SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 67
Downloaden Sie, um offline zu lesen
5. SINIF
Fen Bilimleri
7. ÜNİTE
YER KABUĞUNUN GİZEMİ
BÖLÜMLER
*Yer Kabuğunda Neler Var?
*Erozyon ve Heyelanın Yer Kabuğuna Etkisi
*Yer Kabuğundaki Yer Altı ve Yer Üstü Suları
*Hava , Toprak ve Su Kirliliği
Bu konular neden önemli?
Kayaçlar, fosiller, madenler, toprak ve su yer kabuğunu oluşturan
temel unsurlardır. Bu nedenle bu yapı ve oluşumların özelliklerinin
bilinmesi, üzerinde yaşadığımız dünyanın bir kısmı olan yer kabuğunu
daha iyi tanımamıza yardımcı olacaktır. Ayrıca yer kabuğunu
tanımamız, insan eli ve doğal yollarla gerçekleşen olayları anlamamız
açısından da önemlidir.
1. BÖLÜM
YER KABUĞUNDA NELER VAR?
Bu bölümde, yer kabuğunda bulunan kayaç, maden, fosil ve doğal
anıtların özelliklerini, bir bilim dalı olarak fosil bilimini ve bu alanda
çalışmalar yapan fosil bilimcileri öğreneceğiz.
KAVRAMLAR ve TERİMLER
Kayaç
Mineral
Maden
Fosil
Fosil bilimi
Fosil bilimci
Doğal anıt
Fotoğraftaki insanlar büyük bir titizlik içerisinde ne yapıyor olabilir?
Bulmayı bekledikleri nesne veya yapılar ne olabilir ve bunlar ne işe
yarar? Bunlar nasıl oluşmuştur? Arama neden yüzeyin alt
kısımlarında yapılmaktadır? Etrafta hiçbir iş makinesi görünmüyor
ve çalışmalar tamamen insan gücüyle yürütülüyor. Acaba, kazı
işleminde iş makinesi kullanmamalarının özel bir nedeni olabilir mi?
Kayaç nedir?
Canlıların dünya üzerinde yaşadığı
tabakaya yer kabuğu denir. Yer
kabuğunda dağlar, vadiler ve ovaların
olduğu karasal bölgelere kara tabakası
adı verilmektedir. Yeryüzünde
yaşadığımız kara tabakası temel olarak
kayaçlardan oluşur. Kayaçlar çok sayıda
mineralin birikmesi ile oluşur.
Marketten aldığınız içme suları ve maden sularının ambalajlarında
bazı mineral isimlerinin yer aldığını fark etmişsinizdir. Mineraller
sadece içtiğimiz sularda değil; toprakta, tükettiğimiz besinlerde ve
daha birçok yerde bulunur. Kayaçları birbirinden farklı yapan
yapısındaki minerallerdir.
Bilim insanlarının yapmış oldukları araştırmalar sonucunda, yer
kabuğunun yapısında binlerce mineral çeşidi olduğu ortaya çıkmıştır.
Kalsiyum, potasyum, sodyum, magnezyum, bor, kuvars ve kalsit
mineral çeşitlerine örnek olarak verilebilir. Minerallerin sertlik,
ufalana bilirlik, boşluklu yapı, renk ve parlaklık gibi özellikleri
kayaçların sınıflandırılmasını sağlamıştır.
Bor Minerali Kuvars Minerali
Kayaçlar, gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı veya rüzgâr gibi
hava olaylarıyla parçalanır.
Böylece bazen küçük parçalar hâlinde doğrudan parçalanırken bazen
de büyük kaya parçalarına, sonra taş, ufak çakıl parçalarına ve daha
sonra kum taneciklerine kadar parçalanabilir.
Kayaçların ufalanması sonucunda ise toprak oluşur.
Etkinlik; Kayaç mı değil mi?
• Büyüteç
• Çekiç
• Mermer parçası
• Kireç taşı
• Granit
• Çakıl taşı
• Odun parçası
• Taş kömürü
• Kum
• 3-5 kişilik gruplar oluşturalım.
• Sınıfa getirdiğimiz örnekleri, sertlik, ufalana
bilirlik, renk, boşluklu yapı gibi özelliklerine
göre inceleyerek bu örneklerin kayaç olup
olmadıklarını tahmin edelim. Tahminlerimizi
tablonun uygun yerine ( ✓ ) işareti koyarak
belirtelim.
• Sınıfa getirdiğimiz örneklerin yapılarını çıplak gözle ve büyüteç
yardımıyla inceleyelim. Örneklerin ufalanabilir olup olmadığını bir
çekiç kullanarak test edelim. Elde ettiğimiz veriler
doğrultusunda tablodaki “Gözlemim” kısmını dolduralım.
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
✓
.
Kayaçlarla madenler arasındaki ilişki
Yer kabuğunun derinliklerinden çıkan ve ekonomik değeri olan
kayaçlara maden adı verilir.
Bir başka ifadeyle, madenler ekonomik yönden değer taşıyan
minerallerdir. Altın, bakır, krom, gümüş, bor, cam, civa , demir,
kurşun, linyit ve mermer madenlere örnektir.
Maden ocaklarından taş ve toprakla karışık olarak çıkarılan
madenler, öncelikle ekonomik değeri olmayan taş ve topraklardan
arındırılarak ham madde durumuna getirilir.
Daha sonra bu ham maddeler fabrikalarda işlenerek çeşitli araç,
gereç ve eşyaların üretiminde kullanılır.
Türkiye, maden yatakları açısından zengin bir ülkedir.
Camdan seramiğe, elektronikten inşaat sektörüne, ilaç üretiminden
uzay aracı yapımına kadar pek çok alanda ham madde olarak
kullanılan bor madeninin
dünyadaki toplam miktarının yaklaşık %72’si ülkemizde
bulunmaktadır.
Türkiye’de ve dünyada bor ürün ve teknolojilerinin geniş bir şekilde
kullanımını, yeni bor ürünlerinin üretimi ve geliştirilmesini sağlamak
için araştırmalar
yapmak amacıyla 2003 yılında Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü
(BOREN ) kurulmuştur.
Mutfaklarda kullandığımız tencere, tava, kaşık, çatal gibi metal
eşyalar; bardak, sürahi gibi cam eşyalar; inşaatlarda kullanılan demir
çubuklar ve metal kapıların yapıldığı sac levhaların ham maddesi
madenlerdir.
Bakır: Elektrikli cihazlarda,
iletken tellerde , mutfak
eşyalarında, süs eşyası
yapımında kullanılır
Demir: Tren rayı yapımında,
inşaatlarda, otomotiv
sanayisinde kullanılır
Kurşun: Akü yapımında,
Kaplamacılıkta , radyasyon
önleyici cihazlarda
kullanılır.
Madenler, teknolojinin birçok alanında kullanılmaktadır.
Teknolojinin ilerlemesinin temelinde madenlerin birçok özelliğinin
zamanla keşfedilerek üretime kazandırılması yatmaktadır.
Otomobil, uçak ve uzay aracı gibi birçok ürünün yapım ve
çalıştırılmasında madenlerden faydalanılmaktadır.
Madenciler, eski zamanlarda kazıları genellikle yeşil alanların olmadığı
çorak arazilerde yapıyorlardı. Bu nedenle halk arasında “Maden olan yerde
ot bitmez.” şeklinde bir yaygın görüş vardı. Fakat zamanla teknolojinin de
gelişmesiyle bitki örtüsünün yoğun olduğu yerlerde de maden olabildiği
ortaya çıktı. Böylece, bu anlayış değişmiş oldu.
Buradan da anlaşılmaktadır ki bir görüşün halk arasında yaygın
olması, o görüşün her zaman bilimsel olduğu
anlamına gelmez.
Etkinlik; Altın madeni
Yemyeşil ormanların olduğu, tertemiz suların aktığı bir yörede
araştırma yapan bilim insanları, bu bölgedeki kayaçlarda yüksek
miktarda altın minerali olduğunu keşfeder. Altın madeni kurmak
isteyen şirket yetkilileri bölge insanını bilgilendirmek amacıyla bölgeye
gelmiştir.
Şirket Müdürü: “Buradan çıkarılacak altın mineralini işledikten
sonra yurt dışına ihraç edeceğiz ve ülkemizin ekonomisine katkı
sağlayacağız. Ayrıca bu madenin çıkarılmasıyla birlikte
bölgeye fabrikalar ve maden işleme tesisleri kuracağız. Bu sayede
yöredeki birçok işsiz insanı iş sahibi yapacağız. Daha önce başka bir
bölgede yine bu şekilde tesisler kurduk. Kurduğumuz maden ocağı ile
işsizliğin azalması ve yöre ekonomisinin güçlenmesini gösteren
grafikleri sizlerle paylaşmak istiyorum. Ayrıca kestiğimiz ağaçlar için
kesilen ağaç sayısının iki katı kadar yeni fidan dikeceğiz.”
Şirket müdürünün konuşmasından birkaç gün sonra maden
çıkarılmasına karşı çıkan Çevre Koruma Örgütü Başkanı bölgeye
gelmiştir.
Çevre Koruma Örgütü Başkanı: “Altın madeninin çıkarılması için
siyanür kullanılmaktadır. Siyanür çok zehirli bir kimyasal maddedir.
Siyanürün temas ettiği topraklarda onlarca yıl hiçbir bitki
yetişmemektedir. Ben de sizlere diğer bir bölgede kurulan altın
madeninin ormanlık alanlara ve canlı çeşitliliği sayısına etkisini
gösteren grafikler göstermek istiyorum.
Diğer bir görüş, yöre halkından biri olan Türkan Hanım’dan geldi:
Türkan Hanım: “Ben maden ocağı kurulmasını destekliyorum. Yeşillik,
doğal güzellik karın doyurmuyor. Refah içinde yaşamak ve
çocuklarımıza daha iyi imkânlar sunmak herkesin olduğu gibi bizim de
hakkımız... Eğer maden ocağı kurulursa eşim iş sahibi olacak. Bizim için
her şey daha güzel olacak.”
A) Kendinizi bu bölgede yaşayan bir kişi olarak düşündüğünüzde altın
madeni ocağının kurulmasını ister misiniz? Nedenleriyle birlikte
yazalım.....................................................................................................
