1. АЖИЛГҮЙДЭЛ
Хүнд загасыг бүү өг тэглээ гээд тэр хүн нэг
өдөр цатгалан байна үүний оронд загас барих
аргыг нь зааж өг ингэвэл тэр хүн насаараа
цатгалан байна.

2. Агуулга
 Ажилгүйдэл гэж юу вэ?
 Ажилгүйдлийн шалтгаан
 Ажилгүйдлийн төрөл
 Монголын ажилгүйдлийн түвшин
 Дипломтой ажилгүйчүүд
 Ажилгүйдлийг бууруулах арга зам

3. Ажилгүйдэл гэж юу вэ?
Макро эдийн засгийн үндсэн асуудал
болох ажилгүйдэл гэдэг нь тухайн улсын нийт хүн
амын хэдэн хувь нь эдийн засгийн идэвхитэй хүн
ам, түүнд эзлэх ажилгүйчүүдийн болон
ажиллагсдын хувь, эдийн засгийн идэвхитэй бус
хүн амыг илэрхийлсэн цогц үзүүлэлт юм.

4. Ажилгүйдэл
Ажилгүйдлийн онолд дараах гол гол ойлголтууд
багтдаг:
• Ажилгүй хүн
 Ажилгүйдлийн түвшин
 Ажилгүйдлийн тэтгэмж
 Ажилгүйдлийн хэлбэр

5.  Ажилгүй хүн: гэдэг нь насанд
хүрсэн, хөдөлмөрийн биржид бүртгэлтэй, ажил
идэвхитэй хайж байгаа хүнийг хэлнэ.
 Ажилгүйдлийн түвшин: гэдэг нь насанд
хүрсэн, ажил эрхлэх боломжтой болон ажил
эрхэлж байгаа хүмүүсийн дунд ажилгүй хүмүүс
хэдэн хувийг эзэлж байгаагаар нь тооцдог.

6.  Ажилгүйдлийн тэтгэмж:
Ажилгүй болсноос болж амьжиргааны гол эх
үүсвэрээсээ салсан нь тогтоогдвол Засгийн газар
болон ажил олгогчоос өгч буй бүрэн хэмжээний
тэтгэмжийг хэлнэ. (тэтгэвэр, халамж, гэнэт
халагдсаны тэтгэмж). Гэвч энэхүү ойлголтыг манай
улс зөвхөн нэг удаагийн тэтгэмжтэй холиж
андуурах тохиолдол их гардаг.

7. Ажилгүйдлийн шалтгаан
 Төрийн буруу бодлого
 Хөдөлмөрийн зах зээлийн хөгжил сул дорой
 Боловсролын муу тогтолцоо
 Шилжилт хөдөлгөөн
 Гадаадын ажилллах хүчний импорт

8. Ажилгүйдлийн төрөл
Ажилгүйдлийн төрлүүд:Эдийн засгийн тухайн
үеийн нөхцөл байдалтай холбоотойгоор
ажилгүйдэл үүсэх шалтгаан харилцан адилгүй
байдаг. Макро эдийн засгийн онолд ажилгүйдлийг
үүсч буй шалтгаанаас нь хамааруулаад 4 төрөлд
ангилдаг.
 Завсрын ажилгүйдэл
 Улирлын ажилгүйдэл
 Бүтцийн ажилгүйдэл
 Мөчлөгийн ажилгүйдэл

9. Ажилгүйдлийн төрөл
 Завсрын ажилгүйдэл: хүн амын аливаа
шилжилт хөдөлгөөнөөс үүсэн бий болох
ажилгүйдэл.
 Улирлын ажилгүйдэл: улирлын чанартай ажил
мэргэжлээс шалтгаалан бий болж байгаа
ажилгүйдэл.

10. Ажилгүйдлийн төрөл
 Бүтцийн ажилгүйдэл: ажил мэргэжлийн
онцлогоос шалтгаалан, техник технологи, хөгжил
дэвшилтэй нийцэж чадаагүйгээс энэхүү
ажилгүйдэл үүснэ.
 Мөчлөгийн ажилгүйдэл: эдийн засгийн уналт
сэргэлт зэрэг эдийн засгийн тогтворгүй байдалтай
уялдан бий болдог ажилгүйдэл юм.

11. Монголын ажилгүйдлийн түвшин
 Ажилгүйдлийн түвшин Монголд өнөөдрийн
байдлаар ажилгүйдлийн түвшин 11 хувьтай
байна. Улсын хэмжээнд аймаг, нийслэлийн
хөдөлмөр халамжийн хэлтэст бүртгүүлсэн хүний
тоо 39.2 мянга болсон нь өмнөх оныхоос 1490
хүнээр буюу 3.7 хувиар буурсан үзүүлэлт юм
байна. Гэвч бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийн тоо
буурсан үзүүлэлттэй байгаа ч нийт ажилгүй
иргэдийн тоо 140 мянгад хүрч өссөн байна.

12. Монголын эдийн засагт улирлын нөлөөлөл их
байдаг бөгөөд үүнтэй холбоотойгоор жилийн
туршид ажилгүйдлийн түвшин 9-12 хувьтай буюу
дунджаар 10.5 хувьтай байдаг байна. Харин
Америкийн нэгдсэн улсад ажилгүйдлийн түвшин
өнөөдрийн байдлаар 9.5 хувьд хүрээд байгаа нь
өндөр үзүүлэлтэд тооцогдож байна.

13. Дипломтой ажилгүйчүүд
 Дипломтой ажилгүйчүүд гэж хэнийг хэлэх вэ?
Хөдөлмөрийн зах зээлийн мэдээлэл муутайгаас
хөдөлмөрийн зах зээл дээр эрэлт муутай
мэргэжлээр суралцсан, тухайн суралцсан
мэргэжлийн салбар дахь ажлын байрны
асуудал, Албан ѐсны судалгаагаар сургууль
төгсөж байгаа нийт залуусын 32 хувь нь ажилтай
болох магадлалтай өөрөөр хэлбэл 68 хувь
ажилгүйчүүдийн эгнээнд шилжиж байна.Мөн
ажлын байрандаа очиж байгаа 32 хувиас
дийлэнхи нь ажлын туршилгагүйгээс болж 2 жил
хүртэл хугацаагаар цалингүй ажилладаг байна.

14. Ажилгүйдлийн шинж чанар
 1990 он хүртэл -Завсарын ажилгүйдэл
->Улирлын ажилгүйдэл
 1990-2007 онo -Бүтцийн ажилгүйдэл
-> Улирлын ажилгүйдэл
 2007 оноос өнөөг хүртэл -Улирлын ажилгүйдэл
->Мөчлөгийн ажилгүйдэл

15. Ажилгүйдлийг бууруулах арга зам
 Төрөөс хэрэгжүүлж байгаа халамж үйлчилгээний
бодлогыг зөв замаар нийтэд хүртээх
 Хүчин зүйлийн зах зээлийн үйл ажиллагааг
хөгжүүлэх
 Чанаргүй их дээд сургуулиудыг
багасгах, шаардлагыг өндөрсгөх

16. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА.