Kerkesa per parkim Karakteristika e problemeve te transportit Parkimi eshte nje aspekt i rendesishem i transportit qe ndihmon (pranon) ne praktike levizjen e automjeit. Ne qendrat urbane politika e vendqendrimeve te inspirohet nga kritere dhe objektiva te ndryshme , por ne cdo rast p[ermban nje total racionale e bazuar ne njohjen e ofertes ne veprim dhe kerkeses me te gjitha kuptimet sasiore e cilesore. Vleresimi i ofertes eshte nje problem i nje vezhgimi te paster statistikore ndersa kerkesa varion ne hapsire dhe ne kohen dhe mbi gjithshka ne sjelljen e perdoruesave ne lidhjen me politiken e pergjitheshme dhe ne vecanti me vete politiken e vendqendrimeve. Ne kete kapitull do te mundohemi te ndertojme tek disa modele te vleresimit te kerkeses, ne vecanti tek modeli gravitacional , dhe do te dallohen disa parametra qe bejne matjen e kerkeses per parkim.

1. PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Kapitulli i X
Tema :
Kerk e s a per parki m
Karakteristika e problemeve te transportit
Parkimi eshte nje aspekt i rendesishem i transportit qe ndihmon (pranon) ne praktike levizjen e
automjeit. Ne qendrat urbane politika e vendqendrimeve te inspirohet nga kritere dhe objektiva te
ndryshme , por ne cdo rast p[ermban nje total racionale e bazuar ne njohjen e ofertes ne veprim
dhe kerkeses me te gjitha kuptimet sasiore e cilesore. Vleresimi i ofertes eshte nje problem i nje
vezhgimi te paster statistikore ndersa kerkesa varion ne hapsire dhe ne kohen dhe mbi gjithshka
ne sjelljen e perdoruesave ne lidhjen me politiken e pergjitheshme dhe ne vecanti me vete
politiken e vendqendrimeve. Ne kete kapitull do te mundohemi te ndertojme tek disa modele te
vleresimit te kerkeses, ne vecanti tek modeli gravitacional , dhe do te dallohen disa parametra qe
bejne matjen e kerkeses per parkim.
Analiza e kerkeses per parkim
Madhesia themelore per te vendosur vol;umi i pergjitheshem i kerkeses per parkim, duke
vleresuar ndryshueshmerine neper vite (kerkesa ditore mesatare ne vite per shume vjet te
njepasnjeshem), ndryshimi brenda vitit (kerkesa e perditeshme) mesatare ne muaj per 12 muajt e
vitit, ndryshimi ne jave (kerkesa e perditeshme gjate 7 diteve te javes). Te dhenat ditore
shperndahen per cdo ore te dites per stabilizimin e ardhurve , te nisjeve, te kohezgjiatjesse
qendrimit gjate 24 oreve . Te gjitha parametrat e dhena me siper mund te vezhgohen pa intervista
te drejtuesave te mjetit . Per nje pershkrim te plote te kerkeses dhe mbi te gjitha per nje
interpretim dhe per nje projektim te bazuar ne te ardhmen , lipset te intergrohet me treguesit e
vendit te banimit dhe distinacionit te udhetimit te pushimit dhe te tipit te automjetit. N.q se do te
merrnim parasysh realizimin e intervistav, eshte e mundur te mblidhen te dhena mbi aspektet te
tjera te fenomenit te pushimit p.sh. arsyet per zgjedhjen e mjeteve individuale dhe distancen nga
vendbritjet dhe zhvendosjet nga vendi ku eshte parkuar automjeti.
Metoda e vleresimit te kerkeses per parkim
Vezhgimi i parametrave te kerkeses per parkim , te vleresuar gjithnje referuar nje zone te kufizuar
qe perben edhe zonen ne studim, mund te behet me anen e vezhgimeve O-D ose nepermjet
vezhgimit “orar transporti”..........
rasti i pare mund te perdoret me dy menyra te ndryshme:
a pa intervistuar drejtuesit e automjeteve
b duke i intervistuar drejtuesit e automjeteve
N.q se zona ne studim eshte e vogel per te shmangur intervistat mund te llogariten fluksi ne hyrje
dhe dalje nga kjo zone, mbi te gjitha rruget ekzistuese, e njohur si metoda e kordonit
1