.................................................................................................................
B) Bu konuyla ilgili görüşlerimizi sınıftaki diğer arkadaşlarımızla
paylaşalım................................................................................................
..................................................................................................
Geçmişten izler taşıyan fosiller
Bilim insanları, geçmiş dönemlerde dünyanın nasıl bir yer
olduğunu ve dünyada hangi canlıların yaşadığını merak etmişlerdir. Bu
amaçla çeşitli bilimsel yöntemler kullanarak araştırmalar yapmışlardır.
Geçmiş dönemlerle ilgili bilgi edinmede fosiller büyük önem
taşımaktadır.
Kayaçların ufalanması ile ortaya çıkan parçalar; rüzgâr, akarsu ve
buzullar tarafından deniz, göl ya da bazı yerlerde birikir. Bu şekilde,
kayaçlardan ayrışan küçük parçalar tekrar birleşerek yeniden bazı
kayaçları oluşturur. Bu kayaçlar, genellikle tabakalı şekilde görülür ve
içerisinde fosil adı verilen bazı canlı kalıntıları bulundurur. Yeryüzünün
farklı derinliklerinde, uzun yıllar boyunca kayaçlar arasında kalmış her
türlü canlı kalıntısı ve izine fosil denir.
Taşlaşmış ağaç gövdesi
Fosiller, geçmişte yaşayıp günümüzde de yaşamakta olan canlı
türlerine ait olabileceği gibi, nesli tükenmiş canlılara da ait olabilir.
Fosiller, bilim insanlarının çalışmalarına birçok fayda sağlar.
Bu faydalardan bazıları şunlardır:
Eğrelti otu fosili Balık fosili
• Dünyanın oluşumundan itibaren hangi dönemlerden geçtiğini
anlamamızı,
• İçinde bulundukları kayacın hangi zamana ait olduğunu anlamamızı,
• Nesli tükenmiş canlılar hakkında bilgi sahibi olmamızı,
• Bulundukları bölgenin geçmişteki coğrafi yapısı ve iklimi hakkında
bilgi sahibi olmamızı sağlar.
Fosil bilimi
Fosilleri inceleyen bilim dalına fosil bilimi veya paleontoloji, bu
alanda çalışan bilim insanlarına ise fosil bilimci ya da paleontolog adı
verilir. Günümüzde fosil bilimciler, uydu görüntüleri kullanarak
yeryüzü şekilleri yardımıyla fosillerin yerlerini tespit edebilirler.
Fosilleri yine özel araçlar kullanarak bulundukları yerden çıkarırlar.
Elde ettikleri fosillerin yaşını ve hangi türe ait olduğunu fiziksel,
kimyasal ve biyolojik yöntemler kullanarak anlamaya çalışırlar.
Fosil oluşumuna fosilleşme denir. Fosilleşme ile kömür, doğal gaz
ve petrol gibi fosil yakıtlar oluşur. Fosil yakıtlar, canlı kalıntılarının
uzun süren zaman içinde fosilleşmesi ve yakıt olarak kullanıma uygun
hâle gelmesi şeklinde gerçekleşir.
Fosil çeşitleri
Uzun yıllar önce ölen bir canlı; kayaçlar, buzullar veya reçine
içerisinde sıkışarak sertleşir ve fosilleşir. Günümüzde iki çeşit fosil
vardır. Bunlar vücut fosilleri ve iz fosilleridir. Vücut fosilleri, bir hayvan
veya bitkinin vücudundan kalan korunmuş yapılardır. Bu yapılar
gerçek vücut parçaları olduğu gibi taşlaşmış veya oyuk hâline gelmiş
fosil kalıpları da olabilir. Örneğin; Sinek, böcek gibi bazı canlılar
bitkilerden akan öz suyu (reçine) içinde
tutsak kalır ve ölür. Bu öz suyu, zamanla
sertleşir ve fosilleşir. Böylece şeffaf bir yapı
içerisinde çürümeden korunmuş olur.
Günümüzde bu şekilde oluşmuş böcek
fosillerine sıklıkla rastlanmaktadır. Yine bazı
volkanik faaliyetler sonrasında lavlar arasında
sıkışmış ve vücut yapıları bozulmamış
vücut fosilleri de vardır.
Bitki reçinesi arasında
kalmış bir böcek fosili
(vücut fosil örneği)
Canlı kalıntılarının kayaçlar arasına
sıkışması sonucunda bırakmış olduğu izler
de fosil olarak nitelendirilmektedir.
Bunlara iz fosilleri adı verilmektedir.
Yaprak şeklinde
iz fosili örneği
Fosil bilimciler, fosilleri özellikle belirli
kayaçlarda arar.
Fosil bulmanın en kolay yollarından biri,
kayaç katmanlarının açığa çıktığı
kesimlerde arama yapmaktır.
Etkinlik; Kendi fosilimizi yapalım
• Alçı
• Doğal nesneler
(Ağaç dalı, yaprak, deniz kabuğu vb.)
• Renkli oyun hamuru
• Bir veya iki adet doğal nesne alalım.
• Oyun hamurunu elimiz ile düzleştirelim.
• Ağaç dalı veya deniz kabuğunu iz bırakacak şekilde oyun hamuruna
hafifçe bastıralım. (Not: Baskı çok derin olmamalı.)
• Bastırdığımız nesneyi hafifçe geri çekelim.
• İzin olduğu yere, suyla karıştırılarak hazırlanmış beyaz alçıyı dökelim.
(Alçının donması için 3-5 dakika bekleyelim.)
• Donan alçıyı kalıptan çıkaralım.
• Buradaki alçı şekli kalıbımızdır.
• Elde ettiğimiz kalıpları sınıftaki diğer arkadaşlarımız ile paylaşalım.
• Ortaya çıkan örnekler ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?
• Şimdi aynı uygulamayı yaprak örneği ile deneyelim. (Asma yaprağı,
çınar yaprağı veya eğrelti kullanmayı tercih edelim.)
• Bu iki uygulamada elde ettiğimiz örnekleri karşılaştıralım ve fosil
türleri açısından tartışalım.
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
..............................................................................................................
........................................................................................
Okuma parçası: Bir fosil bilimciden mektup var!
Bilimsel araştırmalara göre dinozorların, milyonlarca yıl önce
dünyanın her kıtasında yaşayabilen en yaygın hayvan topluluğu
olduğu ve daha sonra soylarının tükendiği ileri sürülmektedir.
Fosil bilimciler (paleontologlar) tarafından elde edilen dinozor
fosilleri bu bilgiyi doğrulamaktadır.
Dinozorların soylarının neden tükendiği konusu ise yıllardır
araştırılan, fakat var olan bilgilerle henüz tam olarak cevabı
bulunmamış bir soru olarak karşımızda durmaktadır. Dünyanın
bazı yerlerinde, dinozorlarla ilgili vücut ve iz fosillerinin yanında
dinozor yumurtası fosillerine de rastlanmaktadır. Türkiye’de dinozor
fosili bulunup bulunmadığını merak eden Deniz, tanıdığı
bir fosil bilimciye mektup yazar.
Fosil bilimci, Deniz’in mektubuna aşağıdaki mektubu
yazarak yanıt verir.
Sevgili Deniz,
Sana bu mektubu yazma nedenim, ülkemizdeki dinozor fosili araştırmalarıyla
ilgilidir. Yapılan araştırmalar, bugüne kadar Türkiye’de bulunmuş herhangi bir
dinozor fosili olmadığını göstermektedir.
Milyonlarca yıl önce yani dinozorlar yeryüzünde görülmeye başladığı dönemlerde,
bugünkü kıtaların tek bir ana kıta gibi olduğu düşünülmekteydi. Türkiye’nin ise o
dönemlerde Tetis adı verilen denizin tabanında bulunduğunu görmekteyiz.
Elimizdeki bulgulara göre dinozorların geniş kara parçalarında yaşadığı
düşünülmektedir. Bu durumda ülkemizin dinozorların yaşadığı büyük kara
parçalarından uzakta olduğunu ve ülkemizde dinazorların beslenmeleri için gerekli
koşulların olmadığını söyleyebiliriz. Bu yüzden bu bölgede, karada yaşayan dinozor
fosili bulmak çok zordur. Bunun yerine çeşitli deniz canlılarının fosilleri
bulunmaktadır. Unutmadan şunu da söyleyeyim: Dikkat ederseniz bu konuda kesin
ifadeler kullanmıyorum.
Günümüzde yapılan araştırmalar Türkiye’de dinozor fosilinin olmadığını
göstermektedir. Ancak fosil bilimciler çalışmalarına devam etmektedirler. Belki bir
gün, bir dinozor fosili bulabilirler.
Umarım sana faydalı olabilmişimdir.
Hoşça kal...
Geçmişten geleceğe miras: Doğal anıtlar
Yer kabuğunun, milyonlarca yıllık bir süreç içerisinde rüzgâr, akarsu,
yağmur ve ısı gibi doğal yollarla etkilenmesi sonucu oluşmuş özel
yeryüzü şekilleri, fosil ve kayaçlarına doğal anıt adı verilir. Peri
bacaları, travertenler, mağaralar, göller, şelaleler, millî parklar ve bazı
yaşlı ağaçlar doğal anıt olarak kabul edilir. Diğer yandan, insanların
yaptığı anıtlar doğal anıt olarak kabul edilemez. Doğal anıtlar
sayesinde geçmiş dönemlerdeki insanlar ve canlıların yaşamlarını ve
dünyanın jeolojik değişimini anlayabiliriz.
Ülkemiz doğal anıtlar bakımından zengindir. Antalya’daki Damlataş
ve Karain mağaraları, Nevşehir’deki Peribacaları, Erzurum’daki Tortum
Şelalesi ve Denizli’deki Pamukkale Travertenleri ülkemizdeki
doğal anıtlara örnek olarak verilebilir.
