SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 26
Downloaden Sie, um offline zu lesen
zLtnx/af6 aRg] pkfo   ÷1
k|sf]k–1fgdfnf–!#



        zLtnx/
          aRg] pkfo




              /fdrGb| Gof}kfg]




                    k|sfzs


                             zLtnx/af6 aRg] pkfo   ÷2
s[lt            M zLtnx/af6 aRg] pkfo

n]vs            M /fdrGb| Gof}kfg]

k|sfzs          M jftfj/0f tyf afn ;/f]sf/ ;+:yf–g]kfn                (ECO-Nepal)

;jf{lwsf/       M k|sfzsdf ;'/lIft

;+:s/0f         M k|yd, !% ;fpg, @)^$

;ªVof          M @,))) k|lt

cfj/0f l8hfOg M /d]z bfxfn

d'b|s           M lszf]/ ckm;]6 k|; -k|f=_ ln=, kmf]g M $#%!)$$
                                  ]

d"No            M ?= %)÷–


ISBN            : 978-99946-865-3-7



 k|sf]ksf] hf]lvd Go"gLs/0f tyf k|sf]ksf] ;fdgf ug]{ ;fd'bflos Ifdtf
 clej[l4sf nflu ;r]tg cleofgcGtu{t k|sf]k–1fgdfnf k|sfzgdf
 cf+lzs ¿kdf cfly{s ;xof]u ug]{ lgDg ;fem]bf/ ;+:yfx¿k|lt Osf]–g]kfn
 xflb{s cfef/ JoQm ub{5 M


               PS;gP8 g]kfn                          cS;kmfd hLaL g]kfn
               kf]= a= g+= ^@%&, sf7df8f}+, g]kfn    kf]= a= g+= @%)), sf7df8f}+, g]kfn
               kmf]gM $$#^$&&                        kmf]gM %%@)%*^
               kmofS;M (&&–!–$$!(&!*                kmofS;M (&&–!–%%@#!(&
               j]e;fO6M www.actionaid.org/nepal      j]e;fO6M www.oxfam.org.uk

                                                    zLtnx/af6 aRg] pkfo             ÷3
k|sfzssf] egfO
ef}uf]lns ljljwtf, hnjfo'df /x]sf] ljljwtfn] g]kfnnfO{ pTs[i6k|fs[lts
;f}Gbo{ k|bfg u/]sf] 5 . ;d'b|;txaf6 ^) ld6/b]lv ;'? ePsf] ef}uf]lns
agf]6 !@) lsnf]ld6/sf] 5f]6f] b"/Ld} ljzjsf] ;jf]{Rr lzv/ ;u/dfyf /
xg'nfO{ ;fdfGo ?kdf lng ;sFb}g . k|fs[lts ;f}Gbo{ tyf h}ljs ljljwtfdf
wgL eP/ klg g]kfnn] ljleGg yl/sf k|sf]khGo 36gfsf] ;fdgf klg ToxL
cg'kftdf ul//x]sf] 5 . e'OFrfnf], af9L, klx/f], x'/Latf;, cfunfuL,
dxfdf/Lh:tf 36gfn] ;b}j k|sf]ksf] ?k wf/0f ul//x]sf 5g . TolQ dfq
xf]Og, g]kfnsf] cGge08f/ dflgPsf] t/fO{df jiff{ofddf af9Ln] hlt Iflt
k'¥ofpg] u/]sf] 5 To;s} xf/fxf/Ldf lxpFb} afnL ;vfk kfb}{ bh{gf} dflg;sf]
Hofg klg lng] u/]sf] 5 zLtnx/n] .
x/]s jif{sf] dªl;/sf] clGtd ;ftf jf k';sf] klxnf] ;ftfaf6 k|f/De x'g]
zLtnx/ klZrd Pl;ofdf /x]sf] ;fOa]l/og d¿e"ldaf6 axg] rL;f] xfjfsf
sf/0f x'g] u/]sf] ljz]if1x?sf] egfO /x]sf] 5 . zLtnx/ kfls:tfgaf6 ef/
tsf] pQ/L If]q x'Fb} g]kfn k|j]z u5{ / k"j{lt/ ef/ts} aªufn, cf;fd x'Fb}
aªnfb]z k|j]z u5{ . o;n] Dofgdf/sf] ;LdfIf]q;Dd cfkmgf] k|efj lj:tf/
ug]{ u/]sf] 5 .
g]kfndf o;af6 slt Iflt x'g] u/]sf] 5 eg] jf:tljs tYofªs pknAw 5}g
. t/fO{df Jofks ?kdf pTkfbg x'g] tf]/Lsf] pTkfbg zLtnx/s} sf/0f ()
k|ltzt;Dd 36g] u/]sf] cg'dfgn] o;af6 x'g] cfly{s Iflt s/f]8f}F ¿k}ofFa/
fa/ x'G5 eg]/ ;xh} cg'dfg ug{ ;lsG5 . g]kfndf jif]{gL $) b]lv *)
hgf dflg; zLtnx/ / o;sf sf/0f pTkGg x'g] /f]u nfu]/ dg]{ u/]sf]
cg'dfg 5 . o;af6 :ki6 x'G5 zLtnx/ klg ljgfzsf/L k|sf]ksf] 36gfsf]
?kdf ljsl;t eO/x]sf] 5 / o;af6 x'g] Iflt Go"g ug{ k"j{tof/L /
tTsfnLg Joj:yfkgdf Wofg lbg' h¿/L 5 .
k|sf]k 1ffgdfnsf x/]/ z[ªvnf 1ffga4{s / k|sf]ksf] hf]lvd Go"gLs/0fsf
nflu ;xof]uL b]lvPsf 5g . k"j{k|sflzt z[ªvnfx?n] ckmgf ljifodf
lbPsf] of]ubfgh:t} o; z[ªvnfn] zLtnx/sf] k|sf]k Joj:yfkgdf ;xhstf{,
ljsf; sfo{stf{, ;|f]tJolQm ;a}nfO{ /fd|f] ;xof]u lbg]5 ck]Iff ul/Psf] 5 .
k|sf]k 1ffgdfnfsf x/]s z[ªvnfnfO{ ;/n efiffdf k|:t't ug{ ;kmn n]vs
                           
Gof}kfg] ;lxt o;nfO{ k|sflzt ug{ k|/0ff k|bfg ug]{ PS;gP8 g]kfnsf l;lgo/
                                   ]
lydln8/ Zofd;'Gb/ 1fjfnL / cS;kmfd hLaL g]kfnsf sfo{qmd ;+of]hs
lji0f'k;fb v/]n tyf o;sf] z'4fz'l4 / ;fh;Hhfdf ;xof]u ug]{ Osf]–g]kfnsf
       |
;a} ;xofqLk|lt wGojfb JoQm ub{5f}F .
                                                         Osf]–g]kfn
                                                        ECO-Nepal]

                                            zLtnx/af6 aRg] pkfo       ÷4
ljifo;"rL
 e'Orfnf]sf] kl/ro tyf o;af/]sf] e|d
    “                                                    %–*
     k[i7e"ld                                     %
     e'Orfnf]sf] cy{
           “                                      ^
     e'Orfnf];DaGwL e|fds wf/0ff
         “                                        ^
     e|fds wf/0ffdflysf] ljZjf; / c;/             *

 e'Orfnf hfg] sf/0f / k|sf/
    “                                                    (–!@
     g]kfndf e'Orfnf] hfg] sf/0f
                 “                                 (
     e'Orfnf]sf] Ifdtf
         “                                        !)
     e'Orfnf]sf] k|sf/
           “                                      !!
     e'Orfnf]sf] clen]vg
             “                                    !@
 e'Orfnf]sf] Oltxf;
    “                                                   !#–!%
     e'Orfnf]sf] pTklQ
         “                                        !#
     ljZjdf uPsf e'Orfnf]
                      “                           !#
     g]kfndf e'Orfnf]sf] Oltxf;
                 “                                !%
 e'Orfnf]sf] hf]lvd tyf k"jtof/L
    “                      {                            !&–@#
     e"sDkLo hf]lvdsf sf/0f                       !&
     hf]lvd Go"gLs/0f tyf k"jtof/L
                             {                    !*
     cfGtl/s k"jtof/L
                 {                                @!
     e'Orfnf] uPdf ckgfpg' kg]{ zts{tf
         “                                        @#

 kLl8tsf] p4f/ tyf /fxt Joj:yfkg                        @%–#!
     e'Orfnf] /f]lsgf;fy ug]{ p4f/
        “                                         @%
     p4f/ sfo{sf] juL{s/0f / Joj:yfkg             @^
 pk;+xf/                                                   #!

                                         zLtnx/af6 aRg] pkfo   ÷5
zLtnx/sf] kl/ro tyf
      k|efjIf]q
k[i7e"ld
hl6n ef}uf]lns agf]6 ePsf] g]kfn e'Orfnf] / hnpTkGg k|sf]ksf
                                           F
sf/0f dfq hf]lvdk"0f{ 5}g . lxdfnL / kxf8L If]qdf rL;f] tyf a];Ldf F
udL{ / vf;u/L t/fO{df tftf] xfjf -n"_ af6 k|sf]ksf] ¿k lng] u/]sf] 5 .
o:tf k|sf]khGo l:yltdf sltko dflg;sf] d[To' x'g] / wgdfnsf] ;d]t
Iflt x'g] u/]sf] 5 . t/ kxf8 / lxdfndf udL{af6 vf;} Iflt x'bg t/
                                                               F }
t/fO{df eg] ljgfzsf/L rL;f] a9]/ x/]s jif{h;f] hgwgsf] Jofks
Ifltx'g] u/]sf] 5 .
g]kfnsf] r'/] z[ªvnfeGbf blIft0flt/ km}lnPsf] ljzfn d}bfgL e"If]q
                    
cyf{t t/fO{df x/]s jif{ dªl;/b]lv df3sf] bf];f] ;ftf;dd zLtnx/
                                                 |
rNb5 . t/fO{df u[id Ct'df a]hf]8sf] udL{ x'g] / hf8f] df};dfg ;d]t
kfl/nf] 3fd nfu]/ pkf]i0f ¿kdf Gofgf] x'G5 . kxf8L / dWolxdfnL If]qdf
klg jif{sf] cfwfeGbf a9L ;do Gofgf] hnjfo' g} x'G5 . o; If]qdf
sflQsb]lv kmfu'g;Dd lgs} hf8f] x'G5 . afx|df; lxpF kl//xg] pRrlxdfnL
                                             }
If]qdf l;/{l;/{ xfjf rn]/ nueu jif}el/ hf8f] x'G5 . o; cj:yfdf afx|}
                                     {
dlxgf lxpF hld/xg] 708Ldf lxdjiff{ x'g] lxdfnL If]qdf rL;f]n] dfG5]
dg]{ 36gf :jfefljs b]lvP klg hf8f]sf] ofddf ;d]t t'ngfTds¿kn]
Gofgf] x'g] t/fO{If]qdf rL;f]n] dflg; dg]{ 36gf ckTofl/nf] nfUg;S5 .
kfls:tfg x'Fb} ef/tsf] klZrd–pQ/L If]q / g]kfnsf] t/fO{b]lv
aªunfb]z;Ddsf] d}bfgL e"If]qdf x/]s jif{sf] dªl;/b]lv df3sf] klxnf]
;ftf;Dd afSnf] x':;' nfu]/ cTolws rL;f] klZrdL xfjf rN5 . o;
If]qsf] hnjfo'sf] jf:tljs cj:yfsf af/]df hfgsf/L gx'gsf nflu ]
zLtnx/ c;fdfGo x'bf x'b} klg o;af6 kg]{ k|efj / IfltnfO{ ;fdfGo
                       F F
¿kdf lng] k|rng /x]sf] 5 . jif{sf] cfwf ;do vKg} g;lsg] udL{ x'g]
t/fO{df c;f]h dlxgfb]lv la:tf/} rL;f] a9]/ dªl;/, k'; / df3sf tLg
dlxgf s7ofªlu|g] hf8f] x'G5 . o; ;dodf x'g] zLtnx/sf sf/0f nfdf]
;do;Dd Psgf; /xg] rL;f]sf dflg;sf] Hofg hfg], 3/kfn'jf tyf
                                           zLtnx/af6 aRg] pkfo     ÷6
jgohgt' dg]{ / lxpFb} afnL gi6 x'g] 36gfdf s]xL bzsb]lv j[l4 x'b}
                                                               F
cfPsf] 5 . rL;f]sf sf/0f x'g] dxfdf/L / afSnf] x':;'sf sf/0f x'g]
oftfoft b'36gfaf6 hgwgsf] y'k}| Iflt x'g] u/]sf] 5 .
            {
k|sf]ksf cGo 36gfsf t'ngfdf zLtnx/af6 kg]{ k|efj / Iflt ;':t x'g]
x'bf o;tkm{ dflg;sf] Wofg hfg ;s]sf] 5}g . t/ zLtnx/n] k'¥ofpg]
  F
Ifltsf] ljZn]if0f ubf{ kl/df0f lgs} eofjx b]lvG5 .
zLtnx/sf] kl/ro
zLtnx/ jfo'd08n / e"d08naLrsf] cglqm{ofaf6 pTkGg x'g] jfojLo
k|sf]k xf] . o;nfO{ s;}s;}n] hnjfo';u ;DalGwt k|sf]ksf ¿kdf klg
                                        F
lng] u/]sf] kfOG5 . lxpFb dlxgfdf x'g] jiff{kl5 / slxn]sfxLF jiff{ geP
klg ;dy/ kmfF6sf ¿kdf km}lnPsf] t/fO{If]qnfO{ s'lx/f]sf] ¿kdf /x]sf]
afSnf] x':;'n] 9fS5 . o;/L afSnf] s'lx/f]n] lbgel/ 9fls/xg] qmd xKtf
/ ;f]eGbf a9L nfdf] x'g;S5 . o:tf] afbn?kL x':;' slxn]sfxLF Ps–b'O{
lbg x6g] t/ km]l/ nfdf] ;do;Dd nfUg] qmd klg ljsl;t x'g ;S5 .
o;/L x':;' nfUbf lbge/ 3fd nfUb}g / of] qmd x':;' nfu];Dd sfod
/xG5 . o:tf] x':;';u} klZrdaf6 k"jtkm{ rL;f] l;/]7f] rN5 . afSnf]
                     F                {
afbn tyf x':;' nfu]/ klZrdL l;/]7f] lg/Gt/ rn]sf] o; cj:yfdf
tfkqmd ;fdfGoeGbf lgs} sd x'G5 / hf8f] w]/} a95 . e"ld / jfo'd08nsf]
oxL c;fdfGo ;+of]hgnfO{ g} zLtnx/ eg]/ lrlgG5 .
ck]Iffs[t Gofgf] t/fO{sf] ;dy/ If]qdf x':;' nfu]sf] ;dodf tLgb]lv
;ft l8u|L ;]lG6u|8sf] lemgf] km/sdf tfkqmd l:y/ /xG5 . of] qmd xKtf
                 ]
jf dlxgfe/ klg sfod /x]sf] x'G5 . cfsfzdf afSnf] s'lx/f] nfu]/
e"lddf ;"osf] tfksf] s'/} 5f]8f},F k|sfz jf pHofnf] klg cfpgaf6
             {
/f]lsG5 . o; cj:yfdf klZrdaf6 rn]sf] rL;f] l;/]6f] cfsfzaf6
hldglt/ axG5 h;nfO{ zLtnx/ elgG5 . o;/L zLtnx/ rn]sf]
cj:yfdf ;fdfGo ;dosf] t'ngfdf tfkqmd c;fdfGo¿kdf tn em5{ .
s'lx/f] nfUbf g kfgL k5{, g t cfsfz v'nf eP/ 3fd g} nfU5 . ;fdfGo
cj:yfdf hf8f]sf] ofddf ;d]t laxfg / lbpF;f]sf] tfkqmddf sDtLdf
klg !) b]lv !% l8u|L ;]lG6u|8;Dd km/s /xg] u5{ . t/ zLtnx/
                                ]
rn]sf] ;dodf laxfg / lbpF;f]sf] tfkqmddf vf;} cGt/ x'bg .  F }
zLtnx/ rn]sf] ;dodf lbpF;f] cfSsn–e'mSsn dw'/f] 3fd nfu]/
;fdfGo tfkqmd a9]sf] cg'ej eP klg laxfg, a]nsf / /flt tfkqmd
                                                   '
                                           zLtnx/af6 aRg] pkfo     ÷7
c;fdfGo ¿kdf tn em/]sf] x'G5 . o:tf] cj:yfdf laxfg, a]nsfsf]    '
tfkqmd tLg l8u|L ;]lG6u|8b]lv ;ft l8u|L ;]lG6u|8sf] aLrdf x'G5 eg]
                         ]                      ]
lbpF;f] s]an Ps l8u|L ;]lG6u|8b]lv tLg l8u|L ;]lG6u|8;Dd tfkqmd
                               ]                       ]
a9g ;S5 . o; ;dodf sf7df8f}F pkTosfnufot kxf8L If]qdf laxfg,
a]nsf / lbpF;f]sf] tfkqmd ef}uf]lns l:yltcg'¿k Hofb} Go"g x'G5 eg]
    '
lbpF;f]sf] tfkqmd !@ b]lv !$ l8u|L ;]lG6u|8;Dd /x]sf] kfOG5 . zLtnx/
                                          ]
grn]sf] o;} ;dodf klg g]kfnsf] t/fO{, ef/tsf] pQ/L /fHo laxf/ /
pQ/k|bz, pQ/f~rn, lxdf~rnnufotsf If]q tyf aªunfb]zsf] Go"gtd
        ]
tfkqmd laxfgsf] * b]lv !) l8u|L ;]lG6u|8af6 a9]/ lbpF;f] !* b]lv
                                            ]
@$ l8u|L ;]lG6u|8;Dd k'Ug] u5{ . o;nfO{ lzlz/ Ct' cyjf hf8f]
                 ]
df};dsf] ;fdfGo cj:yf dflgG5 .
o; ;dodf t/fO{df rL;f] w]/} a9]/ tfkqmd PsfPs tn em5{ / Go"gtd
/ clwstd tfkqmdsf] km/s s]jn ! b]lv # l8u|L ;]lG6u|8aLr /xG5 .
                                                         ]
zLtnx/ rn]sf] ;dodf t'ngfTds ¿kdf udL{ x'g] t/fO{sf] tfkqmd
klg # b]lv & l8u|L ;]lG6u|8df l:y/ /x]sf] x'G5 .
                           ]
zLtnx/sf] k|efjIf]q
u|Lid Ct'df cTolws udL{ / lzlz/ Ct'df klg w]/} rL;f] gx'g]
kfls:tfg, ef/tsf] pQ/L If]q / g]kfnsf] blIf0fL efu x'b} aªunfb]z;Dd
                                                      F
km}lnPsf] ljzfn d}bfgdf zLtnx/ rNg] u/]sf] 5 . zLtnx/ slxn]bl] v
rln/x]sf] 5 eGg] cflwsfl/s clen]v geP klg o;n] k|frLg sfnb]lv
g} cl:tTj sfod /fv]sf] cg'dfg ul/Psf] 5 . t/ klg zLtnx/n]
k|sf]khGo ?kdf b]vf k/]sf] w]/} nfdf] ;do ePsf] 5}g eGg] cg'dfg klg
ul/Psf] 5 . ljut tLg bzsb]lv zLtnx/sf] k|efj t'ngfTds ?kdf
a9b} uPsf] cg'ej t/fO{af;Ln] ub}{ cfPsf] kfOG5 . otfsf s]xL jif{df
t zLtnx/af6 lxpFb} afnL dfq gi6 ePsf] 5}g, dflg;sf] Hofg g} hfg]
u/]sf] 5 .
b'O{ bzsotf zLtnx/af6 g]kfndf dfq k|To]s jif{ bh{eGbf a9L
dflg;sf] d[To' x'g] u/]sf] 5 . kfls:tfg, ef/t / aªunfb]zdf klg ;of}F
dflg;sf] d[To' x'g] u5{ . zLtnx/sf] k|efj ef}uf]lns ¿kdf kfls:tfgb]lv
ef/tsf] pQ/k|bz, lxdf~rn, aªufn x'b} aªunfb]z / Dofgdf/;Dd
                  ]                       F
km}lnG5 . To;}u/L o;sf] ;fdflhs tyf cfly{s If]qdf kg]{ k|efj klg
Jofks b]lvPsf] 5 . zLtnx/ rn]sf ;dodf ljz]ifu/L s'kf]if0fsf]
                                            zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷8
df/df k/]sf, sdhf]/ zfl//Ls cj:yf ePsf, lj/fdL / Gofgf] n'ufkmf6f]sf]
aGbf]j:t ug{ g;Sg] ul/a ;d'bfosf dflg;sf] Hofg Hofg hfg] u/]sf]
5 . o;af6 t]nxg, t/sf/Lh:tf lxpFb] afnL gi6 x'g,] ;8s tyf xjfO
oftfoft ;~rfngdf afwf k'Ug] / t/fO{sf] hghLjgdf k|lts"n k|efj
kfg]{ u5{ . o;sf ;fy} zLtnx/n] jfg:klt hutdf ;d]t k|efj kf/]/
jftfj/0fLo Iflt u5{ . ;"osf] k|sfz / tfksf] cefjdf k|sfz;+Zn]if0f
                           {
k|lqmof ca?4 dfq x'bg, rL;f] ;xg ug]{ Ifdtf gePsf t/fO{ If]qsf
                     F }
jg:kltsf] j[l4 / k'g?Tkfbg Ifdtf ;d]t gi6 x'G5 . zLtnx/sf]
sf/0f lxpFbdf nufOPsf vfBfGg / gub]afnLdWo] cfn', cGo t/sf/L /
tf]/Lsf] pTkfbg (% k|ltzt;Dd 36g] u/]sf] kfOG5 .
gkTofpFbf], t/ ljgfzsf/L ¿kdf rNg] zLtnx/n] g]kfnnufot blIf0f
Pl;ofnL d'ns kfls:tfg, ef/t / aªunfb]z tyf Dofgdf/df dfq
              '
Iflt k'¥ofpg] u/]sf] 5}g . o;sf] k|efj ljZjs} ;jf{lws ljsl;t /
wgL d'ns cd]l/sfdf klg b]vf kg]{ u/]sf] . cd]l/sfsf ljleGg /fHodf
         '
zLtnx/af6 jif]gL xhf/f}F dflg; kLl8t x'g] u/]sf] tYofªs kfOG5 . t/
                {
cd]l/sf / ljZjsf cGo d'nsdf rNg] zLtnx/sf] t'ngfdf blIf0f
                               '
Pl;ofdf rNg] zLtnx/, To;sf] sf/0f / k|sl[ t leGg k|sf/sf] /x]sf]
lj1x¿sf] egfO 5 . cd]l/sfdf c:jfefljs rL;f]nfO{ zLtnx/sf
¿kdf lng] ul/G5 eg] g]kfnnufot kfls:tfg, ef/t / aªunfb]zsf]
d}bfgL efudf xKtf}F afSnf] s'lx/f]n] cfsfz 9fSgfn] c:jfefljs ¿kdf
a9g] rL;f]nfO{ zLtnx/ dflgPsf] 5 .
Pltxfl;s k[i7e"ld
zLtnx/n] Ps bzscl3;Dd vf;} rrf{ kfPsf] lyPg . laxfg /
slxn]sfxLF lbpf;f] x':;' nfu] klg hgwgsf] Iflt TolQ w]/} ePsf]
cg'dfg gul/gfn] klg dflg;df o; ;d:ofk|lt TolQ rf;f] ga9]sf]
x'g;S5 jf hfgsf/L g} lyPg eGbf klg x'G5 . o;sf] tfTko{ klxn]–
klxn] zLtnx/ rNb}gYof] eGg] rfxLF xf]Og . udL{ w]/} x'g] If]qdf sd hf8f]
x'bf klg rL;f]sf] cg'el" t a9L x'G5 . hf8f]ofddf cTolws rL;f] a9bf
  F
dfG5]sf] d[To' x'gnfO{ ;fdfGo ¿kdf lnOPsf] klg x'g ;S5 . lzlz/
                  '
Ct'df To;} klg hf8f] a9g] x'bf dflg;sf] Wofg zLtnx/sf] c;fdfGo
                              F
cj:yfk|lt guPsf] x'g ;S5 . dflg;df r]tgf a9b} uPkl5 zLtnx/
klg Ps k|sf/sf] k|sf]k g} xf] eGg] 1fg a9]sf] kfOG5 . PsfPs a9g]
rL;f], 3fd gnfUg] / xKtf};Dd l:y/ /xg] x':;'sf sf/0f dflg;sf] Hofg
                          F
                                            zLtnx/af6 aRg] pkfo      ÷9
hfg], 3/kfn'jf kz'sf] dg],{ lxpFb} v]tL gi6 x'g] / k|fs[lts Pj+ dfgjLo
lqmofsnfknfO{ ;d]t k|efljt kfg]{ qmd a9]kl5 dflg;sf] rf;f] o;tkm{
a9sf] x'g' k5{ .
P]ltxfl;s sfnb]lv g} zLtnx/n] w]/yf]/ gf]S;fg ub}{ cfPsf] eP klg
;g !(() sf] bzsb]lv dfq zLtnx/n] hgwgsf] Iflt ug]{ ljifonfO{
dxŒjsf ;fy x]g{ yflnPsf] kfOG5 . k|sf]ksf ljleGg k|sf/dWo] zLtnx/
cln gf}nf] ePsf]n] o; ;DaGwdf vf;} cg';Gwfg ePsf] klg kfOFbg .     }
oltv]/ eg] zLtnx/nfO{ ljZj kof{j/0f / hnjfo'' kl/jt{g;Fu ufFl;P/
cfPsf] k|sf]ksf] ¿kdf klg lng] u/]sf] kfOG5 .
lxdkft zLtnx/ xf]Og
pRr lxdfnL If]qdf jif{el/ g} lxpF kl//xG5 . To:t} tNnf] lxdfnL
v08df eg] lxpFbdf dfq lxdkft x'G5 . lxdkftsf sf/0f lxdfnL If]qdf
;d]t rL;f] lgs} a9]/ hghLjg k|efljt x'G5 tfklg To;nfO{ zLtnx/
elgPsf] 5}g .
udL{ ofddf ;d]t hf8f] g} x'g] lxdfn / Gofgf] x'g] kxf8sf dflg;nfO{
rL;f] ofddf w]/} hf8f] x'G5 eGg] 1fg /x]sf] x'G5 . To;}sf/0f pgLx¿
rL;f]af6 aRg cfˆgf] ef}uflns cj:yf / ljutdf ePsf] rL;f]sf]
cg'ejsf cfwf/df ;dod} Gofgf] n'ufsf] Joj:yf u5{g . pgLx¿ cfˆgf]
3/ dfq geP/ 3/kfn'jf kz'sf uf]7nfO{ klg tftf] agfpg] ljlwx¿sf]
k|of]u u5{g . tftf] 3/–uf]7sf] Joj:yf, kf]lifnf] vfgf, cfuf] tyf
Gofgf]sf nflu OGwgsf] Joj:yf ;dod} u5{g . hf8f]af6 aRg k|z:t
tftf] k]okbfy{ lkpg] / z/L/nfO{ Gofgf] agfO/fVg] s'/fdf klg lxdfnL
If]qsf dflg; ;r]t /x]sf] kfOG5 . To;}u/L lxpFbdf rL;f] x'g' lgoldt
k|lqmof ePsfn] pgLx¿nfO{ w]/} hf8f] eP klg c:jfefljs nfUb}g .
pgLx¿df rL;f] ;xg ug]{ zf/Ll/s Ifdtfsf] ljsf; klg ePsf] x'G5 .
To;}sf/0f pgLx¿ rL;f]sf] ;fdgf ug{ t'ngfTds ¿kn] ;Ifd x'G5g .
lxdfnL If]qdf hf8f]af6 aRg] k/Dk/fut pkfosf] cjnDag g} pko'Qm
x'g] ePsfn] clwsf+z dflg; :yfgLo tyf k/dk/fut ljlw g} k|of]u
ug{ cEo:t eO;s]sf x'G5g . o;sf/0f klg kxf8L / lxdfnL If]qdf
rL;f]af6 ;fdfGo k|efj k/] klg c:jfefljs Iflt ePsf] ;'Gg kfOFbg .}
obfsbf cTolws lxdkft eP/, lxdklx/f] uP/ / lxdtfn ljikmf]6 eP/
eg] Iflt x'g] u/]sf] 5 .
                                        zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷10
zLtnx/ rNg] sf/0f
zLtnx/ jfo'd08df x'g] cGtlqm{ofsf] kl/0ffd xf] . o;df jftfj/0fsf
ef}lts / h}ljs tTjsf] klg ;xeflutf /x]sf] x'G5 . zLtnx/ rn]sf]
a]nf afSnf] s'lx/f]n] cfsfzsf] tNnf] efu / hldg 9flsPsf] x'G5 .
afSnf] s'lx/f]h:tf] x':;' nfu]sf] To; ;dodf dflg;n] b]Vg ;Sg] b"/Ldf
;d]t ;ªsrg cfpF5 . cfk"meGbf s]xL ld6/ 6f9f /x]sf] 7f]; a:t',
            '
dflg;, hgfj/;d]t b]Vg sl7g x'G5 . lxpFb dlxgfdf o:tf] 36gf lsg
x'G5 jf zLtnx/ lsg rN5 eGg] hfgsf/L lnPdf o;af6 ;'/lIft /x]g]
pkfo kQf nufpg ;lsG5 .
zLtnx/af/] hfgsf/L lng g]kfnsf] t/fO{ If]qsf] dfq j0f{g u/]/ k'Ub}g .
o;sf nflu zLtnx/n] k|efj kfg]{ kfls:tfgsf] e"–efu, pQ/L ef/t,
aªunfb]z / g]kfnsf] t/fO{nfO{ ;d]t ;d]6/ x]g{' cfjZos b]lvG5 .
                                           ]

