillueshme të merren masa për
rritjen e lagështisë relative në ambjent.
- për lagështi relative më të larta se 70%, lagështia që ndodhet në ajër
kondenson në sipërfaqet e ftohta. Kjo mund të shkaktojë myk, njolla si dhe
erëra të këqia.

Në temperatura të rritura të dhomës, lagështia relative e ajrit fillon të luajë një
rol gjithnjë e me të rëndësishem, pasi me rritjen e temperaturës së dhomës njëriu
pakson mundësinë e largimit të nxehtësisë sensible dhe për pasojë largon gjithnjë
e më shumë nxehtësi latente nëpërmjet avullimit, në mënyrë që të mbajë
temperaturën e trupit të pandryshuar. Prandaj, nëse lagështia relative e ajrit është
16


shumë e lartë, proçesi i avullimit nga lëkura zvoglohet shumë dhe trupi do të
fillojë të djerësitë;
Eksperimentet tregojne se një person inaktiv, i veshur normalisht fillon të
djerësisë në një temperaturë prej 25C, për një lagështi relative prej 60%. Për
lagështi relative prej 50%, proçesi i djersitjes fillon për një temperaturë prej 28C.
Produktiviteti i njëriut bie në zero(“nxehtësia mbytëse”), nëse ajri dhe temperatura
e dhomës janë 37C dhe lagestia relative e ajrit është 100%.
Kështu, për të përcaktuar kufirin e poshtëm të komfortit, sa më e lartë
temperatura e ajrit, aq më e ulët duhet të jetë lagështia relative.
Në mënyrë të thjeshtuar, mund të thuhet se për një temperaturë normale prej
20-22C, lagështia relative duhet të mbahet në kufijtë 35-60%. Në grafikun e
figurës 1.9 jepen vlerat e rekomanduara të lagështisë relative për temepratura të
ndryshme të dhomës.

Fig.1.9 Vlera të rekomanduara të lagështisë relative për temperatura
të ndryshme të dhomës

Megjithatë, niveli optimal i lagështisë relative i cili mund të jetë optimumi për
ndjenjen e freskisë , për të arritur atë duhet të realizohet ftohje me delagështim që,
është më kushtushme se mbajtia e një niveli lagështie më të reduktuar ndaj
opyimumit..
Niveli i lagështisë ka efekt të rëndësishëm në konsumin e energjisë së sistemit.
Kursimet vjetore teorike të energjisë së kompresorit të sistemit ftohës mund të
përgjysmohen në se lagështia relative e dhomës lejohet të rritet në 60% krahasuar
me mbajtien 50%.

5.1.2 Temperatura e rrezatimit ose temperatura e mureve

Duke qënë se temperaturat e sipërfaqeve (mure, dyer, dritare, tavane, dysheme)
që rrethojnë ambjentin janë përgjithësisht më të ulta se temperatura e trupit të
17


njëriut, trupi i njëriut rrezaton vazhdimisht nxehtësi kundrejt këtyre sipërfaqeve
më të ftohta. Në sajë të këtij fenomeni, dhomat që kanë temperatura normale të
ajrit por temperatura të ulta të mureve janë ambjente ku nuk ndihesh në komfort
termik. Kështu, p.sh nëse diapazoni i temperaturave të ajrit prej 2022C
përgjithësisht konsiderohet si diapazon i favorshëm, kjo është e vërtetë vetëm nëse
temperatura e mureve është afërisht e barabartë me temperaturën e ambjentit.
Nëse temperatura e mureve është shumë më e ulët se temperatura e ajrit, në një
temepraturë prej 20C mund të ndihemi tepër ftohtë.

5.1.3 Shpejtësia e lëvizjes së ajrit

Ndjenja e komfortit për personat që ndodhen në një ambjent influencohet mjaft
nga shpejtësia e lëvizjes së ajrit. Megjithatë, edhe këtu temperatura e ajrit luan
përsëri një rol të rëndësishëm. Kjo tregohet në fig 1.10

Fig 1.10 Perqindja e njerzve jokonforte nga shpejtesia mesatare e ajrit

Kështu, një lëvizje e lehtë e ajrit për temperatura të ulta të tij, është jokomforte,
ndërsa një shpejtësi edhe më e lartë e ajrit në ambjente me temperaturë të lartë
është shpesh komforte
Lëvizja e ajrit prodhon një efekt ftohës i cili rritet me rritjen e shpejtësisë dhe
uljen e temperaturës së ajrit. Një rrymë e ftohtë ajri (zakonisht quhet korrent ajri)
është shumë jokomforte, veçanërisht kur ajo drejtohet në qafë, kurriz dhe tek
këmbët. Në figurën 1.11 janë dhënë drejtimet e pranueshme dhe jokomforte të
rrymave të ajrit.

18


Fig.1.11 Drejtimet e pranueshme dhe jokomforte të rrymave të ajrit.

Vlerat që mund të përcaktojnë shpejtësitë e lejueshme të ajrit mund të jenë vetëm
vlera të përafërta, të influencueshme nga faktorë të shumtë si seksi, mosha,
aktiviteti, raca, etj. Specialistët e higjenës përcaktojnë shpejtësitë 0,150,25m/s si
shpejtësi të pranueshme për personat inaktive (për temperatura normale prej
2022C). Nëse rryma e ajrit vjen në kontakt me qafën ose këmbët dhe
temepratura e ajrit është nën 21C, shpejtësia e ajrit nuk duhet të jetë më e madhe
se 0,15 m/s.
Zona e konditave të Brendëshme të Projektimit

Në zgjedhjen e
konditave të
brendëshe projektuese
është gjithashtu e
nevojshme të
përcaktohen devijimet
e lejushme nga
konditat optimale, në
mënyrë që të mund të
përcaktohen zona dhe
niveli i sofistikimit të
sistemit të kontrollit.
Qëllimi i inxhinierit
projektues është se ai
duhet të kenaqë
shumicën e të
pranishmeve (afro
80%) brënda zonës së
komfortit.
Zona e komfortit
Fig. 1.12 mund të përcaktohet
ose me anë të
19


diapozonit të lejushëm të ndryshimit te të temperaturës së ajrit ttth dhe të
lagështisë relative F si në fig. 1.12

20


6. PËRHAPJA E NXEHTËSISË NË RREGJIM PERIODIK
TË STABILIZUAR

Evolucioni termik në ndërtesa është karakterizuar shumë nga përshtatja e mureve të
jashtme me kushtet e transmetimit termik. Duke qënë se studimi i kushteve të
transmetimit termik është i ndryshueshem dhe në përgjithësi kompleks, kuptimin e plotë
të evolucionit termik në një ndërtesë, do të përpiqemi ta shpjegojmë me koncepte të
thjeshta, por të rëndësishme.

Një nga kushtet më të rëndësishme të trasmetmit të nxehtësisë është i
ashtuquajturi rregjim i stabilizuar: Ai manifestohet kur kushtet e jashtme (këtu
konsiderohet variabel vetëm temperatura e jashtme) ndryshojnë sipas një ligji
harmonik të thjeshtë, me një periode ndryshimi konstante (p.sh sinusoidale) dhe
efektet e përgjigjes së vetë sistemit të ndërtesës konsiderohen të papërfillshme.
Mjafton të shohim ndryshimin e temperaturës së jashtme: me një përafrim të
parë kjo mund të konsiderohet, e ndryshueshme rreth një vlere mesatare ditore
ndërmjet një vlere minimale (që arrihet zakonisht në agim) dhe një vlerë
maksimale (që arrihet pas mesditës). Natyrisht, temperatura reale ndryshon sipas
një ligji josinusoidal, për efekt të ndryshimeve klimaterike ditore ( p.sh. për efekt
të reve, erës, shiut, …), por mund të pranojme se ky përafrim është i vlefshëm të
paktën për një studim fillestar të problemit.