2. Fig metoda e kordonit
Gjate intervaleve te ndryshme te kohes , vellimi i makinave ne parkim jepet nga diferenca e
hyrieve dhe daljeve. Vezhgimi kryhet, te pakten per nje dite mesatare te punes, me regjistrimin e
te dhenave ne intervale kohore te parashikuara To ,ne relacion duhet te jete shenuar vendi dhe
koha ne te cilen behet vezhgimi. Skada e vezhgimit zakonisht kryhet per zona te vogla 500-
700m2.
Metoda e targave
Sipefaqja
seksioni i studimit/vezhgimit
Qarkullimi I studimit
Kodi I imtervistes data
12.30
-12.45
12.45
-13.00
13.00
-13.15
/ 13.15
-13.30
targat
Me te dhenat e grumbulluar nga skedat per disa vezhgime te organizuar ne dite te caktuar dhe
jave te caktuar, ndertohet grafiket e kerkeses per parkim per zonen. Ketu nuk del ne pah
karakteristikat e kerkeses per parkim sic mund te jete:
numuri i automjeteve ne funksion te oreve te dites
oreqendrimi ne funksion te oreve te dites
numuri i automjeteve ne funksion te frekuences se qendrimeve ne ore
Ne keto vezhgime nuk vleresojme dot elemente te perdoruesit te mjetit, si qellimi I parkimit etj,
lemente te cilet jane te domosdoshem ne perpunimin afat gjate te projektit per parkim. Ne kete
vezhgim ose interviste kampjoni mund te pranohet sii njesi, duke I u referuar per 150mjete, per
cdo 1000 mjete keto grafike percaktojne ciklet ose nevojat per parkim.
Modeli i percaktimit te kerkeses per parkim
2

3. Per modele te kerkeses perdoren disa struktura matematikore pak a shume komplekse te afta te
vleresojne manifestimin e nje fenomeni nepermjet vezhgimit ose vleresimit te fenomeneve te
bashkelidhur. Ne rastin e kerkeses per vend pushim modelet me te thjeshte jane te tipit agregat:
kerkesa paracaktohet me numurin e vendeve te parkimit te nevojshem ne nje zone dhe vleresimi
merret ne kosiderate ne lidhje me faktore te vendosur ne zonenqe eshte objekt studimi. Ne nje
plan te riorganizuar te qarkullit dhe te vendqendrimeve eshte e nevojshme te percaktohet
vendndodhjet e impjanteve te parkimit ne zona te ndryshme ne te cilat eshte bere ndarja e teritorit
dhe vleresohet oferta e percaktuar tek secili impiant. Ne rast se ne nje plan te supozuar adaptohet
nje strategji qe parashikon perdorimin e mjeteve kolektive si sitem i vetem i transportit per hyrien
ne qender , vendosja eshte e mundur nepermjet perdorimit te percaktimeve periferike te qendrave
urbane.
Ne nje rast te tille , eshte gjithmone e mundeshme gjetja e zonave per tu destinuar per parkim,
keshtu qe oferta per parkim do te jete ne perpjestim te kerkeses per seicilen zone.
Ne funksion te njohjes se sistemeve te ndryshme dhe te kufijve te zones qe duhet mbrojtur,
dimensionimi dhe vendndodhja e parkimeve i lihet per zgjedhje projektuesit. Ne rast se mundesia
e ekzistences se zonave te destinuara per realizimin e impianteve per parkim eshte i kufizuar,
keshtu disa zona nuk mund te sherbehen me impiante te tille , eshte e nevojshme te verifikohen
vendndodhjet e ardheshme te ofertave per parkim nepermjet perdorimit te modeleve te
percaktimit qe simulojne sjelljen e perdorusave nepermjet hipotezave qe jane shenuar si:
a shperndaria hapsinore e kerkeses per parkim ne te ardhmen
b tarifat qe do te ap;ikohen
c kapaciteti I sejcilit parkim
Madhesi te tille percaktojne shperndarien e automjeteve ne vendpushime ne impjante te etem
parkimi. Supozojme qe kemi dalluar keto zona ne teriorinqe kemi ne studim (I,j=1,2,3, ,, N) dhe
njihen koordinatat e tyre xi yi te qendrave te zones I ose j. Kjo e fundit nga njera ane paraqet dhe
kerkesen dhe oferten te vendqendrimeve te sejciles zone.
Per nje densitet te shfrytezimit dhe vendesh te nisjes stacionare ne nje menyre homogjene ne
zone. Qendrq e zones gjendet me metoden e graviteet.
Supozojme qe jane percaktuar disa zona me te cilat jane te disponueshme zona per realizimin e
impjanteve te cilat formojne nje sasi P me kordinatat P(xi,yi). Sqarojme se kemi
C parkimit = kapcitei I parkimit te nje impjanti
Dparkimit = shperndaria e kerkeses per parkim ne zona te ndryshme I
T parkimit = tarifa e parkimit (sherbimit) te perdorur ne parkim
Ekziston nje relacion e ketyre parametrave per nje zone I
3