Pamukkale Travertenleri -DenizliPeribacaları - Nevşehir
Damlataş Mağarası - Antalya Tortum Şelalesi - Erzurum
Doğal anıtlar çok fazla dış etkiye maruz kalıp zarar gördüğü için yok
olma tehlikesi altındadır. Doğal anıtlar sadece bulunduğu ülkeye değil,
tüm dünyaya ve tüm insanlığa ait olan evrensel değerlerdir. Bu
nedenle, geçmişten bize miras kalan doğal anıtları korumalı ve
özelliklerini kaybetmeden gelecek nesillere bırakmalıyız. Doğal
anıtların korunması yasalarla güvence altına alınmıştır. Ancak bu
yasalara gerek kalmadan, tüm insanlığın ortak mirası sayılan doğal
anıtları korumak için üzerimize düşen görevleri yapmalıyız.
5. Sınıf Fen Bilimleri 7. Ünite Yer Kabuğunun Gizemi
5. Sınıf Fen Bilimleri 7. Ünite Yer Kabuğunun Gizemi
5. Sınıf Fen Bilimleri 7. Ünite Yer Kabuğunun Gizemi
Ünitemizi Pekiştirelim
1) Aşağıdaki tabloda çeşitli maddeler verilmiştir.
Tabloda yer alan maddelerden hangisi veya hangileri madendir?
Nedenleriyle birlikte açıklayalım.
..............................................................................................
..........................................................
2) Aşağıdaki fotoğraflarda Nevşehir’deki Peribacaları ve Çanakkale’deki Çanakkale
Şehitliği görülmektedir. Peribacaları ve Çanakkale Şehitliği arasındaki temel fark,
hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Peribacaları Çanakkale Şehitlik Anıtı
A) Peribacaları insan yapımıdır. Çanakkale Şehitliği ise doğal koşulların oluşturduğu
bir anıttır.
B) Peribacaları kumdan, Çanakkale Şehitliği ise kayaçlardan yapılmıştır.
C) Peribacaları kısa ömürlüdür. Çanakkale Şehitliği ise uzun ömürlüdür.
D) Peribacaları doğal koşullarla, Çanakkale Şehitliği ise insan
yapımı ile oluşmuş birer anıttır.
3) Fosiller ile ilgili araştırma yapan bilim dalına ………..……… (I), bu
bilim dalıyla uğraşan bilim insanlarına da ………..……… (II ) denir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere gelmesi gereken kelimeler
sırasıyla hangileridir?
____I____ ____ II____
A) Paleontolog Paleontoloji
B) Paleontoloji Paleontolog
C) Jeoloji Jeolog
D) Jeolog Jeoloji
4) Madenlerin teknolojik ham madde olarak kullanımına ilişkin
örnekler veriniz ve verdiğiniz örnekleri açıklayınız.
...............................................................................................................
...............................................................................................................
...............................................................................................................
...............................................................................................................
...............................................................................................................
..................................
5) Fatma, ailesi ile birlikte hafta sonu doğa bilimleri müzesini ziyaret
eder. Müzeyi dolaşırken çeşitli fosiller, madenler ve kayaçlar görür.
Kardeşi, Fatma’ya bu maddeler ile ilgili sorular sorar. Fatma’nın bu
maddeler ile ilgili derste öğrendikleri aşağıda, sağ tarafta verilmiştir.
Doğru eşleştirmeyi yaparak ona yardımcı olur musunuz?
1. Maden A) Mineral veya minarelerden oluşmuştur.
2. Fosil B) Ekonomik değeri vardır.
3. Kayaç C) Canlı kalıntısı veya izi içerir.
D) Teknolojik ham madde olarak kullanır.
Yukarıdaki öğrencilerden hangileri doğru söylemiştir?
A) Yalnız Pınar
B) Pınar ve Bora
C) Sarp ve Bora
D) Pınar, Sarp ve Bora
6.
7. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?
A) Yerkabuğu sadece topraktan oluşmuştur.
B) Yerkabuğunu oluşturan kayaçların tümü, minerallerin
bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
C) Doğada bulunan kayaçlar tek çeşittir.
D) Türkiye'de kayaç bulunmaz.
Yukarıdaki öğrencilerle ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi
doğrudur?
A) Yalnız Taner doğru söylemiştir.
B) Yalnız Mert doğru söylemiştir.
C) İkisi de doğru söylemiştir.
D) İkisi de yanlış söylemiştir.
8.
1-Sıcaklık değişimleri
2-Yağışlar
3-Rüzgar
Yukarıda verilenlerden hangileri kayaçlar üzerinde değişikliklere
neden olabilir?
A) Yalnız 1
B) 1 ve 2
C) 2 ve 3
D) 1 , 2 ve 3
9.
Yukarıda verilenlerden kaç tanesi yerkabuğunda bulunan
kayaçlara örnektir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
10.
11. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin söylediği yanlıştır?
I. Kayaçlar, değişik minerallerin bir araya gelmesiyle
oluşur.
II. Mermer kayaç değildir.
Yukarıdaki ifadelerle ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi
doğrudur?
A) Yalnız I doğrudur.
B) Yalnız II doğrudur.
C) I ve II doğrudur.
D) I ve II yanlıştır
11.
12. Aşağıda resmi verilen maddelerden hangisi kayaç değildir?
13. Simge Öğretmen öğrencilerinden kayaçlara örnek vermelerini
istiyor.
Buna göre hangi öğrencilerin verdiği örnek doğrudur?
A) Yaren ve Ece
B) Ece ve Atakan
C) Ece, Atakan ve Yağız
D) Yaren, Ece, Atakan ve Yağız
Yukarıda resimleri verilen maddelerden hangisi maden değildir?
14.
1-Madenler teknolojinin gelişiminde büyük rol oynar.
2-Ekonomik değeri olan kayaçlara maden denir.
3-Demir, bakır ve cıva madenlere örnektir.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 D) 1,2 ve 3
15.
Yukarıdaki şemada madenlere örnekler yazılmıştır.
Buna göre X ve Y yerine gelebilecek kavramlar aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir?
16.
Yukarıda bazı madenler ve kullanım alanları yazılmıştır.
Buna göre madenler ile kullanım alanlarının eşleştirilmesi
aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
17.
Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin verdiği bilgi doğrudur?
A) Yalnız Selin
B) Selin ve Tülin
C) Tülin ve Halan
D) Selin, Tülin ve Hakan
18.
Yukarıda verilen ortamların kaç tanesinde fosilleşme
gerçekleşebilir?
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1
19.
I- Ölen canlıların yumuşak kısımları, diğer hayvanlar tarafından yenilir
veya bakteriler tarafından çürütülür.
II- Bütün canlılarda fosilleşme olur.
III- Canlı kalıntılarının hava ile teması kesilirse milyonlarca yıl bu canlı
kalıntıları ortamda kalır.
IV- Fosilleşme en çok bazı kayaçlarda meydana gelir.
Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerden hangisi yanlıştır?
A) I B) II D) IVC) III
20.
Yukarıdaki tanımda bulunan boşluğa aşağıdakilerden hangisi
gelmelidir?
A) Maden B) Kayaç
C) Fosil D) Toprak
21.
Fosiller ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Fosillerin bazıları canlıların vücutlarının tümünden oluşabilir.
B) Bazı canlıların sadece izleri fosil olur.
C) Bitkilerin fosilleri oluşmaz.
D) Hayvan dişleri, kabukları ve kemikleri fosil olabilir.
22.
Zeynep Öğretmen'in yukarıdaki sorusuna üç öğrenci cevap veriyor.
Buna göre hangi öğrencilerin verdiği cevap doğrudur?
A) Yalnız Gizem
B) Gizem ve Cenk
C) Cenk ve Ata
D) Gizem, Cenk ve Ata
23.
Yukarıda resimleri verilenlerden kaç tanesinde fosilleşme olabilir?
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3
24.
Yukarıdaki öğrenci yorumları ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi
doğrudur?
A) Yalnız Banu doğru söylemiştir.
B) Yalnız Derin doğru söylemiştir.
C) Banu ve Derin yanlış söylemiştir.
D) Banu ve Derin doğru söylemiştir.
25.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri yanlıştır?
26.
Yakın arkadaşım olan Atakan’ın babası sürekli
gezilere gidip oralarda kazılar yapıyormuş.
Atakan’ın dediğine göre babası fosilleri inceliyormuş.
Öğrencinin yukarıda bahsettiği kişinin mesleği aşağıdakilerden
hangisinde doğru verilmiştir?
A) Biyolog
B) Arkeolog
C) Paleontolog
D) Psikolog
27.
Kerem'in yukarıda yaptığı tanımda yer alan boşluğa aşağıdaki
kavramlardan hangisi yazılırsa doğru olur?
A) Arkeoloji
B) Paleontoloji
C) Biyoloji
D) Histoloji
28.
Yukarıdaki şemada gösterilen K ve L yerine gelebilecek kavramlar
aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
29.

