Kuvvet ve Hareket

1. 2.ÜNİTE
KUVVET ve HAREKET

2. KUVVET NEDİR?
Cisimlerin, hızını, yönünü, yerini ve şeklini değiştirebilen etkiye kuvvet denir.
Futbolcu topa vurduğunda Demirci demiri döverek Tenisçi hareket halindeki
topun ............. değiştirir. demirin................. değiştirir. topa vurarak topun.........
deiştirir.
Hırsızlar ise aldıkları
eşyaların .............. değiştirir.

3. Kuvvet cisimlerin rengini yada kokusunu değiştirebilir mi?
İlk planda değiştirebilir gibi görünse de unutulmamalıdır ki;
Kuvvet, cisminlerin rengini ve kokusunu değiştiremez.

4. Günlük hayatımızda kuvvetin kendisini göremeyiz, ancak etkilerini
gözlemleyebiliriz. Örneğin, bir çok doğa olayı kuvvet sonucunda
gerçekleşir.
Yeraltından gelen kuvvetler
depremlere neden olabilir.
Rüzgarın uyguladığı kuvvet,
bulutları hareket ettirebilir.

5. Örnek; Aşağıdaki olaylara neden olan kuvvetleri belirtiniz.
Ağaçların eğilmesinin nedeni Kopan yaprakları yere düşüren Kamyonun sürüklenmesine
.................... kuvvetidir. kuvvet,.......................kuvvetidir. neden olan selin............kuvvetidir.
Paraşütlünün hızla yere Sandalın suyun dibine batmasını Kızağın ilerlemesini sağlayan
düşmesini önleyen kuvvet engelleyen kuvvet........................ kuvvet..................................
................................dir. ................................kuvvetidir. ..........kuvvetidir.

6. Kuvvetin Büyüklüğü
Günlük hayatta uyguladığımız yada etkisini gözlemlediğimiz
kuvvetler her zaman aynı büyüklükte değildir.
Farklı işler için farklı büyüklükte kuvvet uygulamak gerekebilir.
Bilgisayarla çalışan Canan Hanım’ ın mausenin tuşunu tıklarken
uyguladığı kuvvetle Hasan Bey in araba itmeye çalışırken uyguladığı
kuvvet eşit değildir. Ancak kuvvet kişiye göre değişebilen bir kavram
gibi görünebilir.

7. Örneğin bir kavanozun kapağını açmak için gereken kuvvet, bayan
yada çocuklar için çok büyükken yetişkin bir erkek için küçük bir
kuvvet olabilir.
Bu nedenle kuvvetlerin büyüklükleri
standart olarak tanımlanmıştır ve
ölçülebilir bir büyüklüktür.
Bizler kuvveti ölçerken esnek maddelerden yararlanırız.

8. Not: Kuvvet şekil değişikliğine neden olabilir. Ancak bazı cisimler
kuvvet etkisine girdiğinde şekli değişirken, kuvvet ortadan
kalktığında eski şekline geri döner. Bu tür maddelere esnek madde
denir. Lastik, sünger yada yay esnek maddelere örnek verilebilir.
Etkinlik Aşağıdaki maddelerden esnek olanların yanındaki kutucukları
işaretleyerek esnek maddeleri belirtiniz.
Yay Taş Lastik
Cam Sünger Kağıt

9. KUVVETİN ÖLÇÜLMESİ
Kuvveti ölçmek için kullanılan araçlara dinamometre adı verilir.
Kuvvet birimi Newton (nivton)’dur. Kısaca N harfi ile gösterilir.
Dinamometre, günlük hayatta yaylı el kantarı olarak bilinir. Çünkü
yapısında esnek bir cisim olan yay bulunur. Dinamometreler yayların
esneklik özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır. Yaylar esnek madde
olsalar da üzerlerine dayanabileceklerinden fazla kuvvet uygulanır ise
esneklik özelliklerini kaybederler. Bu yüzden bir dinamometre ile en
fazla üzerinde yazılı kuvvet değeri kadar kuvvet ölçülebilir.
Dinamometrenin ölçebileceği kuvvet değeri yayın, cinsine, boyuna
ve kalınlığına bağlıdır.