4. ∑ ∑= =
≥
P
i
P
i
parkimitparkimit DC
1 1
ose afersisht te jete e barabarte me kerkesen totale .
E panjohura e problemit eshte percaktimi I P9ij) qe perfaqeson perqindjen e kerkesave te
realizuara ne I por qe pushojne ne zonenj
Modeli I percaktimit konsiston ne gjetjen e nje operatori k elementet e te cilit jane P(ij) nepermjet
perdorimit te modelit vleresohen:
1) Zenia e impjanteve te vecane te parkimit , qe eshte I nevohshem ne percaktimin e
kapacitetitte impjanteve te vecantene fazen e projektimit
2) Fitimi I cdo impjanti I marre si produkt itarifave te parkimit ne zenien.
Do te egojme me poshte modelin gravitacional I cili eshte me I thjeshte si ne perpilim ashtu dhe
perafrimin matematikore edhe pse nuk eshte shume per rezultatet.
Nje model I tille supozon sejcilin impjant parkimi te parkimit si te perqendruar ne qendren te zones
9mund te jete realisht edhe ne periferi te zones).Impjantet bashkohen sipas tipit te tarifave ne
menyre qe te formojne parkime fiktive me kapacitet te barabarte me shumen e te gjitha
ambjenteve me te njejten tarife te impjanteve te ndryshme. Keshtu ne n je zone te vetme do te
jene aq parkime sa jane tarifat, te gjitha te vendosura ne qender , sejcila prej tyre do te kete nje
oferte barabarte me shumen e ofertave te impjanteve te ndryshme per sejcilen klase tetarifave.
Hipoteza mbi te cilat bazohet modeli eshte qe numuri I akteve te pushimeve eshte ne perpjestim
te drejte me kapaciteitn e sejclit impjant fiktiv dhe ne perpjestim te zhdrejte me nje funksion te
kostos relative te perdorimit. Perqindja e atoeturave te drejtuara ne I dhe qe pushojne ne zonen j
me tarife k jepet nga shprehja e meposhme;
∑∑
=
k j kjiZ
kjC
kkjiZ
kjC
kjiP
),,(
),(
),,(
),(
),,( ku:
C(j,k) kapaciteti I impjantit ne zonen j me tarife k
Z(i,j,k) kostoja e perdorimit te nje parkimi ne zonen j me tarife k per nje kerkese per pushim e
drejtuar ne I
Vlera Z(I,j,k) jepet nga shprehja e meposhme
Z(I,,j,k)=[βd(i,,j)+γ(j,k)+∂λ]α
Ne kete shprehje kemi keteo :
α eshte nje konstante kalibrimi dhe presupozon nje vlere 4-6
4