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Z2 2 kil mineralleri ve zemin yaps
Z2 2 kil mineralleri ve zemin yapsZ2 2 kil mineralleri ve zemin yaps
Z2 2 kil mineralleri ve zemin yapsasm davl
 
Suruklenme Uzay Kirliligi
Suruklenme Uzay KirliligiSuruklenme Uzay Kirliligi
Suruklenme Uzay Kirliligikerimabdullah
 
Jeoloji Orman 1 Snc
Jeoloji Orman 1 SncJeoloji Orman 1 Snc
Jeoloji Orman 1 SncErdi koyun
 
1241 toprak_bilimi_2013_1
1241  toprak_bilimi_2013_11241  toprak_bilimi_2013_1
1241 toprak_bilimi_2013_1elif001007
 
Astronomi sefa
Astronomi sefaAstronomi sefa
Astronomi sefabilgic13
 
Günes sıstemiiii
Günes sıstemiiiiGünes sıstemiiii
Günes sıstemiiiisnury
 
Güneş sistemi ve ötesi
Güneş sistemi ve ötesiGüneş sistemi ve ötesi
Güneş sistemi ve ötesiAsliDemirkaya
 
20090165 yunus akdaş küresel isinma
20090165 yunus akdaş küresel isinma20090165 yunus akdaş küresel isinma
20090165 yunus akdaş küresel isinmaYunus Akdaş
 

Was ist angesagt? (12)

Z2 2 kil mineralleri ve zemin yaps
Z2 2 kil mineralleri ve zemin yapsZ2 2 kil mineralleri ve zemin yaps
Z2 2 kil mineralleri ve zemin yaps
 
Suruklenme Uzay Kirliligi
Suruklenme Uzay KirliligiSuruklenme Uzay Kirliligi
Suruklenme Uzay Kirliligi
 
Jeoloji Orman 1 Snc
Jeoloji Orman 1 SncJeoloji Orman 1 Snc
Jeoloji Orman 1 Snc
 
1241 toprak_bilimi_2013_1
1241  toprak_bilimi_2013_11241  toprak_bilimi_2013_1
1241 toprak_bilimi_2013_1
 
Coğrafya 10
Coğrafya 10Coğrafya 10
Coğrafya 10
 
Astronomi sefa
Astronomi sefaAstronomi sefa
Astronomi sefa
 
Günes sıstemiiii
Günes sıstemiiiiGünes sıstemiiii
Günes sıstemiiii
 
Güneş sistemi ve ötesi
Güneş sistemi ve ötesiGüneş sistemi ve ötesi
Güneş sistemi ve ötesi
 
Volkanik faaliyet nedir
Volkanik faaliyet nedirVolkanik faaliyet nedir
Volkanik faaliyet nedir
 
Su toprak-bitki
Su toprak-bitkiSu toprak-bitki
Su toprak-bitki
 
Slayt
SlaytSlayt
Slayt
 
20090165 yunus akdaş küresel isinma
20090165 yunus akdaş küresel isinma20090165 yunus akdaş küresel isinma
20090165 yunus akdaş küresel isinma
 

Andere mochten auch

English for starters 12 Final
English for starters 12 FinalEnglish for starters 12 Final
English for starters 12 FinalMagidTV
 
5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevre
5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevre5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevre
5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevreenesulusoy
 
5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürk
5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürk5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürk
5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürkenesulusoy
 
5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimiz
5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimiz5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimiz
5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimizenesulusoy
 
5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzay
5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzay5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzay
5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzayenesulusoy
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşler
5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşler5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşler
5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşlerenesulusoy
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimi
5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimi5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimi
5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimienesulusoy
 
Öğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal Tasarimi
Öğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal TasarimiÖğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal Tasarimi
Öğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal TasarimiVeysel Erdem
 
Kazanımların ölçülmesi 1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopya
Kazanımların ölçülmesi  1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopyaKazanımların ölçülmesi  1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopya
Kazanımların ölçülmesi 1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopyaFırat Ilhan
 
CEVRE VE İNSAN SUNUM
CEVRE VE İNSAN SUNUMCEVRE VE İNSAN SUNUM
CEVRE VE İNSAN SUNUMgülten cihan
 
Hedef ve Kazanımlar
Hedef ve KazanımlarHedef ve Kazanımlar
Hedef ve KazanımlarEmre Aydın
 
Yaşamımızdaki elektrik slayt
Yaşamımızdaki elektrik slaytYaşamımızdaki elektrik slayt
Yaşamımızdaki elektrik slaytsuborusu
 
Ekoloji ve ekosistemin korunmasi
Ekoloji ve ekosistemin korunmasiEkoloji ve ekosistemin korunmasi
Ekoloji ve ekosistemin korunmasiercan1421
 
Su kirliliği sasa
Su kirliliği sasaSu kirliliği sasa
Su kirliliği sasasasa4747
 
su kirliliği
su kirliliğisu kirliliği
su kirliliğietura
 
Preliminary Basics of Eglish Final
Preliminary Basics of Eglish FinalPreliminary Basics of Eglish Final
Preliminary Basics of Eglish FinalMagidTV
 
Vendors for packet optical
Vendors for packet opticalVendors for packet optical
Vendors for packet opticalDogac Biceroglu
 
5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyası
5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyası5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyası
5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyasıenesulusoy
 
Niagara şelalesi
Niagara şelalesiNiagara şelalesi
Niagara şelalesifrhckr
 

Andere mochten auch (20)

English for starters 12 Final
English for starters 12 FinalEnglish for starters 12 Final
English for starters 12 Final
 
5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevre
5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevre5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevre
5. Sınıf Türkçe 3. Ünite Sağlık ve Çevre
 
5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürk
5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürk5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürk
5. Sınıf Türkçe 2. Ünite Atatürk
 
5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimiz
5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimiz5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimiz
5. Sınıf Türkçe 4. Ünite Değerlerimiz
 
5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzay
5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzay5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzay
5. Sınıf Türkçe 5. Ünite Dünyamız ve Uzay
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşler
5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşler5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşler
5. Sınıf Sosyal Bilimler 5. Ünite Gerçekleşen Düşler
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimi
5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimi5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimi
5. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Değişimi
 
Öğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal Tasarimi
Öğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal TasarimiÖğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal Tasarimi
Öğreti̇m Teknoloji̇leri̇ ve Materyal Tasarimi
 
Pollution
PollutionPollution
Pollution
 
Kazanımların ölçülmesi 1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopya
Kazanımların ölçülmesi  1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopyaKazanımların ölçülmesi  1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopya
Kazanımların ölçülmesi 1 [otomatik kaydedilme] [otomatik kaydedilme] - kopya
 
CEVRE VE İNSAN SUNUM
CEVRE VE İNSAN SUNUMCEVRE VE İNSAN SUNUM
CEVRE VE İNSAN SUNUM
 
Hedef ve Kazanımlar
Hedef ve KazanımlarHedef ve Kazanımlar
Hedef ve Kazanımlar
 
Yaşamımızdaki elektrik slayt
Yaşamımızdaki elektrik slaytYaşamımızdaki elektrik slayt
Yaşamımızdaki elektrik slayt
 
Ekoloji ve ekosistemin korunmasi
Ekoloji ve ekosistemin korunmasiEkoloji ve ekosistemin korunmasi
Ekoloji ve ekosistemin korunmasi
 