ef}uf]lns cj:yf
kfls:tfg x'b} ef/tsf] pQ/L laxf/, l;lnu'8L, cf;fd tyf g]kfnsf]
              F
t/fO{ / aªunfb]zsf] d}bfgL e"efudf dfq c;fdfGo rL;f] a9]/ zLtnx/
rNg] u/]sf] cWoogn] b]vfPsf] 5 . To;f] eP kxf8L If]qdf lsg
zLtnx/ rNb}g eGg] k|Zg p7g klg ;S5 . t/ l:y/ ¿kdf afSnf]
s'lx/f] nfUg ef}uf]lns cj:yf / jfo'sf] rfkn] dxŒjk"0f{ e"ldsf lgjf{x
ug]{ x'bf kxf8L If]qdf zLtnx/ rNb}g eGg] lj1x¿sf] egfO 5 . oBlk
       F
kxf8L If]qsf pkTosf / a];Lx¿df afSnf] x':;' nfUg] u/]sf] 5 . To:tf]
                          F
x':;' nfUbf t'ngfTds ¿kdf rL;f] x'g] eP klg t/fO{s} h:tf] zLtnx/
eg] rNg] u/]sf] 5}g .
cToGt rL;f] x'g] ;fOa]l/osf] d?e"ldaf6 lxpFbdf rL;f] xfjf k"jtkm{  {
axG5 . Tof] rL;f] xfjf kfls:tfg x'b} ef/tsf] pQ/L If]qdf k|jz u5{ .
                                    F                         ]
k"jl{ t/ axg] qmddf klZrdL jfo' g]kfnsf] r'/] kj{t z[ªvnfdf 7f]lSsG5 .
                                                      
To;/L cfˆgf]] axfadfu{df cj/f]w cfPkl5 To;n] cfˆgf] af6f] kl/jt{g
u5{ / t/fO{sf] tNnf] jfo'd08nLo efudf km}lng yfN5 / lj:tf/} afSnf]
s'lx/f]sf] ¿kdf x':;' ag]/ l:y/ /xG5 . r'/] kj{tdfnfn] klZrdaf6
cfPsf] jfo'sf] axfadfu{ cj?4 u/]kl5 rL;f] jfo';u} cfPsf]] s'lx/f];d]t
                                                   F
                                          zLtnx/af6 aRg] pkfo     ÷11
To; kj{tdfnfeGbf tNnf] efud} hDdf x'G5 . o;/L w]/} rL;f] xfjf
k"jtkm{ ax]sf] cj:yfdf zLtnx/ w]/} If]qdf km}lnG5 eg] yf]/} rL;f] jfo'
   {
ax]sf] ;dodf ;Lldt If]qdf dfq /xG5 . ctM t/fO{sf] pQ/L l;dfgfdf
kvf{nh:t} ag]/ k"j–klZrd km}lnPsf] r'/] kj{t z[ªvnfdf ;fOa]l/og
                   {                                 
d?e"ldaf6 cfPsf] rL;f] jfo' 7f]lSsO{ blIf0fsf] t/fO{tkm{ y'lk|bf zLtnx/
                                                              F
rNg ;'? u5{ .

jfo'd08nLo rfk
jfo'sf] rfk sd ePsf] If]qdf s'lx/f] nfUb}g . jfo'sf] rfk sd ePsf]
cj:yfdf afbndf bafa kb}g / tnlt/ lylrg kfpFbg . To:tf] jfo'
                             {                         }
cfsfzdf km}lnP/ kftlnG5 / cfsfz v'nf / ;kmf b]lvG5 . kxf8L
If]qdf jfo'sf] rfk sd x'g] ePsfn] / lxpFb] afbndf hnjfik sd x'g]
x'bf afSnf] s'lx/f] l:y/ eP/ Ps} :yfgdf /xg] cj:yf pTkGg x'bg .
  F                                                             F }
To;}n] hf8f] df};ddf kxf8lt/ obfsbf s'lx/f] nfluxfn] klg 5f]6f]
;dod} kftlng] / cfsfz pl3|P/ / 3fd nfUg] ;Defjgf a9L x'G5 .
jfo'sf] rfk a9L x'g] kxf8sf a];L / vf]r / pkTosfdf eg] x':;' nfU5 .
                                      F
To:tf] If]qdf s]xL ;do x':;' nfu] klg t/fO{sf] h:tf] nfdf] ;do nfUb}g
/ zLtnx/ klg rNb}g .
kxf8L If]qsf] t'ngfdf t/fO{sf] jfo'df cfb|tf klg a9L x'g] rfk klg w]/}
                                          {
x'g] ljz]if1x¿sf] egfO /x]sf] 5 . r'/] kj{t z[ªvnfeGbf tNnf] If]qsf]
                                                
d}bfgL e"If]qdf jfo'sf] rfk w]/} x'g] x'bf klZrd ;fOa]l/ofb]lv axFb}
                                        F
cfPsf] rL;f] xfjf dflyNnf] txsf] jfo'sf] rfkaf6 lylrP/ afSnf] x'b}  F
e";txlt/ em5{ . o:tf] cj:yfdf afXo If]qsf] jfo' ToxfF k:g] jf lelqg]
;Defjgf klg go"g x'G5, g tNnf] efusf] jfo' dflylt/ p7]/ km}lng g}
g} kfpF5 . cTolws rfkdf k/]sf] tNnf] e";tx glhs}sf] xfjfsf] axfault
klg sd x'G5 . To;}n] x':;' l:y/ /xG5 o;/L jfo'sf] pRrrfk /x]sf]
t/fO{If]qdf Pslqt eP/ afSnf] ag]sf] s'lx/f] ;Fu} klZrdaf6 axg]
rL;f] xfjfn] zLtnx/ pTkGg u5{ .

xfjfsf] axfa
g]kfndf k"jtkm{af6 rNg] xfjf tftf] x'g] ePsfn] hf8f] dlxgfdf klg k"jL{
           {
xfjf rNbf Gofgf] cg'ej x'G5 . zLtnx/sf] cj:yf pTkGg x'g s7ofªlu|g]
rL;f] xfjf rNg' k5{ h'g hf8f] dlxgfdf klZrdaf6 k"jl{ t/ axG5 .
                                          zLtnx/af6 aRg] pkfo      ÷12
vf;u/L lxpFbdf rL;f] ag]sf] ;fOa]l/ofaf6 k"jl{ t/ rNg] rL;f] xfjf
kfls:tfg / ef/tsf] pQ/L v08 x'b} g]kfnsf] r'/] z[ªvnfdf 7f]lSsP/
                                     F                  
t/fO{lt/ df]l8G5 . o; cj:yfdf cfoftg lng] jfo'sf] cˆgf] u'0fcg';f/
a9L 3gTj ePsf] :yfgsf] jfo' sd 3gTj ePsf] :yfgtkm{ axG5 .
To;}u/L pRrrfk ePsf] If]qsf] rL;f] jfo' g dflylt/ axg kfpF5, g
t zfXo If]qdf g} km}lng kfpF5 . cfb|tf tyf hnjfik ;lxtsf] rL;f]
                                        {
klZrdL jfo' ux|fF} x'g] ePsf]n] r'/sf] sfF7df 7f]lSsP/ tnlt/ emg{ afWo
                                   ]
x'G5 . To;/L af6f] kl/jt{g u/]sf] jfo'nfO{ qmlds ¿kdf cfpg] klZrdL
jfo'n] k5fl8af6 lg/Gt/ ws]N5 / la:tf/} k"jl{ t/ g} axG5 . o;/L
klZrdL If]qaf6 g]kfn k;]sf] zLtnx/ lj:tf/} ef/tsf] l;nLu'8L,
cf;fd, aªunfb]z x'b} Dofgdf/sf] ;LdfIf]q;Dd k'Ug] u/]sf] 5 .
                        F

jfo'd08nLo tfk ljkl/t cj:yf
k[YjLsf] ;txaf6 hlt prfO a95 jfo'sf] tfkqmd / rfk klg To;}
cg'kftdf sd x'b} hfG5 . ;fdfGotof jfo'd08nsf] tfkqmd 36g] dfqf
                   F
k|ltlsnf]ld6/ sl/a Ps l8u|L ;]lN;o; x'G5 . jfo'd08nsf] prfO;Fu}
tfkqmd 36g] oxL qmdn] jfo'd08ndf $) lsnf]ld6/eGbf dflysf]
tfkqmd z"GoeGbf ^) l8u|L ;]lG6u|8;Dd tn cyf{t dfOg; ^) l8u|L
                                    ]
tn em/]sf] x'G5 .
o;sf] 7Ls ljkl/t zLtnx/ rn]sf] ;dodf e";txsf] jfo'sf] tfkqmd
w]/} tn em/]sf] x'G5 . afSnf] s'lx/f] nfu]sf] ;dodf To; s'lx/f]sf]
dflyNnf] efusf]] tfkqmd tNnf] efusf] tfkqmds} xf/fxf/Ldf /x]sf] x'G5
/ To;eGbf dflysf] jfo'd08ndf s'lx/f] jf x':;' gnfu]/ ;kmf cfsfz
b]lvg] x'bf ToxfF 3fd nfu]sf] x'G5 hxfF /flknf] 3fdsf sf/0f tfkqmd
         F
tnsf] eGbf a9L /x]sf] x'G5 . o;af6 :ki6 x'G5, e";txb]lv hlt dfly
uof] TolQ g} tfkqmd Go"g x'g' kg]df dflyNnf] jfo'd08nsf] tfkqmd eg]
                                  {
tftf] x'G5 . o:tf] c;fdfGo cj:yfsf sf/0f jfo'd08nsf] ;fdfGo
l;4fGtsf] ljk/Lt afSnf] s'lx/f] dflysf] jfo'd08sf] tfkqmd a9L x'G5 .
s'lx/f] nfu]sf] :yfgsf] jfo' To;eGbf dflysf] jfo'eGbf rL;f] ePsf] x'g]
x'bf g dflylt/ p7g ;S5 g t x':;'n] 3fdsf] k|sfz / tfknfO{ tnlt/
  F
l5g{ lbG5 . o;/L s'lx/f] nfu]sf] dflyNnf] If]qsf] jfo' jfo'd08nsf]
tNnf] If]q xFb} k[YjLsf] ;txtkm{ rL;f] nx/ pTkGg ub{} emb{5 . dflyaf6
             '
tnlt/ emb}{ k"jL{lbzftkm{ axg] rL;f] jfo'sf] l;/{l;/{ nx/n] zLtnx/sf]
¿k lnP/ c;fdfGo rL;f] pTkGg u5{ .
                                           zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷13
hnjfo' kl/jt{g
ljZjJofkL pi0fLs/0fsf sf/0f eO/x]sf] hnjfo' kl/jt{gn] klg
zLtnx/sf] ¿kdf kl/jt{g u/]sf] lj1x¿sf] wf/0ff 5 . ljZjJofkL
¿kdf ePsf] cf}Bf]lus ljsf; / k|fs[lts ;|ftdflysf] rfkn] jfo'kbif0fdf
                                              ]                | "
Jofks j[l4 ePsf] 5 . o;n] k[YjLsf] pi0fLs/0fnfO{ tLj| dfq agfPsf]
5}g jfo'd08nLo ultljlwdf ;d]t c;fdfGo kl/jt{g cfpg yfn]sf]
5 . pBf]u / cGo dfgjLo ultljlwn] sfa{g 8fOcS;fO8, sfa{g
df]gf]cS;fO8, Snf]/f]ˆn'/f] sfa{gh:tf k|bl" ift Uof;sf] pT;h{g lg/Gt/
al9/x]sf] 5 . Pslt/, Snf]/f]ˆn'/f] sfa{gsf] pTkfbg / jfo'd08ndf x'g]
lj;h{gn] cf]hf]gtx kftlnFb} uP/ k/fa}hgL ljls/0f l;w} k[YjLdf cfpg]
qmd a9]sf] 5 eg] csf]tkm{ jfo'd08ndf xl/tu[x Uof;sf] dfqf a9]/
                         {
k[YjLaf6 tfk jfo'd08naflx/ hfg glbP/ tfkqmd j[l4 x'g] qmd al9/x]sf]
5 . jfo'kbif0fsf] o; ljs/fn ;d:ofn] cltj[li6, cgfj[li6, v8]/Lh:tf
           | "
ljleGg k|sf]k a9fpg] / ltgsf] k|efjaf6 pTkGg x'g] cGo k|sf]ksf]
z[ ª  v nf r/0fa4¿kdf cfpg] s' / f lglj{ j fb 5 . lgoldt
cfsl:dstfcGtu{t x'g] jftfj/0fLo tTjx¿sf] lqmof–k|ltlqmofsf sf/0f
e";txdf k|b"lift jfo'sf] rfk a9]/ zLtnx/ rn]sf] wf/0ff klg
df};dlabx¿n] /fv]sf 5g . oBlk zLtnx/k|efljt kfls:tfg, ef/t,
g]kfn / aªunfb]zn] o; ljifodf cWoog eg] ug{ ;s]sf 5g}gg .