Përvec kësaj, evolucioni i ecurisë së temperaturës ditore është sigurisht periodik dhe
që mund të paraqitet me seritë Fourier për çdo ecuri periodike, duke marrë një shumë të
funksioneve sinus dhe kosinus efikasiteti i të cilës zvogëlohet me rritjen e rendit. Për me
tepër, të zgjidhësh problemin e ndryshimit termik të stabilizuar për një valë sinusoidale
nënkupton edhe zgjidhjen e ndonjë tipi tjetër rregjimi periodik të paraqitur si shuma e disa
valeve sinusoidale (zakonisht ndalohet në gradën e 3 dhe të 4).
Le të shqyrtojme një mur të sheshtë (fig.1.13) bazuar në disa hipoteza të
veçanta thjeshtëzuese (duke supozuar fluksin termik të tipit sinusoidal dhe me
drejtim përpendikular me sipërfaqen, materialin izotrop dhe homogjen dhe me
trashësi gjysëm infinit) janë të rëndësishme kushtet fillestare hapsinore
(temperatura mbi dy faqet e jashtme), që i korrespondojnë një temperature të
jashtme të tipit:

T ( )   0  T sin( )

ku me  tregohet koha, për ta dalluar nga simboli analog i temperaturës dhe
supozohet që temperatura e jashtme ndryshon në mënyrë sinusoidale me pulsimin
e rreth një vlere mesatare , dhe merret një shprehje e funksionit të kësaj
temperature e tipit të mëposhtëm:

T ( )   0  e x sin(  x)
21


ku kemi:

  2f pulsim me f=1/T dhe me periodë T0 të barabartë me 24 ore;

  faktori i shuarjes hapsinore;
2a

a difuzioni termik në material në [m2/s] ku  densiteti i materialit;
c
x
 sfazimi kohor i valës termike të transmetuar.


Në fig.1.13 jepet paraqitja skematike e një vale termike sinusoidale në hyrje, që
vjen e modifikuar në dalje nga muri me efektet e shuarjes (pra, me një madhësi
më të vogel oshilimi kundrejt vlerës së saj mesatare dhe me një vonesë kundrejt
valës rënese) dhe sfazimet e llogaritura më sipër që rezultojnë funksione të
karakteristikave gjeometrike dhe temofizike të vetë trupit. Në mënyrë të
përgjithshme mund të pranohet se shuarja shkaktohet kryesisht nga
përcjellshmeria dhe sfazimi nga kapaciteti termik i vetë materialit. Megjithatë,
sjellja komplesive varet kryesisht nga raporti karakteristik

(përcjellshmeri/kapacitet termik) që merr emrin e “difuzioni termik” a  .
c

Fig .1.13

Vështirësitë analitike arrijnë kur shqyrtohet rasti real i një materiali johomogjen
dhe me trashësi të fundme, i cili mund të jetë një mur shumështresor.
Përgjigja e materialit ndaj ndikimit të jashtëm varet në të vertetë, përveç
parametrave të zakonshëm termofizike dhe gjeometrike (përcjellshmerisë,
trashësisë, koefiçienteve laminare të konveksionit në faqet e jashtme) edhe nga
shtresëzimi i murit, pra nga rendi në të cilin shtresat e ndryshme të materialit
vendosen kundrejt drejtimit të fluksit termik.
Rezulton kështu, që një mur i formuar nga shumë shtresa të ndryshme të
vendosura në një renditje të ndryshme jep një grafik të rënies së temperatures, jo
të njëjtë.

22


Një rast i një interesi të veçantë praktik, është ai i murit të përbërë nga tre tipe të
ndryshem materialesh nga të cilët njëri është izolues termik. Në këtë rast,
pozicioni i kësaj shtrese (nga brënda, nga jashtë apo në mes) kundrejt fluksit
termik influencon ndjeshëm në përhapjen e valës termike në brëndësi të ambjentit.
Gjithashtu, pozicioni i shtresës ka në veçanti një ndikim imediat kundrejt
konfortit termik, në kuptimin që, ndonëse në harkun e një cikli ditor të plotë (p.sh
24 ore) vlera mesatare e temperaturës së brendëshme mbahet në një nivel konforti
(p.sh 20°.C në dimer dhe 25-26 °.C në verë), oshilimet rreth një vlere të tille
sjellin një diskonfort termik akut aq më të madh sa më e madhe është madhësia e
tyre.
Si përfundim, mund të thuhet se është me mjaft interes për projektuesin,
njohja e sjelljes teorike të përhapjes së valëes termike në thellësi të murit jo vetëm
si efekt termik, por edhe si faktorë ndikimi në konfortin e brëndshëm.

7. TRASMETIMI I TË NGROHTIT DHE FTOHTIT NËPËR NJË TRUP

Për të kuptuar më mirë efektet e klimatologjisë së jashtme për trasmetimin e
nxehtësisë në një ndërtesë shqyrtojmë rastin e ftohjes së një trupi me një
rezistencë të brendëshme të papërfillshme, që ka një temperature fillestare Ti, për
të cilën paraqitet ecuria e mëposhtme e temperaturës së brendëshme të trupit të
futur në një fluid me temperaturë Ta.
 (  hA )
T  Ta  (Ti  Ta )  e mc

Në fig.1.14 jepet ecuria e transitore e ftohjes (Ti>Ta) dhe e ngrohjes (Ti<Ta). Koha e
ftohjes dhe/ose e ngrohjes së trupit varet nga konstantja e kohës:
mc cV
0  
hA hA

Fig. 1.14
23


Një masë me e madhe, pra edhe një kapacitet termik më i madh, sjell një kohë
më të madhe të ftohjes ose të ngrohjes, për të njëjtën rezistence termike. Kjo është
pikërisht ajo që ndodh në ndërtesat, të konsideruara këto me përafersi si një trup
homogjen me masë totale ekuivalente m që ka nxehtësi specifike mesatare c dhe
si rrjellim me kapacitet termik C   mi ci  mc
Sa më i madh është kapaciteti termik, aq më e madhe është koha e ngrohjes
dhe/ose ftohjes dhe si rrjedhim aq me të ulta janë oshilacionet termike.
Konstantja e kohës mund të shkruhet në një formë më të përdoreshme, duke
përdorur analogjine me tranzistoret e qarqeve elektrike rezistencë-kapacitet në
formën:
mc  1 
0    (mc)  RC
hA  ha 

ku R është rezistenca termike dhe C është kapaciteti termik i trupit. Për të dhënë
një shëmbull, nëse konstantja e kohës është e barabartë me RC=5h pas 5x5=25ore
(pak më shumë se një ditë) ndërtesa do të ftohet plotësisht ose do të ngrohet
plotësisht.1
Nëse konstantja e saj e kohës është RC=24h atëhere përhapja e valës termike (ftohja
dhe ngrohja e plotë) ka nevoje për 5x24=120ore, pra 5 ditë, prandaj nëse shohim
oshilimet e temperaturës në harkun e një ditë (gjatë ditës kemi ngrohje dhe në darkë
kemi ftohje) shihet mirë se si, në këtë rastin e fundit, oshilimet e temperaturës jane mjaft
më të ulta se në rastin e mëparshëm.
 mund të shkruhet edhe në një formë tjetër akoma më interesantë:

mc Vc  V  c 
c      
hA hA  A  h 

Përbërësi i fundit tregon se konstantja e kohës është aq me e madhe (për të cilën
kemi perioda të ftohjes dhe të ngrohjes të gjata) sa më e madhe është raporti V/A, pra
raporti i formës së objektit (për raport të njëtë c/h). Kështu, shihet se banesat
eskimeze kanë formën e një gjysëm sfere për të cilën raporti V/A është maksimali i
mundshëm.
Kështu, sfera ka vëllimin maksimal për të njëjtën sipërfaqe shpërndarese ose ndryshe,
sipërfaqen më të vogël shpërndarëse për të njëjtin vëllim.
Për më tepër, forma e këtyre banesave është gjeometrikisht e optimizuar për
minimumin e shpërhapjes energjitike dhe pra edhe për një trasmetim në ftohje më të
madhe.


1
Kujtojme se pas 5 konstantesh kohe vlera finale e transitorio  e 0
është e barabartë me

0,763% e asaj fillestare. Kjo nënkupton se transitorio është praktikisht i ezauruar.
24


Figure1.15

I njëjti vrojtim mund të bëhet edhe për formën e furrave me dru: edhe ato kanë
formën gjysëmsferike që i lejon atyre një magazinim më të mire të nxehtësisë në
masën e mureve dhe përhapjen e saj, sa më ngadalë që të jetë e mundur, për të
njëjtat kushte të jashtme, kundrejt formave të tjera gjeometrike.
Ky vrojtim justifikon kujdesin, që ligjet aktuale mbi konsumet energjitike në
ndërtesa i kushtojnë raportit A/V me qëllim që të verifikohen maksimalisht
përhapjet e nxehtësisë. Një ndërtesë që ka një sipërfaqe të madhe A është sigurisht
më përhapëse se një ndërtesë me të njëjtin vëllim V, por me një sipërfaqe të
jashtme më të vogël.

Figure 1.16
25


Arkitektonikisht duhet të preferohen forma më të mbyllura, kompakte (ndërtesa
të tipit kondominial) kundrejt atyre të hapura (ndërtesa me vileta të ndara) që kanë
sipërfaqe më të mëdha të jashtme, pra edhe humbje më të medha termike. Do të
shohim më poshtë se si kontrolli i projektimit të saktë energjitik bazohet pikerisht
në raportin V/A.

8. KONSTANTJA E KOHES SË NDERTESËS

Shpesh është thenë që akumulimi termik luan një rol bazë në kohët e lëshimit
dhe fikjes në impjantet termike të ngrohjes, që përbejnë momentet e trasmetimit
termike të ndërtesës.

Figure 1.17

Në fig.1.17 paraqitet një shembull i përgjigjes për një kërkesë të shkallëzuar
për tre konstante të ndryshme të kohës. Shihet se si përgjigjia e karakterizuar nga
një konstante kohe e ulët ezaurohet përpara se vala e temperaturës të zbresë në
zero. Në rastin e konstantes së ndërmjetme të kohës, përpara se vala kuadratike të
ulet, kemi rreth 80% të vlerës finale, prandaj vala zbritëse niset nga kjo vlere. I
njëjti vrojtim vihet re edhe për konstante të kohës akoma më të madhe. Kjo
diagrame e thjeshtë tregon edhe se oshilimet në përgjigje të valës kuadratike janë
të një madhësie gjithnjë edhe më të vogël sa më e madhe është konstantja RC.
Kështu, nëse vala kuadratike paraqet ndryshimin e temperaturës së jashtme,
atëhere temperatura e brendëshme (përgjigje e trasmetimit) zvogëlon
oshilacionet sa më e lartë është konstantja e kohës RC.
Një ndërtesë me një masë të vogël (ndërtesa tipike moderne), ka kështu oshilime
termike më të mëdha se ndërtesat me një masë më të madhe (si ndërtesat antike) dhe
për me tepër, në dimer do të kenë temperatura minimale më të rritura dhe në verë
temperatura maksimale më të larta, të tilla që do ta bënin jetesën brenda tyre të
padurueshme për shkak të një mbinxehje të tepruar. Një mënyrë për të lidhur ngarkesën
26


termike të ndërtesës me karakteristikat e saj të izolimit dhe të akumulimit termik është ajo
e llogaritjes së konstantes së kohës ekuivalente për ndërtesën e përcaktuar nga relacioni:

(mc)T _

 
 nderteses  RC 
Energjiae brendeshme

Ei

 mi ci (ti  t e )
( KA)T  nVcT C g  V  Ti C g  V  (t i  t e )
  
 
HumbjetVenti lim i

ku është marrë:
Humbjet totale
C g  C d  Cv 
V  T

ku janë përdorur simbolika e mëposhtme:

Ei →energjia e brendëshme e komponentit të i-te, i vlerësuar kundrejt
temperaturës së jashtme te;
m →masa e komponentit të i-te;
ci →nxehtësia specifike e komponentit të i-te;
Cg →koefiçienti volumetrik global (Cd+Cu) i ndërtesës;
V →vëllimi i ndërtesës;
_
t i →temperatura mesatare e komponentit të i-te.

Masat e brendëshme ndikojnë tërësisht në formimin e R, ato perimetrale të
jashtme ndikojnë në masën me të cilën marrin pjesë në dinamiken e ambjentit2,
pra në propocion me energjinë e brendëshme të akumuluar, gjithnjë e vlerësuar
kundrejt temperaturës së jashtme te.
Konstantja e kohës së ndërtesës varet pra, nga përbërja e masës së akumulit
termik mici dhe nga karakteristikat dispersive të dhëna nga emëruesi GgVT,
funksione edhe të vendndodhjes përmes differencës së temperaturës T të
projektit.

9. PARAMETRAT QË INFLUENCOJNË NË NGARKESËN TERMIKE TË
NDËRTESAVE

Është thënë edhe me parë se, impjantet e klimatizimit duhet t’i japin
ndërtesës një sasi energjie termike të tillë, që të kompensojë variacionet e
komponenteve të tjera të bilancit global energjitik. Për këtë prefrohet që studim i
trasmetimit termik të bëhet kompleks dhe i saktë, nga ana tjetër, kompleksiteti i
ekuacioneve diferenciale të bilancit e bën këtë tip analize të vështirë për t’u
përdorur në aplikimet normale të projektimit impjantistik.
Në kursin e impjanteve termoteknike pranohet, që kushtet e jashtme ndryshojnë
27


gjatë ditës dhe gjatë stineve të ndryshme, ndërsa kushtet e brendëshme janë
konstante. Për këtë arsye, si dhe për efekt të ekuacionit të bilancit energjitik të
ndërtesës, gjatë studimit nuk merren në konsideratë akumulimet termike.
Natyrisht, bëhet fjalë për një thjeshtëzim të llogaritshëm, që detyron futjen e
koefiçienteve korrigjues me një formulim të lehtë analitik. Futja e korfiçienteve
korrigjues, e bën koherent dhe korrekt (për sa është e mundur) bilancin termik të
thjeshtuar.
Energjia totale që impjantet duhet të japin ose të heqin nga ndërtesa merr emrin
e ngarkesës termike. Kjo e fundit i referohet gjithnjë kushteve projektuese të sakta
(p.sh verore ose dimerore) dhe kushteve klimaterike të jashtme konvencionale të
dhëna nga normat teknike.

9.1 Konservimi i energjisë

Situatat e kaluara, kur furnizimet në dukje të pakufizuara me lende djegese të
një lloji apo tjetër ishin të vlefshme, sot kanë marr fund. Në dekadat e fundit, nga
mesi i viteve ‘70, kur doli në pah “kriza energjetike”, forcat ekonomike nxitën një
rritje alarmuese të kostos së furnizuesve, dhe si rezultat shumë standarde të vjetra
nuk mund të shërbenin me gjatë. Stabilizimi i metejshëm i çmimit të lendes
djegesë, i përcaktuar mjaft nga çmimi i l.dj. së lenget në tregun ndërkombetar,
duhet të konsiderohet padyshim si një pauze e përkoshme në rritjen e
pashmangshme spirale të kostos së energjisë.
Si rezultat e kësaj situate, konservimi i energjisë në kuptimin e kursimit të
lendes djegese është tani një doktrinë e rëndësisë politike, aq sa realiteti. Në
vendet e Europes përendimore, rreth 30 deri 40 % e konsumit vjetor kombetar
respektiv të energjisë primare përdoret në shërbimin e ndërtesave. Për sa me lart,
duhet të konsiderohet si prioritet në konteksin e sistemeve të ngrohjes dhe ajrit të
kondicionuar, projektimi i atyre sistemeve, që sigurojnë kursime të rëndësishme të
energjisë. Kjo nënkupton rikonceptim të strukturave ndërtimore të ndërtesës,
përmirësimin e mirëmbajtejes së ndërtesave dhe të impianteve që influencojnë në
ngarkesën termike të ndërtesës, e cila duhet të reduktohet në një minimum
ekonomik të mundshëm. Për këtë kërkohet bashkëpunimi midis arkitektit dhe
inxhinierit të shërbimit të ndërtesës, në konceptimin e orientimit të ndërtesës,
zgjedhjes së materialeve, shtesës së barrierave termike dhe reduktimin e
sipërfaqeve të dritareve. Në mënyrë ideale ky bashkëpunim duhet të fillojë në
stadin fillestar të planit bazë të ndërtesës, duke marrë në konsideratë faktin,që
konponentet kryesorë të ngarkës termike të përgjithshme janë nëpërmjet
sipërfaqeve perimetrale. Në këtë kuptim, forma më ekonomike për një volum
max. dhe sipërfaqe min. është sfera, por siç dihet ndërtimi i ndërtesave në formë
sferike, paraqet vështirësi.

28


9.2 Ndërtesa në dimmer

Parimi i përgjithshëm kur shqyrtojmë çështjen e hapsirës që ngrohet, është
konceptimi si një çështje e vetme e ndërtesës dhe sistemit tei ngrohjes, që do të
përdoret në të. Forma e konstruksionit të ndërtesës ka një efekt të rëndësishëm jo
vetëm në metodën e parashikimit të sistemit të ngrohjes por edhe në pasojën
rrjedhësë të shpenzimeve energjetike. Sasia e nxehtësisë së nevojshme për të
mbajtur një temperaturë të brendëshme të dhënë mund të reduktohet në mënyrë të
konsiderushme nga përdorimi i izolimit termik si dhe me reduktimin e
infiltrimeve të panevojshme të ajrit të jashtëm. Sipërfaqet e mëdhaja të xhamave
rrisin ngarkesën termike të sistemit të ngrohjes, dhe nga ana tjetër, ulin konditat e
brendëshme të komfortit.
Masa e strukturës formuese të ndërtesës, që mund të jetë e lehtë ose e rëndë, ka
efekt të drejtëpërdrejtë në zgjedhjen e formës së sistemit më të përshtatshëm për
aplikim. P.sh. kur ndërtesa është me masë strukture të lehtë, ndryshimet e
temperaturave të jashtëme do të reflektohen shumë shpejtë brënda ndërtesës dhe
në këtë rast sistemi duhet të reagojë në përputhje me këtë ndryshim, pra duhet të
jetë një sitem i tillë, që t’i përshtatet këtyre ndryshimeve. Nga ana tjeter, në
ndërtesat tradicionale me konstruksion të rëndë sitemi më i mirë, është sistemi,
prodhimtaria e të nxehtit te të cilit, është e qëndrueshme. Në ndërtesat e larta multi
mjedisore, apo blloqe zyrash dhe banesa të larta ndërhyjnë probleme të lidhura me
ekspozimin ndaj erës dhe rrezatimit diellor si dhe efekti oxhak i qarkullimit të
ajrit brënda ndërtesës.
Gjithashtu, është e rëndësishme të theksohet se forma dhe projekti i sistemit të
ngrohjes ka aspektet veta arkitekturore, të cilat duhet patjeter të merren në
konsiderate në ndërtesë.

9.3 Humbjet e nxehtësisë

Baza e zakonshme, për projektimin e një sistemi ngrohje, është vlerësimi i
humbjeve të nxehtësisë, që për qëllime llogaritëse është suposuar se ekziston një
regjim stacionar (i qëndrueshëm) i transmetimit të nxehtësisë, midis
temperaturave të brendëshme dhe të jashtëme, megjithëse një regjim i tillë ndodh
rrallë. Për llogaritjen e diferencës së temperaturave të mësipërme, temperatura e
brendëshme e ajrit zgjidhet në dy mënyra :
- e para dhe më e hershmja bazohet në temperaturën mesatare të ajrit brënda
rrethimit, e cila konsideron temperaturën e ajrit më të ulët dhe më të lartë brënda
konfortit.
- e dyta mbështetet në konceptin e temperaturës rezultante (ambjentale) brënda
hapsirës që ngrohet, e cila merr parasysh temperaturën e ajrit në dhomë dhe
temperaturën mesatare rrezatuese.

29


Vlerësimi i sasisë së nxehtesisë së nevojshme bëhet duke marrë në shqyrtim
çdo dhomë në veçanti, në të cilat duhet të mbahet, një temperature e qëndrueshme
e dhënë, për një temperaturë të jashtme projektuese.