Su kirliliği sasa
Su kirliliği sasaSu kirliliği sasa
Su kirliliği sasa
 
su kirliliği
su kirliliğisu kirliliği
su kirliliği
 
Preliminary Basics of Eglish Final
Preliminary Basics of Eglish FinalPreliminary Basics of Eglish Final
Preliminary Basics of Eglish Final
 
Vendors for packet optical
Vendors for packet opticalVendors for packet optical
Vendors for packet optical
 
5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyası
5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyası5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyası
5. Sınıf Sosyal Silimler 8. Ünite Hepimizin Dünyası
 
Niagara şelalesi
Niagara şelalesiNiagara şelalesi
Niagara şelalesi
 

Ähnlich wie 5. Sınıf Fen Bilimleri 7. Ünite Yer Kabuğunun Gizemi

YER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHARE
YER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHAREYER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHARE
YER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHARESeher Önsel
 
Maden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemler
Maden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemlerMaden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemler
Maden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemlerAli KÜLAH
 
Jeolojik miraslar karapınar
Jeolojik miraslar karapınarJeolojik miraslar karapınar
Jeolojik miraslar karapınarAli KÜLAH
 
Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)
Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)
Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)HarunyahyaTurkish
 
Ege Bölgesi'ndeki Çevresel Sorunlar
Ege Bölgesi'ndeki Çevresel SorunlarEge Bölgesi'ndeki Çevresel Sorunlar
Ege Bölgesi'ndeki Çevresel Sorunlaregecep
 
Microsoft word 6 8
Microsoft word   6 8Microsoft word   6 8
Microsoft word 6 8Arda Mercan
 
Microsoft word 6 8
Microsoft word   6 8Microsoft word   6 8
Microsoft word 6 8Arda Mercan
 
Microsoft word 6 8
Microsoft word   6 8Microsoft word   6 8
Microsoft word 6 8Arda Mercan
 
Kayaclar ozet test
Kayaclar ozet testKayaclar ozet test
Kayaclar ozet testFirdevsuysal
 
1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.
1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.
1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.derslopedi
 
Piramitlerrrrr
PiramitlerrrrrPiramitlerrrrr
Piramitlerrrrrsmatmgn
 
Anadolu Uygarlıkları Göbeklitepe
Anadolu Uygarlıkları GöbeklitepeAnadolu Uygarlıkları Göbeklitepe
Anadolu Uygarlıkları GöbeklitepeÖnder Alkan
 
Dünya Madenciler Günü
Dünya Madenciler GünüDünya Madenciler Günü
Dünya Madenciler GünüÖmer Durmuş
 
Maddeyi Tanıyalım
Maddeyi TanıyalımMaddeyi Tanıyalım
Maddeyi Tanıyalımfadiga_1
 

Ähnlich wie 5. Sınıf Fen Bilimleri 7. Ünite Yer Kabuğunun Gizemi (15)

YER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHARE
YER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHAREYER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHARE
YER KABUĞUNUN GİZEMİ-SLİDESHARE
 
Maden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemler
Maden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemlerMaden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemler
Maden aramalarında oluşan_sorunlar_ve_önlemler
 
Jeolojik miraslar karapınar
Jeolojik miraslar karapınarJeolojik miraslar karapınar
Jeolojik miraslar karapınar
 
TOPRAK ETİĞİ
TOPRAK ETİĞİTOPRAK ETİĞİ
TOPRAK ETİĞİ
 
Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)
Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)
Materyalizmin çöküşü. turkish (türkçe)
 
Ege Bölgesi'ndeki Çevresel Sorunlar
Ege Bölgesi'ndeki Çevresel SorunlarEge Bölgesi'ndeki Çevresel Sorunlar
Ege Bölgesi'ndeki Çevresel Sorunlar
 
Microsoft word 6 8
Microsoft word   6 8Microsoft word   6 8
Microsoft word 6 8
 
Microsoft word 6 8
Microsoft word   6 8Microsoft word   6 8
Microsoft word 6 8
 
Microsoft word 6 8
Microsoft word   6 8Microsoft word   6 8
Microsoft word 6 8
 
Kayaclar ozet test
Kayaclar ozet testKayaclar ozet test
Kayaclar ozet test
 
1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.
1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.
1 BuluşLarıN SerüVeni Birinci BöL.
 
Piramitlerrrrr
PiramitlerrrrrPiramitlerrrrr
Piramitlerrrrr
 
Anadolu Uygarlıkları Göbeklitepe
Anadolu Uygarlıkları GöbeklitepeAnadolu Uygarlıkları Göbeklitepe
Anadolu Uygarlıkları Göbeklitepe
 
Dünya Madenciler Günü
Dünya Madenciler GünüDünya Madenciler Günü
Dünya Madenciler Günü
 
Maddeyi Tanıyalım
Maddeyi TanıyalımMaddeyi Tanıyalım
Maddeyi Tanıyalım
 

Mehr von enesulusoy

5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplum
5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplum5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplum
5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplumenesulusoy
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Var
5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Var5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Var
5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Varenesulusoy
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlar
5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlar5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlar
5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlarenesulusoy
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz
5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz
5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimizenesulusoy
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalım
5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalım5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalım
5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalımenesulusoy
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiye
5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiye5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiye
5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiyeenesulusoy
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum
5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum
5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorumenesulusoy
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik
5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik
5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrikenesulusoy
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım
5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım
5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalımenesulusoy
 
5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçme
5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçme5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçme
5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçmeenesulusoy
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılması
5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılması5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılması
5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılmasıenesulusoy
 
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılar
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılar5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılar
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılarenesulusoy
 
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirler
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirler5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirler
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirlerenesulusoy
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareket
5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareket5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareket
5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareketenesulusoy
 
5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...
5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...
5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...enesulusoy
 
5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılar
5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılar5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılar
5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılarenesulusoy
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim
5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim
5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelimenesulusoy
 
5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlar
5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlar5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlar
5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlarenesulusoy
 
6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı
6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı
6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısıenesulusoy
 
6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyıl
6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyıl6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyıl
6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyılenesulusoy
 

Mehr von enesulusoy (20)

5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplum
5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplum5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplum
5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Birey ve Toplum
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Var
5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Var5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Var
5. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Yasalarımız Bizim İçin Var
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlar
5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlar5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlar
5. Sınıf Sosyal Bilimler 6. Ünite Toplum İçin Çalışanlar
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz
5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz
5. Sınıf Sosyal Bilimler 4. Ünite Ürettiklerimiz
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalım
5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalım5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalım
5. Sınıf Sosyal Bilimler 3. Ünite Bölgemizi Tanıyalım
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiye
5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiye5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiye
5. Sınıf Sosyal Bilimler 2. Ünite Adım Adım Türkiye
 
5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum
5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum
5. Sınıf Sosyal Bilimler 1. Ünite Haklarımı Öğreniyorum
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik
5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik
5. Sınıf Fen Bilimleri 6. Ünite Yaşamımızın Vazgeçilmezi Elektrik
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım
5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım
5. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım
 
5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçme
5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçme5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçme
5. Sınıf Matematik 5. Ünite Geometri ve Ölçme
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılması
5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılması5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılması
5. Sınıf Fen Bilimleri 4. Ünite Işığın ve Sesin Yayılması
 
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılar
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılar5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılar
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 2. Konu Ondalık Sayılar
 
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirler
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirler5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirler
5. Sınıf Matematik 4. Ünite 1. Konu Kesirler
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareket
5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareket5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareket
5. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite Kuvvet ve Hareket
 
5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...
5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...
5. Sınıf Matematik 2. Ünite Araştırma Soruları Üretme Veri Toplama Sıklık Tab...
 
5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılar
5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılar5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılar
5. Sınıf Matematik 1. Ünite Doğal Sayılar
 
5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim
5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim
5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim
 
5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlar
5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlar5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlar
5. Sınıf Matematik 3. Ünite Geometrik Kavramlar
 
6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı
6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı
6. Sınıf Fen Bilimleri 3. Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı
 
6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyıl
6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyıl6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyıl
6. Sınıf Sosyal Bilimler 7. Ünite Elektronik Yüzyıl
 