10. Bazı dinamometre modelleri verilmiştir. Sizlerde bu örneklerden
yararlanarak dinamometre tasarlayıp yapabilir misiniz?

11. Dinamometre nasıl yapılır?
Dinamometre yaparken gerekli malzemeler; Bir adet enjektör, üç adet
ataç, bir adet paket lastiği, 20cm uzunluğunda ince bakır tel, pense ve
ince bir çivi
Dinamometrenin yapım aşamaları
1. 2. 3. 4.
Enjektörün lastiğini çıkaralım, Lastiği çıkardığımız yerden Bakır tel yardımıyla Lastiğin ucuna,çıkmaması
çivi ile delik açalım , lastiği delikten geçirelim, için bakır bir parça
bağlayalım,
5. 6. 7. 8.
Lastiği iğne deliğinden Pense yardımıyla iğneye Ataçlardan birine şekil Dinamometremiz
geçirip iğneyle sıkıştıralım, kanca şeklini verelim, vererek pistona geçirelim, hazır.

12. Dinamometrenin Çalışmasını İnceleyelim; Şekildeki dinamometrenin üzerinde yazılı
olan 50N, bu dinamometrenin ölçebileceği en fazla
Şekil l Şekil ll Şekil lll kuvvet değerini gösterir. Ağırlığını ölçmek için
dinamometreye bir cisim astığımızda , cisme uygulanan
yer çekimi kuvvetinin etkisi ile dinamometre içinde ki
yay aşağıya doğru esner ve açılır. Bu arada
dinamometrenin göstergesi de yayla birlikte aşağı
yönde hareket eder. Dinamometrenin göstergesindeki
değer, cisme etki eden yer çekimi kuvvetinin değerini
(cismin ağırlığını) verir.
Şekil l de dinamometre hiç uzamamışken, Şekil ll de
10N ağılık astığımızda 2br uzamış, Şekil lll deki 20N
asıldığında 4br uzamıştır. Bu durum
dinamometremizin her bir biriminin 5N kuvveti gösterdiği anlamına gelir.
Sizlerde aşağıdaki soruları cevaplamaya çalışınız.
 Peki, aynı dinamometreye 35N ağırlığında bir cisim astığımızda dinamometre kaç birimi
gösterir?
 Dinamometre üzerinde yazılı olan 50N asılsaydı, dinamometre kaç birimi gösterirdi?
 Dinamometrenin 8br göstermesi için kaç N ağırlık asılmalıdır?

13. Etkinlik; M, R ve T cisimleri sırasıyla dinamometreye asılarak yaydaki uzama
miktarı-kuvvet grafiğini, verilerden yararlanarak tamamlayınız.
Uzama miktarı(cm)
12-
10- Dinamometre
8-
6-
4-
2-
0 Kuvvet(N) M R T
2 4 6
Cevap: 2N ağırlığındaki M cismi dinamometrenin boyunu 4cm uzattı ise, 2 katı
büyüklüğünde ki R cismi 8cm, 3 katı büyüklüğünde ki T cismide 12cm uzatacaktır.
2N 4N 6N

14. Örnek:
Zehra elindeki cismin ağırlığını üç farklı
dinamometre ile ölçüyor ve şekildeki sonuçları
gözlemliyor.
l.En ağır cisimleri K dinamometresi ile ölçebilir.
ll.En hassas ölçümleri M dinamometresi ile
yapabilir.
lll.En hassas ölçümleri yapmak için L
dinamometresini kullanmalıdır.
Zehra’nın yaptığı gözlem sonuçlarına göre, yukarıda verilen yargılardan hangisi yada
hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız l B) l ve ll C) l ve lll D) l,ll ve lll
CevapC: Dinamometrelerin altında yazılı olan değerler, ölçebileceği en büyük değerleri
gösterirdiğinden l numaralı yargı doğrudur. Dinamometrelere bakıldığında bölme
sayısı eşittir. Bu yüzden en hassas ölçümleri yapabilecek dinamometre, ölçüm kapasitesi
en küçük olan L dinamometresidir.