Llogaritjet e sasisë së nxehtesisë ndahen në dy pjesë:
- njëra ka të bëjë me trasmetimin e nxehtësisë nga srukturat e ndryshme rrethuese
të ndërtesës si, muret, tavanet, dyshemetë, dritaret dyert dhe ura termike.
- tjetra me nxehtësinë e nevojshme për të ngrohur në temperaturën e dhomës ajrin
e jashtëm i cili infiltron, pavarësisht ose nga masat paraprake të projektimit, në
hapsirën e brendëshme të dhomës.
Për mbajtien e një temperature të brendëshme në konditen e konfortit kostante
duhet të plotësohet barazimi:

Qh  Qimp.
ku:
Qh  Qt  Qut  Qinf .
ose:
Qh   k i S i t i   j l j t j   c paVa . t bj
u .t inf
ku:
ki- koefiçienti i transmetimit të nxehtësisë të elementit llogaritës
Si – sipërfaqja e elementit llogaritës
ti- diferenca e temperaturës llogaritse për humbjen e nxehtësisë përkatëse
Ψj-faktori lineare për efekt të urës termike
Lj-gjatësia llogaritse për urat termike
tj- diferenca e temperaturës për llogaritje të urave termike
Cpa- nxehtësia specifike volumore me presion konstante
Va- prurja e ajrit të infiltruar
tbj- diferenca e temperaturës së ajrit që hyn me atë të brëndshëm.
Elementi i trasmetimit të nxehtësisë llogaritet nga karakteristikat e njohura të
materialeve të ndërtesës, ndërsa elementi i infiltrimit paraqet probleme në atë që
quhet sasia e ajrit të këmbyer, e cila nuk ështëe lehtë të përcaktohet, përveç se me
anë të eksperiencës. Kjo sasi ajri e këmbyer nuk është më shumë se efekt i
ventilimit natyral të arritur nga një numër rrethanash të jashtëme, por pa të cilat
një hapsirë shpejt do të pushonte së qeni e banueshme dhe prandaj ky element
duhet të trajtohet empirikisht.
9.3a Humbjet me trasmetim nxehtësie nga strukturat rrethuese
Humbjet me trasmetim nxehtësie nga strukturat rrethuese varen nga koefiçienti i
trasmetimit të nxehtësisë të elementeve të ndërtesave dhe nga diferenca e
30


temperaturave midis dy sipërfaqeve të strukturës dhe llogariten në bazë të
formulës së më poshtme:

Q= m* S*K*( tb-tj) (1-1)

ku:
m- koefiçienti i masivitetit termik
tj- temperatura e jashtme llogaritëse
tb- temperatura e brëndshme llogaritëse
K- koefiçienti i transmetimit të nxehtësisë të elementit llogaritës
S- sipërfaqja e elementit llogaritës

Koefiçienti i trasmetimit të nxehtësisë të elementeve të ndërtesave përfitohet si
kombinim i rezistencave termike të pjesve përberse të tyre dhe shtresave të ajrit
fqinjë me to. Koefiçienti trasmetimit të nxehtësisë në mure të formuara nga
shtresa paralele përftohet thjeshtë nga shuma e rezistencave termike të mara
reciprokish si më poshtë:

1
K (1-2)
Rsb  R1  R 2  ...  Ra  Rsj

ku:
K = Koefiçienti i trasmetimit të nxehtësisë ... .... ... ... ... .. .. W/m2K
Rsb = Rezistenca termike e sipërfaqes së brendëshme .. ... ... m2 K/W
R1,R2 = Rezistenca termike e shtresave përberse të murit .. . m2 K/W
Ra = Rezistenca termike e hapsires ajrore .. ... ...... .... ...... . m2 K/W
Rsj= Rezistenca termike e sipërfaqes së jashtëme .. ... ... ... ...m2 K/W
1 2 3

Qt

tb

Rsb
tj
Rsj

Figure 1.18 Konstruksioni i murit
31


Për tipet e tjera të konsruksioneve, të tilla si elemente të brinjëzuara ose
pjesërisht të brinjëzuara nga materiale të tjera, kërkojnë përafrime të ndryshme.
Por, në të gjitha rastet hapi i parë është të përcaktohen rezistencat termike dhe për
këtë është i nevojshëm të njihet paraprakisht informacioni i më poshtëm:

Rezitenca termike e materialit homogjen

Rezistenca termike e një pllake të rrafshët siç dihet llogaritet me shprehjen:


R (1-3)


Rezistenca termike e sipërfaqes

Rezistenca termike e sipërfaqes përfaqëson rrymën e nxehtësisë së trasmetuar
me rrezatim dhe konveksion në sipërfaqen e elementit të ndërtesës, e cila mund të
kombinohet për të dhënë rezistencën termike sipërfaqësore si më poshtë:

1
Rs  (1-4)
Ehr + hc

ku :
Rs = Rezistenca termike e sipërfaqes......................... m2 K/W
E = Faktori i emëtimit
hr = Koefiçienti i trasmetimit të nxehtësisë me rrezatim..... w/m2K
hc = Koefiçienti i trasmetimit të nxehtësisë me konveksion..... w/m2K

Trasmetimi i nxehtësisë me rrezatim varet nga temperatura, forma dhe
koefiçienti i emëtimit sipërfaqes rrezatuese dhe nga forma dhe koefiçienti i
emetimit të sipërfaqes në cilën rrezatohet. Të gjithë këto, janë te kombinuara në
një faktor të vetëm emëtimi E, si më poshtë:

E  1 2 (1-5)

ku :
 = Faktori i formës
1  2 = Koefiçientet e emëtimit të sipërfaqeve të përfshira

Në përgjithësi, ndërtesat e zakonshme kanë emëtim të lartë (   0.9), ndërsa
ndërtesat me konstruksion metalik, p.sh me vetrata alumini kanë emëtim të ulët
(   0.05).
32


Koefiçienti i trasmetimit të nxehtësisë me konveksion varet nga drejtimi i
rrymës së nxehtësisë, p.sh lart, posht, ose horizontal, nga shpejtësia e ajrit pranë
sipërfaqes dhe nëse elementi i ndërtesës është një mur,dysheme ose tavan.

Rezistenca termike e sipërfaqes së brendëshme
Nisur nga shpjegimet e mësipërme dhe për konditat e mëposhteme vlerat e
rezistencës termike te sipërfaqes së brendëshme jepen në tabelen 1-5.

1. Faktor i emëtimit i lartë, supozohet 1   2 =0.9
2. Faktor i emëtimit i ulët, supozohet 1  0.9,  2 =0.05
3. Temperatura e sipërfaqes, supozohet 20 0 C
4. Shpejtësia e ajrit në sipërfaqe supozohet jo më e madhe se 0.1 m/s

Tabela 1-5 Rezistenca termike e sipërfaqes së brëendëshme ,Rb

Elementi i ndërtesës Rryma termike Rezistenca termike sipërfaqsore (m2K/W)
Rb
Faktori i emëtimit i lartë Faktori i emëtimit i ulët

Mure Horizontale 0.12 0.30
Tavanë ose çati, të
sheshta ose të Lartë 0.10 0.22
pjerta,dysheme
Tavanë dhe dysheme Poshtë 0.14 0.55

Rezistenca termike e sipërfaqes së jashtëme

Rezistenca termike e sipërfaqes së jashtëme së përcaktuar në tabelën e
mëposhtëme është bazuar për shpejtësi në sipërfaqen e çatisë 3 m/s.