lxpFb]jiff{
aªunfb]z, ef/t / g]kfndf rNg] dg;'gL jiff{ k"jL{ jfo'af6 k|efljt
x'g] u/]sf] 5 . aªufnsf] vf8Laf6 dg;'gL jfo' klZrdlt/ axFbf
g]kfndf jiff{ x'G5 . t/ dªl;/kl5sf] lxpb dlxgfdf klZrdL jfo'sf]
k|efjaf6 dfq jiff{ x'g] u/]sf] 5 .
;fOa]l/og d?e"ldaf6 k"j{ axg] jfo'sf sf/0f g} zLtnz/ rNg] / ToxL
jfo'sf sf/0f lxpFb] jiff{ klg x'g] ePsfn] zLtnx/ / lxpFb} jiff{aLr
;DaGw /x]sf] dfGg ;lsG5 . o;sf ;fy} lxpFb} jiff{ ePkl5 nfdf] ;do
zLtnx/ rNg] / jiff{ gePdf zLtnx/ 5f]6f] ;do dfq rNg] ljutsf]
tYon] oL b'O{ 36gfaLr ;DaGw /x]sf] k'li6 u5{ . ljutsf jif{df rn]sf]
zLtnx/sf] tYofª cg';f w]/} kfgL k/]sf] jif{ nfdf] ;do;Dd zLtnx/
rn]sf] kfOPsf] 5 tfklg @)%( ;fndf lxpFbjiff{ geO{ dlxgfF} nfdf]
                                              ]
;do;Dd zLtnx/ rn]sf] lyof] .
                                        zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷14
zLtnx/sf] k|efj
tLg bzscl3;Dd klg zLtnx/sf] k|efjaf/] dflg; cgle1h:t}
lyof] . s'g} s'g} jif{sf] hf8f] df};ddf afSnf] x':;' nfUg] s]xL dflg;
lj/fdL x'g] tyf lxpFbafnLsf] pTkfbg 36g] cj:yf /x] klg To;k|lt
                       ]
dflg;sf] rf;f] sd ePsf] /xGYof] . ljut s]xL bzs otfaf6 dflg;df
o;;DaGwL hfgsf/L x'g yfn]sf] eP klg zLtnx/ klg Ps k|sf/sf]
k|sf]khGo 36gf xf] eGg] 1fg eg] uPsf] rf/ jif{af6 dfq k|sfzdf
cfPsf] 5 . zLtnx/af6 bh{gf}F dflg; d/] klg jf s/f]8f}sf] afnL F
pTkfbgdf c;/ kf/] klg ;/sf/n] ;d]t o;nfO{ ;fdfGo ?kdf lng]
u/]sf] lyof] .
k|sf]k Joj:yfkgsf If]qdf sfd ug]{ u};/sf/L ;+:yfx¿n] zLtnx/ klg
k|sf]khGo 36gf ePsfn] o;af/]sf] ax; cufl8 a9fpg' kg]{ tyf
kLl8tnfO{ ;xof]u ug'{ kg]{ ljifo p7fpg yfn]kl5 cxn] zLtnx/nfO{
klg ;/sf/n] k|sf]khGo 36gf dfg]sf] 5 . jf:tjdf zLtnx/n] gkTofpg]
lsl;dn] hghLjg 7Kk agfpg] qmd a9b} uPsf] 5 .
zLtnx/ rn]sf] ;dodf c;fdfGo rL;f] x'g] x'bf o;sf] k|efjaf6
                                                  F
;Dk"0f{ hghLjg c;fdfGo ¿kdf k|efljt x'G5 . nfdf] ;do;Dd Ps}
:t/sf] rL;f] lg/Gt/ /xg] ePsf sf/0f zfl//Ls ?kdf sdhf]/ dflg;
a]xf]; x'g] / cGtdf d[To';d]t x'g] ;Defjgf /xG5 . zLtnx/sf] k|lts"n
k|efj hghLjgsf] Ps kIfdf dfq kb}g, o;af6 w]/} If]qdf Jofks c;/
                                      {
k5{, h;nfO{ lgDg cg';f/ lng ;lsG5 M

;fdflhs k|efj
zLtnx/ t/fO{df rNg] ePsfn] o;sf] jf:tljs k|efj t/fO{af;Ldf
k5{ . jif{sf] clwsf+z ;do udL{ x'g] / ;fdfGotof k'; tyf df3df
Gofgf] xfjfkfgL x'g] o; If]qdf rL;f]af6 ;'/lIft /xg] pkfo ckgfpg'
h?/L 7fGg] u/]sf] kfOFbg . t/fO{af;Ln] hf8f] dlxgfsf nflu ;fdfGo
                        }
Gofgf] sk8fsf] hf]xf] ug]{ u/] klg clwsf+z dflg; To;k|lt ;r]t /x]sf
x'bgg . dWo lxpFbdf klg zLtnx/ grn]df ;fdfGo s'yf{, wf]tL, ;6,
 F }
                                         zLtnx/af6 aRg] pkfo     ÷15
KofG6h:tf ;'tL sk8fn] wfGg] ePsfn] afSnf] / w]/} Gofgf] sk8fsf]
hf]xf] ug'{ cfjZos 7flgFbg . t/ w]/} ;d'bfodf ul/aLsf sf/0f Gofgf]
                         }
sk8f / zLtnx/af6 aRg] cGo pkfo cjnDag ug]{ Ifdtf geP/ klg
dflg;df k|ToIf k|efj kg]{ u/]sf] kfOG5 .
x/]s jif{ d'nsdf hfg] af9L / klx/f]af6 xhf/f}F dflg; 3/af/ljxLg x'g]
              '
u/]sf 5g . ljz]ifu/L t/fO{df a9Laf6 xhf/f}F kl/jf/ lj:yflkt eO/x]sf
x'G5g . @)^$ ;fnsf] ;fpgsf] !$ ut];Dddf d'nssf #& xhf/'
kl/jf/sf ;jfnfv dflg; a9Laf6 lj:yflkt ePsf] cg'dfg ul/Psf]
5 . af9Lsf] of] kL8f ;lsg gkfpFb} t/fO{df rNg] zLtnx/af6 tL
lj:yflkt g} a9L k|efljt x'g] u/]sf] oyfy{nfO{ ljutsf] Oltxf;n] k'li6
u5{ . o;y{ af9Lk|efljt ;d'bfosf] ;'/Iffsf ;Gbe{df ul/g] sfo{qmddf
s]xL dlxgfkl5 x'g] csf]{ k|sf]khGo 36gfk|lt klg ;+jbgzLn x'g'
                                                          ]
cfjZos 5 .
dfgjLo Iflt
Gofgf] sk8fsf] hf]xf] ug{ g;Sg] ul/a kl/jf/sf w]/} ;b:o zLtnx/sf]
k|ToIf k|efjdf kg]{ u/]sf 5g . x'g t h'g;'s} k|sf]ksf 36gfaf6 klg
ul/a ;LdfGt ;d'bfo g} kLl8t x'g] u/]sf 5g, oBlk o;af6 klg ul/a
;d'bfo g} a9L k|efljt x'g] u5{g . kf]if0fo'Qm vfgfsf] cefj / Gofgf]
sk8f tyf tftf]sf nflu OGwgsf] sdLsf sf/0f clwsf+z dflg;n]
d[To'sf] k~hfdf kg'{ k/]sf] 5 .
zLtnx/af6 g]kfndf olt dflg;sf] d[To' x'g] u/]sf] 5 eg]/ s'g} 7fpFdf
cflwsfl/s tYofªs /fVg] Joj:yf gePsfn] To:tf] tYofªs pknAw
5}g . pknAw s]xL cgf}krfl/s tYofªscg';f/ @)^) ;fndf g]kfn,
ef/t / aªunfb]zdf rn]sf] zLtnx/df k/L] Hofg u'dfPsf nueu b'O{
xhf/ dflg;dWo] *) hgf g]kfnsf lyP . ;f] jif{ g]kfndf sl/a Ps
dlxgf zLtnx/ rn]sf] lyof] . To;}u/L sl/a !% lbg rn]sf] @)^@
;fnsf] zLtnx/sf sf/0f sl/a &) hgfsf] d[To' ePsf] cg'dfg
ul/Psf] 5 .
hg:jf:Yodf ;d:of
zLtnx/ rn]sf] a]nf rL;f]sf sf/0f x'g] /f]udf cTolws j[l4 x'G5 .
rL;f] ;xg] Ifdtfsf] cefj ePsf ;fdfGo /f]uL JolQmsf] Hofg klg
                                         zLtnx/af6 aRg] pkfo    ÷16
rL;f]s} sf/0f hfG5 . hf8f]sf sf/0f aflx/ lxF88'n ug{ sl7g x'g] x'bf
                                                                 F
3/af/Ldf ug'{ kg]{ b}lgs sfo{df klg cj/f]w l;h{gf x'G5 . lgDg:t/sf]
cfly{s cj:yf ePsf dflg;n] cfˆgf] b}lgs /f]huf/L;d]t ug{ g;Sgfn]
ef]sd/Lsf] kL8f ;xg'kg]{ cj:yf pTkGg x'G5 g}, nfdf] ;do;Dd
zLtnx/ rNbf vfg} gkfP/ k|f0f TofUg] cj:yf klg cfPsf] kfOG5 . s}of}F
a"9f–a"9L / s]6fs]6L vfBfGgsf] cefjsf sf/0f k|tfl8t x'G5g /
s'kf]if0fsf] l;sf/ aG5g .
zLtnx/sf] ;d:of;Fu} hg:jf:Yo;DaGwL b]lvg] ljleGg ;d:of;Fu
clwsf+z ;/sf/L lgsfo cgle1h:t} /x]sf] 5 . zLtnx/ rn]sf]
;dodf t/fO{ If] q df lgdf] l gof, sf] N 8 8fOl/of, bdnufotsf
Zjf;k|Zjf;;DaGwL ;d:ofn] lgs} hl6n ;d:of pTkGg u/]sf] x'G5 .
oBlk o:tf ;d:ofnfO{ st} klg clen]vsf ¿kdf /fVg] k|rng 5}g /
cfkTsfnLg pkrf/sf] Joj:yf x'g ;s]sf] klg b]lvFbg . }
zLtnx/sf ;dodf k|efljt If]qsf afnaflnsf / a"9fa"9L / lj/fdLn]
:jf:Yo;DaGwL ;d:ofsf] ;fdgf ug'{ k5{ . hf8f]n] s]6fs]6Ldf lgdf]lgof
/ j[¢x¿df bd, Zjf;k|Zjf;sf] ;d:of a9L b]lvg] u5{ . ljutsf
t'ngfdf zLtnx/sf] rfk a9b} uPsf] / ;d:of klg lg/Gt/ a9b} uPsf]
;Gbe{df ;/sf/, u}/;/sf/L ;+:yf / gful/s ;dfhn] rgfvf] x'g' h?/L
b]lvPsf] 5 .

cfly{s If]qdf Iflt
zLtnx/n] b}lgs dfgj hLjgdf kfg]{ k|efj t 5Fb5, o;sf] k|lts"n
                                              }
k|efjsf] ;fdgf ;du| cy{tGqn] ;d]t ug'{ kg]{ l:ylt pTkGg x'G5 .
zLtnx/n] vf;u/L lxpFbdf nufOg] t/sf/L, t]nxg / cGo gub]afnL
/ vfBfGgdf k|lts"n k|efj kf5{ . o;af6 kz'kfng Joj;fo, cf}Bf]lus
If]q, :yn tyf xjfO oftfoft, Jofkf/–Jojf;fodf ;d]t k|lts"n k|efj
kg]{ u5{ . o;/L zLtnx/n] ax'cfoflds ¿kdf cfly{s Iflt k'¥ofpg]
x'bf b]zsf] cy{tGq;d]t k|efljt ePsf] 5 .
  F
s[lif If]q
ux'F lxpFbdf nufOg] k|dv vfBfGg afnL xf] . tf]/LnfO{ d'nsdf t]nsf]
                       '                                '
                                        zLtnx/af6 aRg] pkfo    ÷17
dfu k"lt{ ug]{ dxŒjk"0f{ gub]afnLsf ¿kdf lnOG5 . d'nssf ljleGg
                                                            '
;x/L If]q / ef/t;Dd lgof{t x'g] ljleGg hftsf t/sf/Lsf] v]tL klg
lxpFbd} x'g] u5{ .
hf8f]df pTkfbg x'g] ux',F tf]/L, cfn', km"n uf]eL, aGbf uf]eL, a|fsfpnL,
                                                                  ]
v';f{gL, n;'g, Kofhh:tf afnLn] nfdf] ;do rNg] zLtnx/sf] ;fdgf
ug{ ;Sb}gg . To;df klg tf]/L / cfn', uf]eLh:tf t/sf/L zLtnx/af6
cTolws k|efljt eP/ ltgsf] pTkfbgdf *) b]lv () k|ltzt;Dd
x|f; cfpg] u/]sf] 5 . nuftf/ t';f/f]h:tf] jiff{ x'g] zLtnx/ nfdf]
;do;Dd sfod /x]df rL;f] ;xg;Sg] ux'sf] pTkfbg;d]t &) k|ltzteGbf
                                         F
w]/} x|f; x'g] u5{ .
nfdf] ;do;Dd w'Dd k/]/ x':;' nfUg] x'bf jg:kltsf] k|sfz;+Zn]if0f
                                           F
k|lqmof ca?4 x'G5 . kl/0ffd:j?k nufOPsf afnLsf la?jfn] df6f]af6
kf]ifstŒj u|x0f ug{ ;Sb}g . To:t} lxpFb] afnLsf kft cToGt} sf]dn
x'G5g, hf] rL;f] ;xg g;s]/ v'dL k/]/ / cf]OnfP/ dg{ yfN5 . df};dL
                                  |
lx;fan] lxpFb dlxgf t/fO{df cfn', tf]/L, ux'F / w]/} k|sf/sf t/sf/L
v]tL nufpg] ;do eP klg ToxL ;dodf zLtnx/ rNg] x'bf tL anL     F
k"/} gi6 eP/ pTkfbg g} z"Go x'g] u/]sf] 5 . zLtnx/af6 lxpFb] afnLdf
cTolws k|efj kg]{ eP klg o;n] slt cGgafnL gi6 kf5{ / To;af6
cy{tGqdf s:tf] c;/ kg]{ u/]sf] 5 eGg] ljifodf xfn;Dd s'g} cWoog
x'g g;s]sf] sf/0f Iflt jf:tljs tYofªs ;d]t pknAw 5}g .
kz'kfng Joj;fo
xKtf};Dd x':;' nfUbf 3/kfn'jf kz'sf] ;d]t x]/rfx ug{ sl7gfO{ pTkGg
        F
x'G5 . hf8f]sf sf/0f b'Anf / sdhf]/ zfl//Ls cj:yf ePsf kz' dg{
klg ;S5g . kz'sf nflu Gofgf] uf]7, kf]lifnf] vfg]s/f / tftf] v]n]
                                                    '
Vjfpg ;Sg] cj:yf gePsf kl/jf/ jf ;d'bfosf 3/kfn'jf kz' dg]{
;Defjgf x'G5 .
cTolws rL;f]sf] ;fdgf ug{ ufO{j:t'nfO{ klg dflg;nfO{ h:t} tftf] /
kf]if0fo'Qm vfg]s/fsf] cfjZostf k5{ eGg] hfgsf/L clwsf+z dflg;df
                 '
x'bg . kl/0ffd:j?k zLtnx/ rNg] ;dodf ufOuf]?sf] uf]7, afv|f,
  F }
s'v/f, aªu/ cflb kz'sf] vf]/nfO{ af/a]/ u/]/ Gofgf] agfpg] rng
      '      '
Hofb} sd 5 . To;}n] zLtnx/ rn]sf] ;dodf ;Dk"0f{ hghLjg c:tJo:t
                                           zLtnx/af6 aRg] pkfo      ÷18
x'g] / ;fdfGo cj:yfdf h:t} 3/kfn'jf kz'sf] plrt x]/rfx x'g g;Sg]
x'bf sltko kz'wgsf] gf]s;fg x'g] u/]sf] 5 . u|fdL0f If]qdf v]tLsf]
  F
;xfos Joj;fosf ¿kdf kflng] kz'sf nflu plrt / Gofgf]] uf]7sf]
Joj:yf ldnfOPsf] la/n} dfq b]Vg kfOG5 . w]/h;f] v'nf 7fpFdf uf]7
                                               }
x'g] x'bf klg rL;f] / vfg]s/fsf] cefjaf6 w]/} 3/kfn'jf hgfj/ d5{g .
       F                   '
o;/L s[lifIf]q;Fu cfa4 kz'kfng Joj;fo klg zLtnx/sf] k|lts"n
k|efjaf6 d'Qm /xg ;Sg] cj:yf b]lvFbg .}
snsf/vfgf tyf cGo Joj;fo
zLtnx/ rn]/ rL;f] a9]kl5 dflg;sf] b}lgs hLjgk4ltdf c;/ kg]{
x'bf sfdsf nflu aflx/ lg:sg c;dy{ x'g' c:jefljs xf]Og . sltko
  F
cf}Bf]lus k|lti7fgdf rL;f]sf] ;fdgfsf nflu Gofgf] jftfj/0f agfpg]
Joj:yf gx'g ;S5 . To; cj:yfdf sfdbf/ tyf sd{rf/L sfddf
pkl:yt x'g ;Sb}gg . o; cj:yfdf pBf]u, snsf/vfgf tyf Jofkf/–
Joj;fo 7Kk x'g] jf dGb x'g] ;Defjgf x'G5 . w]/} rL;f]df pBf]u tyf
sf/vfgfsf d]l;g rnfpg klg sl7g x'G5 . ctM pBf]usf d]l;g rNg
tftf] jftfj/0f agfpg yk cfly{s nufgL a9fpg' kg]{ x'G5 . kl/0ffd:j?k
pTkflbt j:t'sf] nfut a9]/ dxFuLsf] ;Defjgf a9fpF5 . o;/L Pstkm{
pBf]u ;~rfng x'g g;s]/ jf sd rn]/ pTkfbg 365 eg] csf]tkm{      {
pTkflbt j:t'sf] d"No a9]/ gful/s ;dfhn] dxFuLsf] ;fdgf ug'{ kg]{
cj:yf pTkGg x'G5 .