5. Sınıf Fen Bilimleri 7. Ünite Yer Kabuğunun Gizemi

  • 1. 5. SINIF Fen Bilimleri 7. ÜNİTE YER KABUĞUNUN GİZEMİ
  • 2. BÖLÜMLER *Yer Kabuğunda Neler Var? *Erozyon ve Heyelanın Yer Kabuğuna Etkisi *Yer Kabuğundaki Yer Altı ve Yer Üstü Suları *Hava , Toprak ve Su Kirliliği Bu konular neden önemli? Kayaçlar, fosiller, madenler, toprak ve su yer kabuğunu oluşturan temel unsurlardır. Bu nedenle bu yapı ve oluşumların özelliklerinin bilinmesi, üzerinde yaşadığımız dünyanın bir kısmı olan yer kabuğunu daha iyi tanımamıza yardımcı olacaktır. Ayrıca yer kabuğunu tanımamız, insan eli ve doğal yollarla gerçekleşen olayları anlamamız açısından da önemlidir.
  • 3. 1. BÖLÜM YER KABUĞUNDA NELER VAR? Bu bölümde, yer kabuğunda bulunan kayaç, maden, fosil ve doğal anıtların özelliklerini, bir bilim dalı olarak fosil bilimini ve bu alanda çalışmalar yapan fosil bilimcileri öğreneceğiz. KAVRAMLAR ve TERİMLER Kayaç Mineral Maden Fosil Fosil bilimi Fosil bilimci Doğal anıt
  • 4. Fotoğraftaki insanlar büyük bir titizlik içerisinde ne yapıyor olabilir? Bulmayı bekledikleri nesne veya yapılar ne olabilir ve bunlar ne işe yarar? Bunlar nasıl oluşmuştur? Arama neden yüzeyin alt kısımlarında yapılmaktadır? Etrafta hiçbir iş makinesi görünmüyor ve çalışmalar tamamen insan gücüyle yürütülüyor. Acaba, kazı işleminde iş makinesi kullanmamalarının özel bir nedeni olabilir mi?
  • 5. Kayaç nedir? Canlıların dünya üzerinde yaşadığı tabakaya yer kabuğu denir. Yer kabuğunda dağlar, vadiler ve ovaların olduğu karasal bölgelere kara tabakası adı verilmektedir. Yeryüzünde yaşadığımız kara tabakası temel olarak kayaçlardan oluşur. Kayaçlar çok sayıda mineralin birikmesi ile oluşur. Marketten aldığınız içme suları ve maden sularının ambalajlarında bazı mineral isimlerinin yer aldığını fark etmişsinizdir. Mineraller sadece içtiğimiz sularda değil; toprakta, tükettiğimiz besinlerde ve daha birçok yerde bulunur. Kayaçları birbirinden farklı yapan yapısındaki minerallerdir.
  • 6. Bilim insanlarının yapmış oldukları araştırmalar sonucunda, yer kabuğunun yapısında binlerce mineral çeşidi olduğu ortaya çıkmıştır. Kalsiyum, potasyum, sodyum, magnezyum, bor, kuvars ve kalsit mineral çeşitlerine örnek olarak verilebilir. Minerallerin sertlik, ufalana bilirlik, boşluklu yapı, renk ve parlaklık gibi özellikleri kayaçların sınıflandırılmasını sağlamıştır.
  • 7. Bor Minerali Kuvars Minerali Kayaçlar, gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı veya rüzgâr gibi hava olaylarıyla parçalanır. Böylece bazen küçük parçalar hâlinde doğrudan parçalanırken bazen de büyük kaya parçalarına, sonra taş, ufak çakıl parçalarına ve daha sonra kum taneciklerine kadar parçalanabilir. Kayaçların ufalanması sonucunda ise toprak oluşur.
  • 8. Etkinlik; Kayaç mı değil mi? • Büyüteç • Çekiç • Mermer parçası • Kireç taşı • Granit • Çakıl taşı • Odun parçası • Taş kömürü • Kum • 3-5 kişilik gruplar oluşturalım. • Sınıfa getirdiğimiz örnekleri, sertlik, ufalana bilirlik, renk, boşluklu yapı gibi özelliklerine göre inceleyerek bu örneklerin kayaç olup olmadıklarını tahmin edelim. Tahminlerimizi tablonun uygun yerine ( ✓ ) işareti koyarak belirtelim. • Sınıfa getirdiğimiz örneklerin yapılarını çıplak gözle ve büyüteç yardımıyla inceleyelim. Örneklerin ufalanabilir olup olmadığını bir çekiç kullanarak test edelim. Elde ettiğimiz veriler doğrultusunda tablodaki “Gözlemim” kısmını dolduralım.
  • 10. Kayaçlarla madenler arasındaki ilişki Yer kabuğunun derinliklerinden çıkan ve ekonomik değeri olan kayaçlara maden adı verilir. Bir başka ifadeyle, madenler ekonomik yönden değer taşıyan minerallerdir. Altın, bakır, krom, gümüş, bor, cam, civa , demir, kurşun, linyit ve mermer madenlere örnektir. Maden ocaklarından taş ve toprakla karışık olarak çıkarılan madenler, öncelikle ekonomik değeri olmayan taş ve topraklardan arındırılarak ham madde durumuna getirilir. Daha sonra bu ham maddeler fabrikalarda işlenerek çeşitli araç, gereç ve eşyaların üretiminde kullanılır.
  • 11. Türkiye, maden yatakları açısından zengin bir ülkedir.
  • 12. Camdan seramiğe, elektronikten inşaat sektörüne, ilaç üretiminden uzay aracı yapımına kadar pek çok alanda ham madde olarak kullanılan bor madeninin dünyadaki toplam miktarının yaklaşık %72’si ülkemizde bulunmaktadır. Türkiye’de ve dünyada bor ürün ve teknolojilerinin geniş bir şekilde kullanımını, yeni bor ürünlerinin üretimi ve geliştirilmesini sağlamak için araştırmalar yapmak amacıyla 2003 yılında Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN ) kurulmuştur.
  • 13. Mutfaklarda kullandığımız tencere, tava, kaşık, çatal gibi metal eşyalar; bardak, sürahi gibi cam eşyalar; inşaatlarda kullanılan demir çubuklar ve metal kapıların yapıldığı sac levhaların ham maddesi madenlerdir. Bakır: Elektrikli cihazlarda, iletken tellerde , mutfak eşyalarında, süs eşyası yapımında kullanılır Demir: Tren rayı yapımında, inşaatlarda, otomotiv sanayisinde kullanılır Kurşun: Akü yapımında, Kaplamacılıkta , radyasyon önleyici cihazlarda kullanılır.
  • 14. Madenler, teknolojinin birçok alanında kullanılmaktadır. Teknolojinin ilerlemesinin temelinde madenlerin birçok özelliğinin zamanla keşfedilerek üretime kazandırılması yatmaktadır. Otomobil, uçak ve uzay aracı gibi birçok ürünün yapım ve çalıştırılmasında madenlerden faydalanılmaktadır.
  • 15. Madenciler, eski zamanlarda kazıları genellikle yeşil alanların olmadığı çorak arazilerde yapıyorlardı. Bu nedenle halk arasında “Maden olan yerde ot bitmez.” şeklinde bir yaygın görüş vardı. Fakat zamanla teknolojinin de gelişmesiyle bitki örtüsünün yoğun olduğu yerlerde de maden olabildiği ortaya çıktı. Böylece, bu anlayış değişmiş oldu. Buradan da anlaşılmaktadır ki bir görüşün halk arasında yaygın olması, o görüşün her zaman bilimsel olduğu anlamına gelmez.
  • 16. Etkinlik; Altın madeni Yemyeşil ormanların olduğu, tertemiz suların aktığı bir yörede araştırma yapan bilim insanları, bu bölgedeki kayaçlarda yüksek miktarda altın minerali olduğunu keşfeder. Altın madeni kurmak isteyen şirket yetkilileri bölge insanını bilgilendirmek amacıyla bölgeye gelmiştir.
  • 17. Şirket Müdürü: “Buradan çıkarılacak altın mineralini işledikten sonra yurt dışına ihraç edeceğiz ve ülkemizin ekonomisine katkı sağlayacağız. Ayrıca bu madenin çıkarılmasıyla birlikte bölgeye fabrikalar ve maden işleme tesisleri kuracağız. Bu sayede yöredeki birçok işsiz insanı iş sahibi yapacağız. Daha önce başka bir bölgede yine bu şekilde tesisler kurduk. Kurduğumuz maden ocağı ile işsizliğin azalması ve yöre ekonomisinin güçlenmesini gösteren grafikleri sizlerle paylaşmak istiyorum. Ayrıca kestiğimiz ağaçlar için kesilen ağaç sayısının iki katı kadar yeni fidan dikeceğiz.”
  • 18. Şirket müdürünün konuşmasından birkaç gün sonra maden çıkarılmasına karşı çıkan Çevre Koruma Örgütü Başkanı bölgeye gelmiştir. Çevre Koruma Örgütü Başkanı: “Altın madeninin çıkarılması için siyanür kullanılmaktadır. Siyanür çok zehirli bir kimyasal maddedir. Siyanürün temas ettiği topraklarda onlarca yıl hiçbir bitki yetişmemektedir. Ben de sizlere diğer bir bölgede kurulan altın madeninin ormanlık alanlara ve canlı çeşitliliği sayısına etkisini gösteren grafikler göstermek istiyorum.