15. KUVVET
Temas Gerektirmeyen Temas Gerektiren
Kuvvetler Kuvvetler
* Yer Çekimi Kuvveti *Sürtünme Kuvveti
* Elektriksel Kuvvet A-Hava Direnci
* Manyetik Kuvvet B-Su Direnci

16. Temas Gerektirmeyen Bazı Kuvvet Türleri
*Dünya üzerindeki tüm maddeler serbest bırakıldıklarında yere düşerler.
Bunun nedeni Dünya’nın etrafındaki tüm cisimlere çekme kuvveti
uygulamasıdır. Bu çekim kuvvetine yer çekimi diğer adıyla ağırlık denir.
Bu çekim yalnızca Dünya’mıza ait değildir. Örneğin Güneş, gezegenler,
meteorlar da Dünya’mız gibi çekme kuvveti uygularlar. Yer çekimi etkisiyle
düşen yağmur damlaları
*Plastik tarağı kuru haldeki saçımıza bir süre sürttükten sonra,
küçük kağıtparçalarını çekebildiğini görürüz. Saçımız ve tarak
arasındaki bu kuvvete elektriksel kuvvet adı verilir. Doğadan
bildiğimiz şimşek, yıldırım gibi olaylarda bu kuvvetin etkisi ile
Elektriksel kuvvet etkisine gerçekleşir.
doğadan bir örnek
*Mıknatıslar, birbirini ve bazı metalleri çekme özelliği gösteren
maddelerdir. Mıknatısların uyguladığı bu kuvvete manyetik
kuvvet denir. Dünya’nın da kendine ait bir manyetik etkisi vardır
ki bir çok canlı bu etkiden yararlanır. Demir tozlarını çeken
mıknatıs

17. Temas Gerektiren Bir Kuvvet ‘Sürtünme Kuvveti’: Kitabınızı masanın üzerine koyup
iterseniz hareket eder, ama bir süre sonra yavaşlar ve durur. Kitabın yavaşlayıp durmasına
neden olan kuvvet, masa ve kitap arasında sürtünme sonucu oluşan kuvvettir. Bu kuvvete
sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir ve daima
hareketi engelleyici yöndedir. Gördüğünüz etkinlikte tahta blok bir dinamometre ile oyuncak
arbaya bağlanmış ve farklı zeminlerde harekete
geçirebilen kuvvetler ölçülmüştür. Ölçüm
sonuçlarına baktığımızda, halı üzerinde 9N
kuvvet uygulanırken, tahta üzerinde 6N, cam
zemin üzerinde de 3N kuvvet uygulandığını
görüyoruz. Aynı cisimle yapılan bu etkinlikte
sonuçların farklı çıkmasının nedeni zemin farklı
olduğunda sürtünme kuvvetinin farklı olmasıdır.
Buna dayanarak, ‘’pürüzlü yüzeylerde sürtünme
kuvveti artar’’ diyebiliriz.

18. Etkinlik; Ayağınız kaydığında sendeler hatta düşebilirsiniz. Buna göre aşağıdaki resimlere
bakarak hangi zeminlerde sürtünme kuvveti daha azdır belirtiniz.
Tahtaya tebeşirle yazı Kaldırımda rahatlıkla Kışın arabaların lastiklerine Dağcıların kullandığı
yazabiliriz yürüyebiliriz zincir takılmalıdır ayakkabıların altında dişler vardır
Tren rayları demirden Buz üzerinde rahatlıkla Bazı makinalardaki dişlileri Ağır eşyaları taşımamızda
yapılır kayabiliriz yağlamamız gerekir tekerlek çok önemlidir

19. Etkinlik;
Dağ Bisikleti Asfalt Bisikleti
Sürtünme olmasaydı bisikletlerimiz zemini kavrayamazdı. Yukarıda verilen farklı
zeminlerde kullanım amacıyla üretilmiş bisiklet modellerinin lastiklerine bakarak
sürtünme ile ilişkisini yorumlayınız. Benzeri bir ilişkinin futbol için üretilen halı saha ve
çim saha ayakkabıları arasında da bulunduğunu görebiliyoruz.