Tabela 1-6 Rezistenca termike e sipërfaqes së jashtëme ,Rj

Elementi i Faktori i Rezistenca termike sipërfaqsore (m2 K/W)
ndërtesës emëtimit Rj
për sipërfaqe të ekspozuar:
e mbrojtur normale e pambrojtur
Mure i lartë 0.08 0.06 0.03
i ulët 0.11 0.07 0.03

Çati i lartë 0.07 0.04 0.02
i ulët 0.09 0.05 0.02

Efekti i gjëndjes së sipërfaqes së ekspozuar për strukturat e ndërtesave të
termoizoluara mirë është i vogël dhe mund të mos merret parasysh. Por për
struktura të patermoizoluara dhe sidomos për sipërfaqe të xhamta, gjëndja e
33


ekspozimit duhet të mbahet në konsiderate. Prandaj në tab.1-6, vlerat e rezistencës
termike sipërfaqsore të jashtëme janë dhënë dhe për konditat e gjëndjes së
ekspozimit, të cilat janë përcaktuar si më poshtë:

E mbrojtur : për ndërtesat deri në tre katëshe në brëndësi të qyteteve.
Normale : për ndërtesat në zona rurale dhe periferike, ndërtesat nga katër
katëshe deri në nënte katëshe në brëndësi të qyteteve.
E pambrojtur : për ndërtesat në zona bregdetare dhe kodrinore, ndërtesa
mbi pesë katëshe në zona urbane dhe rurale, ndërtesa mbi
nëntëkateshe në brëndësi të qyteteve.
Rezistenca termike e hapsirës ajrore
Rezistenca termike e hapsirës ajrore varet nga faktorët e më poshtëm:
Emëtimi i sipërfaqes; Përmasat e hapsirës ajrore; Drejtimi i rrymës
termike; Diferenca e temperaturave midis kufijve të hapsirës ajrore; Efekti
i ventilimit të hapsirës ajrore; Efekti i valëzimit të hapsirës ajrore
Vlerat standarte të tipeve të ndryshme të hapsirave ajrore të paventiluara jepen në
tabelën 1-7 dhe 1-8
Tabela 1-7 Rezistenca termike standarte për hapsirat e veçuara të pa
ventiluara, për rrymë termike horizontale.

Trashësia e Rezistensa termike e hapsires ajrore (Rha)
hapsirës ajrore m2 K/W
(mm) për gjèrësi të hapsirës (mm) :
 200 100 50 20 
10
5 0.10 0.10 0.11 0.11 0.11
6 0.11 0.12 0.12 0.12 0.13
7 0.12 0.12 0.13 0.13 0.14
8 0.13 0.13 0.13 0.14 0.15
10 0.14 0.14 0.15 0.16 0.17
12 0.15 0.16 0.16 0.18 0.19
15 0.16 0.17 0.18 0.19 0.21
20 0.17 0.18 0.19 0.22 0.24
 25 0.18 0.20 0.21 0.24 0.27

Tabela 1-8 Rezistenca termike standarte për hapsirat të pa ventiluara.
Tipi i hapsirës ajrore Rezistenca termike (m2 K/W)
Trashësia Emetimi sipërfaqsor Horzontal Lart Poshtë
5 mm I larte 0.10 0.10 0.10


I ulet 0.18 0.18 0.18
25 mm I larte 0.18 0.17 0.22
I ulet 0.35 0.35 1.06
Plan me emetim të lartë dhe flet e valëzuar në kontakt 0.09 0.09 0.11
Plake e izoluar me emetimte ulët me hapsirë ajrore në 0.62 0.62 1.76
njëren anë
34


Në tabelat e mëposhtme jepet, për struktura të caktuara të mureve, vlerat e
koefiçientit K të transmetimit të nxehtesisë.

Tabela 1-9 Koefiçenti global i transmetimit K në struktura

A) Mur me tulla të plota të rregullta W/m 2/C

Trashësia e murit të zhveshur 6 11 22 33 45 56 66
cm
Mur i jashtëm K K K K K K K
pa suva 3,83 3,02 2,09 1,51 1,28 1,05 0,93
b. i suvatuar në të dy anët 3.37 2,67 1,86 1,83 1,16 0,99 0,83

B) Mur me tulla të plota të rregullta, me dhoma ajri me trashësi prej 3 cm W m2C
Trashësia e murit të zhveshur cm 12 22 44
K K K
Mur i jashtëm i suvatuar nga të dyja anët
1,86 1,4 0,99

C) Mur me tulla me vrima W m 2C

Trashësi i murit të zhveshur cm 8 11 13 15 20 22
K K K K K K
1. Mur i jashtëm
 pa suva 2,56 2,325 2.09 1,86 1,74 1,63
 suva në të dyja anët 2,325 1,97 1,86 1,74 1,51 1,4
 me suva të brendëshme 2,44 2,09 1,97 1,74 1,63 1,51

2. Mur i jashtëm i përbërë nga dy tulla të ndara nga dhoma
ajri prej 3 cm, me ose pa suva 1,28 0,99 0,93 0,87 0,81 0,697

D) Mur me tulla të plota të formatit 22 x 10,5 x 5 W m2C
Trashësia e murit cm 10,5 22 34 45 57 68
K K K K K K

Mur i jashtëm i suvatuar në një anë 3,25 2,325 1,744 1,4 1,16 1.05
Mur i jashtëm i suvatuar në të dyja anët 3,02 2,2 1,63 1,28 1,05 0,93
Mur i jashtëm i suvatuar në dy anët, me dhomë ajri të - 1,744 1,4 1.16 0,9 0,97
brendëshme me trashësi 3cm

35


E) Mur me gurrë natyrale W m 2 C
Trashësia e murit cm 30 40 50 60 70 80 90 100
K K K K K K K K

Mur i jashtëm i suvatuar në një anë 2,67 2,325 2.09 1,86 1,744 1,63 1,51 1,28

Mur i jashtëm i suvatuar në të dy anët 2,558 2,2 1,977 1,744 1,63 1,51 1,51 1,28
Dritare dhe porta K
W m 2 C

1. Dritare me xham të thjeshtë
 kornize druri 5,2
 kornize hekuri 6,4
2. Dritare e jashtme me dopio-xham
 kornizë druri 3,5
 kornizë hekuri 4,07
3. Porta e jashtme
 e gjitha në dru 3,5
 prej hekuri 6,4

Dysheme – Tavanë – Çati W m 2 C
Dysheme Tavanë
K K
1. Soletë e ndërtuar me trarë betoni të armuar
 dysheme me pllaka 1,40 1,63
 dysheme me parket druri 0,81 1,046
 dysheme druri mbi një shtresë izoluese 0,755 0,99

2. Soletë prej çimentoje të armuar 20cm, tavani i suvatuar. 1,51
 dysheme me parket mbi solete betoni ose mbi rere 0,81

3. Dysheme në toke mbi shtresën e betonit 2,325 -

4. Dysheme në tokë me pllaka 1,977 -

5. Çati me tjegulla - 1,16

6. Çati prej çimentos, mbulesë me karton katramaje. - 2,44

7. Solete me trarë prej hekuri ose tulla me vrima
 dysheme me parket 0.98 0,93

36


9.4 Llogaritja për shtimin e nxehtësie për shërbim jo të vazhdueshëm

Marrja parasysh e nevojave shtesë për nxehtësi, në rastet kur impianti i ngrohjes
nuk funksionon në mënyrë të vazhduar, mund të bëhet nëpërmjet formulës së
Rietschel:

0.0625( N  1)
A= xQ1 (1-6)
Z

ku: N - periudha e ndërprejes së funksionimit në 24 ore, Q1 – humbjet e nxehtësisë
relative në mure, porta, dritare te jashtme dhe dysheme, Z - numri i orëve të
ngrohjes të kërkuara për vendosjen e regjimit.

Rritja në përqindje e nevojës shtesë për nxehtësi, për shërbim jo të vazhdueshëm
të impiantit të ngrohjes mund të përcaktohet edhe nga tabela e mëposhtme (1-10).

Tabela 1-10 Rritja në përqindje e ngrohjes për ndërprerje
Impiante me Impiante me trupa ngrohës
Funksionimi ajër të me me ujë të
ngrohtë Avull ngrohtë

I vazhdueshëm me ndërpreje natën 12% 10% 8%
Me përdorim 16 – 18 ore në dite 15% 12% 10%
12 – 16 ore në dite 20% 15% 12%
8 – 12 ore në dite 25% 20% 15%
6 – 8 ore në dite 30% 25% 20%
4 – 6 ore në dite 35% 30% 25%

9.5 Rritja e nevojës për nxehtësi në varësi të orientimit të objektit

Rritja mesatare në përqindje e
nxehtësisë (për efekt humbje
shtesë) që i duhen dhënë
strukturave të jashtme sipas
ekspozimit të murit.

Fig.1.19 Rritja mesatare në përqindje të
nxehtësisë në varësi të ekspozimit të
murreve

37


Ajri i infiltruar

Rëndësia e ajrit të infiltruar qëndron në faktin e thjeshtë se ai në shumë raste, mund
të përbëjë rreth gjysmën ose më shumë të humbjeve të nxehtësisë totale. Megjithatë
akoma dhe sot, ai mbetet përgjegjësia më e vogël në parashikimin llogjik dhe sistematik.
Infiltrimi i ajrit nga jashtë në ndërtesë ndikohet nga ekzistenca e të çarave
(moshermetizimet) nëpër dritare dhe dyer, poret e vetë strukturës së mureve,veçanërisht
në ndërtesat e tipit industrial, rrymat vertikale të efektit oxhak. Në ndërtesat me
përmirësim të vetive termike të strukturave nga termoizolimi, infiltrimi i ajrit bëhet
komponenti dominues në humbjet e nxehtesisë. Si pasoje, në qoftese ky komponent nuk
merret parasysh, garantimi i temperaturës në këto ndërtesa bëhet akoma më i veshtirë.

Nxehtësia e nevojshme për të ngrohur ajrin e infiltruar llogaritet (1-7):

Q =V’xCx (tb-tj) [kw] (1-7)

Ku:
V’-vëllimi i ajrit të këmbyer, m3/ore
C- nxehtësia specifike vëllimore e ajrit në presion konstant dhe tempertaurën
20 0c
C= 1.219 kJ/m3 K
tb-tj = diferenca e temperaturës së dhomës ,tb me temperaturën e ajrit të jashtëm tj

Egzistojnë dy metoda të ndryshme për përcaktimin e sasisë së ajrit të infiltruar.
Njëra është metoda empirike dhe bazohet në numrin e hereve të volumit të ajrit
brënda hapsirës që ndrohet në një orë dhe kësaj i referohet sasia ajrit të këmbyer.
E dyta, me përafrim me specifik të kufizuar për ndërtesat e tipit komercial,
kryesisht me sipërfaqe të xhamtë, sasia e rrymës së ajrit lidhet me sipërfaqet e
hapshme, të tilla si të çarat gjatësore përreth dritareve dhe dyerve etj..
Sasia e ajrit të këmbyer

Për konceptin e ajrit të këmbyer për llogaritjet e humbjeve të nxehtësisë dhe për
të punuar në të njëjten njësi si humbjet e nxehtësisë me trasmetim, përdoret
tashme termi toleranca ventiluese (Tv), e cila lidhet me numrin e hereve të
këmbimit (N):

N(1.219 x 1000)/3600=(0.339 N) J/s m3 K  (N/3) W/m3 K

dhe sasia e nxehtësisë do shprehet (1-8):

Q=0.339 x N x V x (tb-tj)=(Tv) x N x V x (tb-tj) [W] (1-8)

38


Në Tabelen 1-11 jepet të dhëna të sasisë së ajrit të këmbyer së bashku me
tolerancen ventiluese për tipe të ndryshme ndërtesash.

Tabela 1-11 Ajri i infiltruar për humbjet e nxehtësisë (numeri i këmbimeve të
ajrit, toleranca ventiluese)

Numeri i Toleranca
këmbimeve të ventiluese
Dhoma ose ndërtesa ajrit në orë Tv
N (W/m3K)
Hapsira të mëdha idusriale
Konstruksion i rëndë
300 deri 1000 m3 3/4 0.25
3000 deri 10 000 m3 1/2 0.17
mbi 10 000 m3 1/4 0.08

Konstruksion fletësh të padekoruar
300 deri 1000 m3 11/2 0.5
3000 deri 10 000 m3 1 0.33
mbi 10 000 m3 3/4 0.25

Zyra dhe mjedise ndenjie
me dritare të ekspozuar në një anë 1 o.33
me dritare të ekspozuar në dy anë 11/2 0.50
me dritare të ekspozuar në më shumë anë 2 0.67

Mjedise të përziera
salla leksionesh dhe mbledhjeje 1/2 0.17
hapsirë qarkulluese 11/2 deri 2 0.50 deri 0.67
laboratore 1 deri 2 0.33 deri 0.67
banja 2 0.67

Duhet te kihet parsysh se vlerat e tabelës së mësipërme janë për ajrin e infiltruar
për llogaritje të humbjeve të nxehtësisë. Ato nuk duhen ngatërruar me sasinë e
ventilimit për efekt komforti te të pranishmeve.

Diferenca e temperaturave

Nga përvoja e deritanishme është evidentuar se sasia e nxehtësisë për të mbajtur
një mjedis të dhënë në konditat e zgjedhura llogaritet me anën e shumëzimit të
39


humbjeve të nxehtësisë me trasmetim dhe infiltrim (të shprehura në W/0c ) me
diferencën e temperaturave midis ajrit të mjedisit të brëndshëm dhe të jashtëm.

Temperatura e brendëshme llogaritëse për ngrohje.

Në vitet e fundit, në fushën e llogaritjeve të humbjeve të nxehtësisë është
adoptuar koncepti i temperaturës ambjentale, që merr parasysh këmbimin e
nxehtësisë nga sipërfaqet rrethuese të hapsirës llogaritse dhe të vetëkësaj hapsire
me trupin e njëriut. Përcaktimi i kësaj temperature varet nga konfiguracioni i
sipërfaqeve rrethuese dhe nga koefiçientet e trasmetimit të nxehtësisë me
konveksion dhe rrezatim. Temperatura ambjentale është një mesatare e balancuar
e temperaturës rrezatuese mesatare dhe temperaturës së ajrit. ajo llogaritet me
formulën e mëposhteme (1-9):

(1-9)

Ku:
- temperatura ambjetale e brendëshme
- temperatura rrezatuese mesatare e sipërfaqeve rrethuese të mjedisit
llogaritës
- temperatura e ajrit të brendëshem

vlera e përafert e temperaturës rrezatuese mesatare të sipërfaqeve rrethuese të
mjedisit mund të gjendet nga raporti i shumës së produkteve të sipërfaqeve me
temperaturën përkatëse të tyre ndaj shumës së këtyre sipërfaqeve (1-10):

S1t1  S 2 t 2  S 3t 3  ...
t rm  (1-10)
S1  S 2  S 3  ..

ku:

t1,t2,t3 .. - temperaturat e sipërfaqeve

S1,S2,S3, .. - Syprina e sipërfaqeve

Koncepti i temperturës ambjentale për llogaritjen e humbjeve të nxehtësisë
parashikon një formulim më të saktë të humbjeve të nxehtësisë nga strukturat
rrethuese në regjim stacionar, sesa metoda tradicionale që përdor, si temperaturë
të brendëshme llogaritese, temperaturën e ajrit të brendëshem.

