Πνευματικά κέντρα στην ελληνιστική εποχή (323-30 π.Χ.)

1. Πνευματικά Κέντρα στην
ελληνιστική εποχή(323-30 π.Χ.)Οι πόλεις που ιδρύθηκαν από τον
Αλέξανδρο και τους διαδόχους του στην
Ανατολή εξελίχθηκαν γρήγορα σε αστικά
κέντρα. Κάποιες αναπτύχθηκαν σε μεγάλα
οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα.
Ιδρύθηκαν με οργανωμένο πολεοδομικό
σύστημα, περιβάλλονταν με τείχη, διέθεταν
ανάκτορα, αγορές, γυμνάσια*, παλαίστρες*,
στάδια, θέατρα, βιβλιοθήκες και ιερούς
χώρους εξωραϊσμένους με αρχιτεκτονικά
μνημεία, όπως ναούς, στοές και μεγάλους
βωμούς. Οι σπουδαιότερες μεγαλουπόλεις
που εξελίχθηκαν σε πνευματικά κέντρα,
ήταν η Αλεξάνδρεια , Αντιόχεια και η
Πέργαμος.

2. Αλεξάνδρεια
Η Αλεξάνδρεια ιδρύθηκε από τον
Αλέξανδρο 331 π.Χ. και γρήγορα
εξελίχθηκε σε πολιτιστικό κέντρο. Δύο
κτίρια κατείχαν ξεχωριστή θέση, η
Βιβλιοθήκη και το Μουσείο. Στη
Βιβλιοθήκη εργάζονταν οι γραμματικοί,
άνθρωποι με φιλολογική παιδεία που
ασχολήθηκαν με την καταγραφή και το
σχολιασμό των κειμένων των αρχαίων
συγγραφέων. Στο Μουσείο
συγκεντρώνονταν πνευματικοί άνθρωποι.
Υπήρξε το σπουδαιότερο λιμάνι και
πρωτεύουσα της χώρας κατά την
Αρχαιότητα, ενώ στην ακμή της
αποτελούσε μία από τις επιφανέστερες
εστίες πολιτισμού, διάσημη για τη
βιβλιοθήκη της.

3. Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας
• Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ιδρύθηκε στην
Αλεξάνδρεια, στο Αλεξανδρινό μουσείο, κατά τον
3ο αιώνα π.Χ. από την δυναστεία των Πτολεμαίων
και αποτελούσε συνέχεια του οράματος του μέγα
Αλέξανδρου που επιθυμούσε να γίνει η νεόκτιστη
Αλεξάνδρεια το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της
μεσογείου αλλά και παγκόσμιο πολιτιστικό κέντρο
. Στην βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εργάστηκαν
πολύ σπουδαίοι αρχαίοι έλληνες σοφοί, αναμεσά
τους ο Ερατοσθένης, ο Ζηνόδοτος, ο Αρίσταρχος ο
Σάμιος, ο Καλλίμαχος κ.α. Στο Αλεξανδρινό
μουσείο* που τμήμα του ήταν η βιβλιοθήκη
δημιουργήθηκε στην ουσία το πρώτο πανεπιστήμιο
στον κόσμο. Η βιβλιοθήκη είχε και πλούσια
εκδοτική δραστηριότητα επειδή της είχε
παραχωρηθεί το δικαίωμα να δημιουργεί
αντίγραφο για κάθε χειρόγραφο που εμφανίζονταν
στην Αίγυπτο. Το 391 μ.Χ την εποχή του
αυτοκράτορα Θεοδόσιου του Α' ένα μεγάλο τμήμα
της βιβλιοθήκης καταστράφηκε από φανατικούς
χριστιανούς. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε τον 7ο
και 8ο αιώνα με την αραβική κατάκτηση .
•

4. Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας διακρινόταν σε δύο επί
μέρους βιβλιοθήχείκες. Η πρώτη, που ονομαζόταν «η
εντός» ή «το Βρουου» ή «Βασιλική» ή «του Μουσείου».
Πρόσβαση και μελέτη σ’ αυτήν είχαν μόνο τα μέλη του
Μουσείου και οι ανώτατοι κρατικοί αξιωματούχοι των
Πτολεμαίων. Η δεύτερη ονομαζόταν «η εκτός» ή «
Ρακώτις», ή «η του Σεραπείου», ευρίσκετο στον τομέα της
πόλεως ο οποίος κατοικείτο κυρίως από Αιγυπτίους.
Αποτελούσε συνέχεια του ναού του θεού Σεράπιος, ήταν
μεταγενέστερη και θυγατρική της πρώτης, και η πρόσβαση
και η μελέτη σ’ αυτήν ήταν ακώλυτες για όλους. Το
Μουσείο, η Βιβλιοθήκη «η του Μουσείου» και το «Σώμα»
του Αλεξάνδρου, δηλαδή ο ιερός χώρος ταφής και επίσημης
λατρείας του Αλεξάνδρου ως θεού, ήταν εντεταγμένα στο
ανακτορικό συγκρότημα των Πτολεμαίων, Ο συνολικός
αριθμός των βιβλίων και στις δύο βιβλιοθήκες υπερέβαινε
τις 500.000. Η βιβλιοθήκη «ή του Μουσείου» διέθετε
400.000 «συμμιγείς ή συμμείκτους βίβλους» και 90.000
«αμιγείς ή απλάς βίβλους»• η αντίστοιχη «του Σεραπείου»,
42.800 «βίβλους». «Βίβλοι απλαί» ήσαν τα βιβλία όπου
επραγματεύετο ένα θέμα, και αποτελούσαν αυτοτελή
συγγράμματα. Αντίθετα, «βίβλοι συμμιγείς», ήσαν
κύλινδροι με περισσότερα βιβλία, όπου επραγματεύοντο
είτε το ίδιο θέμα είτε θέματα διαφορετικά.

5. Η Καταστροφή της βιβλιοθήκηςΌμως η βιβλιοθήκη καταστράφηκε και όλα τα
χειρόγραφα χάθηκαν. Τι προκάλεσε λοιπόν την
καταστροφή της ; Διάφορες θεωρίες για την εξαφάνιση
κυκλοφορούν εδώ και αιώνες. Η ιστορική έρευνα έχει
καταλήξει σε τρεις βασικούς υπόπτους: Έναν Ρωμαίο,
έναν χριστιανό και έναν μουσουλμάνο.
 1ος ύποπτος : ο Ιούλιος Καίσαρας Το πρώτο πλήγμα
που δέχθηκε η βιβλιοθήκη ήταν το 48 π.χ. κατά τη
διαμάχη μεταξύ Ιουλίου Καίσαρα και Πτολεμαίου του
13 ου. Σύμφωνα με πηγές ο Καίσαρας διέταξε να
βάλουν φωτιά στα ίδια του τα πλοία για να μην τον
περικυκλώσει ο εχθρός . Η φωτιά επεκτάθηκε γρήγορα
και κατά λάθος κατέστρεψε τη βιβλιοθήκη. Κάποιες
άλλες πηγές όμως θέτουν υπό αμφισβήτηση αυτή την
εκδοχή, αφού το Μουσείο που ήταν δίπλα από την
βιβλιοθήκη παρέμεινε άθικτο. Για αυτό κάποιοι
μελετητές λένε ότι δεν καταστράφηκε η γνωστή
βιβλιοθήκη, αλλά μια αποθήκη που περιείχε
αντίγραφα.
 2ος ύποπτος : ο πατριάρχης Αλεξάνδρειας
Θεόφιλος Το 391 μ. Χ ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος
αποφάσισε με διάταγμα να καταστραφούν όλοι οι
παγανιστικοί ναοί. Ο πατριάρχης Αλεξάνδρειας
Θεόφιλος ξεκίνησε με την καταστροφή του ναού του
Σεράπιδος στον οποίο υπήρχε αξιόλογη βιβλιοθήκη.
Όμως και αυτή η εκδοχή είναι αβάσιμη αφού πρόκειται
για έναν ναό και όχι για την βιβλιοθήκη της
Αλεξάνδρειας. Επίσης, δεν υπάρχουν αρχαίες πηγές
που να αναφέρουν καταστροφή οποιασδήποτε
βιβλιοθήκης.

6. Η Αντιόχεια
• Ακόμη και η λάμψη της χριστιανικής
λογοτεχνίας οφείλει πολλά στην αγάπη των
Αντιοχέων στα γράμματα και στη Βιβλιοθήκη
τους.
Αλλά και στις τέχνες η Α. υπήρξε κέντρο
λαμπρότατο στη ελληνιστική και
παλαιοβυζαντινή τέχνη. Από τους συνεχείς
σεισμούς δεν υπάρχουν πολλά μνημεία, αλλά
από τη λεπτή και πλούσια διακόσμηση και τη
δομική μεγαλοπρέπεια εκείνων της Παλμύρας
και Ιδρύθηκε από το Σέλευκο (300 π.Χ.), το
βασιλιά της Συρίας, στον Ορόντη ποταμό.
Ήταν διαιρεμένη σε τέσσερις συνοικισμούς,
γι' αυτό ονομαζόταν και Τετράπολις. Κάθε
συνοικισμός περιβαλλόταν από τείχος και
όλη επίσης η πόλη κλεινόταν από ενιαίο
τείχος. Ήταν εξωραϊσμένη με λαμπρά
οικοδομήματα και αγάλματα. Οι πρώτοι
κάτοικοι της ήταν Μακεδόνες, Αθηναίοι,
Κρήτες και Κύπριοι· στη συνέχεια ήρθαν και
άλλοι από ποικίλα ασιατικά έθνη, με
αποτέλεσμα να μεταβληθεί βαθμιαία σε
πολυπολιτισμικό κέντρο. της Ηλιούπολης
ίσως μπορούμε ν΄ αντιληφθούμε τη
λαμπρότητα της Αντιόχειας που εξιστορούν ο
Παυσανίας και ο Μαλάλας και που βλέπουμε
στα νομίσματα το πλήθος των αγαλμάτων και
των κειμηλίων που στόλιζαν τη πόλη.