20. Gözlem; Aynı maddeden yapılmış, farklı büyüklüklerdeki iki takozu aynı zemin üzerinde
harekete harekete geçirebilecek kadar kuvvet uygulayıp
bu kuvvetleri dinamometre ile ölçtüğümüzde farklı
değerler görürüz. 30g lık cisme uyguladığımız kuvvet
10g kütleli cisme uyguladığımız kuvvetten daha büyüktür.
Buna göre ağırlık arttıkça sürtünme kuvveti artar denebilir.
Gözlem;Yüzeyin yapısı ve özellikleri değişmeden, yalnızca temas yüzeyinin genişliği
değiştirilir ise sürtünme kuvveti değişmez. Yanda verilen
F etkinlikte aynı cisimin farklı büyüklükteki yüzeyleri üzerinde
hareket ettirebilen en küçük kuvvetin ‘’F’’ değişmediği
görülmektedir. Benzer bir etkinlikle sizlerde aynı gözlemi
F yapabilirsiniz.

21. Hava Direnci; İki A4 kağıdından birini buruşturup diğer kağıtla birlikte aynı ortamda aynı
yükseklikten bıraktığımızda, buruşturulmuş kağıdın
daha önce yere düştüğünü görürüz. Bunun nedeni
havanın geniş yüzeye sahip buruşturulmamış yüzeye
daha çok direnç uygulamasından kaynaklanır. Bizler
uçak, otomobil gibi havanın içinde hareket eden
araçlarımızda hava direncini azaltmak için bazı mühendislik önlemleri alırız. Hava
direncini azaltıcı bu önlemlere aerodinamik (ayrodinamik) denir. Uçaklarımızın
burunlarının sivri olması, otomobillerin özel
testlerden geçirilmesi, hatta göçmen kuşların
uçarken V şeklinde hareket etmesinin nedeni hep
hava direncini azaltarak hareketi kolaylaştırmak
içindir. Ancak paraşütle atlarken hava
direnci yere hızlı düşmemizi engeller. Bu
nedenle hava direnci bazı durumlarda işlerimizi zorlaştırsa da
bazen de hayatımızı kurtarabilir. Sizler de hava
direncinden yaralandığımız yada hava direncinin
olmasını istemediğimiz durumlara
örnek veriniz.

22. Su Direnci; Su ortamında hareket eden cisimlere etki eden sürtünme kuvvetine su direnci
denir.
Su içinde hızlı hareket eden balıkların burunlarının Sürat teknelerinin yada gemilerin ön taraflarının
sivri olması su direncini azaltmak içindir. V şeklinde olması su direncini azaltmak içindir.
Kuşların suya dalarken vücutlarının aldığı şekil su direncini azaltmak içindir.

23. Etkinlik;Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Doğru olanların başına ‘’D’’, yanlış olanların
başına ‘’Y’’ yazınız.
1. (.....) Kuvvet uygulanan her cisim harekete geçer.
2. (.....) Bilyeler birbiriyle çarpıştığında hareket yönleri değişebilir.
3. (.....) Sonbaharda yaprakları dallardan koparan rüzgar, temas gerektirmeyen bir
kuvvettir.
4. (.....) Havaya attığımız cisimler bir süre sonra yere düşer.
5. (.....) Kuvvet, hareket halindeki bir cismin hızını değiştirebilir.
6. (.....) Temas gerektirmeyen kuvvetler, yer çekimi, mıknatıs ve elektriksel kuvvetlerdir.
7. (.....) Havaya atılan taşın yere düşme nedeni yer çekimi kuvvetidir.
8. (.....) Durması için frenine basılan otomobil sürtünme kuvveti sayesinde hızlanır.
9. (.....) Hava direnci olmasaydı, kar, yağmur ve dolu yere kurşun hızıyla inerlerdi.
10.(.....) Suda sürtünme kuvveti yoktur.

24. Etkinlik;
Etkilerindendir
Birimidir Ölçen Alettir
Çeşitleridir
KUVVET

25. Bilgi; Soğuk havalarda ellerimizi birbirine sürterek ısınabiliriz.
Sürtünme kuvveti sayesinde açığa çıkan bu ısı
eskiden insanların ağaç çubuklarını sürterek
ateş yakabilmelerini sağlamıştır.
Yer kabuğunun alt katmanlarında büyük levhalar
vardır. Üzerinde yaşadığımız bu levhalar arasında
harekete engel olan sürtünme kuvveti vardır. Levhalar hareket ettiğinde bu
sürtünme kuvveti deprem dalgalarını oluşturur.
Eklemlerimiz kemiklerimizin birbirine bağlandığı yerlerdir. Bu eklemlerimizin hareket
hareket yeteneği bizimde hareket edebilmemizi sağlar. Ancak
eklemlerin hareketi kemiklerimizin birbirine sürtünerek zarar
verme tehlikesini doğurur. Eklem sıvısı kemiklerimizin sürtünme
etkisi ile aşınmasını önler.
Balıklar daha kolay hareket edebilmek ve yakaladıklarında
kolayca kurtulabilmek için bir sıvı salgılar. Bu salgı sürtünme
kuvvetini azaltarak vücutlarını kayganlaştırır.

26. Etkinlik;Şekilde uçağın hareketi anında etkili olan kuvvetlerin yönleri
gösterilmiştir. Bu kuvvetlerin neler olduğunu doğru tahmin ederek gerekli
yerlere yerleştiriniz.
. Havanın kaldırma kuvveti
. Yer Çekimi/Ağırlık
. Motorun İtme Kuvveti
. Sürtünme Kuvveti

27. Ünitemizi Tekrar Edelim
1.Aşağıda verilenlerden hangisinde cisimlere etki eden kuvvet diğerlerinden
farklıdır?
A) Vincin yükü kaldırmasında
B) Saçımıza sürtülen plastik kalemin kağıt parçalarını çekmesinde
C) Havaya attığımız taşın tekrar yere düşmesinde
D) Mıknatısın ataçları çekmesinde
2. ‘’Gıcırdayan kapı menteşeleri yağlanarak ses çıkarmaması sağlanır.’’
Aşağıda verilen örneklerden hangisi yukarıda yaptığımız yağlama olayı ile
benzerlik gösterir?
A) Futbolcuların dişli ayakkabılar giymesi
B) Kışın araba lastiklerine zincir takılması
C) Ağır bavulların altına tekerlek takılarak taşınması
D) Buzlu yollara kum yada kömür tozu atılması

28. 3. Aşağıda verilen spor dallarından hangisinde sürtünme kuvvetinin arttırılması
etkinliği olumsuz yönde etkiler?
A) Futbol B) Kayak C) Basketbol D) Yamaç paraşütü
4. Sinek öldürmek için kullanılan plastik sinekliklerin delikli olduğunu
fark eden Emine, aşağıda verilen örneklerden hangisinde aynı
amacı gözlemleyebilir?
A) Karahindiba B) Paraşüt C) Motosiklet sürücüsünün D) Göçmen
bitkisi kullanımı öne eğilmesi kuşların büyük
kanatlı olması

29. 5. K L M N
Bir T cismi K,L,M ve N dinamometreleri ile ayrı ayrı ölçülüyor.
Ölçüm sonucunda dinamometrelerin boyları şekildeki gibi
olduğuna göre, bu dinamometrelerden hangi ile diğerlerine
göre daha hassas ölçümler yapılabilir?
A) K B) L C) M D) N
6. Şekil l Şekil ll
Özdeş dinamometreler kullanılarak hazırlanan yandaki
etkinlikte şekil l’de kullanılan cismin ağırlığı 15N
olduğuna göre, şekil ll’deki cismin ağırlığı kaç N’dur?
A) 15N B) 20N C) 25N D) 30N

30. 7.
hız Sabit kuvvetin etkisi ile hareket ettirilen bir cismin
B A,B,C ve D yolları boyunca hızı yandaki grafikte
A gösterilmiştir.
D Buna göre bu yollar sırasıyla aşağıdakilerden hangisi
C olabilir?
A) Çakıllı, kumlu, asfalt, buzlu
B) Kumlu, çakıllı, buzlu, asfalt
C) Buzlu, çakıllı, kumlu, asfalt
D) Asfalt, buzlu, çakıllı, kumlu
8. Birimi ‘’Newton’’ olan büyüklük aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sıcaklık B) Uzunluk C) Hız D) Kuvvet

