Risicomanagement voor pensioenfondsen: een praktische tool

1. PENSIOENMANAGEMENT • ADVIES
OPLEIDINGEN • VISITATIECOMMISSIES
Risicomanagement
pensioenfondsen
Genoeg gepraat, tijd voor een praktische invulling

2. Programma
 Welkom en opening – Bert Smith
 Risicomanagement – Jaap Koelewijn
 Audit Navigator – Jeroen Tuijp
 Afsluiting en lunch

3. Over ons
Edmond Halley
Financieel
juridisch Actuarieel
Pensioenfonds
/ werkgever
Communicatie Beleggingen
Governance Administratie

4. Over ons
 Pensioenmanagement &
professionele bestuurders
 Visitatiecommissies
 Training en Opleiding
 Advies en Beheer
 Interimoplossingen
 Benchmarking & Onderzoek

5. PENSIOENMANAGEMENT • ADVIES
OPLEIDINGEN • VISITATIECOMMISSIES
Audit Navigator
Jeroen Tuijp

6. Risicomanagement
 Risicomanagement is het identificeren en
kwantificeren van risico's en het vaststellen van
beheersmaatregelen. Met beheersmaatregelen
worden activiteiten bedoeld waarmee de kans van
optreden of de gevolgen van risico's worden
beïnvloed.
 FIRM is gericht op het beoordelen van risico‟s en de
beheersing daarvan.
 FIRM: van micro-prudentieel naar macro-
prudentieel toezicht (Beleidsvisie DNB)

7. Wetgeving en achtergrond
Artikel 143 Pensioenwet
Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden regels gesteld met
betrekking tot de soliditeit van het pensioenfonds, waaronder wordt verstaan: het
beheersen van financiële risico‟s; en het beheersen van andere risico‟s die de
soliditeit van het pensioenfonds kunnen aantasten;
Brief DNB 15 maart 2010 – onderzoek pensioenfondsen
“De risicorapportages zijn niet inzichtelijk, soms foutief en bevatten te weinig
informatie. Rapportages zijn veelal gericht op behaalde rendementen”
Pensioenkoepels 24 juni 2010: “Aanbevelingen Beleggingsbeleid”
“Belangrijk is dat het een continu proces is. Een bestuur kan niet volstaan met een
studie eens in de zoveel tijd, om vervolgens niet bij te sturen”

8. Misverstanden
 Risicomanagement is niet
het periodiek benoemen en
aflopen van alle risico’s en
de beheersmaatregelen.
 “Met een jaarlijkse
stoplichtenrapportage
voldoe ik aan
risicomanagement en
FIRM.”
 “Al onze rapportages en
beleidsdocumenten vormen
tezamen ons
risicomanagement”

9. Cyclus
Beleid &
Strategie
Analyseren
& inschatten
Uitvoering
Beheersing
Beleid
Controle &
Rapportage

10. FIRM in vogelvlucht
Solvabiliteit Organisatie/Beheersing
Liquiditeit Integere bedrijfsvoering
Risicocategorieën Beheersingscategorieën
Financieel Niet-financieel
Matching/rente Omgevingsrisico Risicospecifiek
Marktrisico Operationeel risico Organisatie
Kredietrisico Uitbestedingsrisico Management
VT-risico IT-risico Solvabiliteitsbeheer
Integriteitsrisico Liquiditeitsbeheer
Juridisch risico

11. FIRM: risico vs. beheersing
Hoofdstuk B1 Beoordelingscriteria ‘Laag Risico’ Bijlage D1 Sterke interne beheersing
 Het verschil in gemiddelde looptijd tussen activa en passiva 1. Frequent en gedetailleerd in kaart brengen van alle
dan wel de modified duration gap van het eigen relevante facetten van matching-/renterisico.
vermogen/optionality extensie risk is gering. 2. Instelling heeft goed inzicht in de verdeling van activa
 Ongedekte valutapositie ten opzichte van balanstotaal is en passiva over looptijden.
laag. 3. Nieuwe producten, initiatieven, projecten worden
 Beperkt aantal gerichte open vragen
Pensioenregeling bevat geen indexatietoezegging. voorafgegaan door een gedegen analyse van
 Geen gebruik van derivatenproducten of andere off-balance gerelateerd matching-/renterisico.
sheetproducten. die matchen met de FIRM-criteria
4. Op productniveau is een analyse gemaakt van de aard
 Geringe mate van gevoeligheid voor veranderingen in en omvang van het matching-/renterisico.
absolute hoogte en vorm van yieldcurven. 5. In risicoanalyse wordt ook expliciet aandacht besteed
 Beantwoording geeft inzicht
Ruim voldoende en zeer liquide werkkapitaal beschikbaar. aan matching risico's uit hoofde van embedded options,
herbelegging, garantieproducten en vreemde valuta.
 Zeer regelmatige en voorspelbare kasstromen.