7. ΠΕΡΓΑΜΟΣ
• Ήταν η πρωτεύουσα του κράτους των
Ατταλιδών στη Μ. Ασία. Εξελίχθηκε
σε σπουδαίο κέντρο, όταν ο
Φιλέταιρος, θησαυροφύλακας του
Λυσίμαχου, βασιλιά της Θράκης,
αποστάτησε και ζήτησε τη βοήθεια
του Σέλευκου.
Αργότερα, οι διάδοχοι του και κυρίως
ο Άτταλος Α', επέκτειναν την εξουσία
τους στη Μ. Ασία και
ανεξαρτητοποιήθηκαν από τους
Σελευκίδες. Η πόλη της Περγάμου
ήταν κτισμένη σε οχυρωμένη
ακρόπολη και διαρθρωνόταν σε τρεις
εξώστες. Ήταν φημισμένη για τη
Βιβλιοθήκη της, όπου είχαν
συγκεντρωθεί διακόσιες χιλιάδες
περίπου χειρόγραφα.

8. Η ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ
• Η Βιβλιοθήκη της Περγάμου που κτίστηκε περ. το
200 π.Χ. περιείχε περίπου 200.000 τόμους βιβλίων
στην τότε συνηθισμένη κυλινδρική βιβλιοθεσία .
Μαζί με την άλλη περίφημη Βιβλιοθήκη της
Αλεξάνδρειας συγκαταλέγεται στις δύο
σημαντικότερες βιβλιοθήκες της αρχαιότητας,
ορόσημα για την εξέλιξη της ιστορίας των κλασικών
γραμμάτων. ο αντίπαλον δέος, η ανταγωνίστρια
βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας ήταν η βιβλιοθήκη της
Περγάμου, που σχετίζεται με την ιστορία του οίκου
των Ατταλιδών.
Ο Ευμένης Β’ (197-159 π.Χ.) θεωρείται ιδρυτής της
βιβλιοθήκης της Περγάμου, που συγκέντρωσε
παπύρινα βιβλία για να ικανοποιήσει τις φιλολογικές
ανάγκες των λογίων. Έκτισε τη βιβλιοθήκη δίπλα στο
μεγάλο ιερό της Αθηνάς στην ακρόπολη της
Περγάμου. Ο Κράτης ίσως βοήθησε τον βασιλιά στην
οργάνωση και διοίκηση της βιβλιοθήκης. Η
βιβλιοθήκη σχεδιάστηκε για να χρησιμοποιείται από
το ευρύ κοινό, σε αντίθεση με την κλειστή κοινότητα
των λογίων του Μουσείου και της βιβλιοθήκης της
Αλεξάνδρειας. Και οι δύο βιβλιοθήκες κτίστηκαν
κοντά σε ναό και πλησίον των βασιλικών ανακτόρων.
Και οι δύο βιβλιοθήκες διεκδίκησαν βιβλία από τη
βιβλιοθήκη του Αριστοτέλη. Ωστόσο η βιβλιοθήκη
της Περγάμου δεν έφτασε ποτέ σε μέγεθος και σε
αίγλη εκείνη της Αλεξάνδρειας.

9. ΜΑΘΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΛΑΒΑΝ ΜΕΡΟΣ
ΕΛΛΗΝΟΥΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ [ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ]
ΛΥΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ [ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΟ POWER POINT]
ΔΕΣΛΗΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ [ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ]
ΒΟΥΡΚΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ [ΕΥΡΕΣΗ ΑΡΧΕΙΩΝ]
ΠΑΡΖΙΑΛΗΣ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ [ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ]
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A102/45/327,1323/
https://el.wikipedia.org/wiki/Βιβλιοθήκη_της_Περγάμου
https://el.wikipedia.org/wiki/Βιβλιοθήκη_της_Αλεξάνδρειας
eleftheri-epistimi.blogspot.com/2009/03/blog-post_9395.htm
https://el.wikipedia.org/wiki/Αντιόχεια
www.ethnos.gr/europi/.../pergamos_h_akropoli_tis_doksas-63951758/