31. 9. Aşağıda verilen olaylardan hangisi kuvvet etkisi sonucunda gerçekleşmez?
A) Gökkuşağının oluşması
B) Uçurtmanın uçması
C) Kayakçının dağdan aşağı kayarak inmesi
D) Hareket halindeki cismin yön değiştirmesi
10. Kuvvet ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) Hareket halindeki bir cismi yavaşlatıp durdurabilir.
B) Cisimlerin şeklini değiştirebilir.
C) Cismin yerini değiştirebilir.
D) Cismin miktarını değiştirebilir.
11. Ağırlıkları aşağıda verilen cisimler tek bir dinamometre ile ayrı ayrı ölçülür
ise, hangisi dinamometrede en büyük uzamaya neden olur?
A) 20N B)15N C) 10N D) 5N

32. 12. Aşağıda verilenlerden hangisi sürtünme kuvvetinin neden olduğu bir durum
değildir?
A) Araba lastiklerinin zamanla aşınıp yıpranması
B) Ağaç yapraklarının son baharda sararması
C) Kibritin yakılması
D) Atmosfere giren göktaşlarının yanarak parçalanması
13. Sürtünme kuvveti ile ilgili verilen grafiklerden hangisi doğrudur?
A) Sürtünme K. B) Sürtünme K.
Temas Yüzey Alanı Temas Yüzey Alanı
C) Sürtünme K. C) Sürtünme K.
Ağırlık
Ağırlık

33. 14. En fazla 20N kuvveti ölçebilen 5 bölmeli bir dinamometre ile aşağıdaki
kuvvetlerden hangisi tam olarak ölçülebilir?
A) 4N B) 5N C) 10N D) 15N
15. Aşağıdaki şekillerde, cisme etki eden kuvvetler ve cisim ile yüzey arasındaki
sürtünme kuvvetlerinin büyüklükleri verilmiştir. Buna göre hangi cisim
harekete geçebilir?
A) B)
10N 12N
8N 12N
C) D)
14N 18N
16N 20N

34. 16. Aşağıdakilerden hangisinde sürtünme kuvvetinin azaltılması hareketi olumlu yönde
etkiler?
A) Bardağın tutulmasında
B) Tebeşirle tahtaya yazı yazmada
C) Dağcıların kayalara tırmanmasında
D) Araba motorunun çalışmasında
17.
A B C
Kibrit kutusu şeklindeki M cismi aynı özellikteki ve farklı büyüklükteki A,B ve C yüzeyleri
üzerinde durmaktadır. Özdeş zeminde, farklı büyüklükteki yüzeyler üzerinde cisimleri
harekete geçirebilecek en küçük kuvvetler için hangisi doğru olur?
A)En büyük yüzey A’ da olduğundan, en çok kuvvet A’ ya uygulanmalıdır.
B) En küçük yüzey B’ de olduğundan, en çok kuvvet B’ye uygulanmalıdır.
C) En az sürtünme kuvveti C’de olacağından, en az kuvvet C’ye uygulanmalıdır.
D) Sürtünme kuvveti ile yüzey büyüklüğünün ilgisi olmadığı için
hepsi eşit olmalıdır.

35. 18.
Hareketli makine parçalarının arasına belirli
zaman aralıkları ile yağ dökülür. Bu işlem
aşağıda verilenlerden hangisinin gerçekleşmesini
sağlamaz?
A) Çıkan sesi azaltır B) Sürtünmeyi arttırır
C) Aşınma ve yıpranmayı yavaşlatır D) Enerji kaybını azaltır
19.Aşağıda verilenlerden hangisi, buzlu zeminde otomobilin durma mesafesini azaltmaz?
A) Otomobile kış lastiği takılması
B) Yolların tuzlanması
C) Buz tabakasının kalınlığının arttırılması
D) Otomobilin lastiklerine zincir takılması

36. 21. Şekildeki otomobilin hareket yönleri
gösterilmiştir. Buna göre araca etki eden
sürtünme kuvvetlerinin yönü sırası ile
aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
A) , , B) , ,
C) , , C) , ,