in hoogte van het risico
6.
Zeer beperkte verschillen in timing van ingaande en Het risicomodel is volgens best-practicemethoden
uitgaande kasstromen. ontwikkeld en wordt frequent onderhouden en
geëvalueerd en onafhankelijk gevalideerd.
 Rentegevoeligheid van activa en passiva is zeer
7. De voor de risicomodellering gehanteerde aannames
voorspelbaar. Toelichting en voorbeelden van en data zijn actueel, volledig, juist, betrouwbaar en
 Vermogensratio's uitgedrukt in de basisvaluta zijn stabiel.
 Inflatie is laag. maatregelen per vraag beslaan een lange horizon en zijn verkregen uit
onafhankelijke bronnen.
 Producten bevatten geen rendementgaranties. 8. Management en betrokkenen van alle relevante
 Producten bevatten geen embedded options. niveaus en competenties betrokken bij risico-
 Geen gebruik van opties in offertes. Afweging van „voldoende„ identificatie. Volledig begrip van alle aspecten van
 Exposures in andere valuta dan de basisvaluta zijn gering. matching-/renterisico door verantwoordelijke staf.

interne beheersing zuiver te
9.
Geen exposures, netto kasstromen in volatiele vreemde Risico-identificatie transparant gedocumenteerd.
valuta. maken
10. Risico-identificatie gebaseerd op systematische
aanpak.
 Verzekeraar heeft een volwassen, stabiele portefeuille
waarbij inkomende en uitgaande kasstromen binnen een 11. Risico-identificatie vertaald in adequate
jaar in balans zijn. Er is derhalve geen sprake van een prioriteitenstelling.
uitloopmaatschappij.

12. Zuivere balans tussen risico en beheersing
18
Beantwoording open
vragen in Audit Navigator
3 / 11

13. Audit Navigator aanpak
ELC’s
Beleid Risicoanalyse
Beheersing Significantie

14. Audit Navigator
 Doel: risk management transparanter en effectiever
te maken
 Gebruik van kritische open vragenset conform FIRM
 Toelichtingen uit wet en regelgeving
 Koppeling vragen, risico‟s en werkzaamheden
 Risico-inschatting verplicht voor controle
 Helder inzicht in voortgang en opvolging
 Blijvend en actueel inzicht

15. Audit Navigator - 1

16. Audit Navigator - 2

17. Audit Navigator - 3

18. Audit Navigator - 4

19. Audit Navigator - 5

20. Audit Navigator - 6

21. Audit Navigator - 7

22. Audit Navigator - 8
 Documenten toevoegen ter ondersteuning
en bewijs
 Opsomming significante risico’s
 Tevens voor accountantscontrole
 Mogelijkheid opnemen kengetallen
 Duidelijke toelichting per vraag
 Toelichting FIRM
 Geen last van versiebeheer
 Actielijst met namen en deadlines
 Internetapplicatie, backup gewaarborgd
 Eigen look-and-feel mogelijk

23. Inzicht voor het bestuur
3 mogelijkheden:
Allen toegang tot AN
• Volledige betrokkenheid
• Intensief en discipline vereist
Online Survey n.a.v. AN
• Vragenlijst: 4 vragen per risico
• Inschatting risico’s en impact
Presentatie / Workshop
• Inzicht in conclusies AN & risicobeheer
• Geen extra tijdsinvestering

24. Voorbeeld output Survey
Impact
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 2 3 4 5
Oneens Neutraal Eens
Kans
• Risico van langdurig meer uitkeren dan de buffervrijval
Naast de ABTN een middellang plan opstellen conform
voorstel risk management
• Sterke stijging van de inflatie vormt een risico

25. Voorbeeld presentatie
Definitie
Het risico als gevolg van het
niet gematcht zijn van activa
en passiva in termen van
rentevoet, rentetypische
looptijden en gevoeligheden
voor ontwikkeling in
prijspeil.
Achtergrondinformatie
De geschatte kasstromen
komen vanuit een download
vanuit
pensioenadministratie in
datawarehouse tot stand en
geïmporteerd in PROPHET.

26. Audit Navigator & Survey
Audit Navigator Survey
• Onderbouwt • Laat bestuurders
keuzes anoniem
• Toont werking antwoorden
interne • Toont
beheersing aan betrokkenheid
• Bewaakt aan
opvolging • Toont
deskundigheid
aan
CONTINU MOMENTOPNAME / PERIODIEK

27. Het proces
AN vullen
Update AN
Terugkoppeling
& bestuur
monitoring
Afstemming
Online
&
Survey
consensus

28. Einde
Wij komen graag langs om de Audit
Navigator op detailniveau aan u te
laten zien
Drs. Jeroen H.H. Tuijp AAG
tuijp@edmondhalley.nl
06-2797 9555
www.edmondhalley.nl