oftfoft If]sf] k|efj
:ynoftfoft
zLtnx/ rn]sf] ;dodf k[YjLsf] ;txb]lv g} afSnf] s'lx/f]n] 9fs]/
glhs}sf] j:t' klg b]Vg g;lsg] cfj:yf pTkGg x'G5 . o; cj:yfdf
/fhdfu{df rNg] nfdf] b"/Lsf ;jf/L;fwg dfq xf]Og ;x/L If]qdf rNg]
5f]6f] b"/Lsf ;jf/L ;fwg klg b3{6gfdf k5{g . o:tf] cj:yfdf
:ynoftfoftsf ;fwg clt sd ultdf rnfpFbf;d]t af6f] b]Vg sl7g
x'G5 . zLtnx/ grNg] t/ afSnf] s'lx/f] nfUg] g]kfnsf cGo If]qdf klg
w]/} oftfoft b'36gf x'g] u/]sf ;dfrf/ k|sfzdf cfpF5g . oBlk,
                {
zLtnx/sf] afSnf] s'lx/f] nfu]sf a]nf b'36gfsf] ;Defjgf a9L x'G5 .
                                        {
                                        zLtnx/af6 aRg] pkfo     ÷19
o;af6 hgwgsf] 7"nf] Iflt x'g ;S5 .
xjfOoftfoft
xjfOhxfhsf] p8fg / cjt/0f ug]{ sfo{df zLtnx/n] w]/} ;d:of
pTkGg ub{5 . afSnf] s'lx/f] nfUbf xjfOhxfhsf] p8fg eg{ / cjt/0f
ug{ gldNg] cj:yf cfpF5 . jfo'sf] rfk, jfo'sf] tfkqmd, jfo'df hnjfiksf]
dfqfh:tf hnjfo'sf ultljlwsf sf/0f ;+jbgzLn oftfoft dflgg]
                                              ]
xjfO oftfoft klg k|efljt x'G5 . xjfO{ oftfoftdf ptkGg cj/f]wn]
o; ;]jf pbf]un] klg 7"nf] cfly{s Ifltsf] ;fdgf ug'{ kg]{ x'G5 .

jftfj/0f cksif{0f
zLtnx/af6 k|efljt x'g] g]kfnsf] t/fO{If]qdf ul/a tyf ljkGg ju{sf]
cTolws a;f]af; /x]sf] 5 . To; If]qdf a;f]af; ug]{ ;a} ju{sf
                   ]
kl/jf/n] c;fdfGo rL;f]sf] cj:yf pTkGg xf]nf eg]/ Gofgf] n'uf,
pko'Qm a;f]af; / kf]if0fo'Qm vfgfsf] Joj:yf ldnfPsf x'bgg . PsfPs
                                                              F }
zLtnx/ rn]/ rL;f] a9]kl5 u|fdL0f afl;Gbf s[lifpTkfbgaf6 pT;lh{t
3'¥ofg, bfp/f, 6fo/ / cTolws jfo'kbif0f ug]{ Knfl:6s / l;Gy]l6s
                                              | "
kbfy{;d]t afn]/ cfuf] tfKg ljjz x'G5g . o:tf k|bif0fhGo j:t' afn]/
                                                          "
cfuf] tfKbf lg:sg] xflgsf/s w"jfF / Uof;sf sf/0f Zjf;k|Zjf;;DaGwL
/f]usf] ;ªqmd0f a95 . zLtnx/n] k|efljt ug]{ jfo'sf] pRrrfkLo If]q
x'g] x'bf of] k|bl" ift w"jfFnfO{ jfo'n] lyr]/ tnlt/} /fVb5 / o;af6 /f]udf
       F
j[l4 x'G5 .
zLtnx/ rn]sf] ;dodf jg:kltsf] k|sfz;+zn]if0f k|lqmofdf cj/f]w
ptkGg eP/ jg:kltsf] j[l4b/ jf k'g?Tkfbgdf x|f; cfpF5 . 3fF;sf]
cefj eP/ clwsf+z zfsfxf/L hLj ;ªs6df k5{g . To;sf] k|ToIf jf
ck|ToIf k|efj cGo df+;fxf/L hgfj/df klg k5{ . To;}u/L rL;f]sf]
lg/Gt/tfn] sltko jGohGt'df ;d]t k|lts"n k|efj k/]/ ;du| h}ljs
ljljwtf ;ªs6fkGg x'g] ;defjgf /xG5 .




                                            zLtnx/af6 aRg] pkfo       ÷20
zLtnx/sf] ;fdgf tyf
      Joj:yfkg
zLtnx/ hf8f] dlxgfdf k|fs[lts sf/0faf6 pTkGg x'g] jfojLo k|sf]k
xf] . ef}uf]lns cjl:ylt, jfo'sf] axfa, jfo'sf] rfk, jfo'd08nLo tfkqmdsf]
cj:yf, ljZj jftfj/0fdf eO/x]sf] kl/jt{g tyf hnfjo' kl/jt{gsf]
k|efjsf sf/0f zLtnx/ rNg] ePsfn] o;nfO{ lgoGq0f ug]{ ;fdYo{
dflg;;Fu 5}g tfklg o;sf] k|sf]kaf6 aRg / Iflt Go"g ug{ eg]
;lsG5 . zLtnx/sf] k|sf]kaf6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ ljz]if rgfvf]
;fy sfd u/]df o;n] k'¥ofO/x]sf] Ifltdf w]/} xb;Dd sd u/pg
;lsG5 . o;sf nflu k"jtof/L ug'{ k5{ eg] zLtnx/ rn]sf] ;dodf
                           {
s]xL zts{tf ckgfpg' k5{ .

k"jtof/L
   {
zLtnx/ rNg] ;do cufj} o;af6 aRg s]–s:tf tof/L ug'kb{5 eg]/   {
hfgsf/L lnO{ c;fdfGo rL;f]af6 aRg / Iflt Go"gLs/0f ug{
cfjZostfcg';f/ aGbf]a:t ldnfpg' g} o;af6 aRg] pQd pkfo xf] .
x/]s jif{sf] dªl;/sf] clgtd ;ftfaf6 k|f/de x'g] o; k|sf]kaf6 aRg
a]ndf Gofgf] n'ufsf] aGbf]a:t ug'{ k5{ . o;sf cltl/Qm cfkmgf] 3/–
    }
sf]7f tftf] agfpg] aGbf]a:t ug'{ k5{ . o;/L 3/–sf]7f tftf] agfpg]
Joj:yf ubf{ sd k|b"if0f gx'g] OGwgsf] k|of]u ug'{ jftfj/0fLo /
hg:jf:Yosf b[li6n] klg /fd|f] x'G5 . hf8f]df cfuf] tfKg] nIon] Knfl:6s,
6fo/, l;Gy]l6ssf] k|of]u ePsf j:t' afNg' /fd|f] x'bg . zLtnx/ rNg'eGbf
                                                 F }
klxn] g} ;fdfGo bfp/fsf] agbf]a:t ug],{ ;f}opmhf{ tyf ljB'tLo
                                                     {
pmhf{sf] aGbf]j:t ug'{ k5{ . zLtnx/af6 aRg / kl/jf/ tyf 5/l5d]sf
;b:onfO{ arfpg lgDcg';f/sf] k"jtof/L ug'{ k5{ M
                                     {
      zLtnx/sf af/]df hfgsf/L lng] / 5/l5d]sdf ;d]t o;sf]
      k|efj tyf aRg] pkfosf af/]df cfjZos hfgsf/L lbO{ hgr]tgf
      a9fpg] .
                                           zLtnx/af6 aRg] pkfo      ÷21
zltnx/ rNg'eGbf cufj} Gofgf] sk8fsf] Joj:yf ug]{ .
      tftf]sf] Joj:yf ug{ w]/} k|bif0f gug]{ OGwgsf] Joj:yf ldnfpg] .
                                  "
      3/nfO{ /fd|/L af/a]/ u/]/ rL;f] xfjf l;w} leq k:g g;Sg]
      agfpg] .
      kf]lifnf] vfBfGg, vf;u/L u]8fu'8L / k|fl] 6go'Qm vfBj:t'sf] aGbf]j:t
      ug]{ .
      ufO{a:t' tyf 3/kfn'jf kz'sf] uf]7 / vf]/ rL;f] l;/]6f] l;w} l5g{
      g;Sg]u/L /fd|/L af/a]/ ug]{ .
      gi6 x'g ;Sg] t/sf/L / cgo afnLnfO{ 5f]k/ ;'/lIft /fVg
                                                          ]
      Knfl:6s, ;'ssf] k/fn jf ;f]Q/sf] aGbf]a:t ldnfO/fVg] .
                      ]

zLtnx/ rn]sf] cj:yfdf
dfgjLo ;'/Iff
zLtnx/ rn]sf] ;dodf rL;f]af6 aRg zts{tf;fy sfd ug'{ k5{ . o;
k|sf]kaf6 sdhf]/ jf ue{jtL tyf ;'ts]/L dlxnf, afnaflnsf, a"9fa"9L,
czQm / lj/fdL a9L k|efljt x'g5g . To:tf sdhf]/ ;b:osf] ;'/Iff
ub}{ cfkmg} klg ;'/Iffsf nflu lgDgs'/fdf Wofg lbg' k5{ M
       zLtnx/ rNbf 3/sf] 5tdf /flvPsf] 6ofªsLsf] kfgL Hofb} rL;f]
       x'G5 . To;/L rL;f] ePsf] kfgLn] g'xfpFbf s;}–s;}sf] :gfo'k0ffnLdf
                                                                 |
       c;/ kg{ uO{ d[To';d]t x'g ;S5 . To;}n] ztnx/ rn]sf] jf
       rL;f] w]/} a9]sf] ;dodf tftf] kfgLn] g'xfpg] Joj:yf ldnfpg'
       k5{ . 6ofªsLdf hDdf ePsf] kfgLsf] t'ngfdf e"ldut kfgL
       ck]Iffs[t tftf] x'G5 . To;}n] kfgL ttfP/ g'xfpg g;lsg] ePdf
       6oaj]naf6 kfgL tfg]/ g'xfpg ;lsG5 . t/ ue{jtL jf ;'Ts]/L
           '
       dlxnf, la/fdL, a"9fa"9L, afnaflnsfnfO{ kfgL ttfP/} g'xfpg
       nufpg' k5{ .
       w]/} rL;f] a9]sf] cj:yfdf z/L/nfO{ tftf] agfpg] u/d jf Gofgf]
       x'g] sk8f nufpg' k5{ . To;sf ;fy} tftf] kfgL, u]8fu'8Lsf]
       emf]n, tfultnf] vfg]s/f k|z:t dfqfdf vfg' / lkpg' k5{ .
                              '
       w]/} rL;f] ;xg ug{ ug{ g;Sg] sdhf]/ dflg; zLtnx/sf] rL;f]n]
                                            zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷22
a]xf]; x'g] jf s7ofªlu|P/ dg]{ ;d]t ;Defjgf /xG5 . To:tf
      dflg;nfO{ Gofgf] n'uf nufOlbO{ tftf] emf]nkbfy{ lkpg lbg], cfuf]
      afn]/ Gofgf] ttfpg] / z/L/df t]n dfln; ul/lbP/ ;'/lIft /fVg
      ;lsG5 . cfGtl/s jf 3/fo;L k|of;af6 lj/fdLnfO{ nfe gk'udf     ]
      pkrf/sf nflu tTsfn} :jf:Yorf}sL tyf c:ktfn n}hfg' k5{ .
      z/L/df t]n nufpgfn] rL;f] ufl8g] jf leq k;]/ s7ofªlu|g]
      hf]lvd lgoGq0f x'G5 . To;}n] ;'ts]/L jf ue{jtL dlxnf, sdhf]/,
      czQm, afnaflnsf / a"9fa"9L;lxt tGb'?:t dflg;n] klg z/L/df
      t]n dfln; ug'{ >]o:s/ x'G5 . t]nn] z/L/sf] tfkqmd l:y/ /fVg]
      tyf rL;f] leq k:gaf6 lgoGq0f u5{ .
      rL;f]n] s]6fs]6L, /f]uL, ue{jtL dlxnf / zf/Ll/s ¿kn] sdhf]/
      dflg;nfO{ l56} / cTolws xflg ug]{ x'bf ltgLx¿sf] x]/rfxdf
                                              F
      ljz]if Wofg k'¥ofpg' k5{ .
3/kfn'jf hgfj/sf] x]/rfx
zLtnx/sf] k|efjaf6 3/kfn'jf hgfj/ klg hf]lvddf /x]sf x'G5g .
t/fO{sf] xfjfkfgL pi0fk|bzLo hnjfo'h:t} x'g] ePsfn] To; If]qdf
                             ]
kflnPsf kz'n] w]/} rL;f] ;xg ug{ ;Sb}gg . To;}n] zLtnx/ nfu]sf]
;dodf tftf] hnjfo'df x'sg] hftsf ufO{, e};L, uf]?, afv|f, s'v/f /
                               {             F                     '
aªu/h:tf 3/kfn'jf hgfj/ klg dg]{ ;Defjgf /xG5 . To;af6 u|fdL0f
      '
s[ifsn] yk cfly{s Ifltsf] ;fdgf ug'{ kg]{ x'G5 .
o:tf] gf]S;fgLaf6 aRg ;dod} ufO{a:t'sf] uf]7 tyf vf]/nfO{ :ofpnf,
k/fn, ux'sf] 5jfnL, ds}sf] 9f]8 cflbn] /fd|f;u af/a]/ u/]/ uf]7 /
           F                                   ] F
vf]/sf] ;'/Iff ug'{ k5{ . zLtnx/ rn]sf] ;dodf kz'nfO{ k/fn, kf]if0fo'Qm
bfgf, tftf] vf]n] jf g'gkfgL v'jfpg' k5{ . zLtnx/sf ;dodf hldg
klg rL;f] x'g] ePsfn] uf]7 / vf]/df k/fn, e"; jf s[lif3'¥ofgsf] ;f]Q/
cf]5ofpg' k5{ eg] lgoldt ¿kdf esf/f] ;f]// uf]7 / vf]/nfO{ ;kmf
                                               ]
/fVg' k5{ .
cGgafnLsf] ;+/If0f
zLtnx/ rn]sf] ;dodf ;"o{sf] k|sfz hldg;Dd cfpg ;Sb}g .
o;af6 af]6la?jfsf] k|sfz;+Zn]if0f k|lqmof cj?4 x'G5 . o;sf cltl/Qm
                                          zLtnx/af6 aRg] pkfo      ÷23
sdnf] kft ePsf gub]afnL / t/sf/Lsf la?jfn] cTolw rL;f] ;xg
ug{ ;Sb}gg . rL;f]n] kft v'Olng], lhªlu|ªu kg]{ / h/f;d]t s'lxP/
                                                 
dg]{ u/]sf] kfOG5 . ljz]ifu/L cfn' / tf]/Lsf] pTkfbg () k|ltzteGbf
w]/} x|f; cfPsf] kfOG5 . cGo t/sf/L / ux'sf] pTkfbgdf klg %) b]lv
                                               F
*) k|ltzt x|f; cfpg] u/]sf] 5 . o;/L pTkfbg 36g] qmdnfO{ k"0f{
?kdf lgoGq0f ug{ ;lsg] ;Defjgf sd eP klg zLtnx/af6 x'g]
cGgafnLsf] IfltnfO{ w]/} xb;Dd Go"g ug{ eg] ;lsG5 . o;sf lgldQ
lgDg ljifodf Wofg lbg' h?/L x'G5 M
        cfn', tf]/L / rL;f] ;xg g;Sg] hftsf t/sf/LnfO{ t/sf/LnfO{
        xn'sf Knfl:6sn] 5f]Kg]
        ;Dej eP;Dd zLtnx/sf] x':;'nfO{ aflx/} /f]Sg xl/tu[x agfpg] .
        o:tf] 3/ agfpFbf ufOa:t'sf] uf]7h:tf] agfP/ dfly / jl/kl/af6
        Knfl:6sn] a]g{' k5{ . o:tf] 3/n] zLtnx/nfO{ leq k:g lbFbg,      }
        a? 3fd nfluxfn]df tfknfO{ leq k:g lbP/ af]6la?jf x'sgof]Uo   {
        tfk ;~ro u5{ . o:tf] uf]7nfO{ k/fn, 5jfnL jf cGo s[lif
        3'¥ofgn] klg af/a]/ ug{ ;lsG5 .
        e/v/} /f]lkPsf] aLpsf] pld|g] IfdtfnfO{ arfpg, ;'ssf] k/fn,
                                                                  ]
        ux'sf] 5jfFnL, kftkltªu/h:tf s[lif 3'¥ofgn] 5f]lklbg' k5{ .
            F
        w]/} 7"nf] If]qdf nufOPsf] afnLsf] ;'/Iffsf nflu s[lif–k|fljlws;Fu
        ;Nnfx lnP/ rL;f]af6 arfpg] cf}iflw 5g'{ k5{ . ljz]ifu/L tf]/L,
        cfn' / t/sf/L v]tLnfO{ zLtnx/af6 arfpg k|of]u x'g] cf}iflw
        ahf/df kfpg ;lsG5 . o:tf] cf}iflwsf] u'0f:t/, k|of]usf] ljlw /
        ;'/Iffsf pkfoaf/] k|fljlws;Fu ;Nnfx lng' h?/L x'G5 .

ljljw ;ts{tf
zLtnx/ rn]sf] ;dodf hldgnfO{ afSnf] s'lx/f]h:tf] x':;'n] 9fs]/
rL;f] l;/]7f] rNg] x'bf glhs}sf] j:t' klg ;lhn} b]Vg ;lsFbg . o;
                     F                                     }
cj:yfdf /fhdfu{ jf oftfoftsf ;fwg rNg] ;x/L jf u|fdL0f ;8sdf
b'36gfsf];Defjgf k|jn /xG5 . To;}n] oftfoftsf ;fwg rnfpFbf
   {
ljz]if xf]l;of/L ckgfpg' k5{ . To;}u/L cfk"m ;8sdf lxF8bf zts{ /xg'
                                                       
k5{ . afnaflnsf, a"9fa"9L, czQm / lj/fdLnfO{ aflx/ lgl:sg lbg'
                                            zLtnx/af6 aRg] pkfo      ÷24
x'bg . To;}u/L ue{jtL tyf ;'Ts]/L / aRrfsf] x]/rfxdf ljz]if Wofg
  F }
lbg' h?/L x'G5 .

^= pk;+xf/
g]kfnsf] t/fO{ If]qdf dªl;/sf] clGtd ;ftf jf k';b]lv df3;Dd
zLtnx/ rN5 . o;sf] k|efjIf]q kfls:tfg, ef/tsf] pQ/L If]q, g]kfn,
aªunfb]z x'b} Dofgdf/sf] ;Ldf;Dd /x]sf] kfOPsf] 5 . o;nfO{ af9L,
              F
klx/f], x'/Latf;, cfunfuL, e'Orfnf] /dxfdf/Ln] h:t} 7"nf] Iflt k'¥pg]
                                F
k|sf]ksf ?kdf lng] ul/Psf] 5}g . t}klg o;n] sd gf]s;fgL ub}g .    {
Gofgf] n'uf / kf]lifnf] vfgfsf] cefj em]ln/x]sf ul/a ;d'bfosf] Hofg
g} hfg] / t/fO{df pTkfbg x'g] lxpFb] afnLnfO{ o;n] k|ToIf ¿kdf Iflt
k'¥ofpg] x'bf o;af6 x'g] IfltnfO{ sd cfFSg ldNb}g . s]xL jif{otfaf6
            F
zLtnx/nfO{ ;/sf/n] klg k|sf]ksf] >]0fLdf /fv]sf] x'bf o;k|lt ;/sf/sf]
                                                    F
;d]t Wofg uPsf] oyfy{nfO{ c:jLsf/ ug{ ;lsFbg . oBlk clwsf+z
                                                  }
:yfgLo lgsfon] o;k|lt ;+jbgzLn eP/ rf;f] b]vfpg ;s]sf] kfOFbg .
                             ]                                      }
zLtnx/af6 dflg;sf] 3/af/ jf hldg g} gi6 x'g] xf]Og . o;sf]
k|efjaf6 tTsfn nufOPsf afnLgfnL gi6 ug],{ 3/kfn'jf hgfj/ dg]{
/ czQm, sdhf]/ tyf /f]uL dflg;sf] Hofg hfg] ;Defjgf /xG5 .
zLtnx/n] k|ToIf bL3{sfnLg ;d:of pTkGg gu/] klg ck|ToIf ¿kdf
To;sf] k|efj bL3{sfn;Dd /lx/xG5 . w]/} vr{ nfUg] ePsfn] zLtnx/sf]
k"j;rgf lbg]] /]l8of];f]G8 oGqsf] Joj:yf ;/sf/n] ug{ ;s]sf] 5}g .
   { "
o;tkm{, ;/sf/n] Wofg k'¥ofpg' cfjZos 5 . hgwgsf] Iflt ug]{ Ps
k|sf]khGo 36gf ePsfn] o;af6 gful/snfO{ ;'/Iff k|bfg ug{ ;/sf/n]
cu|ufdL sbd rfNg' kg]{ b]lvG5 eg] ;d'bfon] klg cfˆgf] :jf:Yo /
v]tLkftLsf] ;'/Iffk|lt rgfvf] x'g' h?/L 5 .