  • 19. Diğer bir görüş, yöre halkından biri olan Türkan Hanım’dan geldi: Türkan Hanım: “Ben maden ocağı kurulmasını destekliyorum. Yeşillik, doğal güzellik karın doyurmuyor. Refah içinde yaşamak ve çocuklarımıza daha iyi imkânlar sunmak herkesin olduğu gibi bizim de hakkımız... Eğer maden ocağı kurulursa eşim iş sahibi olacak. Bizim için her şey daha güzel olacak.” A) Kendinizi bu bölgede yaşayan bir kişi olarak düşündüğünüzde altın madeni ocağının kurulmasını ister misiniz? Nedenleriyle birlikte yazalım..................................................................................................... ................................................................................................................. B) Bu konuyla ilgili görüşlerimizi sınıftaki diğer arkadaşlarımızla paylaşalım................................................................................................ ..................................................................................................
  • 20. Geçmişten izler taşıyan fosiller Bilim insanları, geçmiş dönemlerde dünyanın nasıl bir yer olduğunu ve dünyada hangi canlıların yaşadığını merak etmişlerdir. Bu amaçla çeşitli bilimsel yöntemler kullanarak araştırmalar yapmışlardır. Geçmiş dönemlerle ilgili bilgi edinmede fosiller büyük önem taşımaktadır. Kayaçların ufalanması ile ortaya çıkan parçalar; rüzgâr, akarsu ve buzullar tarafından deniz, göl ya da bazı yerlerde birikir. Bu şekilde, kayaçlardan ayrışan küçük parçalar tekrar birleşerek yeniden bazı kayaçları oluşturur. Bu kayaçlar, genellikle tabakalı şekilde görülür ve içerisinde fosil adı verilen bazı canlı kalıntıları bulundurur. Yeryüzünün farklı derinliklerinde, uzun yıllar boyunca kayaçlar arasında kalmış her türlü canlı kalıntısı ve izine fosil denir.
  • 21. Taşlaşmış ağaç gövdesi Fosiller, geçmişte yaşayıp günümüzde de yaşamakta olan canlı türlerine ait olabileceği gibi, nesli tükenmiş canlılara da ait olabilir. Fosiller, bilim insanlarının çalışmalarına birçok fayda sağlar. Bu faydalardan bazıları şunlardır:
  • 22. Eğrelti otu fosili Balık fosili • Dünyanın oluşumundan itibaren hangi dönemlerden geçtiğini anlamamızı, • İçinde bulundukları kayacın hangi zamana ait olduğunu anlamamızı, • Nesli tükenmiş canlılar hakkında bilgi sahibi olmamızı, • Bulundukları bölgenin geçmişteki coğrafi yapısı ve iklimi hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.
  • 23. Fosil bilimi Fosilleri inceleyen bilim dalına fosil bilimi veya paleontoloji, bu alanda çalışan bilim insanlarına ise fosil bilimci ya da paleontolog adı verilir. Günümüzde fosil bilimciler, uydu görüntüleri kullanarak yeryüzü şekilleri yardımıyla fosillerin yerlerini tespit edebilirler. Fosilleri yine özel araçlar kullanarak bulundukları yerden çıkarırlar. Elde ettikleri fosillerin yaşını ve hangi türe ait olduğunu fiziksel, kimyasal ve biyolojik yöntemler kullanarak anlamaya çalışırlar. Fosil oluşumuna fosilleşme denir. Fosilleşme ile kömür, doğal gaz ve petrol gibi fosil yakıtlar oluşur. Fosil yakıtlar, canlı kalıntılarının uzun süren zaman içinde fosilleşmesi ve yakıt olarak kullanıma uygun hâle gelmesi şeklinde gerçekleşir.
  • 24. Fosil çeşitleri Uzun yıllar önce ölen bir canlı; kayaçlar, buzullar veya reçine içerisinde sıkışarak sertleşir ve fosilleşir. Günümüzde iki çeşit fosil vardır. Bunlar vücut fosilleri ve iz fosilleridir. Vücut fosilleri, bir hayvan veya bitkinin vücudundan kalan korunmuş yapılardır. Bu yapılar gerçek vücut parçaları olduğu gibi taşlaşmış veya oyuk hâline gelmiş fosil kalıpları da olabilir. Örneğin; Sinek, böcek gibi bazı canlılar bitkilerden akan öz suyu (reçine) içinde tutsak kalır ve ölür. Bu öz suyu, zamanla sertleşir ve fosilleşir. Böylece şeffaf bir yapı içerisinde çürümeden korunmuş olur. Günümüzde bu şekilde oluşmuş böcek fosillerine sıklıkla rastlanmaktadır. Yine bazı volkanik faaliyetler sonrasında lavlar arasında sıkışmış ve vücut yapıları bozulmamış vücut fosilleri de vardır. Bitki reçinesi arasında kalmış bir böcek fosili (vücut fosil örneği)
  • 25. Canlı kalıntılarının kayaçlar arasına sıkışması sonucunda bırakmış olduğu izler de fosil olarak nitelendirilmektedir. Bunlara iz fosilleri adı verilmektedir. Yaprak şeklinde iz fosili örneği Fosil bilimciler, fosilleri özellikle belirli kayaçlarda arar. Fosil bulmanın en kolay yollarından biri, kayaç katmanlarının açığa çıktığı kesimlerde arama yapmaktır.
  • 26. Etkinlik; Kendi fosilimizi yapalım • Alçı • Doğal nesneler (Ağaç dalı, yaprak, deniz kabuğu vb.) • Renkli oyun hamuru • Bir veya iki adet doğal nesne alalım. • Oyun hamurunu elimiz ile düzleştirelim. • Ağaç dalı veya deniz kabuğunu iz bırakacak şekilde oyun hamuruna hafifçe bastıralım. (Not: Baskı çok derin olmamalı.)
  • 27. • Bastırdığımız nesneyi hafifçe geri çekelim. • İzin olduğu yere, suyla karıştırılarak hazırlanmış beyaz alçıyı dökelim. (Alçının donması için 3-5 dakika bekleyelim.) • Donan alçıyı kalıptan çıkaralım. • Buradaki alçı şekli kalıbımızdır. • Elde ettiğimiz kalıpları sınıftaki diğer arkadaşlarımız ile paylaşalım. • Ortaya çıkan örnekler ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?
  • 28. • Şimdi aynı uygulamayı yaprak örneği ile deneyelim. (Asma yaprağı, çınar yaprağı veya eğrelti kullanmayı tercih edelim.)
  • 29. • Bu iki uygulamada elde ettiğimiz örnekleri karşılaştıralım ve fosil türleri açısından tartışalım. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. .............................................................................................................. ........................................................................................
  • 30. Okuma parçası: Bir fosil bilimciden mektup var! Bilimsel araştırmalara göre dinozorların, milyonlarca yıl önce dünyanın her kıtasında yaşayabilen en yaygın hayvan topluluğu olduğu ve daha sonra soylarının tükendiği ileri sürülmektedir. Fosil bilimciler (paleontologlar) tarafından elde edilen dinozor fosilleri bu bilgiyi doğrulamaktadır. Dinozorların soylarının neden tükendiği konusu ise yıllardır araştırılan, fakat var olan bilgilerle henüz tam olarak cevabı bulunmamış bir soru olarak karşımızda durmaktadır. Dünyanın bazı yerlerinde, dinozorlarla ilgili vücut ve iz fosillerinin yanında dinozor yumurtası fosillerine de rastlanmaktadır. Türkiye’de dinozor fosili bulunup bulunmadığını merak eden Deniz, tanıdığı bir fosil bilimciye mektup yazar. Fosil bilimci, Deniz’in mektubuna aşağıdaki mektubu yazarak yanıt verir.
  • 31. Sevgili Deniz, Sana bu mektubu yazma nedenim, ülkemizdeki dinozor fosili araştırmalarıyla ilgilidir. Yapılan araştırmalar, bugüne kadar Türkiye’de bulunmuş herhangi bir dinozor fosili olmadığını göstermektedir. Milyonlarca yıl önce yani dinozorlar yeryüzünde görülmeye başladığı dönemlerde, bugünkü kıtaların tek bir ana kıta gibi olduğu düşünülmekteydi. Türkiye’nin ise o dönemlerde Tetis adı verilen denizin tabanında bulunduğunu görmekteyiz. Elimizdeki bulgulara göre dinozorların geniş kara parçalarında yaşadığı düşünülmektedir. Bu durumda ülkemizin dinozorların yaşadığı büyük kara parçalarından uzakta olduğunu ve ülkemizde dinazorların beslenmeleri için gerekli koşulların olmadığını söyleyebiliriz. Bu yüzden bu bölgede, karada yaşayan dinozor fosili bulmak çok zordur. Bunun yerine çeşitli deniz canlılarının fosilleri bulunmaktadır. Unutmadan şunu da söyleyeyim: Dikkat ederseniz bu konuda kesin ifadeler kullanmıyorum. Günümüzde yapılan araştırmalar Türkiye’de dinozor fosilinin olmadığını göstermektedir. Ancak fosil bilimciler çalışmalarına devam etmektedirler. Belki bir gün, bir dinozor fosili bulabilirler. Umarım sana faydalı olabilmişimdir. Hoşça kal...
  • 32. Geçmişten geleceğe miras: Doğal anıtlar Yer kabuğunun, milyonlarca yıllık bir süreç içerisinde rüzgâr, akarsu, yağmur ve ısı gibi doğal yollarla etkilenmesi sonucu oluşmuş özel yeryüzü şekilleri, fosil ve kayaçlarına doğal anıt adı verilir. Peri bacaları, travertenler, mağaralar, göller, şelaleler, millî parklar ve bazı yaşlı ağaçlar doğal anıt olarak kabul edilir. Diğer yandan, insanların yaptığı anıtlar doğal anıt olarak kabul edilemez. Doğal anıtlar sayesinde geçmiş dönemlerdeki insanlar ve canlıların yaşamlarını ve dünyanın jeolojik değişimini anlayabiliriz. Ülkemiz doğal anıtlar bakımından zengindir. Antalya’daki Damlataş ve Karain mağaraları, Nevşehir’deki Peribacaları, Erzurum’daki Tortum Şelalesi ve Denizli’deki Pamukkale Travertenleri ülkemizdeki doğal anıtlara örnek olarak verilebilir.