40


Temperaturen e brendshme llogaritëse e zgjidhim nga tabelat [1-12] në varësi të
aktivitetit te të pranishmive në ambientin e dhënë:

Tabela 1-12
Temperatura e brendshme e lokaleve
Apartamente dhe zyra 20°C

Guzhina Industriale 15-16°C
Korridore dhe kafaz shkallesh 12-15°C
Shkolla 18-20°C
Palestra 14-18°C
Salla mbledhjesh dhe shfaqesh 16-18°C
Salla muzeu dhe ekspozitash 14-16°C
Pishina te mbuluara 27-30°C
Salla emergjence, spitale 22-24°C
Kisha 10-14°C
Dyqane dhe megazina shitjesh 15-18°C
Kapanone Industriale, Fabrika 16-18°C
Hotele, Restorante 20°C
Salla pritjesh 12-16°C
WC I posacem/Banjo 15/22°C

Temperatura e jashtëme projektuese.

Gjatë projektimit të një sistemi ngrohje duhet të njihet se për çfarë temperature
minimale të jashtëme garantohet ngrohja e objektit. Si e tillë nuk mund të meret
temperatura absolute minimale e matur në një vend të caktuar, por temperatura më
e ulët e cila ndodh më shpesh në atë vend. Temperatura e jashtëme projektuese
paraqet temperaturën më të ulët të ajrit të jashtëm. për të cilën sistemi i ngrohjes
siguron parametrat e kërkuar projektues të komfortit termik brënda mjedisit të
shqyrtuar, pavarësisht nga koha e zgjatjes së saj. Egzistojnë disa mënyra të
përcaktimit të temperaturës së jashtëme projektuese tj sipas së cilës llogaritet sasia
e nxehtësisë për ngrohjen e një objekti.
Sipas kriterit të V.M.Çaplinit Temperatura e jashtëme projektuese përcaktohet
sipas barazimit:

t j  0,4t m  0,6t min
M
(1-11)

ku;
[°C]- Temperatura mesatare e muajit më të ftohtë të dhjetë viteve të fundit
41


[°C] -temperatura më ulët e matur gjatë këtyre 10 vjeteve

Sipas normave të ASHRAE (Shoqata e inxhinireve të ngrohje kondicionimit të
Amerikës) si t Temperatura e jashtëme projektuese duhet të meret vlera minimale
absolute e arritur në një vënd rritur me 8.30C(150F).

10 Kondensimi

- Kondesimi sipërfaqsor

Në se temperatura e sipërfaqes të një elementi të strukturës së ndërtesës bie
poshtë temperaturës së pikës së vesës të ajrit, në hapsirën e brendëshme do të
ndodhë kondesimi i avujve të ujit, të gjendur në ajër në kontakt me këtë
sipërfaqe. Ky fenomen mund të ndodhë së shumti në rastin e pranisë të një numri
të rritur të pranishmish ose të aktiviteteve shtepiake lagështi-prodhuese si gatimi,
dushet, larje enësh ose rrobash etj., në rastin komercial dhe industrial, nga shtimi
i avujve të prodhuar nga proçese të nevojshme teknologjike. Në rastin e dritareve
ky problem mund të eleminohet me përdorimin e dritareve me dopio ose triale
xham ose duke përdorur ajre të ngrohtë konvektiv nën dritare.

Kur ndërtesa është e formuar nga mure solide, siç janë muret, tavanet, ose
dyshemetë sipërfaqet e tyre mund të absorbojnë një sasi të konsiderushme të
kondesatit të formuar duke e bërë të vështirë dallimin e ekzistences së kondesatit
në moment.
Një dysheme betoni mbi një hapsirë ajrore, në kontakt me ajrin e jashtëm psh.
një zyrë mbi një parking, mund të jetë subjekt i kondesimit të sipërfaqes së
dyshemesë edhe në se rastin kur është me një shtresë izoluese të mirë.
Në mënyrë të ngjashme, në ndërtesat shumëkatëshe kondesati i formuar në
qoshet e ballkoneve të ekspozuara është e njohur si problem i shkaktuar kur
ballkonet dhe pllaka formuese e tavanit të katit të mëposhtëm është konceptuar si
një konstruksion i vetëm.

- Kondesimi interstruktural

Shumica e materialeve të përdorura në konstruksionin e ndërtesave si dhe
shumë materiale termoizoluese e lejojnë lëvizjen e avujve të ujit nëpër to me anë
te difuzionit.
Në se ekziston një vlerë presioni avujsh më e lartë në njërën anë të materialit se
ana tjetër e tij do të ndodhë lëvizja e lagështisë duke ofruar një rezistene avulli.
Gjatë lëvizjes së avujve të ujit në strukturë, presioni parcial i avujve të ujit mund
të barazohet me presionin e saturimit dhe të ndodhë kondesimi interstruktural në
brëndësi të materialit ndërtimor.
42


Formimi i kondesatit do të pranohet për strukturën e dhënë në qofte se:

- Nuk manifestohet prishje e strukturës së dhënë varësisht nga materiali i
përdorur.
- Në se sasia e kondesatit që akumulohet nuk e kalon 2% të masës së thatë
- Në se nuk kemi formim të kondesatit poshtë temperaturës së ngrirjes(0 0C)
që të evitohet shtresa e akullit.
- Në se gjatë përiudhës së verës gjithë kondesati që formohet riavullohet .
Atëhere një strukture e tillë do jetë pranushme për kondesimin.

Verifikimi i thellësisë së kondesimit të avullit në thellësi të strukturës së murit
mund të përcaktohet në mënyrë grafike në funksion të ndryshimit të presionit
parcial të avullit dhe presionit të tij të saturimit pas çdo shtrese. Zona ku kemi
ndrëprerje të vijës së presionit parcial me vijën e presionit të saturimit të tij
përcakton shtresën e kondesimit në thellësinë e murit.
Sasia e avullit që kalon nëpër sipërfaqet e brendëshme të murit shprehet me një
funksion analog me atë të trasmetimit të nxehtësisë. Pra sasia e lagështisë që
mund të kalojë nëpër sipërfaqet e brendëshme të murit jepet me formulën (1-12):

m=pv /G (1-12)

ku
m- sasia e avujve të transferuar për njësi të sipërfaqes (kg/m2s)
pv – diferenca e presionit të avujve përmes materialit ose strukturës.
G – rezistenca e avullit për materialin ose strukturën (Ns/kg)

Rezistenca e avullit për disa materiale ndërtimore të zakonshme

Materiali Densiteti Rezistensa termike Rezistenca e
(m K/W) avullit
(Ns/(kgmx109)
Tullë e zakonshme 1700 1.19 35
Betonë rëndë 2100 0.71 200
Beton i lehtë 600 4.55 45
Suva 1300 2 50

Termoizolimi

Ndërtesa energjetike është e lidhur me dy faktorë kryesorë, e para me ngrohjen
pasive që nënkupton konceptimin arkitektonik të saj me mjedise klasash të
orjentuara në pjesën jug-përindimore si dhe me materialet formuese të mureve që
43

Klima dhe ndertesa - Koncepte bazë

Klima dhe ndertesa - Koncepte bazë

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (16)

Mehr von Albania Energy Association

Mehr von Albania Energy Association (20)

Klima dhe ndertesa - Koncepte bazë