                                         zLtnx/af6 aRg] pkfo     ÷25
zLtnx/af6 aRg] pkfo   ÷26

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरण
5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरण5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरण
5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरणDPNet
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9DPNet
 
Kamaiya sram
Kamaiya sramKamaiya sram
Kamaiya sramDPNet
 
1. disaster k introduction
1. disaster k introduction1. disaster k introduction
1. disaster k introductionDPNet
 
9 rapid format-pry survey nep
9 rapid format-pry survey nep9 rapid format-pry survey nep
9 rapid format-pry survey nepDPNet
 
Nepal disaster report 2009
Nepal disaster report 2009Nepal disaster report 2009
Nepal disaster report 2009DPNet
 
2 nsdrm moha
2 nsdrm moha2 nsdrm moha
2 nsdrm mohaDPNet
 
Muluki ain
Muluki ainMuluki ain
Muluki ainDPNet
 

Andere mochten auch (9)

5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरण
5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरण5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरण
5 जिल्ला विकास योजनामा विपद् जोखिम न्यूनिकरण
 
9. drought dks 9
9. drought dks 99. drought dks 9
9. drought dks 9
 
Kamaiya sram
Kamaiya sramKamaiya sram
Kamaiya sram
 
1. disaster k introduction
1. disaster k introduction1. disaster k introduction
1. disaster k introduction
 
Land
Land Land
Land
 
9 rapid format-pry survey nep
9 rapid format-pry survey nep9 rapid format-pry survey nep
9 rapid format-pry survey nep
 
Nepal disaster report 2009
Nepal disaster report 2009Nepal disaster report 2009
Nepal disaster report 2009
 
2 nsdrm moha
2 nsdrm moha2 nsdrm moha
2 nsdrm moha
 
Muluki ain
Muluki ainMuluki ain
Muluki ain
 

Mehr von DPNet

Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)DPNet
 
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)DPNet
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...DPNet
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...DPNet
 
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996DPNet
 
AMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster ReportAMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster ReportDPNet
 
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017DPNet
 
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GONDRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GONDPNet
 
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)DPNet
 
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
Sbdrr training to teachers  n lfinal draftSbdrr training to teachers  n lfinal draft
Sbdrr training to teachers n lfinal draftDPNet
 
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...DPNet
 
Safe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in NepalSafe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in NepalDPNet
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliDPNet
 
Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013DPNet
 
Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal DPNet
 
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...DPNet
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013DPNet
 
Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011DPNet
 
Nepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalNepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalDPNet
 

Mehr von DPNet (20)

Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
 
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
Comprehensive School Safety Implementation Guidelines Nepal (English)
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
 
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
Nepal national actionplan_disastermanagement_1996
 
AMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster ReportAMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
AMCDRR 2016 Nepal Disaster Report
 
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
Joint aintgdm+dp netpresentationmarch2017
 
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GONDRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
DRR CCA Learning Centre Guideline approved by GON
 
Ssdp
SsdpSsdp
Ssdp
 
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
 
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
Sbdrr training to teachers  n lfinal draftSbdrr training to teachers  n lfinal draft
Sbdrr training to teachers n lfinal draft
 
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
 
Safe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in NepalSafe school policies and practices in Nepal
Safe school policies and practices in Nepal
 
Safe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit NepaliSafe Schol toolkit Nepali
Safe Schol toolkit Nepali
 
Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013Nepal disaster report 2013
Nepal disaster report 2013
 
Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal Impact of climate change on children research report-plan nepal
Impact of climate change on children research report-plan nepal
 
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
Child centred disaster risk reduction project evaluation and learning-plan-ne...
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013
 
Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011Nepal Disaster Report 2011
Nepal Disaster Report 2011
 
Nepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 finalNepal ldrmp 2011 final
Nepal ldrmp 2011 final
 