  • 33. Pamukkale Travertenleri -DenizliPeribacaları - Nevşehir Damlataş Mağarası - Antalya Tortum Şelalesi - Erzurum
  • 34. Doğal anıtlar çok fazla dış etkiye maruz kalıp zarar gördüğü için yok olma tehlikesi altındadır. Doğal anıtlar sadece bulunduğu ülkeye değil, tüm dünyaya ve tüm insanlığa ait olan evrensel değerlerdir. Bu nedenle, geçmişten bize miras kalan doğal anıtları korumalı ve özelliklerini kaybetmeden gelecek nesillere bırakmalıyız. Doğal anıtların korunması yasalarla güvence altına alınmıştır. Ancak bu yasalara gerek kalmadan, tüm insanlığın ortak mirası sayılan doğal anıtları korumak için üzerimize düşen görevleri yapmalıyız.
  • 38. Ünitemizi Pekiştirelim 1) Aşağıdaki tabloda çeşitli maddeler verilmiştir. Tabloda yer alan maddelerden hangisi veya hangileri madendir? Nedenleriyle birlikte açıklayalım. .............................................................................................. ..........................................................
  • 39. 2) Aşağıdaki fotoğraflarda Nevşehir’deki Peribacaları ve Çanakkale’deki Çanakkale Şehitliği görülmektedir. Peribacaları ve Çanakkale Şehitliği arasındaki temel fark, hangi seçenekte doğru verilmiştir? Peribacaları Çanakkale Şehitlik Anıtı A) Peribacaları insan yapımıdır. Çanakkale Şehitliği ise doğal koşulların oluşturduğu bir anıttır. B) Peribacaları kumdan, Çanakkale Şehitliği ise kayaçlardan yapılmıştır. C) Peribacaları kısa ömürlüdür. Çanakkale Şehitliği ise uzun ömürlüdür. D) Peribacaları doğal koşullarla, Çanakkale Şehitliği ise insan yapımı ile oluşmuş birer anıttır.
  • 40. 3) Fosiller ile ilgili araştırma yapan bilim dalına ………..……… (I), bu bilim dalıyla uğraşan bilim insanlarına da ………..……… (II ) denir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere gelmesi gereken kelimeler sırasıyla hangileridir? ____I____ ____ II____ A) Paleontolog Paleontoloji B) Paleontoloji Paleontolog C) Jeoloji Jeolog D) Jeolog Jeoloji
  • 41. 4) Madenlerin teknolojik ham madde olarak kullanımına ilişkin örnekler veriniz ve verdiğiniz örnekleri açıklayınız. ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ..................................
  • 42. 5) Fatma, ailesi ile birlikte hafta sonu doğa bilimleri müzesini ziyaret eder. Müzeyi dolaşırken çeşitli fosiller, madenler ve kayaçlar görür. Kardeşi, Fatma’ya bu maddeler ile ilgili sorular sorar. Fatma’nın bu maddeler ile ilgili derste öğrendikleri aşağıda, sağ tarafta verilmiştir. Doğru eşleştirmeyi yaparak ona yardımcı olur musunuz? 1. Maden A) Mineral veya minarelerden oluşmuştur. 2. Fosil B) Ekonomik değeri vardır. 3. Kayaç C) Canlı kalıntısı veya izi içerir. D) Teknolojik ham madde olarak kullanır.
  • 43. Yukarıdaki öğrencilerden hangileri doğru söylemiştir? A) Yalnız Pınar B) Pınar ve Bora C) Sarp ve Bora D) Pınar, Sarp ve Bora 6.
  • 44. 7. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur? A) Yerkabuğu sadece topraktan oluşmuştur. B) Yerkabuğunu oluşturan kayaçların tümü, minerallerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. C) Doğada bulunan kayaçlar tek çeşittir. D) Türkiye'de kayaç bulunmaz.
  • 45. Yukarıdaki öğrencilerle ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi doğrudur? A) Yalnız Taner doğru söylemiştir. B) Yalnız Mert doğru söylemiştir. C) İkisi de doğru söylemiştir. D) İkisi de yanlış söylemiştir. 8.
  • 46. 1-Sıcaklık değişimleri 2-Yağışlar 3-Rüzgar Yukarıda verilenlerden hangileri kayaçlar üzerinde değişikliklere neden olabilir? A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 D) 1 , 2 ve 3 9.
  • 47. Yukarıda verilenlerden kaç tanesi yerkabuğunda bulunan kayaçlara örnektir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 10.
  • 48. 11. Aşağıdaki öğrencilerden hangisinin söylediği yanlıştır?
  • 49. I. Kayaçlar, değişik minerallerin bir araya gelmesiyle oluşur. II. Mermer kayaç değildir. Yukarıdaki ifadelerle ilgili aşağıda yapılan yorumlardan hangisi doğrudur? A) Yalnız I doğrudur. B) Yalnız II doğrudur. C) I ve II doğrudur. D) I ve II yanlıştır 11.
  • 50. 12. Aşağıda resmi verilen maddelerden hangisi kayaç değildir?
  • 51. 13. Simge Öğretmen öğrencilerinden kayaçlara örnek vermelerini istiyor. Buna göre hangi öğrencilerin verdiği örnek doğrudur? A) Yaren ve Ece B) Ece ve Atakan C) Ece, Atakan ve Yağız D) Yaren, Ece, Atakan ve Yağız
  • 52. Yukarıda resimleri verilen maddelerden hangisi maden değildir? 14.
  • 53. 1-Madenler teknolojinin gelişiminde büyük rol oynar. 2-Ekonomik değeri olan kayaçlara maden denir. 3-Demir, bakır ve cıva madenlere örnektir. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 2 ve 3 D) 1,2 ve 3 15.
  • 54. Yukarıdaki şemada madenlere örnekler yazılmıştır. Buna göre X ve Y yerine gelebilecek kavramlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 16.
  • 55. Yukarıda bazı madenler ve kullanım alanları yazılmıştır. Buna göre madenler ile kullanım alanlarının eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 17.
  • 56. Yukarıdaki öğrencilerden hangilerinin verdiği bilgi doğrudur? A) Yalnız Selin B) Selin ve Tülin C) Tülin ve Halan D) Selin, Tülin ve Hakan 18.
  • 57. Yukarıda verilen ortamların kaç tanesinde fosilleşme gerçekleşebilir? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 19.
  • 58. I- Ölen canlıların yumuşak kısımları, diğer hayvanlar tarafından yenilir veya bakteriler tarafından çürütülür. II- Bütün canlılarda fosilleşme olur. III- Canlı kalıntılarının hava ile teması kesilirse milyonlarca yıl bu canlı kalıntıları ortamda kalır. IV- Fosilleşme en çok bazı kayaçlarda meydana gelir. Yukarıdaki numaralandırılmış cümlelerden hangisi yanlıştır? A) I B) II D) IVC) III 20.
  • 59. Yukarıdaki tanımda bulunan boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A) Maden B) Kayaç C) Fosil D) Toprak 21.
  • 60. Fosiller ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Fosillerin bazıları canlıların vücutlarının tümünden oluşabilir. B) Bazı canlıların sadece izleri fosil olur. C) Bitkilerin fosilleri oluşmaz. D) Hayvan dişleri, kabukları ve kemikleri fosil olabilir. 22.
  • 61. Zeynep Öğretmen'in yukarıdaki sorusuna üç öğrenci cevap veriyor. Buna göre hangi öğrencilerin verdiği cevap doğrudur? A) Yalnız Gizem B) Gizem ve Cenk C) Cenk ve Ata D) Gizem, Cenk ve Ata 23.
  • 62. Yukarıda resimleri verilenlerden kaç tanesinde fosilleşme olabilir? A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 24.
  • 63. Yukarıdaki öğrenci yorumları ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi doğrudur? A) Yalnız Banu doğru söylemiştir. B) Yalnız Derin doğru söylemiştir. C) Banu ve Derin yanlış söylemiştir. D) Banu ve Derin doğru söylemiştir. 25.
  • 65. Yakın arkadaşım olan Atakan’ın babası sürekli gezilere gidip oralarda kazılar yapıyormuş. Atakan’ın dediğine göre babası fosilleri inceliyormuş. Öğrencinin yukarıda bahsettiği kişinin mesleği aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Biyolog B) Arkeolog C) Paleontolog D) Psikolog 27.
  • 66. Kerem'in yukarıda yaptığı tanımda yer alan boşluğa aşağıdaki kavramlardan hangisi yazılırsa doğru olur? A) Arkeoloji B) Paleontoloji C) Biyoloji D) Histoloji 28.
  • 67. Yukarıdaki şemada gösterilen K ve L yerine gelebilecek kavramlar aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 29.

Hinweis der Redaktion

  1. www.egitimhane.com