5. β eshte koeficent qe merrparasysht distancat ndermjet qendrave te impjanteve te parkimit e
cila mund te pranohet β1 =t cp 2/V per d(i,,j)<= 1000+γ(j,k)+∂λ]α
β2 =t cp 2/3V per d(i,,j)> 1000 ku
t vlera e kohes
cp numuri mesatare I automjeteve
d(i,,j) distanca e qendrave te impjanteve te parkimit ne vije ajrore midis zonave I dhe j
V shpejtesia e levizjes ne kembe, neper parkim.
λ tarifa per impjantin fiktiv te tipit k
∂=0,1
Perderisa parametrat cp dhe t mund te marrin vlera rw ndryshme per perdorim te ndryshem mund
te kryhet aplikimi I modelit ne menyre te shperbere, duke e marre kerkesen ne klasa dhe ne
pergjithesi ndahet llogaritja sipas motivit te levizjes.
Kontrolli I vendparkimit
Kontrolli I vend parkimit ose I operacionit te qendrimit ne teknologjime e parkimit te autoveturave,
ofron mundesine e ekujlibrimit te sistemeve te ndryshme te transportit qe jane ne sherbim ne te
njejten zone urbane, moment ne te cilin duke mare ne sherbim ne konsiderate koston e perdorimit
te autoveturave private ne tarifa te larta per parkimin behet shume me ekonomike perdorimi I
mjeteve kolektive .
Nje politike e tille ka shume avantazhe dhe permbi te gjitha ajo me e prannuara (ose me pak e
pelqyeshme)nga ana e perdoruesave sepse nuk eshte nje veprim indiskriminues kunder
automobilit
Ne kushte paraprak per nje objektivitete te bilancuar te administrimit te impjantit te parkimit ne
rastin kur keto jane ne godina (ndertesa) te specializuara, qe nga momenti qe koston e rritura te
shfryteszimit dhe te bleries te hapsirave, vene ne diskutim leverdine e investimit ne kete sektor.
Ne fund lejon qe te kemi infrastrukture te domosdoshme per realizimin kalimin midis mjeteve
individuale dhe ature kolektive kalim qe peren veshtiresi me te medha per te kapercuer kur
kerkohet te procedohet mbi nje bshkim midis dy sistemeve te ndryshme te transportit
N epergjithesi kontrolli I venparkimeve mund te behet me dy nmenyra
1 parkimetra
Me anen e kesaj metode eshte e mundur te kontrollohet kohezqatja e parkimit per vendet e
caktuar per parkimin ne rruge ose pershtatje e nje strukture te vecante tarifore per vend parkimet
qe ndodhen brenda ndretesave speciale. Ky sistem kerkon nje minimum personel per leximin e
pakimetrave ose per kontrollin e hyrieve nga ane tjeter eshte shtytes per koheqendrimn e shkurter
, ne te vertete eshte nje strukture me efikase (dhe me e perhapura) per veprimine ekujlibrit dhe
integrimit
5