13. cold wave dks 13

  • 2. k|sf]k–1fgdfnf–!# zLtnx/ aRg] pkfo /fdrGb| Gof}kfg] k|sfzs zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷2
  • 3. s[lt M zLtnx/af6 aRg] pkfo n]vs M /fdrGb| Gof}kfg] k|sfzs M jftfj/0f tyf afn ;/f]sf/ ;+:yf–g]kfn (ECO-Nepal) ;jf{lwsf/ M k|sfzsdf ;'/lIft ;+:s/0f M k|yd, !% ;fpg, @)^$ ;ªVof M @,))) k|lt cfj/0f l8hfOg M /d]z bfxfn d'b|s M lszf]/ ckm;]6 k|; -k|f=_ ln=, kmf]g M $#%!)$$ ] d"No M ?= %)÷– ISBN : 978-99946-865-3-7 k|sf]ksf] hf]lvd Go"gLs/0f tyf k|sf]ksf] ;fdgf ug]{ ;fd'bflos Ifdtf clej[l4sf nflu ;r]tg cleofgcGtu{t k|sf]k–1fgdfnf k|sfzgdf cf+lzs ¿kdf cfly{s ;xof]u ug]{ lgDg ;fem]bf/ ;+:yfx¿k|lt Osf]–g]kfn xflb{s cfef/ JoQm ub{5 M PS;gP8 g]kfn cS;kmfd hLaL g]kfn kf]= a= g+= ^@%&, sf7df8f}+, g]kfn kf]= a= g+= @%)), sf7df8f}+, g]kfn kmf]gM $$#^$&& kmf]gM %%@)%*^ kmofS;M (&&–!–$$!(&!* kmofS;M (&&–!–%%@#!(& j]e;fO6M www.actionaid.org/nepal j]e;fO6M www.oxfam.org.uk zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷3
  • 4. k|sfzssf] egfO ef}uf]lns ljljwtf, hnjfo'df /x]sf] ljljwtfn] g]kfnnfO{ pTs[i6k|fs[lts ;f}Gbo{ k|bfg u/]sf] 5 . ;d'b|;txaf6 ^) ld6/b]lv ;'? ePsf] ef}uf]lns agf]6 !@) lsnf]ld6/sf] 5f]6f] b"/Ld} ljzjsf] ;jf]{Rr lzv/ ;u/dfyf / xg'nfO{ ;fdfGo ?kdf lng ;sFb}g . k|fs[lts ;f}Gbo{ tyf h}ljs ljljwtfdf wgL eP/ klg g]kfnn] ljleGg yl/sf k|sf]khGo 36gfsf] ;fdgf klg ToxL cg'kftdf ul//x]sf] 5 . e'OFrfnf], af9L, klx/f], x'/Latf;, cfunfuL, dxfdf/Lh:tf 36gfn] ;b}j k|sf]ksf] ?k wf/0f ul//x]sf 5g . TolQ dfq xf]Og, g]kfnsf] cGge08f/ dflgPsf] t/fO{df jiff{ofddf af9Ln] hlt Iflt k'¥ofpg] u/]sf] 5 To;s} xf/fxf/Ldf lxpFb} afnL ;vfk kfb}{ bh{gf} dflg;sf] Hofg klg lng] u/]sf] 5 zLtnx/n] . x/]s jif{sf] dªl;/sf] clGtd ;ftf jf k';sf] klxnf] ;ftfaf6 k|f/De x'g] zLtnx/ klZrd Pl;ofdf /x]sf] ;fOa]l/og d¿e"ldaf6 axg] rL;f] xfjfsf sf/0f x'g] u/]sf] ljz]if1x?sf] egfO /x]sf] 5 . zLtnx/ kfls:tfgaf6 ef/ tsf] pQ/L If]q x'Fb} g]kfn k|j]z u5{ / k"j{lt/ ef/ts} aªufn, cf;fd x'Fb} aªnfb]z k|j]z u5{ . o;n] Dofgdf/sf] ;LdfIf]q;Dd cfkmgf] k|efj lj:tf/ ug]{ u/]sf] 5 . g]kfndf o;af6 slt Iflt x'g] u/]sf] 5 eg] jf:tljs tYofªs pknAw 5}g . t/fO{df Jofks ?kdf pTkfbg x'g] tf]/Lsf] pTkfbg zLtnx/s} sf/0f () k|ltzt;Dd 36g] u/]sf] cg'dfgn] o;af6 x'g] cfly{s Iflt s/f]8f}F ¿k}ofFa/ fa/ x'G5 eg]/ ;xh} cg'dfg ug{ ;lsG5 . g]kfndf jif]{gL $) b]lv *) hgf dflg; zLtnx/ / o;sf sf/0f pTkGg x'g] /f]u nfu]/ dg]{ u/]sf] cg'dfg 5 . o;af6 :ki6 x'G5 zLtnx/ klg ljgfzsf/L k|sf]ksf] 36gfsf] ?kdf ljsl;t eO/x]sf] 5 / o;af6 x'g] Iflt Go"g ug{ k"j{tof/L / tTsfnLg Joj:yfkgdf Wofg lbg' h¿/L 5 . k|sf]k 1ffgdfnsf x/]/ z[ªvnf 1ffga4{s / k|sf]ksf] hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu ;xof]uL b]lvPsf 5g . k"j{k|sflzt z[ªvnfx?n] ckmgf ljifodf lbPsf] of]ubfgh:t} o; z[ªvnfn] zLtnx/sf] k|sf]k Joj:yfkgdf ;xhstf{, ljsf; sfo{stf{, ;|f]tJolQm ;a}nfO{ /fd|f] ;xof]u lbg]5 ck]Iff ul/Psf] 5 . k|sf]k 1ffgdfnfsf x/]s z[ªvnfnfO{ ;/n efiffdf k|:t't ug{ ;kmn n]vs Gof}kfg] ;lxt o;nfO{ k|sflzt ug{ k|/0ff k|bfg ug]{ PS;gP8 g]kfnsf l;lgo/ ] lydln8/ Zofd;'Gb/ 1fjfnL / cS;kmfd hLaL g]kfnsf sfo{qmd ;+of]hs lji0f'k;fb v/]n tyf o;sf] z'4fz'l4 / ;fh;Hhfdf ;xof]u ug]{ Osf]–g]kfnsf | ;a} ;xofqLk|lt wGojfb JoQm ub{5f}F . Osf]–g]kfn ECO-Nepal] zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷4
  • 5. ljifo;"rL e'Orfnf]sf] kl/ro tyf o;af/]sf] e|d “ %–* k[i7e"ld % e'Orfnf]sf] cy{ “ ^ e'Orfnf];DaGwL e|fds wf/0ff “ ^ e|fds wf/0ffdflysf] ljZjf; / c;/ * e'Orfnf hfg] sf/0f / k|sf/ “ (–!@ g]kfndf e'Orfnf] hfg] sf/0f “ ( e'Orfnf]sf] Ifdtf “ !) e'Orfnf]sf] k|sf/ “ !! e'Orfnf]sf] clen]vg “ !@ e'Orfnf]sf] Oltxf; “ !#–!% e'Orfnf]sf] pTklQ “ !# ljZjdf uPsf e'Orfnf] “ !# g]kfndf e'Orfnf]sf] Oltxf; “ !% e'Orfnf]sf] hf]lvd tyf k"jtof/L “ { !&–@# e"sDkLo hf]lvdsf sf/0f !& hf]lvd Go"gLs/0f tyf k"jtof/L { !* cfGtl/s k"jtof/L { @! e'Orfnf] uPdf ckgfpg' kg]{ zts{tf “ @# kLl8tsf] p4f/ tyf /fxt Joj:yfkg @%–#! e'Orfnf] /f]lsgf;fy ug]{ p4f/ “ @% p4f/ sfo{sf] juL{s/0f / Joj:yfkg @^ pk;+xf/ #! zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷5
  • 6. zLtnx/sf] kl/ro tyf k|efjIf]q k[i7e"ld hl6n ef}uf]lns agf]6 ePsf] g]kfn e'Orfnf] / hnpTkGg k|sf]ksf F sf/0f dfq hf]lvdk"0f{ 5}g . lxdfnL / kxf8L If]qdf rL;f] tyf a];Ldf F udL{ / vf;u/L t/fO{df tftf] xfjf -n"_ af6 k|sf]ksf] ¿k lng] u/]sf] 5 . o:tf k|sf]khGo l:yltdf sltko dflg;sf] d[To' x'g] / wgdfnsf] ;d]t Iflt x'g] u/]sf] 5 . t/ kxf8 / lxdfndf udL{af6 vf;} Iflt x'bg t/ F } t/fO{df eg] ljgfzsf/L rL;f] a9]/ x/]s jif{h;f] hgwgsf] Jofks Ifltx'g] u/]sf] 5 . g]kfnsf] r'/] z[ªvnfeGbf blIft0flt/ km}lnPsf] ljzfn d}bfgL e"If]q cyf{t t/fO{df x/]s jif{ dªl;/b]lv df3sf] bf];f] ;ftf;dd zLtnx/ | rNb5 . t/fO{df u[id Ct'df a]hf]8sf] udL{ x'g] / hf8f] df};dfg ;d]t kfl/nf] 3fd nfu]/ pkf]i0f ¿kdf Gofgf] x'G5 . kxf8L / dWolxdfnL If]qdf klg jif{sf] cfwfeGbf a9L ;do Gofgf] hnjfo' g} x'G5 . o; If]qdf sflQsb]lv kmfu'g;Dd lgs} hf8f] x'G5 . afx|df; lxpF kl//xg] pRrlxdfnL } If]qdf l;/{l;/{ xfjf rn]/ nueu jif}el/ hf8f] x'G5 . o; cj:yfdf afx|} { dlxgf lxpF hld/xg] 708Ldf lxdjiff{ x'g] lxdfnL If]qdf rL;f]n] dfG5] dg]{ 36gf :jfefljs b]lvP klg hf8f]sf] ofddf ;d]t t'ngfTds¿kn] Gofgf] x'g] t/fO{If]qdf rL;f]n] dflg; dg]{ 36gf ckTofl/nf] nfUg;S5 . kfls:tfg x'Fb} ef/tsf] klZrd–pQ/L If]q / g]kfnsf] t/fO{b]lv aªunfb]z;Ddsf] d}bfgL e"If]qdf x/]s jif{sf] dªl;/b]lv df3sf] klxnf] ;ftf;Dd afSnf] x':;' nfu]/ cTolws rL;f] klZrdL xfjf rN5 . o; If]qsf] hnjfo'sf] jf:tljs cj:yfsf af/]df hfgsf/L gx'gsf nflu ] zLtnx/ c;fdfGo x'bf x'b} klg o;af6 kg]{ k|efj / IfltnfO{ ;fdfGo F F ¿kdf lng] k|rng /x]sf] 5 . jif{sf] cfwf ;do vKg} g;lsg] udL{ x'g] t/fO{df c;f]h dlxgfb]lv la:tf/} rL;f] a9]/ dªl;/, k'; / df3sf tLg dlxgf s7ofªlu|g] hf8f] x'G5 . o; ;dodf x'g] zLtnx/sf sf/0f nfdf] ;do;Dd Psgf; /xg] rL;f]sf dflg;sf] Hofg hfg], 3/kfn'jf tyf zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷6
  • 7. jgohgt' dg]{ / lxpFb} afnL gi6 x'g] 36gfdf s]xL bzsb]lv j[l4 x'b} F cfPsf] 5 . rL;f]sf sf/0f x'g] dxfdf/L / afSnf] x':;'sf sf/0f x'g] oftfoft b'36gfaf6 hgwgsf] y'k}| Iflt x'g] u/]sf] 5 . { k|sf]ksf cGo 36gfsf t'ngfdf zLtnx/af6 kg]{ k|efj / Iflt ;':t x'g] x'bf o;tkm{ dflg;sf] Wofg hfg ;s]sf] 5}g . t/ zLtnx/n] k'¥ofpg] F Ifltsf] ljZn]if0f ubf{ kl/df0f lgs} eofjx b]lvG5 . zLtnx/sf] kl/ro zLtnx/ jfo'd08n / e"d08naLrsf] cglqm{ofaf6 pTkGg x'g] jfojLo k|sf]k xf] . o;nfO{ s;}s;}n] hnjfo';u ;DalGwt k|sf]ksf ¿kdf klg F lng] u/]sf] kfOG5 . lxpFb dlxgfdf x'g] jiff{kl5 / slxn]sfxLF jiff{ geP klg ;dy/ kmfF6sf ¿kdf km}lnPsf] t/fO{If]qnfO{ s'lx/f]sf] ¿kdf /x]sf] afSnf] x':;'n] 9fS5 . o;/L afSnf] s'lx/f]n] lbgel/ 9fls/xg] qmd xKtf / ;f]eGbf a9L nfdf] x'g;S5 . o:tf] afbn?kL x':;' slxn]sfxLF Ps–b'O{ lbg x6g] t/ km]l/ nfdf] ;do;Dd nfUg] qmd klg ljsl;t x'g ;S5 . o;/L x':;' nfUbf lbge/ 3fd nfUb}g / of] qmd x':;' nfu];Dd sfod /xG5 . o:tf] x':;';u} klZrdaf6 k"jtkm{ rL;f] l;/]7f] rN5 . afSnf] F { afbn tyf x':;' nfu]/ klZrdL l;/]7f] lg/Gt/ rn]sf] o; cj:yfdf tfkqmd ;fdfGoeGbf lgs} sd x'G5 / hf8f] w]/} a95 . e"ld / jfo'd08nsf] oxL c;fdfGo ;+of]hgnfO{ g} zLtnx/ eg]/ lrlgG5 . ck]Iffs[t Gofgf] t/fO{sf] ;dy/ If]qdf x':;' nfu]sf] ;dodf tLgb]lv ;ft l8u|L ;]lG6u|8sf] lemgf] km/sdf tfkqmd l:y/ /xG5 . of] qmd xKtf ] jf dlxgfe/ klg sfod /x]sf] x'G5 . cfsfzdf afSnf] s'lx/f] nfu]/ e"lddf ;"osf] tfksf] s'/} 5f]8f},F k|sfz jf pHofnf] klg cfpgaf6 { /f]lsG5 . o; cj:yfdf klZrdaf6 rn]sf] rL;f] l;/]6f] cfsfzaf6 hldglt/ axG5 h;nfO{ zLtnx/ elgG5 . o;/L zLtnx/ rn]sf] cj:yfdf ;fdfGo ;dosf] t'ngfdf tfkqmd c;fdfGo¿kdf tn em5{ . s'lx/f] nfUbf g kfgL k5{, g t cfsfz v'nf eP/ 3fd g} nfU5 . ;fdfGo cj:yfdf hf8f]sf] ofddf ;d]t laxfg / lbpF;f]sf] tfkqmddf sDtLdf klg !) b]lv !% l8u|L ;]lG6u|8;Dd km/s /xg] u5{ . t/ zLtnx/ ] rn]sf] ;dodf laxfg / lbpF;f]sf] tfkqmddf vf;} cGt/ x'bg . F } zLtnx/ rn]sf] ;dodf lbpF;f] cfSsn–e'mSsn dw'/f] 3fd nfu]/ ;fdfGo tfkqmd a9]sf] cg'ej eP klg laxfg, a]nsf / /flt tfkqmd ' zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷7
  • 8. c;fdfGo ¿kdf tn em/]sf] x'G5 . o:tf] cj:yfdf laxfg, a]nsfsf] ' tfkqmd tLg l8u|L ;]lG6u|8b]lv ;ft l8u|L ;]lG6u|8sf] aLrdf x'G5 eg] ] ] lbpF;f] s]an Ps l8u|L ;]lG6u|8b]lv tLg l8u|L ;]lG6u|8;Dd tfkqmd ] ] a9g ;S5 . o; ;dodf sf7df8f}F pkTosfnufot kxf8L If]qdf laxfg, a]nsf / lbpF;f]sf] tfkqmd ef}uf]lns l:yltcg'¿k Hofb} Go"g x'G5 eg] ' lbpF;f]sf] tfkqmd !@ b]lv !$ l8u|L ;]lG6u|8;Dd /x]sf] kfOG5 . zLtnx/ ] grn]sf] o;} ;dodf klg g]kfnsf] t/fO{, ef/tsf] pQ/L /fHo laxf/ / pQ/k|bz, pQ/f~rn, lxdf~rnnufotsf If]q tyf aªunfb]zsf] Go"gtd ] tfkqmd laxfgsf] * b]lv !) l8u|L ;]lG6u|8af6 a9]/ lbpF;f] !* b]lv ] @$ l8u|L ;]lG6u|8;Dd k'Ug] u5{ . o;nfO{ lzlz/ Ct' cyjf hf8f] ] df};dsf] ;fdfGo cj:yf dflgG5 . o; ;dodf t/fO{df rL;f] w]/} a9]/ tfkqmd PsfPs tn em5{ / Go"gtd / clwstd tfkqmdsf] km/s s]jn ! b]lv # l8u|L ;]lG6u|8aLr /xG5 . ] zLtnx/ rn]sf] ;dodf t'ngfTds ¿kdf udL{ x'g] t/fO{sf] tfkqmd klg # b]lv & l8u|L ;]lG6u|8df l:y/ /x]sf] x'G5 . ] zLtnx/sf] k|efjIf]q u|Lid Ct'df cTolws udL{ / lzlz/ Ct'df klg w]/} rL;f] gx'g] kfls:tfg, ef/tsf] pQ/L If]q / g]kfnsf] blIf0fL efu x'b} aªunfb]z;Dd F km}lnPsf] ljzfn d}bfgdf zLtnx/ rNg] u/]sf] 5 . zLtnx/ slxn]bl] v rln/x]sf] 5 eGg] cflwsfl/s clen]v geP klg o;n] k|frLg sfnb]lv g} cl:tTj sfod /fv]sf] cg'dfg ul/Psf] 5 . t/ klg zLtnx/n] k|sf]khGo ?kdf b]vf k/]sf] w]/} nfdf] ;do ePsf] 5}g eGg] cg'dfg klg ul/Psf] 5 . ljut tLg bzsb]lv zLtnx/sf] k|efj t'ngfTds ?kdf a9b} uPsf] cg'ej t/fO{af;Ln] ub}{ cfPsf] kfOG5 . otfsf s]xL jif{df t zLtnx/af6 lxpFb} afnL dfq gi6 ePsf] 5}g, dflg;sf] Hofg g} hfg] u/]sf] 5 . b'O{ bzsotf zLtnx/af6 g]kfndf dfq k|To]s jif{ bh{eGbf a9L dflg;sf] d[To' x'g] u/]sf] 5 . kfls:tfg, ef/t / aªunfb]zdf klg ;of}F dflg;sf] d[To' x'g] u5{ . zLtnx/sf] k|efj ef}uf]lns ¿kdf kfls:tfgb]lv ef/tsf] pQ/k|bz, lxdf~rn, aªufn x'b} aªunfb]z / Dofgdf/;Dd ] F km}lnG5 . To;}u/L o;sf] ;fdflhs tyf cfly{s If]qdf kg]{ k|efj klg Jofks b]lvPsf] 5 . zLtnx/ rn]sf ;dodf ljz]ifu/L s'kf]if0fsf] zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷8
  • 9. df/df k/]sf, sdhf]/ zfl//Ls cj:yf ePsf, lj/fdL / Gofgf] n'ufkmf6f]sf] aGbf]j:t ug{ g;Sg] ul/a ;d'bfosf dflg;sf] Hofg Hofg hfg] u/]sf] 5 . o;af6 t]nxg, t/sf/Lh:tf lxpFb] afnL gi6 x'g,] ;8s tyf xjfO oftfoft ;~rfngdf afwf k'Ug] / t/fO{sf] hghLjgdf k|lts"n k|efj kfg]{ u5{ . o;sf ;fy} zLtnx/n] jfg:klt hutdf ;d]t k|efj kf/]/ jftfj/0fLo Iflt u5{ . ;"osf] k|sfz / tfksf] cefjdf k|sfz;+Zn]if0f { k|lqmof ca?4 dfq x'bg, rL;f] ;xg ug]{ Ifdtf gePsf t/fO{ If]qsf F } jg:kltsf] j[l4 / k'g?Tkfbg Ifdtf ;d]t gi6 x'G5 . zLtnx/sf] sf/0f lxpFbdf nufOPsf vfBfGg / gub]afnLdWo] cfn', cGo t/sf/L / tf]/Lsf] pTkfbg (% k|ltzt;Dd 36g] u/]sf] kfOG5 . gkTofpFbf], t/ ljgfzsf/L ¿kdf rNg] zLtnx/n] g]kfnnufot blIf0f Pl;ofnL d'ns kfls:tfg, ef/t / aªunfb]z tyf Dofgdf/df dfq ' Iflt k'¥ofpg] u/]sf] 5}g . o;sf] k|efj ljZjs} ;jf{lws ljsl;t / wgL d'ns cd]l/sfdf klg b]vf kg]{ u/]sf] . cd]l/sfsf ljleGg /fHodf ' zLtnx/af6 jif]gL xhf/f}F dflg; kLl8t x'g] u/]sf] tYofªs kfOG5 . t/ { cd]l/sf / ljZjsf cGo d'nsdf rNg] zLtnx/sf] t'ngfdf blIf0f ' Pl;ofdf rNg] zLtnx/, To;sf] sf/0f / k|sl[ t leGg k|sf/sf] /x]sf] lj1x¿sf] egfO 5 . cd]l/sfdf c:jfefljs rL;f]nfO{ zLtnx/sf ¿kdf lng] ul/G5 eg] g]kfnnufot kfls:tfg, ef/t / aªunfb]zsf] d}bfgL efudf xKtf}F afSnf] s'lx/f]n] cfsfz 9fSgfn] c:jfefljs ¿kdf a9g] rL;f]nfO{ zLtnx/ dflgPsf] 5 . Pltxfl;s k[i7e"ld zLtnx/n] Ps bzscl3;Dd vf;} rrf{ kfPsf] lyPg . laxfg / slxn]sfxLF lbpf;f] x':;' nfu] klg hgwgsf] Iflt TolQ w]/} ePsf] cg'dfg gul/gfn] klg dflg;df o; ;d:ofk|lt TolQ rf;f] ga9]sf] x'g;S5 jf hfgsf/L g} lyPg eGbf klg x'G5 . o;sf] tfTko{ klxn]– klxn] zLtnx/ rNb}gYof] eGg] rfxLF xf]Og . udL{ w]/} x'g] If]qdf sd hf8f] x'bf klg rL;f]sf] cg'el" t a9L x'G5 . hf8f]ofddf cTolws rL;f] a9bf F dfG5]sf] d[To' x'gnfO{ ;fdfGo ¿kdf lnOPsf] klg x'g ;S5 . lzlz/ ' Ct'df To;} klg hf8f] a9g] x'bf dflg;sf] Wofg zLtnx/sf] c;fdfGo F cj:yfk|lt guPsf] x'g ;S5 . dflg;df r]tgf a9b} uPkl5 zLtnx/ klg Ps k|sf/sf] k|sf]k g} xf] eGg] 1fg a9]sf] kfOG5 . PsfPs a9g] rL;f], 3fd gnfUg] / xKtf};Dd l:y/ /xg] x':;'sf sf/0f dflg;sf] Hofg F zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷9
  • 10. hfg], 3/kfn'jf kz'sf] dg],{ lxpFb} v]tL gi6 x'g] / k|fs[lts Pj+ dfgjLo lqmofsnfknfO{ ;d]t k|efljt kfg]{ qmd a9]kl5 dflg;sf] rf;f] o;tkm{ a9sf] x'g' k5{ . P]ltxfl;s sfnb]lv g} zLtnx/n] w]/yf]/ gf]S;fg ub}{ cfPsf] eP klg ;g !(() sf] bzsb]lv dfq zLtnx/n] hgwgsf] Iflt ug]{ ljifonfO{ dxŒjsf ;fy x]g{ yflnPsf] kfOG5 . k|sf]ksf ljleGg k|sf/dWo] zLtnx/ cln gf}nf] ePsf]n] o; ;DaGwdf vf;} cg';Gwfg ePsf] klg kfOFbg . } oltv]/ eg] zLtnx/nfO{ ljZj kof{j/0f / hnjfo'' kl/jt{g;Fu ufFl;P/ cfPsf] k|sf]ksf] ¿kdf klg lng] u/]sf] kfOG5 . lxdkft zLtnx/ xf]Og pRr lxdfnL If]qdf jif{el/ g} lxpF kl//xG5 . To:t} tNnf] lxdfnL v08df eg] lxpFbdf dfq lxdkft x'G5 . lxdkftsf sf/0f lxdfnL If]qdf ;d]t rL;f] lgs} a9]/ hghLjg k|efljt x'G5 tfklg To;nfO{ zLtnx/ elgPsf] 5}g . udL{ ofddf ;d]t hf8f] g} x'g] lxdfn / Gofgf] x'g] kxf8sf dflg;nfO{ rL;f] ofddf w]/} hf8f] x'G5 eGg] 1fg /x]sf] x'G5 . To;}sf/0f pgLx¿ rL;f]af6 aRg cfˆgf] ef}uflns cj:yf / ljutdf ePsf] rL;f]sf] cg'ejsf cfwf/df ;dod} Gofgf] n'ufsf] Joj:yf u5{g . pgLx¿ cfˆgf] 3/ dfq geP/ 3/kfn'jf kz'sf uf]7nfO{ klg tftf] agfpg] ljlwx¿sf] k|of]u u5{g . tftf] 3/–uf]7sf] Joj:yf, kf]lifnf] vfgf, cfuf] tyf Gofgf]sf nflu OGwgsf] Joj:yf ;dod} u5{g . hf8f]af6 aRg k|z:t tftf] k]okbfy{ lkpg] / z/L/nfO{ Gofgf] agfO/fVg] s'/fdf klg lxdfnL If]qsf dflg; ;r]t /x]sf] kfOG5 . To;}u/L lxpFbdf rL;f] x'g' lgoldt k|lqmof ePsfn] pgLx¿nfO{ w]/} hf8f] eP klg c:jfefljs nfUb}g . pgLx¿df rL;f] ;xg ug]{ zf/Ll/s Ifdtfsf] ljsf; klg ePsf] x'G5 . To;}sf/0f pgLx¿ rL;f]sf] ;fdgf ug{ t'ngfTds ¿kn] ;Ifd x'G5g . lxdfnL If]qdf hf8f]af6 aRg] k/Dk/fut pkfosf] cjnDag g} pko'Qm x'g] ePsfn] clwsf+z dflg; :yfgLo tyf k/dk/fut ljlw g} k|of]u ug{ cEo:t eO;s]sf x'G5g . o;sf/0f klg kxf8L / lxdfnL If]qdf rL;f]af6 ;fdfGo k|efj k/] klg c:jfefljs Iflt ePsf] ;'Gg kfOFbg .} obfsbf cTolws lxdkft eP/, lxdklx/f] uP/ / lxdtfn ljikmf]6 eP/ eg] Iflt x'g] u/]sf] 5 . zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷10
  • 11. zLtnx/ rNg] sf/0f zLtnx/ jfo'd08df x'g] cGtlqm{ofsf] kl/0ffd xf] . o;df jftfj/0fsf ef}lts / h}ljs tTjsf] klg ;xeflutf /x]sf] x'G5 . zLtnx/ rn]sf] a]nf afSnf] s'lx/f]n] cfsfzsf] tNnf] efu / hldg 9flsPsf] x'G5 . afSnf] s'lx/f]h:tf] x':;' nfu]sf] To; ;dodf dflg;n] b]Vg ;Sg] b"/Ldf ;d]t ;ªsrg cfpF5 . cfk"meGbf s]xL ld6/ 6f9f /x]sf] 7f]; a:t', ' dflg;, hgfj/;d]t b]Vg sl7g x'G5 . lxpFb dlxgfdf o:tf] 36gf lsg x'G5 jf zLtnx/ lsg rN5 eGg] hfgsf/L lnPdf o;af6 ;'/lIft /x]g] pkfo kQf nufpg ;lsG5 . zLtnx/af/] hfgsf/L lng g]kfnsf] t/fO{ If]qsf] dfq j0f{g u/]/ k'Ub}g . o;sf nflu zLtnx/n] k|efj kfg]{ kfls:tfgsf] e"–efu, pQ/L ef/t, aªunfb]z / g]kfnsf] t/fO{nfO{ ;d]t ;d]6/ x]g{' cfjZos b]lvG5 . ] ef}uf]lns cj:yf kfls:tfg x'b} ef/tsf] pQ/L laxf/, l;lnu'8L, cf;fd tyf g]kfnsf] F t/fO{ / aªunfb]zsf] d}bfgL e"efudf dfq c;fdfGo rL;f] a9]/ zLtnx/ rNg] u/]sf] cWoogn] b]vfPsf] 5 . To;f] eP kxf8L If]qdf lsg zLtnx/ rNb}g eGg] k|Zg p7g klg ;S5 . t/ l:y/ ¿kdf afSnf] s'lx/f] nfUg ef}uf]lns cj:yf / jfo'sf] rfkn] dxŒjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ug]{ x'bf kxf8L If]qdf zLtnx/ rNb}g eGg] lj1x¿sf] egfO 5 . oBlk F kxf8L If]qsf pkTosf / a];Lx¿df afSnf] x':;' nfUg] u/]sf] 5 . To:tf] F x':;' nfUbf t'ngfTds ¿kdf rL;f] x'g] eP klg t/fO{s} h:tf] zLtnx/ eg] rNg] u/]sf] 5}g . cToGt rL;f] x'g] ;fOa]l/osf] d?e"ldaf6 lxpFbdf rL;f] xfjf k"jtkm{ { axG5 . Tof] rL;f] xfjf kfls:tfg x'b} ef/tsf] pQ/L If]qdf k|jz u5{ . F ] k"jl{ t/ axg] qmddf klZrdL jfo' g]kfnsf] r'/] kj{t z[ªvnfdf 7f]lSsG5 . To;/L cfˆgf]] axfadfu{df cj/f]w cfPkl5 To;n] cfˆgf] af6f] kl/jt{g u5{ / t/fO{sf] tNnf] jfo'd08nLo efudf km}lng yfN5 / lj:tf/} afSnf] s'lx/f]sf] ¿kdf x':;' ag]/ l:y/ /xG5 . r'/] kj{tdfnfn] klZrdaf6 cfPsf] jfo'sf] axfadfu{ cj?4 u/]kl5 rL;f] jfo';u} cfPsf]] s'lx/f];d]t F zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷11
  • 12. To; kj{tdfnfeGbf tNnf] efud} hDdf x'G5 . o;/L w]/} rL;f] xfjf k"jtkm{ ax]sf] cj:yfdf zLtnx/ w]/} If]qdf km}lnG5 eg] yf]/} rL;f] jfo' { ax]sf] ;dodf ;Lldt If]qdf dfq /xG5 . ctM t/fO{sf] pQ/L l;dfgfdf kvf{nh:t} ag]/ k"j–klZrd km}lnPsf] r'/] kj{t z[ªvnfdf ;fOa]l/og { d?e"ldaf6 cfPsf] rL;f] jfo' 7f]lSsO{ blIf0fsf] t/fO{tkm{ y'lk|bf zLtnx/ F rNg ;'? u5{ . jfo'd08nLo rfk jfo'sf] rfk sd ePsf] If]qdf s'lx/f] nfUb}g . jfo'sf] rfk sd ePsf] cj:yfdf afbndf bafa kb}g / tnlt/ lylrg kfpFbg . To:tf] jfo' { } cfsfzdf km}lnP/ kftlnG5 / cfsfz v'nf / ;kmf b]lvG5 . kxf8L If]qdf jfo'sf] rfk sd x'g] ePsfn] / lxpFb] afbndf hnjfik sd x'g] x'bf afSnf] s'lx/f] l:y/ eP/ Ps} :yfgdf /xg] cj:yf pTkGg x'bg . F F } To;}n] hf8f] df};ddf kxf8lt/ obfsbf s'lx/f] nfluxfn] klg 5f]6f] ;dod} kftlng] / cfsfz pl3|P/ / 3fd nfUg] ;Defjgf a9L x'G5 . jfo'sf] rfk a9L x'g] kxf8sf a];L / vf]r / pkTosfdf eg] x':;' nfU5 . F To:tf] If]qdf s]xL ;do x':;' nfu] klg t/fO{sf] h:tf] nfdf] ;do nfUb}g / zLtnx/ klg rNb}g . kxf8L If]qsf] t'ngfdf t/fO{sf] jfo'df cfb|tf klg a9L x'g] rfk klg w]/} { x'g] ljz]if1x¿sf] egfO /x]sf] 5 . r'/] kj{t z[ªvnfeGbf tNnf] If]qsf] d}bfgL e"If]qdf jfo'sf] rfk w]/} x'g] x'bf klZrd ;fOa]l/ofb]lv axFb} F cfPsf] rL;f] xfjf dflyNnf] txsf] jfo'sf] rfkaf6 lylrP/ afSnf] x'b} F e";txlt/ em5{ . o:tf] cj:yfdf afXo If]qsf] jfo' ToxfF k:g] jf lelqg] ;Defjgf klg go"g x'G5, g tNnf] efusf] jfo' dflylt/ p7]/ km}lng g} g} kfpF5 . cTolws rfkdf k/]sf] tNnf] e";tx glhs}sf] xfjfsf] axfault klg sd x'G5 . To;}n] x':;' l:y/ /xG5 o;/L jfo'sf] pRrrfk /x]sf] t/fO{If]qdf Pslqt eP/ afSnf] ag]sf] s'lx/f] ;Fu} klZrdaf6 axg] rL;f] xfjfn] zLtnx/ pTkGg u5{ . xfjfsf] axfa g]kfndf k"jtkm{af6 rNg] xfjf tftf] x'g] ePsfn] hf8f] dlxgfdf klg k"jL{ { xfjf rNbf Gofgf] cg'ej x'G5 . zLtnx/sf] cj:yf pTkGg x'g s7ofªlu|g] rL;f] xfjf rNg' k5{ h'g hf8f] dlxgfdf klZrdaf6 k"jl{ t/ axG5 . zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷12
  • 13. vf;u/L lxpFbdf rL;f] ag]sf] ;fOa]l/ofaf6 k"jl{ t/ rNg] rL;f] xfjf kfls:tfg / ef/tsf] pQ/L v08 x'b} g]kfnsf] r'/] z[ªvnfdf 7f]lSsP/ F t/fO{lt/ df]l8G5 . o; cj:yfdf cfoftg lng] jfo'sf] cˆgf] u'0fcg';f/ a9L 3gTj ePsf] :yfgsf] jfo' sd 3gTj ePsf] :yfgtkm{ axG5 . To;}u/L pRrrfk ePsf] If]qsf] rL;f] jfo' g dflylt/ axg kfpF5, g t zfXo If]qdf g} km}lng kfpF5 . cfb|tf tyf hnjfik ;lxtsf] rL;f] { klZrdL jfo' ux|fF} x'g] ePsf]n] r'/sf] sfF7df 7f]lSsP/ tnlt/ emg{ afWo ] x'G5 . To;/L af6f] kl/jt{g u/]sf] jfo'nfO{ qmlds ¿kdf cfpg] klZrdL jfo'n] k5fl8af6 lg/Gt/ ws]N5 / la:tf/} k"jl{ t/ g} axG5 . o;/L klZrdL If]qaf6 g]kfn k;]sf] zLtnx/ lj:tf/} ef/tsf] l;nLu'8L, cf;fd, aªunfb]z x'b} Dofgdf/sf] ;LdfIf]q;Dd k'Ug] u/]sf] 5 . F jfo'd08nLo tfk ljkl/t cj:yf k[YjLsf] ;txaf6 hlt prfO a95 jfo'sf] tfkqmd / rfk klg To;} cg'kftdf sd x'b} hfG5 . ;fdfGotof jfo'd08nsf] tfkqmd 36g] dfqf F k|ltlsnf]ld6/ sl/a Ps l8u|L ;]lN;o; x'G5 . jfo'd08nsf] prfO;Fu} tfkqmd 36g] oxL qmdn] jfo'd08ndf $) lsnf]ld6/eGbf dflysf] tfkqmd z"GoeGbf ^) l8u|L ;]lG6u|8;Dd tn cyf{t dfOg; ^) l8u|L ] tn em/]sf] x'G5 . o;sf] 7Ls ljkl/t zLtnx/ rn]sf] ;dodf e";txsf] jfo'sf] tfkqmd w]/} tn em/]sf] x'G5 . afSnf] s'lx/f] nfu]sf] ;dodf To; s'lx/f]sf] dflyNnf] efusf]] tfkqmd tNnf] efusf] tfkqmds} xf/fxf/Ldf /x]sf] x'G5 / To;eGbf dflysf] jfo'd08ndf s'lx/f] jf x':;' gnfu]/ ;kmf cfsfz b]lvg] x'bf ToxfF 3fd nfu]sf] x'G5 hxfF /flknf] 3fdsf sf/0f tfkqmd F tnsf] eGbf a9L /x]sf] x'G5 . o;af6 :ki6 x'G5, e";txb]lv hlt dfly uof] TolQ g} tfkqmd Go"g x'g' kg]df dflyNnf] jfo'd08nsf] tfkqmd eg] { tftf] x'G5 . o:tf] c;fdfGo cj:yfsf sf/0f jfo'd08nsf] ;fdfGo l;4fGtsf] ljk/Lt afSnf] s'lx/f] dflysf] jfo'd08sf] tfkqmd a9L x'G5 . s'lx/f] nfu]sf] :yfgsf] jfo' To;eGbf dflysf] jfo'eGbf rL;f] ePsf] x'g] x'bf g dflylt/ p7g ;S5 g t x':;'n] 3fdsf] k|sfz / tfknfO{ tnlt/ F l5g{ lbG5 . o;/L s'lx/f] nfu]sf] dflyNnf] If]qsf] jfo' jfo'd08nsf] tNnf] If]q xFb} k[YjLsf] ;txtkm{ rL;f] nx/ pTkGg ub{} emb{5 . dflyaf6 ' tnlt/ emb}{ k"jL{lbzftkm{ axg] rL;f] jfo'sf] l;/{l;/{ nx/n] zLtnx/sf] ¿k lnP/ c;fdfGo rL;f] pTkGg u5{ . zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷13
  • 14. hnjfo' kl/jt{g ljZjJofkL pi0fLs/0fsf sf/0f eO/x]sf] hnjfo' kl/jt{gn] klg zLtnx/sf] ¿kdf kl/jt{g u/]sf] lj1x¿sf] wf/0ff 5 . ljZjJofkL ¿kdf ePsf] cf}Bf]lus ljsf; / k|fs[lts ;|ftdflysf] rfkn] jfo'kbif0fdf ] | " Jofks j[l4 ePsf] 5 . o;n] k[YjLsf] pi0fLs/0fnfO{ tLj| dfq agfPsf] 5}g jfo'd08nLo ultljlwdf ;d]t c;fdfGo kl/jt{g cfpg yfn]sf] 5 . pBf]u / cGo dfgjLo ultljlwn] sfa{g 8fOcS;fO8, sfa{g df]gf]cS;fO8, Snf]/f]ˆn'/f] sfa{gh:tf k|bl" ift Uof;sf] pT;h{g lg/Gt/ al9/x]sf] 5 . Pslt/, Snf]/f]ˆn'/f] sfa{gsf] pTkfbg / jfo'd08ndf x'g] lj;h{gn] cf]hf]gtx kftlnFb} uP/ k/fa}hgL ljls/0f l;w} k[YjLdf cfpg] qmd a9]sf] 5 eg] csf]tkm{ jfo'd08ndf xl/tu[x Uof;sf] dfqf a9]/ { k[YjLaf6 tfk jfo'd08naflx/ hfg glbP/ tfkqmd j[l4 x'g] qmd al9/x]sf] 5 . jfo'kbif0fsf] o; ljs/fn ;d:ofn] cltj[li6, cgfj[li6, v8]/Lh:tf | " ljleGg k|sf]k a9fpg] / ltgsf] k|efjaf6 pTkGg x'g] cGo k|sf]ksf] z[ ª v nf r/0fa4¿kdf cfpg] s' / f lglj{ j fb 5 . lgoldt cfsl:dstfcGtu{t x'g] jftfj/0fLo tTjx¿sf] lqmof–k|ltlqmofsf sf/0f e";txdf k|b"lift jfo'sf] rfk a9]/ zLtnx/ rn]sf] wf/0ff klg df};dlabx¿n] /fv]sf 5g . oBlk zLtnx/k|efljt kfls:tfg, ef/t, g]kfn / aªunfb]zn] o; ljifodf cWoog eg] ug{ ;s]sf 5g}gg . lxpFb]jiff{ aªunfb]z, ef/t / g]kfndf rNg] dg;'gL jiff{ k"jL{ jfo'af6 k|efljt x'g] u/]sf] 5 . aªufnsf] vf8Laf6 dg;'gL jfo' klZrdlt/ axFbf g]kfndf jiff{ x'G5 . t/ dªl;/kl5sf] lxpb dlxgfdf klZrdL jfo'sf] k|efjaf6 dfq jiff{ x'g] u/]sf] 5 . ;fOa]l/og d?e"ldaf6 k"j{ axg] jfo'sf sf/0f g} zLtnz/ rNg] / ToxL jfo'sf sf/0f lxpFb] jiff{ klg x'g] ePsfn] zLtnx/ / lxpFb} jiff{aLr ;DaGw /x]sf] dfGg ;lsG5 . o;sf ;fy} lxpFb} jiff{ ePkl5 nfdf] ;do zLtnx/ rNg] / jiff{ gePdf zLtnx/ 5f]6f] ;do dfq rNg] ljutsf] tYon] oL b'O{ 36gfaLr ;DaGw /x]sf] k'li6 u5{ . ljutsf jif{df rn]sf] zLtnx/sf] tYofª cg';f w]/} kfgL k/]sf] jif{ nfdf] ;do;Dd zLtnx/ rn]sf] kfOPsf] 5 tfklg @)%( ;fndf lxpFbjiff{ geO{ dlxgfF} nfdf] ] ;do;Dd zLtnx/ rn]sf] lyof] . zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷14
  • 15. zLtnx/sf] k|efj tLg bzscl3;Dd klg zLtnx/sf] k|efjaf/] dflg; cgle1h:t} lyof] . s'g} s'g} jif{sf] hf8f] df};ddf afSnf] x':;' nfUg] s]xL dflg; lj/fdL x'g] tyf lxpFbafnLsf] pTkfbg 36g] cj:yf /x] klg To;k|lt ] dflg;sf] rf;f] sd ePsf] /xGYof] . ljut s]xL bzs otfaf6 dflg;df o;;DaGwL hfgsf/L x'g yfn]sf] eP klg zLtnx/ klg Ps k|sf/sf] k|sf]khGo 36gf xf] eGg] 1fg eg] uPsf] rf/ jif{af6 dfq k|sfzdf cfPsf] 5 . zLtnx/af6 bh{gf}F dflg; d/] klg jf s/f]8f}sf] afnL F pTkfbgdf c;/ kf/] klg ;/sf/n] ;d]t o;nfO{ ;fdfGo ?kdf lng] u/]sf] lyof] . k|sf]k Joj:yfkgsf If]qdf sfd ug]{ u};/sf/L ;+:yfx¿n] zLtnx/ klg k|sf]khGo 36gf ePsfn] o;af/]sf] ax; cufl8 a9fpg' kg]{ tyf kLl8tnfO{ ;xof]u ug'{ kg]{ ljifo p7fpg yfn]kl5 cxn] zLtnx/nfO{ klg ;/sf/n] k|sf]khGo 36gf dfg]sf] 5 . jf:tjdf zLtnx/n] gkTofpg] lsl;dn] hghLjg 7Kk agfpg] qmd a9b} uPsf] 5 . zLtnx/ rn]sf] ;dodf c;fdfGo rL;f] x'g] x'bf o;sf] k|efjaf6 F ;Dk"0f{ hghLjg c;fdfGo ¿kdf k|efljt x'G5 . nfdf] ;do;Dd Ps} :t/sf] rL;f] lg/Gt/ /xg] ePsf sf/0f zfl//Ls ?kdf sdhf]/ dflg; a]xf]; x'g] / cGtdf d[To';d]t x'g] ;Defjgf /xG5 . zLtnx/sf] k|lts"n k|efj hghLjgsf] Ps kIfdf dfq kb}g, o;af6 w]/} If]qdf Jofks c;/ { k5{, h;nfO{ lgDg cg';f/ lng ;lsG5 M ;fdflhs k|efj zLtnx/ t/fO{df rNg] ePsfn] o;sf] jf:tljs k|efj t/fO{af;Ldf k5{ . jif{sf] clwsf+z ;do udL{ x'g] / ;fdfGotof k'; tyf df3df Gofgf] xfjfkfgL x'g] o; If]qdf rL;f]af6 ;'/lIft /xg] pkfo ckgfpg' h?/L 7fGg] u/]sf] kfOFbg . t/fO{af;Ln] hf8f] dlxgfsf nflu ;fdfGo } Gofgf] sk8fsf] hf]xf] ug]{ u/] klg clwsf+z dflg; To;k|lt ;r]t /x]sf x'bgg . dWo lxpFbdf klg zLtnx/ grn]df ;fdfGo s'yf{, wf]tL, ;6, F } zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷15
  • 16. KofG6h:tf ;'tL sk8fn] wfGg] ePsfn] afSnf] / w]/} Gofgf] sk8fsf] hf]xf] ug'{ cfjZos 7flgFbg . t/ w]/} ;d'bfodf ul/aLsf sf/0f Gofgf] } sk8f / zLtnx/af6 aRg] cGo pkfo cjnDag ug]{ Ifdtf geP/ klg dflg;df k|ToIf k|efj kg]{ u/]sf] kfOG5 . x/]s jif{ d'nsdf hfg] af9L / klx/f]af6 xhf/f}F dflg; 3/af/ljxLg x'g] ' u/]sf 5g . ljz]ifu/L t/fO{df a9Laf6 xhf/f}F kl/jf/ lj:yflkt eO/x]sf x'G5g . @)^$ ;fnsf] ;fpgsf] !$ ut];Dddf d'nssf #& xhf/' kl/jf/sf ;jfnfv dflg; a9Laf6 lj:yflkt ePsf] cg'dfg ul/Psf] 5 . af9Lsf] of] kL8f ;lsg gkfpFb} t/fO{df rNg] zLtnx/af6 tL lj:yflkt g} a9L k|efljt x'g] u/]sf] oyfy{nfO{ ljutsf] Oltxf;n] k'li6 u5{ . o;y{ af9Lk|efljt ;d'bfosf] ;'/Iffsf ;Gbe{df ul/g] sfo{qmddf s]xL dlxgfkl5 x'g] csf]{ k|sf]khGo 36gfk|lt klg ;+jbgzLn x'g' ] cfjZos 5 . dfgjLo Iflt Gofgf] sk8fsf] hf]xf] ug{ g;Sg] ul/a kl/jf/sf w]/} ;b:o zLtnx/sf] k|ToIf k|efjdf kg]{ u/]sf 5g . x'g t h'g;'s} k|sf]ksf 36gfaf6 klg ul/a ;LdfGt ;d'bfo g} kLl8t x'g] u/]sf 5g, oBlk o;af6 klg ul/a ;d'bfo g} a9L k|efljt x'g] u5{g . kf]if0fo'Qm vfgfsf] cefj / Gofgf] sk8f tyf tftf]sf nflu OGwgsf] sdLsf sf/0f clwsf+z dflg;n] d[To'sf] k~hfdf kg'{ k/]sf] 5 . zLtnx/af6 g]kfndf olt dflg;sf] d[To' x'g] u/]sf] 5 eg]/ s'g} 7fpFdf cflwsfl/s tYofªs /fVg] Joj:yf gePsfn] To:tf] tYofªs pknAw 5}g . pknAw s]xL cgf}krfl/s tYofªscg';f/ @)^) ;fndf g]kfn, ef/t / aªunfb]zdf rn]sf] zLtnx/df k/L] Hofg u'dfPsf nueu b'O{ xhf/ dflg;dWo] *) hgf g]kfnsf lyP . ;f] jif{ g]kfndf sl/a Ps dlxgf zLtnx/ rn]sf] lyof] . To;}u/L sl/a !% lbg rn]sf] @)^@ ;fnsf] zLtnx/sf sf/0f sl/a &) hgfsf] d[To' ePsf] cg'dfg ul/Psf] 5 . hg:jf:Yodf ;d:of zLtnx/ rn]sf] a]nf rL;f]sf sf/0f x'g] /f]udf cTolws j[l4 x'G5 . rL;f] ;xg] Ifdtfsf] cefj ePsf ;fdfGo /f]uL JolQmsf] Hofg klg zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷16
  • 17. rL;f]s} sf/0f hfG5 . hf8f]sf sf/0f aflx/ lxF88'n ug{ sl7g x'g] x'bf F 3/af/Ldf ug'{ kg]{ b}lgs sfo{df klg cj/f]w l;h{gf x'G5 . lgDg:t/sf] cfly{s cj:yf ePsf dflg;n] cfˆgf] b}lgs /f]huf/L;d]t ug{ g;Sgfn] ef]sd/Lsf] kL8f ;xg'kg]{ cj:yf pTkGg x'G5 g}, nfdf] ;do;Dd zLtnx/ rNbf vfg} gkfP/ k|f0f TofUg] cj:yf klg cfPsf] kfOG5 . s}of}F a"9f–a"9L / s]6fs]6L vfBfGgsf] cefjsf sf/0f k|tfl8t x'G5g / s'kf]if0fsf] l;sf/ aG5g . zLtnx/sf] ;d:of;Fu} hg:jf:Yo;DaGwL b]lvg] ljleGg ;d:of;Fu clwsf+z ;/sf/L lgsfo cgle1h:t} /x]sf] 5 . zLtnx/ rn]sf] ;dodf t/fO{ If] q df lgdf] l gof, sf] N 8 8fOl/of, bdnufotsf Zjf;k|Zjf;;DaGwL ;d:ofn] lgs} hl6n ;d:of pTkGg u/]sf] x'G5 . oBlk o:tf ;d:ofnfO{ st} klg clen]vsf ¿kdf /fVg] k|rng 5}g / cfkTsfnLg pkrf/sf] Joj:yf x'g ;s]sf] klg b]lvFbg . } zLtnx/sf ;dodf k|efljt If]qsf afnaflnsf / a"9fa"9L / lj/fdLn] :jf:Yo;DaGwL ;d:ofsf] ;fdgf ug'{ k5{ . hf8f]n] s]6fs]6Ldf lgdf]lgof / j[¢x¿df bd, Zjf;k|Zjf;sf] ;d:of a9L b]lvg] u5{ . ljutsf t'ngfdf zLtnx/sf] rfk a9b} uPsf] / ;d:of klg lg/Gt/ a9b} uPsf] ;Gbe{df ;/sf/, u}/;/sf/L ;+:yf / gful/s ;dfhn] rgfvf] x'g' h?/L b]lvPsf] 5 . cfly{s If]qdf Iflt zLtnx/n] b}lgs dfgj hLjgdf kfg]{ k|efj t 5Fb5, o;sf] k|lts"n } k|efjsf] ;fdgf ;du| cy{tGqn] ;d]t ug'{ kg]{ l:ylt pTkGg x'G5 . zLtnx/n] vf;u/L lxpFbdf nufOg] t/sf/L, t]nxg / cGo gub]afnL / vfBfGgdf k|lts"n k|efj kf5{ . o;af6 kz'kfng Joj;fo, cf}Bf]lus If]q, :yn tyf xjfO oftfoft, Jofkf/–Jojf;fodf ;d]t k|lts"n k|efj kg]{ u5{ . o;/L zLtnx/n] ax'cfoflds ¿kdf cfly{s Iflt k'¥ofpg] x'bf b]zsf] cy{tGq;d]t k|efljt ePsf] 5 . F s[lif If]q ux'F lxpFbdf nufOg] k|dv vfBfGg afnL xf] . tf]/LnfO{ d'nsdf t]nsf] ' ' zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷17
  • 18. dfu k"lt{ ug]{ dxŒjk"0f{ gub]afnLsf ¿kdf lnOG5 . d'nssf ljleGg ' ;x/L If]q / ef/t;Dd lgof{t x'g] ljleGg hftsf t/sf/Lsf] v]tL klg lxpFbd} x'g] u5{ . hf8f]df pTkfbg x'g] ux',F tf]/L, cfn', km"n uf]eL, aGbf uf]eL, a|fsfpnL, ] v';f{gL, n;'g, Kofhh:tf afnLn] nfdf] ;do rNg] zLtnx/sf] ;fdgf ug{ ;Sb}gg . To;df klg tf]/L / cfn', uf]eLh:tf t/sf/L zLtnx/af6 cTolws k|efljt eP/ ltgsf] pTkfbgdf *) b]lv () k|ltzt;Dd x|f; cfpg] u/]sf] 5 . nuftf/ t';f/f]h:tf] jiff{ x'g] zLtnx/ nfdf] ;do;Dd sfod /x]df rL;f] ;xg;Sg] ux'sf] pTkfbg;d]t &) k|ltzteGbf F w]/} x|f; x'g] u5{ . nfdf] ;do;Dd w'Dd k/]/ x':;' nfUg] x'bf jg:kltsf] k|sfz;+Zn]if0f F k|lqmof ca?4 x'G5 . kl/0ffd:j?k nufOPsf afnLsf la?jfn] df6f]af6 kf]ifstŒj u|x0f ug{ ;Sb}g . To:t} lxpFb] afnLsf kft cToGt} sf]dn x'G5g, hf] rL;f] ;xg g;s]/ v'dL k/]/ / cf]OnfP/ dg{ yfN5 . df};dL | lx;fan] lxpFb dlxgf t/fO{df cfn', tf]/L, ux'F / w]/} k|sf/sf t/sf/L v]tL nufpg] ;do eP klg ToxL ;dodf zLtnx/ rNg] x'bf tL anL F k"/} gi6 eP/ pTkfbg g} z"Go x'g] u/]sf] 5 . zLtnx/af6 lxpFb] afnLdf cTolws k|efj kg]{ eP klg o;n] slt cGgafnL gi6 kf5{ / To;af6 cy{tGqdf s:tf] c;/ kg]{ u/]sf] 5 eGg] ljifodf xfn;Dd s'g} cWoog x'g g;s]sf] sf/0f Iflt jf:tljs tYofªs ;d]t pknAw 5}g . kz'kfng Joj;fo xKtf};Dd x':;' nfUbf 3/kfn'jf kz'sf] ;d]t x]/rfx ug{ sl7gfO{ pTkGg F x'G5 . hf8f]sf sf/0f b'Anf / sdhf]/ zfl//Ls cj:yf ePsf kz' dg{ klg ;S5g . kz'sf nflu Gofgf] uf]7, kf]lifnf] vfg]s/f / tftf] v]n] ' Vjfpg ;Sg] cj:yf gePsf kl/jf/ jf ;d'bfosf 3/kfn'jf kz' dg]{ ;Defjgf x'G5 . cTolws rL;f]sf] ;fdgf ug{ ufO{j:t'nfO{ klg dflg;nfO{ h:t} tftf] / kf]if0fo'Qm vfg]s/fsf] cfjZostf k5{ eGg] hfgsf/L clwsf+z dflg;df ' x'bg . kl/0ffd:j?k zLtnx/ rNg] ;dodf ufOuf]?sf] uf]7, afv|f, F } s'v/f, aªu/ cflb kz'sf] vf]/nfO{ af/a]/ u/]/ Gofgf] agfpg] rng ' ' Hofb} sd 5 . To;}n] zLtnx/ rn]sf] ;dodf ;Dk"0f{ hghLjg c:tJo:t zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷18
  • 19. x'g] / ;fdfGo cj:yfdf h:t} 3/kfn'jf kz'sf] plrt x]/rfx x'g g;Sg] x'bf sltko kz'wgsf] gf]s;fg x'g] u/]sf] 5 . u|fdL0f If]qdf v]tLsf] F ;xfos Joj;fosf ¿kdf kflng] kz'sf nflu plrt / Gofgf]] uf]7sf] Joj:yf ldnfOPsf] la/n} dfq b]Vg kfOG5 . w]/h;f] v'nf 7fpFdf uf]7 } x'g] x'bf klg rL;f] / vfg]s/fsf] cefjaf6 w]/} 3/kfn'jf hgfj/ d5{g . F ' o;/L s[lifIf]q;Fu cfa4 kz'kfng Joj;fo klg zLtnx/sf] k|lts"n k|efjaf6 d'Qm /xg ;Sg] cj:yf b]lvFbg .} snsf/vfgf tyf cGo Joj;fo zLtnx/ rn]/ rL;f] a9]kl5 dflg;sf] b}lgs hLjgk4ltdf c;/ kg]{ x'bf sfdsf nflu aflx/ lg:sg c;dy{ x'g' c:jefljs xf]Og . sltko F cf}Bf]lus k|lti7fgdf rL;f]sf] ;fdgfsf nflu Gofgf] jftfj/0f agfpg] Joj:yf gx'g ;S5 . To; cj:yfdf sfdbf/ tyf sd{rf/L sfddf pkl:yt x'g ;Sb}gg . o; cj:yfdf pBf]u, snsf/vfgf tyf Jofkf/– Joj;fo 7Kk x'g] jf dGb x'g] ;Defjgf x'G5 . w]/} rL;f]df pBf]u tyf sf/vfgfsf d]l;g rnfpg klg sl7g x'G5 . ctM pBf]usf d]l;g rNg tftf] jftfj/0f agfpg yk cfly{s nufgL a9fpg' kg]{ x'G5 . kl/0ffd:j?k pTkflbt j:t'sf] nfut a9]/ dxFuLsf] ;Defjgf a9fpF5 . o;/L Pstkm{ pBf]u ;~rfng x'g g;s]/ jf sd rn]/ pTkfbg 365 eg] csf]tkm{ { pTkflbt j:t'sf] d"No a9]/ gful/s ;dfhn] dxFuLsf] ;fdgf ug'{ kg]{ cj:yf pTkGg x'G5 . oftfoft If]sf] k|efj :ynoftfoft zLtnx/ rn]sf] ;dodf k[YjLsf] ;txb]lv g} afSnf] s'lx/f]n] 9fs]/ glhs}sf] j:t' klg b]Vg g;lsg] cfj:yf pTkGg x'G5 . o; cj:yfdf /fhdfu{df rNg] nfdf] b"/Lsf ;jf/L;fwg dfq xf]Og ;x/L If]qdf rNg] 5f]6f] b"/Lsf ;jf/L ;fwg klg b3{6gfdf k5{g . o:tf] cj:yfdf :ynoftfoftsf ;fwg clt sd ultdf rnfpFbf;d]t af6f] b]Vg sl7g x'G5 . zLtnx/ grNg] t/ afSnf] s'lx/f] nfUg] g]kfnsf cGo If]qdf klg w]/} oftfoft b'36gf x'g] u/]sf ;dfrf/ k|sfzdf cfpF5g . oBlk, { zLtnx/sf] afSnf] s'lx/f] nfu]sf a]nf b'36gfsf] ;Defjgf a9L x'G5 . { zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷19
  • 20. o;af6 hgwgsf] 7"nf] Iflt x'g ;S5 . xjfOoftfoft xjfOhxfhsf] p8fg / cjt/0f ug]{ sfo{df zLtnx/n] w]/} ;d:of pTkGg ub{5 . afSnf] s'lx/f] nfUbf xjfOhxfhsf] p8fg eg{ / cjt/0f ug{ gldNg] cj:yf cfpF5 . jfo'sf] rfk, jfo'sf] tfkqmd, jfo'df hnjfiksf] dfqfh:tf hnjfo'sf ultljlwsf sf/0f ;+jbgzLn oftfoft dflgg] ] xjfO oftfoft klg k|efljt x'G5 . xjfO{ oftfoftdf ptkGg cj/f]wn] o; ;]jf pbf]un] klg 7"nf] cfly{s Ifltsf] ;fdgf ug'{ kg]{ x'G5 . jftfj/0f cksif{0f zLtnx/af6 k|efljt x'g] g]kfnsf] t/fO{If]qdf ul/a tyf ljkGg ju{sf] cTolws a;f]af; /x]sf] 5 . To; If]qdf a;f]af; ug]{ ;a} ju{sf ] kl/jf/n] c;fdfGo rL;f]sf] cj:yf pTkGg xf]nf eg]/ Gofgf] n'uf, pko'Qm a;f]af; / kf]if0fo'Qm vfgfsf] Joj:yf ldnfPsf x'bgg . PsfPs F } zLtnx/ rn]/ rL;f] a9]kl5 u|fdL0f afl;Gbf s[lifpTkfbgaf6 pT;lh{t 3'¥ofg, bfp/f, 6fo/ / cTolws jfo'kbif0f ug]{ Knfl:6s / l;Gy]l6s | " kbfy{;d]t afn]/ cfuf] tfKg ljjz x'G5g . o:tf k|bif0fhGo j:t' afn]/ " cfuf] tfKbf lg:sg] xflgsf/s w"jfF / Uof;sf sf/0f Zjf;k|Zjf;;DaGwL /f]usf] ;ªqmd0f a95 . zLtnx/n] k|efljt ug]{ jfo'sf] pRrrfkLo If]q x'g] x'bf of] k|bl" ift w"jfFnfO{ jfo'n] lyr]/ tnlt/} /fVb5 / o;af6 /f]udf F j[l4 x'G5 . zLtnx/ rn]sf] ;dodf jg:kltsf] k|sfz;+zn]if0f k|lqmofdf cj/f]w ptkGg eP/ jg:kltsf] j[l4b/ jf k'g?Tkfbgdf x|f; cfpF5 . 3fF;sf] cefj eP/ clwsf+z zfsfxf/L hLj ;ªs6df k5{g . To;sf] k|ToIf jf ck|ToIf k|efj cGo df+;fxf/L hgfj/df klg k5{ . To;}u/L rL;f]sf] lg/Gt/tfn] sltko jGohGt'df ;d]t k|lts"n k|efj k/]/ ;du| h}ljs ljljwtf ;ªs6fkGg x'g] ;defjgf /xG5 . zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷20
  • 21. zLtnx/sf] ;fdgf tyf Joj:yfkg zLtnx/ hf8f] dlxgfdf k|fs[lts sf/0faf6 pTkGg x'g] jfojLo k|sf]k xf] . ef}uf]lns cjl:ylt, jfo'sf] axfa, jfo'sf] rfk, jfo'd08nLo tfkqmdsf] cj:yf, ljZj jftfj/0fdf eO/x]sf] kl/jt{g tyf hnfjo' kl/jt{gsf] k|efjsf sf/0f zLtnx/ rNg] ePsfn] o;nfO{ lgoGq0f ug]{ ;fdYo{ dflg;;Fu 5}g tfklg o;sf] k|sf]kaf6 aRg / Iflt Go"g ug{ eg] ;lsG5 . zLtnx/sf] k|sf]kaf6 x'g] Iflt Go"gLs/0f ug{ ljz]if rgfvf] ;fy sfd u/]df o;n] k'¥ofO/x]sf] Ifltdf w]/} xb;Dd sd u/pg ;lsG5 . o;sf nflu k"jtof/L ug'{ k5{ eg] zLtnx/ rn]sf] ;dodf { s]xL zts{tf ckgfpg' k5{ . k"jtof/L { zLtnx/ rNg] ;do cufj} o;af6 aRg s]–s:tf tof/L ug'kb{5 eg]/ { hfgsf/L lnO{ c;fdfGo rL;f]af6 aRg / Iflt Go"gLs/0f ug{ cfjZostfcg';f/ aGbf]a:t ldnfpg' g} o;af6 aRg] pQd pkfo xf] . x/]s jif{sf] dªl;/sf] clgtd ;ftfaf6 k|f/de x'g] o; k|sf]kaf6 aRg a]ndf Gofgf] n'ufsf] aGbf]a:t ug'{ k5{ . o;sf cltl/Qm cfkmgf] 3/– } sf]7f tftf] agfpg] aGbf]a:t ug'{ k5{ . o;/L 3/–sf]7f tftf] agfpg] Joj:yf ubf{ sd k|b"if0f gx'g] OGwgsf] k|of]u ug'{ jftfj/0fLo / hg:jf:Yosf b[li6n] klg /fd|f] x'G5 . hf8f]df cfuf] tfKg] nIon] Knfl:6s, 6fo/, l;Gy]l6ssf] k|of]u ePsf j:t' afNg' /fd|f] x'bg . zLtnx/ rNg'eGbf F } klxn] g} ;fdfGo bfp/fsf] agbf]a:t ug],{ ;f}opmhf{ tyf ljB'tLo { pmhf{sf] aGbf]j:t ug'{ k5{ . zLtnx/af6 aRg / kl/jf/ tyf 5/l5d]sf ;b:onfO{ arfpg lgDcg';f/sf] k"jtof/L ug'{ k5{ M { zLtnx/sf af/]df hfgsf/L lng] / 5/l5d]sdf ;d]t o;sf] k|efj tyf aRg] pkfosf af/]df cfjZos hfgsf/L lbO{ hgr]tgf a9fpg] . zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷21
  • 22. zltnx/ rNg'eGbf cufj} Gofgf] sk8fsf] Joj:yf ug]{ . tftf]sf] Joj:yf ug{ w]/} k|bif0f gug]{ OGwgsf] Joj:yf ldnfpg] . " 3/nfO{ /fd|/L af/a]/ u/]/ rL;f] xfjf l;w} leq k:g g;Sg] agfpg] . kf]lifnf] vfBfGg, vf;u/L u]8fu'8L / k|fl] 6go'Qm vfBj:t'sf] aGbf]j:t ug]{ . ufO{a:t' tyf 3/kfn'jf kz'sf] uf]7 / vf]/ rL;f] l;/]6f] l;w} l5g{ g;Sg]u/L /fd|/L af/a]/ ug]{ . gi6 x'g ;Sg] t/sf/L / cgo afnLnfO{ 5f]k/ ;'/lIft /fVg ] Knfl:6s, ;'ssf] k/fn jf ;f]Q/sf] aGbf]a:t ldnfO/fVg] . ] zLtnx/ rn]sf] cj:yfdf dfgjLo ;'/Iff zLtnx/ rn]sf] ;dodf rL;f]af6 aRg zts{tf;fy sfd ug'{ k5{ . o; k|sf]kaf6 sdhf]/ jf ue{jtL tyf ;'ts]/L dlxnf, afnaflnsf, a"9fa"9L, czQm / lj/fdL a9L k|efljt x'g5g . To:tf sdhf]/ ;b:osf] ;'/Iff ub}{ cfkmg} klg ;'/Iffsf nflu lgDgs'/fdf Wofg lbg' k5{ M zLtnx/ rNbf 3/sf] 5tdf /flvPsf] 6ofªsLsf] kfgL Hofb} rL;f] x'G5 . To;/L rL;f] ePsf] kfgLn] g'xfpFbf s;}–s;}sf] :gfo'k0ffnLdf | c;/ kg{ uO{ d[To';d]t x'g ;S5 . To;}n] ztnx/ rn]sf] jf rL;f] w]/} a9]sf] ;dodf tftf] kfgLn] g'xfpg] Joj:yf ldnfpg' k5{ . 6ofªsLdf hDdf ePsf] kfgLsf] t'ngfdf e"ldut kfgL ck]Iffs[t tftf] x'G5 . To;}n] kfgL ttfP/ g'xfpg g;lsg] ePdf 6oaj]naf6 kfgL tfg]/ g'xfpg ;lsG5 . t/ ue{jtL jf ;'Ts]/L ' dlxnf, la/fdL, a"9fa"9L, afnaflnsfnfO{ kfgL ttfP/} g'xfpg nufpg' k5{ . w]/} rL;f] a9]sf] cj:yfdf z/L/nfO{ tftf] agfpg] u/d jf Gofgf] x'g] sk8f nufpg' k5{ . To;sf ;fy} tftf] kfgL, u]8fu'8Lsf] emf]n, tfultnf] vfg]s/f k|z:t dfqfdf vfg' / lkpg' k5{ . ' w]/} rL;f] ;xg ug{ ug{ g;Sg] sdhf]/ dflg; zLtnx/sf] rL;f]n] zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷22
  • 23. a]xf]; x'g] jf s7ofªlu|P/ dg]{ ;d]t ;Defjgf /xG5 . To:tf dflg;nfO{ Gofgf] n'uf nufOlbO{ tftf] emf]nkbfy{ lkpg lbg], cfuf] afn]/ Gofgf] ttfpg] / z/L/df t]n dfln; ul/lbP/ ;'/lIft /fVg ;lsG5 . cfGtl/s jf 3/fo;L k|of;af6 lj/fdLnfO{ nfe gk'udf ] pkrf/sf nflu tTsfn} :jf:Yorf}sL tyf c:ktfn n}hfg' k5{ . z/L/df t]n nufpgfn] rL;f] ufl8g] jf leq k;]/ s7ofªlu|g] hf]lvd lgoGq0f x'G5 . To;}n] ;'ts]/L jf ue{jtL dlxnf, sdhf]/, czQm, afnaflnsf / a"9fa"9L;lxt tGb'?:t dflg;n] klg z/L/df t]n dfln; ug'{ >]o:s/ x'G5 . t]nn] z/L/sf] tfkqmd l:y/ /fVg] tyf rL;f] leq k:gaf6 lgoGq0f u5{ . rL;f]n] s]6fs]6L, /f]uL, ue{jtL dlxnf / zf/Ll/s ¿kn] sdhf]/ dflg;nfO{ l56} / cTolws xflg ug]{ x'bf ltgLx¿sf] x]/rfxdf F ljz]if Wofg k'¥ofpg' k5{ . 3/kfn'jf hgfj/sf] x]/rfx zLtnx/sf] k|efjaf6 3/kfn'jf hgfj/ klg hf]lvddf /x]sf x'G5g . t/fO{sf] xfjfkfgL pi0fk|bzLo hnjfo'h:t} x'g] ePsfn] To; If]qdf ] kflnPsf kz'n] w]/} rL;f] ;xg ug{ ;Sb}gg . To;}n] zLtnx/ nfu]sf] ;dodf tftf] hnjfo'df x'sg] hftsf ufO{, e};L, uf]?, afv|f, s'v/f / { F ' aªu/h:tf 3/kfn'jf hgfj/ klg dg]{ ;Defjgf /xG5 . To;af6 u|fdL0f ' s[ifsn] yk cfly{s Ifltsf] ;fdgf ug'{ kg]{ x'G5 . o:tf] gf]S;fgLaf6 aRg ;dod} ufO{a:t'sf] uf]7 tyf vf]/nfO{ :ofpnf, k/fn, ux'sf] 5jfnL, ds}sf] 9f]8 cflbn] /fd|f;u af/a]/ u/]/ uf]7 / F ] F vf]/sf] ;'/Iff ug'{ k5{ . zLtnx/ rn]sf] ;dodf kz'nfO{ k/fn, kf]if0fo'Qm bfgf, tftf] vf]n] jf g'gkfgL v'jfpg' k5{ . zLtnx/sf ;dodf hldg klg rL;f] x'g] ePsfn] uf]7 / vf]/df k/fn, e"; jf s[lif3'¥ofgsf] ;f]Q/ cf]5ofpg' k5{ eg] lgoldt ¿kdf esf/f] ;f]// uf]7 / vf]/nfO{ ;kmf ] /fVg' k5{ . cGgafnLsf] ;+/If0f zLtnx/ rn]sf] ;dodf ;"o{sf] k|sfz hldg;Dd cfpg ;Sb}g . o;af6 af]6la?jfsf] k|sfz;+Zn]if0f k|lqmof cj?4 x'G5 . o;sf cltl/Qm zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷23
  • 24. sdnf] kft ePsf gub]afnL / t/sf/Lsf la?jfn] cTolw rL;f] ;xg ug{ ;Sb}gg . rL;f]n] kft v'Olng], lhªlu|ªu kg]{ / h/f;d]t s'lxP/ dg]{ u/]sf] kfOG5 . ljz]ifu/L cfn' / tf]/Lsf] pTkfbg () k|ltzteGbf w]/} x|f; cfPsf] kfOG5 . cGo t/sf/L / ux'sf] pTkfbgdf klg %) b]lv F *) k|ltzt x|f; cfpg] u/]sf] 5 . o;/L pTkfbg 36g] qmdnfO{ k"0f{ ?kdf lgoGq0f ug{ ;lsg] ;Defjgf sd eP klg zLtnx/af6 x'g] cGgafnLsf] IfltnfO{ w]/} xb;Dd Go"g ug{ eg] ;lsG5 . o;sf lgldQ lgDg ljifodf Wofg lbg' h?/L x'G5 M cfn', tf]/L / rL;f] ;xg g;Sg] hftsf t/sf/LnfO{ t/sf/LnfO{ xn'sf Knfl:6sn] 5f]Kg] ;Dej eP;Dd zLtnx/sf] x':;'nfO{ aflx/} /f]Sg xl/tu[x agfpg] . o:tf] 3/ agfpFbf ufOa:t'sf] uf]7h:tf] agfP/ dfly / jl/kl/af6 Knfl:6sn] a]g{' k5{ . o:tf] 3/n] zLtnx/nfO{ leq k:g lbFbg, } a? 3fd nfluxfn]df tfknfO{ leq k:g lbP/ af]6la?jf x'sgof]Uo { tfk ;~ro u5{ . o:tf] uf]7nfO{ k/fn, 5jfnL jf cGo s[lif 3'¥ofgn] klg af/a]/ ug{ ;lsG5 . e/v/} /f]lkPsf] aLpsf] pld|g] IfdtfnfO{ arfpg, ;'ssf] k/fn, ] ux'sf] 5jfFnL, kftkltªu/h:tf s[lif 3'¥ofgn] 5f]lklbg' k5{ . F w]/} 7"nf] If]qdf nufOPsf] afnLsf] ;'/Iffsf nflu s[lif–k|fljlws;Fu ;Nnfx lnP/ rL;f]af6 arfpg] cf}iflw 5g'{ k5{ . ljz]ifu/L tf]/L, cfn' / t/sf/L v]tLnfO{ zLtnx/af6 arfpg k|of]u x'g] cf}iflw ahf/df kfpg ;lsG5 . o:tf] cf}iflwsf] u'0f:t/, k|of]usf] ljlw / ;'/Iffsf pkfoaf/] k|fljlws;Fu ;Nnfx lng' h?/L x'G5 . ljljw ;ts{tf zLtnx/ rn]sf] ;dodf hldgnfO{ afSnf] s'lx/f]h:tf] x':;'n] 9fs]/ rL;f] l;/]7f] rNg] x'bf glhs}sf] j:t' klg ;lhn} b]Vg ;lsFbg . o; F } cj:yfdf /fhdfu{ jf oftfoftsf ;fwg rNg] ;x/L jf u|fdL0f ;8sdf b'36gfsf];Defjgf k|jn /xG5 . To;}n] oftfoftsf ;fwg rnfpFbf { ljz]if xf]l;of/L ckgfpg' k5{ . To;}u/L cfk"m ;8sdf lxF8bf zts{ /xg' k5{ . afnaflnsf, a"9fa"9L, czQm / lj/fdLnfO{ aflx/ lgl:sg lbg' zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷24
  • 25. x'bg . To;}u/L ue{jtL tyf ;'Ts]/L / aRrfsf] x]/rfxdf ljz]if Wofg F } lbg' h?/L x'G5 . ^= pk;+xf/ g]kfnsf] t/fO{ If]qdf dªl;/sf] clGtd ;ftf jf k';b]lv df3;Dd zLtnx/ rN5 . o;sf] k|efjIf]q kfls:tfg, ef/tsf] pQ/L If]q, g]kfn, aªunfb]z x'b} Dofgdf/sf] ;Ldf;Dd /x]sf] kfOPsf] 5 . o;nfO{ af9L, F klx/f], x'/Latf;, cfunfuL, e'Orfnf] /dxfdf/Ln] h:t} 7"nf] Iflt k'¥pg] F k|sf]ksf ?kdf lng] ul/Psf] 5}g . t}klg o;n] sd gf]s;fgL ub}g . { Gofgf] n'uf / kf]lifnf] vfgfsf] cefj em]ln/x]sf ul/a ;d'bfosf] Hofg g} hfg] / t/fO{df pTkfbg x'g] lxpFb] afnLnfO{ o;n] k|ToIf ¿kdf Iflt k'¥ofpg] x'bf o;af6 x'g] IfltnfO{ sd cfFSg ldNb}g . s]xL jif{otfaf6 F zLtnx/nfO{ ;/sf/n] klg k|sf]ksf] >]0fLdf /fv]sf] x'bf o;k|lt ;/sf/sf] F ;d]t Wofg uPsf] oyfy{nfO{ c:jLsf/ ug{ ;lsFbg . oBlk clwsf+z } :yfgLo lgsfon] o;k|lt ;+jbgzLn eP/ rf;f] b]vfpg ;s]sf] kfOFbg . ] } zLtnx/af6 dflg;sf] 3/af/ jf hldg g} gi6 x'g] xf]Og . o;sf] k|efjaf6 tTsfn nufOPsf afnLgfnL gi6 ug],{ 3/kfn'jf hgfj/ dg]{ / czQm, sdhf]/ tyf /f]uL dflg;sf] Hofg hfg] ;Defjgf /xG5 . zLtnx/n] k|ToIf bL3{sfnLg ;d:of pTkGg gu/] klg ck|ToIf ¿kdf To;sf] k|efj bL3{sfn;Dd /lx/xG5 . w]/} vr{ nfUg] ePsfn] zLtnx/sf] k"j;rgf lbg]] /]l8of];f]G8 oGqsf] Joj:yf ;/sf/n] ug{ ;s]sf] 5}g . { " o;tkm{, ;/sf/n] Wofg k'¥ofpg' cfjZos 5 . hgwgsf] Iflt ug]{ Ps k|sf]khGo 36gf ePsfn] o;af6 gful/snfO{ ;'/Iff k|bfg ug{ ;/sf/n] cu|ufdL sbd rfNg' kg]{ b]lvG5 eg] ;d'bfon] klg cfˆgf] :jf:Yo / v]tLkftLsf] ;'/Iffk|lt rgfvf] x'g' h?/L 5 . zLtnx/af6 aRg] pkfo ÷25