6. 2 disk orar
Kontrolli nepermjete disqeve orare eshte ekujvalent me te meparshmin (por eshte kosto minimale
falas abone) ky lloj kontroli aplikohet veem neper rruge dhe leximi behet nepermjet diskut nga
Punonjes e kominitetit. Menaxhimi I kesaj teknologjie eshte me I thjeshte por nuk eshte dinamik
eshte menje zgjidhje fikse (nuluri I leshuar I disqeve eshte I njohur si dhe oraret e tyre ), personeli
I vereifikimit kerkon nje parapregatitje , Me kete metode mund te lexojme vetem levizjen e
perdoruesave neper parkime te ndryshme ne vijim te kohes, keshtu mund te konsiderojme si nje
njesi e mbylkkur jo me influenca nga jashte.
Tipet e impjanteve te parkimit
Impjantet e parkimit ndahen sipas perdorimit dhe sipas pozicionit ku ato gjenden ne lidhje me
qendren e banimit
1 Parkime periferike qe ndodhen ne zona te distancuara nga qendra lehtesishte te
arriteshme nga jashte pasi vendosen ne kufij te infrastruktures me rrjedhje te shpejte.
Ato sherbejne permbi te gjitha si mbrojtese te qendres urbane kur nuk deshirohet qe
autovetuarat te hujne ne zonat e mbrojtura ose jo te pershtateshme per qsrkullimin e
autovetuave private .
2 Impjantet e parkimit per sherbimet, qe jane shume te ngjeshur me te me sipermen,
jane te vendosura gjithmone ne kufujte e qendres urbane por te karkaterizuara nga
pasja ne afersi te tjera ndalesa (stacione) te sistemeve te transportit kolektiv per
kalimin mbi n je mjet tjeter transporti. Tipe te tilla perdoren ne qendra ne qendra
urbane te cimensioneve te medha ku eshte e nevojshme perdorimi I mjeteve kolektive
per te zbrazur qendren.
3 Parkime ne destinacion, jane impjante ne afersi te vendit te destinacionit dhe jane kur
nuk ekzistojne probleme te blokimit te qarkullimit. Behet ne pika me terheqje te madhe
( prane supermarketeve qendrave komerciale bankave etj.) per te shmangur zenien e
siperfaqeve te ndryshme me automobila ne kerkim te vendparkimit e keshtu per te
mbajtur te lire makines.
4 Parkimi per banoret destinohen per parkimet e vetmuara per banuesit, kur nuk
ekzistojne mbi siperfaqe per vendparkime ose kur nderhyhet per te mbrojtur zonen me
ndalim te parkimit ose me rruge per kembesore.
5 Parkimet te perziera qe I sherbejne njekohesisht banoreve te zones dhe perdoruesave
te rastit kur bejne ndarien e pakimit ne pjese per njerin apo tjetrin.
Jane te mundeshme forma te ndryshme tarifimi:
• Orare ditore me koston me te madhe
• Kohe mates me koston me te vogel
6

7. • Me abonim per banoret e zones
• Tarifa vetem per vendpushime midis oreve te fundit te nates dhe te fillimit te
mengjesit.
7

8. 8

9. Qellimete kryesore
Ndertimi infrastrukturore te destinuar per vendpushime ne qendra banimi duhet te pikesynoje
permiresimin e sektoreve te njepasnjeshem
A Ruajtja e anbjentit ekzitenca ne infrastrukture ekzistuese parkime eriferike , me qellim qe
te lehtesohet ngarkesa ne qendrat urbane . keto parkime vendosen prane qendrave te medha
tregetare e urbane.
B Levizeshmeria – ekzistenca e parkimeve nterurbane ben qe qendrat te lehtesohen nga
ngarkesa ne qarkullim. Ne kete rast sherbimi publik eshste me I efekteshem dhe komod
C Pershtatja me e madhe e nje levizje me shume drejtime ose zona pasi lehtesohet
ngarkesa e trafikut mund te organizohet shume mire sherbimi kolektiv me kosto me te ulet.
Karakteristikat teknike te impjanteve te parkimit
Impjantet e parkimit ne forme shumekateshe, jashte rruges, mund te klasifikohetn sipas
karakteristikave dalluese te tyre si me poshte :
Kategoria A Impjante me platforme
Ky tip eshte ne formen e nje ndertese shume kateshe ku dyshemete e kateve te ndryshme arrihen
nepermjet platformave te pjerreta e gjith kjo ngjason me nje labirinth I pakufizuar me nje cirkuid
potesisht te percaktuar.Perdorisi I ketij impjanti leviz neper nje intenerari neper dysheme dhe
platforma deri sa te gjeje pozicionin e parkimit te mjetit te tij. E gjithe kjo ndertese mund te jete
teresisht posht tokes, ose edhe e gjitha mbi siperfaqen e tokes, ose dhe e kombinuar, ku disa
kate gjenden poshte tokes, e te tjerat siper saj. Platformat e levizjes neper kate eshte eresisht e
organizuar sipas nje telknologjie levizjesje neper ndertese si ne ngritje ashte dhe neper sbritje,
keshtu kete levzsje mund ta prazantojme sipas organizimit te tyre ne kete volum:
Platforme te drejta ose elikojdale
Platforme me sens unik ose dopio sens (dy drejtimet)
Platforma te ngritjes e te zbritjes te pavarura, te kunderta ose perbri
Sensi I qarkullimit per p;atformat e ngritjes ose te zbritjes mund te jene ne sensin orare ose
antiorar
Kategoria B Impjante me plan te pjerret
Impjante me plan te pjerret jane te ndertuar nga dyshemet e e pjerreta te tille qe ne piken me te
larte te nje kati te pjerret fillon dyshemeja e katit pasardhes. Ky tip impjanti rrealizohet vetem
atehere kur gjendemi mbi terene qe kane nje pjerresi te caktuar edhe ketu leviz mjeti derisa te
gjeje vendin e parkimit.
Kategoria C Impjante te mekanizuara.
Impjantet te mekanizuara jane te ndertuara pergjithesisht ne dy seri te shkalleve te vendosjes
bashke mbi shume nivele. Seri te tilla jane te kunderta midis tyre ne menyre qe midis tyre mund te
punoje nje elevator, icili mund te ngeje nje ose dy mjete dhe mund te transportoje deri ne vendin
9

10. met eafert te lire. Te tilla operacione jate te mekanizuara dhe me ndihmen e elektronikes jane
ooptimizuar ne menyre qe te zvoglohet koha dhe rruga e pershkruar. Drejtuesi I mjetit e fut mjtin
deri ashensorin e impjantit dhe e fik makinenose ben dorezimin e saj te mbyllur duke marre dhe
bileten e sherbimit. Ne kete bilete eshte shenuar karakteristikat e impjantit si dhe vendi I mjetit ne
fjale ku ai do te vendoset pamversisht se te nuk e shikon dot me sy te lire drejtuesi I tij. I gjithe
sherbimi realizohet me je personal I cili ben te mundur funksionimin normal te ketij im[janti.
Mekanizimi I ketyre impjaneve kane strategji te ndryshme ne projektim konkretisht:
Impjant me detyre projektimi me nje reduktim minimal te personelit te sherbimit.
Impjant me detyre projektimi me minimumin e volumit ne cdo shkalle ne te cilat autoveturat
depozitohen ne parkim
Zakonisht impjantet e automatizuara preferohen kur:
1 siperfaqet e disponushme jane te reduktuara
2 Kerkesa per parkim eshte pothuajse uniforme gjate gjithe dites , pa pike te tepert duke
patur parasysh se kohet per parkim dhe per dorezimin e mjettit jane pak a shume e
gjate 30-60sek
3 Iperfaqja e disponueshme eshte e nendheshme dhe kemi veshtiresi per ajrosje dhe
keshtu qe eshte e nevojshme qe te shuhet motorri
4 Hapsira ne dispozicion eshte ne nje forme afersisht katrore (e vleresushme ne dy
drejtime), gje qe lejone pozicionim ne modele
Elemmentet konstruktiv te impjantit me nje plan vendosjeje ne infrastrukture.
KaRakteristika e ketij lloj impjanti eshte se mund dhe aplikohet gjeresisht neper infrastrukture e
qyteteve pa e penguar qaekullimin e trafilut. E veanta tyre eshte per thjeshtesine dhe prakticitetin
por gjithnje I referohemi nje grupi me dimension te vogel tip-veture e cila pranon nje siperfaqe
maksimale 1.7x1.4m (normat ne llogaritje meren ne 2.5x1.5m). Pozicionet e mundeshme mund te
jene
a lineare (pozicioni I mjetit paralel me drejtimin e rruges)
B kryq (pozicioni I mjetit kryq me drejtimin e rruges)
C pjerret ( pozicioni I mjetit formon me drejtimin e rruges nje kend 30-60 grade me derjtimin e
rruges)
10

11. 11

12. 12

13. 13

14. 14

15. 15

16. 16

17. Figura e vendosjes se mejteve ne impjant parkimi
Ne keto impjante kane nje te vecante pasi parkimet e mejteve mund te behen ne nje soe ne te dy
anet e rruges, vendosja e zgjedhjes se njeres apo tjetres jane specifikime te karakteristikave te
rruges si permasat gjeometrike, numuri I korsive dhe kapaciteti I njeres korsi ose ane ose drejtim
te rreges etj. dhe te kapacitetit te nje impjanti
17