Veggie eten is niet alleen goed voor dieren, maar ook voor je medemensen, jezelf en het milieu. Ongehoord wil laten zien hoe makkelijk het is om iedere dag een positieve keuze te maken.
Daarom hebben wij de veggiegids gemaakt. Omdat hij vol staat met praktische tips voor een diervriendelijk leven, heb je een handige hulp in de keuken en daarbuiten. De recepten en tips helpen je lekkerder te koken dan je ooit hebt gedaan, en dit keer met een goed geweten. Bovendien is de veggiegids helemaal gratis!
2. Met deze Veggie Gids willen we iedereen op pad helpen die
graag zo’n keuze voor plantaardige voeding wil maken. Je
vindt makkelijke en lekkere recepten voor je ontbijt, lunch en
avondeten. Doorgewinterde veggie’s delen hun ervaring met je
en geven handige tips. Natuurlijk kun je in deze gids lezen wat
een vegetarisch dieet voor je eigen gezondheid betekent en,
misschien wel belangrijker, waarom een veggie lifestyle goed is
voor het milieu en dierenwelzijn.
Op dit moment zijn er in Nederland bijna een miljoen mensen
die geen of vrijwel geen vlees meer eten. Nog maar 13% van
de Nederlanders eet iedere dag vlees. Je ziet dit terug in het
aanbod vleesvervangers in supermarkten en vegetarische
gerechten in restaurants. Waar dertig jaar geleden dierenleed
niet als politiek thema speelde, is het nu een belangrijke
discussie in de maatschappij.
Jij kunt onderdeel zijn van deze verandering, die ten goede
komt aan je eigen gezondheid, aan het milieu, aan een
eerlijke voedselverdeling en natuurlijk aan de dieren. Het
enige wat je hoeft te doen is anders koken. Deze Veggie Gids
helpt je op weg.
Een minder
dierli jke, meer
plantaardige voeding
is gezond en
ecologisch vriendeli jk.
Het bevat minder
verzadigde vetzuren
en meer vezels en
verkleint de kans
op aandoeningen
als hart- en
vaatziekten. Van alle
voedingsmiddelen
zi jn vlees en zuivel
ecologisch veruit het
meest belastend.
“
2
Stel je voor: je kunt iets doen voor dieren, voor een schoner milieu, voor het klimaat,
voor bio-diversiteit, voor een duurzame voedselproductie. Iets dat goed is voor je
lichaam... en voor je geweten. Een keuze zo makkelijk als je afval scheiden of de
kraan dichtdraaien tijdens het tandenpoetsen. Iets wat je iedere dag kan doen. En het
smaakt verrukkelijk!
.......................
– De Gezondheidsraad
Stel je voor: je kunt iets doen voor dieren, voor een schoner milieu, voor het klimaat,
voorwoord
3. - Recepten van Suzette ............................................................
- Stap voor stap ............................................................
- Recepten van Lisette Kreischer .....................................
- Bekende veggies ..........................................................
- Ontdek meer, experimenteer! ......................................
Suzette | “Ik wil een voorbeeld zijn van hoe het ook kan” ..............
Op weg naar een veggie lifestyle .............................
Voor een blakende gezondheid ......................................
Big of puppy? ...............................................................
Aline | “Ik vind het gemakkelijk plantaardig te eten” ..............
Voor de aarde, voor je medemens ...........................
Over Ongehoord ...............................................................
26
6
4
29
35
38
41
inhoud
3
8
10
13
14
18
- All day, every day, veggie day ...................................... 24
Meer weten? ............................................................... 42
3
4. “Ik wil een voorbeeld
zijn van hoe het ook kan”
Ik ben Suzette, 34 jaar en woon samen met mijn vriend
en onze twee zoontjes in het oosten van het land. We
eten en leven veganistisch. En dat gaat prima!
Mijn vriend en ik aten al jaren plantaardig en sinds
we kinderen hebben is daar eigenlijk niet zoveel in
veranderd. Thuis is het gemakkelijk om puur plantaardig
te eten. Als iets niet te verkrijgen is dan maken we het
zelf of verzinnen een alternatief. Zo staan er bij ons ook
kwarktaart, lasagne met gehakt, pizza met kaas, tosti’s,
quiche, pannenkoeken of friet met mayo op tafel. Maar
dan helemaal zonder dierlijke producten. Dat wij veel
groenten eten spreekt denk ik voor zich, verder eten we
veel noten, zaden, fruit en sojaproducten.
Op school, feestjes of bij vriendjes valt het ineens op dat onze kinderen toch niet alles
eten. We gaan daar soepel mee om en proberen ervoor te zorgen dat de kinderen er
geen last van hebben. We geven graag een lekker vega-taartje of muffins mee. Of we
maken een uitzondering (mits vegetarisch).
Voorbeeld
We laten ook graag aan anderen zien hoe gemakkelijk het eigenlijk is om
veganistisch te eten. Dat doen we door lekker te koken voor anderen, uit te
leggen hoe je een recept kunt aanpassen of door inspirerende, plantaardige
recepten te delen op mijn blog (www.watmaakt.suzette.nu).
Zonder onze levensstijl en keuzes aan anderen op te dringen, willen
we graag een voorbeeld zijn van hoe het ook kan. We hebben velen
kunnen inspireren en daarmee al veel dierenlevens gered!kunnen inspireren en daarmee al veel dierenlevens gered!
......................
4
Suzette
Buiten de boot?
5. Recept energiebommetjes.............
• banaan
• pecannoten
• rozijnen
• zonne(bloem)pitten
• gemalen kokos
• pure chocolade
• cacaopoeder
• gebroken lijnzaad
• rijststroop
Je kunt eventueel ook andere
noten gebruiken (walnoten,
hazelnoten, paranoten) en de
cacao kun je goed vervangen
door carobe.
Prak de banaan in een schaal en
doe daar zonnepitten, kokos en
gebroken lijnzaad bij. Maal in
een vijzel de rozijnen totdat het
een plakkerige massa wordt.
Hak de pure chocolade in stukjes
en doe hetzelfde met de noten. Meng deze door de andere
ingrediënten in de schaal. Voeg nog wat rijststroop toe naar
smaak en de chocofans doen er nog een schepje cacao bij.
Bekleed een bakje, bijvoorbeeld een broodtrommel, aan
de binnenkant met plastic folie. Druk het mengsel hierin.
Laat even in de koelkast rusten om hard te worden (hoe
meer banaan er in zit, hoe zachter het blijft) en rol er dan
bolletjes van. Rol ze door de gemalen kokos en serveer bij
een kopje thee.
Dat we afwijken van de norm is vooral in praktische zin wel eens lastig. Om in de stad
een koffie verkeerd (met sojamelk) te kunnen drinken ben ik aangewezen op drie
eetcafés. Dat beperkt de keuze aanzienlijk… Aan de andere kant: er zijn maar
liefst drie plekken waar ik nu mijn veganistische kopje koffie kan drinken. Dat had
ik een paar jaar geleden niet durven dromen.
Koffie verkeerd
Een paar tips voor de beginnende veganist.................................
Haal de motivatie uit jezelf, je zult regelmatig op een punt komen dat je denkt: “Waarom kies
ik hier ook alweer voor?”. En dan heb je het antwoord meteen bij de hand!
1
2
3
4
5
Hak de pure chocolade in stukjes
Meer lekkere recepten van deze ervaren vegan op pagina 18!
Begin gewoon. Kijk hoe het gaat. Vandaag nog! Doe het gewoon. En begin gewoon opnieuw
als het even niet lukte. Waarom ook alweer? Zie punt 1.
Verwacht niet dat je vlees of zuivelproducten precies na kunt maken. Plantaardige
producten smaken gewoon anders. Begin bijvoorbeeld dus niet meteen met twee glazen
ongezoete sojamelk in de ochtend. Of met rauwe tofu op je brood. Maak er iets lekkers van!
Verwacht wél dat je heerlijk kunt eten, dag in, dag uit.
Deel je ervaringen. Vraag hulp aan anderen. Velen zijn je voorgegaan!
5
Dat we afwijken van de norm is vooral in praktische zin wel eens lastig. Om in de stad
een koffie verkeerd (met sojamelk) te kunnen drinken ben ik aangewezen op drie
eetcafés. Dat beperkt de keuze aanzienlijk… Aan de andere kant: er zijn maar
6. 66
op weg naar een veggie lifestyle
Je eerste stappen
Ieder maaltijd is een keuze. Kies je ervoor om alleen plantaardige producten te kopen, dan gaat
er minder geld naar de vlees-industrie. Niet voor niets maken slachthuizen tegenwoordig ook
vegetarische producten, ze willen geen omzet mislopen!
Voor een plantaardige maaltijd worden geen dieren gedood. Wanneer je plantaardig eet kies je voor
een respectvolle en rechtvaardige omgang met dieren. Je redt hierdoor de levens van honderden
dieren!
.................................
Tips
Brain powerBrain power
Je voelt je meer op je gemak als je aan collega’s rustig kunt uitleggen
waarom je geen gekookt eitje bij de lunch neemt of als je je puberale
broertje duidelijk van repliek kan dienen. Hoe meer we onszelf informeren
over waar ons voedsel vandaan komt en hoe dieren worden behandeld in
onze samenleving, hoe makkelijker we onze keuzes kunnen verdedigen
tegenover anderen.
Nederlanders eten bewust
geen vlees, of eten niet meer
dagelijks vlees.
.....................................
Stay positive
Leg de focus niet op alles wat je moet opgeven, maar denk aan het nieuwe,
lekkere en gezonde eten dat je te wachten staat. Veel mensen ontdekken
een hele nieuwe wereld aan smaken zodra ze de stap naar diervriendelijk
eten hebben gemaakt (op pagina 10 t/m 12 en 18 t/m 23 vind je een aantal
heerlijke recepten!).
Bron: Natuur & Milieu/Motivaction
7. .
Take it easy
Sommige mensen besluiten van het ene op het andere
moment vegetariër te worden. Voor anderen betekent de
stap naar een diervriendelijker leven een langzaam proces
met veel tussenstappen. Raak niet gefrustreerd als het je
niet lukt van vandaag op morgen te veranderen. Een alles-
of-niets-benadering maakt verandering soms onmogelijk. Vegetarisme gaat niet over
zo puur mogelijk leven. Elke bewuste keuze die je maakt, is een boodschap aan de mensen
om je heen en de veeteeltindustrie. Wees dus elke keer trots op jezelf als je je tanden in een
veggie lekkernij zet!
7
aantal dieren dat een vegetarier in zijn leven spaart
4 3 34 623 290kg
....................................
Bron:NVB,GfK.
Ben je klaar om een
positieveverandering te maken?
Neem de eerste stap:
• pagina 9
9. 9
De stap naar diervriendelijk eten kan best spannend zijn. Misschien ken je niemand
anders die dat ook wel eens wil proberen. Je kunt je daarom wat alleen voelen.
Niet getreurd! Honderden mensen, restaurants en kantines in Nederland en België
doen mee aan de Plantaardig Maandag (plantaardigmaandag.nl) en Donderdag
Veggiedag (donderdagveggiedag.be). Deze campagnes stimuleren mensen om één
dag per week te kiezen voor een diervriendelijk gerecht.
..............................
Eén dag vegetarisch in de week is een goed begin. Probeer het nu eens drie dagen per week. Je eet
nu waarschijnlijk al vaker diervriendelijk dan je denkt. Een fris slaatje, pasta pesto, maaltijdsoep met
brood... Je kunt dus al diervriendelijk koken! Met slaatjes, pasta en soep kun je eindeloos variëren. Zo
heb je al een mooi repertoire van veggie gerechten.
...................................
3 Zonder moeite
Na deze eerste twee weken wordt het serieuzer en kun je overgaan op vijf dagen
in de week. Diervriendelijk koken hoeft zeker niet speciaal te zijn. Neem je voor: De
volgende keer dat ik in de supermarkt ben, kies ik plantaardige producten. Met een
minimale verandering zijn je vertrouwde recepten diervriendelijk. Vervang het gehakt
in je spaghettisaus door seitangehakt, roerbakvlees door tofu-roerbakreepjes, of een
hamburger door een vegetarische variant. De meeste supermarkten hebben een assortiment
aan vegetarische producten. Ontdek jouw favorieten in de koeling en diepvriesvakken.
.............................
Je bent niet alleen
Doe maar gewoon
4
Wauw, je bent nu al een paar weken bijna-vegetariër. Gefeliciteerd! Als je nog twee veggie dagen aan je
week toevoegt, ben je er! Deze positieve verandering in je leven hoef je niet alleen te vieren. Een lunch
of etentje thuis met vrienden is de perfecte gelegenheid om je aan een veggie hap te wagen. Samen kun
je nieuwe producten ontdekken, recepten testen en de nieuwe smaken evalueren. Het is bovendien een
goed moment om je keukengeheimen te delen of gewoon eens lekker bij te kletsen.
...................................
5 Gezellig
Nog gemakkelijker! Laat je verwennen. De meeste restaurants bieden lekkere en
gezonde vegetarische gerechten aan. Als je twijfelt over het vegetarische aanbod, bel
je even en geef je je wensen door. Het kan natuurlijk eens wat minder zijn, maar vaak
doen de koks extra hard hun best om je iets heerlijks voor te schotelen. Je vindt ook veel
veggie opties in Indiase, Thaise, Chinese, Surinaamse, Indonesische, Ethiopische, Libanese
of Italiaanse restaurants. Op www.vegatopia.com vind je veggie opties in jouw regio, en op
www.happycow.net vind je diervriendelijke eettentjes over de hele wereld. Handig voor als je op
vakantie ook wilt genieten van wat veggie lekkers!
.............................Uit eten
2
1
10. Lisette is de bekendste vegan
chef van Nederland! Met
haar mix van stijl en idealisme
weet ze velen te verleiden
tot een diervriendelijk
eetpatroon. Ter gelegenheid
van de uitgave van haar
nieuwe kookboek Wat De Pot
Schaft (Artemis&Co) mogen
we enkele recepten van haar
gebruiken. Probeer ze nog
deze week uit!
Lisette Kreischer
------------------------------------------------------------------------------
10
11. Verhit een laagje olie in de koekenpan en bak hier de reepjes paprika even in. Haal ze
uit de pan. Bak vervolgens in de overgebleven olie de reepjes oesterzwam rondom
goudbruin. Blus af met een heel klein scheutje shoyu en laat de oesterzwammen de shoyu
helemaal opnemen. Zet het vuur uit.
Besmeer een zijde van beide boterhammen met een flinke klodder soja- of veganaise.
Besprenkel de stukken avocado met het citroensap.
Beleg de twee besmeerde boterhammen met de stukken avocado, reepjes paprika en
oesterzwam en eventueel wat snippers nori. Maak af met een snufje zeezout en zwarte
peper en dek beide af met de andere boterhammen.
“Deze boterham vind ik bruut ja! Ik houd er zo van als ik mi jn tanden kan zetten in een stuk grof
brood met krokante korst, wat belegd is met grove stukken groente en eiwitri jke producten. Dat
mi jn mond vol zit met smaak en ik er energie van kri jg. Dat is dus het geval met deze boterham!”
De Brute Boterham
..................................................
11
• vier dikke sneden grof,
geroosterd brood
• een paar eetlepels soja- of
veganaise (plantaardige
mayonaise)
• olijfolie
• sap van 1/4 citroen
• 1 paprika, zaadjes verwij-
derd en in dunne reepjes
gesneden
• 1 grote of 2 kleine rijpe
avocado(‘s), geschild, ontpit
en in stukken gesneden
• shoyu of sojasaus
• 3 oesterzwammen, in reepjes
gescheurd
• zeezout en versgemalen
zwarte peper
• optioneel: een klein stukje
nori (zeewier), in reepjes
geknipt
1
2
3
4
Voor twee personen
12. Kook de aardappelen in voldoende water gaar. Snijd de tofu in kleine blokjes.
Verhit de olijfolie in de koekenpan. Fruit hierin ui en knoflook (let op dat de knoflook niet
aanbrandt!).
Snijd de zongedroogde tomaatjes in reepjes en voeg deze samen met de blokjes tofu, walnoten
en paprikapoeder aan het ui-knoflookmengsel toe en bak tot alles lekker knapperig is.
Giet de aardappelen af en pureer de aardappelen met een scheutje sojaroom tot een gladde
puree. Roer het ui-tofumengsel en de andijvie door de aardappelpuree. Voeg nog een klein
scheutje olijfolie toe en breng op smaak met zout en peper.
“Mama’s oude en vertrouwde recept van stamppot rauwe andi jvie met spekjes heb ik ietwat
geveganiseerd. Die spekjes zi jn so last season!”
Stamppot rauwe andijvie
.........................
• 600 gram geschilde aard-
appelen, gehalveerd
• 200 gram gewassen en
gesneden andijvie
• 1 uitje, gesnipperd
• scheutje olijfolie
• scheutje sojaroom
• 1/2 teentje knoflook, gepeld
en fijngehakt
• 4 zongedroogde tomaatjes
• 1 eetlepel paprikapoeder
• 25 gram walnoten
• 100 gram gerookte tofu (te
vinden in de natuurvoedings-
winkel)
• zeezout en versgemalen
zwarte peper
1
2
3
4
Voor twee personen
12
13. Bekende
.........
13
“
veggies
“
“
“
“
“
“
.........................
“
De tijd zal komen waarin mensen naar de moord op dieren kijken zoals men nu
kijkt naar de moord op mensen.
- Leonardo da Vinci, Italiaanse wetenschapper, uitvinder en kunstenaar
Niets zal de menselijke gezondheid en overlevingskansen op aarde zo ten
goede komen als de evolutie naar een vegetarisch eetpatroon.
- Albert Einstein, Duits-Amerikaanse wetenschapper en uitvinder, Nobelprijswinnaar
Heel veel ouders doen net of dat stukje vlees op het bord niets te maken
heeft met de koeien, zoals die van de kinderboerderij, maar dat is de waarheid
verdoezelen. Om een kipkluifje te maken, moet er een kip de nek om worden
gedraaid. Zo simpel is het.
- Antoinette Hertsenberg, tv-presentatrice en kookboek-auteur
Als slachthuizen glazen muren hadden, dan zou iedereen vegetariër zijn.
- Paul McCartney, Britse zanger, ex-Beatles
Dieren zijn bewuste wezens met hun eigen wil. Het lijkt me verkeerd om onze wil op
te leggen aan een ander wezen, alleen omdat we ertoe in staat zijn.
- Moby, Amerikaanse muzikant
De vee-industrie zal één van de dingen zijn waar we later op terugkijken als
teken van een minder ontwikkeld tijdperk, zoals wij nu terugkijken op racisme
en seksisme.
- Natalie Portman, Amerikaans actrice
Volgens mij eet je gewoon ook veel lekkerder als je weet dat je niet verantwoordelijk
bent voor allerlei dierenmishandeling.
- Dolf Jansen, marathonloper en cabaretier.
Vegetariërs zijn vooral verstandige mensen die nadenken over een heleboel
dingen.
- Henny Huisman, tv-presentator
14. Varieer
Als je de veggie basis eenmaal onder de knie hebt, kan je verder experimenteren. Geef toe, altijd
dezelfde groentenburger wordt al snel saai. Zorg dus voor genoeg afwisseling. Aan het aantal
beschikbare groenten, fruit, granen of peulvruchten in de wereld zal het in ieder geval
niet liggen. Laat je niet afschrikken door nieuwigheden of gekke namen. Ontdek,
experimenteer en varieer.
Licht verteerbaar
De lichtheid van vegetarische maaltijden is voor veel mensen een
voordeel. Toch klagen sommige mensen dat ze te snel weer
honger hebben. Dat kan je voorkomen door enkele vetrijke
en eiwitrijke ingrediënten toe te voegen. Noten, tofu,
zaden, avocado, volle granen, bonen en meer.
Een wereld aan ideeën
Je hebt vegetarische kookboeken in alle soorten,
maten en gewichten: met studentenrecepten,
tienminutenrecepten of gastronomische geheimen.
In de grotere boekwinkels vind je kasten vol
lekkere ideeën. Aanraders zijn de kookboeken van
onze nationale veggie chef Lisette Kreischer. Haar
Amerikaanse collega Isa Chandra Moskowitz heeft ook
een imposante lijst aan prachtige kookboeken. Vind
de beste tips voor diervriendelijke cupcakes in ‘Vegan
cupcakes take over the world’ en maak indruk met de
recepten uit ‘Veganomicon’, het ultieme veggie kookboek.
Ook het wereldwijde web openbaart veel keukengeheimen.
Er bestaan sites boordevol diervriendelijke recepten,
zoals veganisme.org of vegetarisme.be. Bovendien zijn er
heel wat mensen die hun zoektocht naar lekkere maaltijden en
keukengeheimen met je willen delen via hun blog. Neem eens een kijkje
bij watmaaktsuzette.nu of alinesvegablog.wordpress.com (meer over
Suzette en Aline vind je op pagina 4 & 35). Ook de Engelstalige veggie blogs
zijn in grote getalen aanwezig, zoals theppk.com en vegalicious.org.14
ontdek meer, experimenteer!
15. Ga eens vreemd
Tofu
is een eiwitrijke vleesvervanger op
basis van soja. In grote delen van
Oost-Azië eten niet enkel veg-
etariërs maar ook omnivoren
dit product. Tofu heeft een
zachte, vrij neutrale smaak en
wordt daarom op smaak gebracht met kruiden,
groenten of sauzen, of door hem te roken. Tofu
is een erg flexibel ingrediënt. Je kan het koud
eten of warm, als burger, broodbeleg of zelfs
als basis voor een smeuïg dessert. Je vindt het
ook in de vorm van reepjes of ‘gehakt’. Het
product is in de meeste supermarkten verkrijg-
baar in verschillende vormen en smaken.
Seitan
is een vleesvervanger ge-
maakt van tarwegluten,
de eiwitten in granen. Het
heeft een op vlees gelijk-
ende vezelstructuur en een
hartige smaak. Je kan het bak-
ken, braden, grillen of frituren. In de natuur-
voedingswinkel vind je ook de lekkerste kant-
en klaarbereidingen. Chinese winkels hebben
seitan in blik met verwarrende namen zoals
‘mock duck’!
Ontdek nog meer op de volgende pagina...
Vleesvervangers
en andere lekkerni jen!
In veel culturen en godsdiensten is vegetarische voeding dagelijkse kost. De grotere steden in Nederland
hebben hun eigen Aziatische, Turkse, Marokkaanse of Surinaamse winkels of supermarkten. Ga daar
eens op ontdekkingsreis. Je vindt er falafel, gekruide tofu, tempeh, zeewier, en nog veel meer echte
vegetarische delicatessen. Soms ziet een en ander er misschien wat vreemd uit, maar wees dapper:
proeven is de boodschap!
SeitanSeitanSeitan
is een eiwitrijke vleesvervanger op
basis van soja. In grote delen van
Oost-Azië eten niet enkel veg-
etariërs maar ook omnivoren
wordt daarom op smaak gebracht met kruiden,
15
16. ...........................................
Hummus
Wellicht het prototype voor de veggie keuken! Deze kikkererwtenspread is heerlijk als
dipsaus maar vooral als broodbeleg, en is bovendien erg voedzaam. Je kan hummus
gemakkelijk zelf maken of je kan hem kant-en-klaar kopen. Experimenteer eens en je
zal zien waarom Plato en Socrates er in 400 v.C. al vol lof over waren.
Falafel
Een populaire vegetarische snack uit het Midden-Oosten, die bereid wordt met onder
meer geplette kikkererwten, koriander en knoflook. Van dit mengsel worden balletjes
of schijfjes gemaakt die in olijfolie worden gefrituurd. In sommige Arabische winkels,
supermarkten en natuurvoedingswinkels vind je kant-en-klare falafel die je alleen nog
hoeft te frituren. In de grote steden van het land vind je ook falafeltentjes met een
uitgebreide saladebar, waar je je eigen broodje falafel kunt samenstellen.
Tempeh
Net zoals tofu een product van sojabonen. Door middel van een fermentatieproces
binden de sojabonen zich tot een soort vaste koek, die je in blokjes of plakjes kunt
snijden. Met een goede marinade of de juiste kruidenmix maak je er heel lekkere din-
gen mee. Je kan tempeh bakken of frituren. Soms is tempeh in de supermarkt
verkrijgbaar en je vindt het zeker in Chinese en Surinaamse toko’s.16
Peulvruchten
Dit zijn ook goede vleesvervangers! De kikkererwt is misschien wel de meest
beroemde in de vegetarische keuken. Het is een gelige, ronde peulvrucht
met een nootachtige smaak en is rijk aan vezels en eiwit-
ten. Je kan ze gedroogd of voorgekookt in glas of blik
kopen. Kikkererwten zijn lekker in de wok en andere
groentegerechten. Ze dienen ook als basisingrediënt
voor vegetarische specialiteiten als falafel en hummus.
Ook de sojaboon is een eiwitrijke peulvrucht.
17. Vlees? Welk vlees?
Kun je de smaak van vlees niet missen?
Er zijn veel nepvlees-producten
beschikbaar die volledig plantaardig
zijn: worstjes, hamburgers, schnitzels,
kipnuggets, gehakt, etcetera. En nog
beter nieuws, veel van deze producten
kun je gemakkelijk vinden in grote
supermarkten of natuurvoedingswinkels.
17
18. Tomatencrèmespread
“De groenten in dit recept gaan we zachtjes gaar bakken of in de oven roosteren zodat ze extra zoet en veel
smaakvoller worden. Als je een oven gebruikt:, meng de stukjes groenten met een beetje oli jfolie voor je ze in
de oven schuift. De wortel en de ui hebben zo’n 40 minuten ti jd nodig, de tomaat een 20-tal minuten.”
..................................................
Snij de groenten in kleine stukjes. Warm de olijfolie op
in een grote pan en bak de ui en wortel op een zeer zacht
vuurtje. De ui en wortel moeten bijna karamelliseren. Als de
groenten bijna gaar zijn, roer je er de stukjes tomaat door,
samen met de groentebouillonpoeder en de Italiaanse
kruiden.
Bak alles nog 10 minuten op een middelmatig vuur,
totdat de groenten volledig gaar en droog gekookt zijn.
Pers ondertussen de tofu uit. Hiervoor leg je de tofu tussen
twee snijplanken (of borden) en leg je op de bovenste
snijplank een zwaar gezwicht zoals een telefoonboek of twee
conservenblikken.
Na 20 minuten zal je zien dat de tofu al heel wat vocht
heeft vrijgegeven. Giet dit vocht af en verkruimel de tofu
met je handen boven een hoge mengbeker. Giet hierbij de
gebakken groenten, de basilicum en de rietsuiker. Mix alles
fijn met een staafmixer. Kruid bij met peper en eventueel nog
een schepje extra suiker.
• 1 pak tofu naturel (375 gr)
• 4 tomaten
• 2 uien
• 4 wortels
• 3-4 el olijfolie
• 3 tl Italiaanse kruiden (of
spaghettikruiden)
• 1 tl groentebouillonpoeder
• 1 ½ tl rietsuiker
• een handje verse basilicum
blaadjes
• peper
1
2
3
watmaakt.suzette.nu
Dit recept komt vanDit recept komt van
18
19. 1. Verwarm de oven voor op 200 °C en bedek een bakplaat met bakpapier.
2. Meng het citroensap met de melk en laat even staan, zodat de melk wat dikker wordt.
3. Zeef ondertussen bloem, bakpoeder, suiker en zout in een kom en roer om.
4. Voeg olie, room en het melkmengsel toe en roer kort tot zich een samenhangend deeg vormt.
Het is niet erg als er nog wat losse bloem over is.
Trek bolletjes deeg los en leg ze op de bakplaat. Druk ze iets in om een ronde vorm te krijgen,
maar kneed ze niet te veel.
Besprenkel de scones met wat suiker en bak ze in 12-15 minuten. Als ze goudbruin van onder
zijn en stevig van boven, zijn ze klaar.
• Noten-rozijnen: Voeg een handje gewelde rozijnen en gehakte hazelnoten en eventueel een
theelepel geraspte sinaasappelschil toe aan het bloemmengsel, voordat je het deeg vormt.
• Chocolate chip scones: Voeg een handje gehakte pure chocolade toe aan het
bloemmengsel, voordat je het deeg vormt.
“De scones van vegan top chef Isa Chandra Moskowitz zi jn het beste ontbi jt. In minder dan 10 minuten
bereid, om ze na 15 minuten geduldig wachten voor het ovenraampje binnen 5 minuten te verorberen. Eet
ze lekker met margarine en een dikke laag jam.”
scones
19
• 2 tl citroensap
• 200 ml soja/haver/rijstmelk
• 400 gr bloem
• 2 el bakpoeder
• 60 gr suiker
• snufje zout
• 80 ml zonnebloemolie
• 120 ml soja/haverroom (als
je dit niet hebt is soja/haver/
rijstmelk ook goed)
1
2
3
4
.... ..................................................
5
6
Probeer ook eens de volgende variaties:
Voor 15 scones
21. • 1 middelgrote aardappel
• 200 ml water
• 1 blokje (50 gr) gist
• 50 ml olijfolie
• 750 gr bloem
• 1 ½ tl zout
• 2 tl rozemarijn
Zelfgemaakte pizza
.........................
Pizzabodem
Kook de aardappel zeer gaar in ruim water.
Giet 100 ml van het kookvocht in een maatbeker en voeg 100 ml koud water toe. Het water moet handwarm
zijn, dus laat het nog wat afkoelen als het te heet is.
Verkruimel de gist in een grote kom en roer het water er doorheen totdat de gist is opgelost.
Verkruimel de aardappel door het water en voeg de olie, bloem, zout en rozemarijn toe. Kneed alles samen
tot een samenhangend deeg. Voeg eventueel beetje bij beetje extra bloem of water toe als het deeg te nat
of droog is. Uiteindelijk moet zich een deeg vormen dat niet langer aan je handen plakt.
5. Kneed het deeg minimaal 10 minuten (goed voor de armspieren!), tot het soepel aanvoelt.
Leg een vochtige theedoek over de kom met deeg en laat het minimaal een half uur rijzen op een warme
plek in huis. Hoe langer het rijst, hoe lekkerder het wordt.
1
2
3
4
5
6
• scheutje olijfolie
• 1 ui, fijngesneden
• 2 teentjes knoflook, geperst
• ¼ tl tijm
• ¼ tl oregano
• 1 blik gehakte tomaten
• 1 klein blikje (50 gr) tomaten-
puree
• ½ tl zout
• snufje zwarte peper
Tomatensaus
Verhit de olie in een steelpan op middelhoog vuur.
Doe de fijngehakte ui in de pan en pers er de knoflook boven. Roer een minuut om.
Voeg de tijm en oregano toe, roer nog even om en voeg dan de gehakte tomaten en tomatenpuree toe.
Laat het geheel een kwartier pruttelen op zacht vuur.
Voeg ten slotte zout en peper toe.
1
Verwarm de oven voor op 250°C. Verdeel het deeg in 5 gelijke stukken en maak er platte rondjes (of ovaaltjes) van.1
Bestrijk de bodems met olijfolie, smeer de saus erop en garneer met olijven, artisjokkenharten, paprikareepjes,
enz. Bak de pizza’s in 15 minuten bij 250°C gaar.
2
.........................
21
Pizzadeeg smaakt het best als het bereid is met verse gist. En hoewel het vinden van verse gist
soms wat lastig is (te kri jgen bi j de betere bakkers en Arabische winkels), is de bereiding van het
deeg heel simpel. Zorg alleen dat je het deeg een paar uur voor het eten klaarmaakt, zodat het
voldoende kan ri jzen.
In de oven
2
3
4
5
23. watmaakt.suzette.nu
Dit recept komt vanDit recept komt van
watmaakt.suzette.nu
“Een frisse fruittaart op basis van sojayoghurt. In 10 minuten (echt!) gemaakt en dan nog
een uur in de koelkast op laten sti jven. Gegarandeerd succes op verjaardagen, picknicks
en high-teas. Aan de slag dan maar!”
• 2 bakjes yofu, limoen-melisse smaak (uit de
natuurwinkel)
• 1 limoen
• 3 el plantaardige margarine (gesmolten)
• ¾ rol biscuitjes
• 1 zakje agar-agar poeder (uit de natuur-
winkel)
• ½ kopje water
Limoentaart
.........................
Voor de bodem de koekjes breken en mengen met de margarine. Als je koekjes hebt die
niet zo zoet zijn, kun je nog een eetlepel dadel- of appelstroop toevoegen. Neem een
ingevette springvorm en druk met een lepel het mengsel op de bodem.
De bodem hoeft uiteraard niet gebakken te worden, en de margarine zorgt ervoor dat de
koekjes aan elkaar plakken en er een stevige bodem ontstaat.
Los de agar-agar op in het water en breng dit aan de kook onder voortdurend roeren. Laat
het een paar minuten doorkoken en voeg dan de soja-yogurt en 2 el limoensap toe. Je kunt
er ook nog wat extra suiker aan toevoegen. De taart smaakt, als deze heel koud is, namelijk
minder zoet.
Laat het geheel nog een minuutje heel zachtjes doorkoken en blijf goed roeren om te
voorkomen dat het aankoekt. Laat het dan afkoelen en roer af en toe tot het mengsel wat
dikker begint te worden. Giet vervolgens over de bodem.
Versier de taart nu met schijfjes limoen en laat nog minstens een uur in de koelkast opstijven
en afkoelen.
1
2
3
4
5
.........................
23
24. • Pitabroodje met falafel,
salade en tahini of hummus
• Crunchy burritos (wraps
gevuld met hummus of
guacamole en fijngehakte
tomaat, komkommer, paprika,
rode ui, spinazie en alfalfakiemen)
• Spinaziesalade met walnoten,
zongedroogde tomaat en
balsamicodressing
• Groentesoepje
• Tabouleh (couscous salade)
• Broodje burger (broodje met
veggieburger, sla, tomaat,
augurken en ketchup)
• Gebakken aardappeltjes met
pesto salade
• Chinese noodles
• Belegd broodje :
guacamole en fijngehakte o Pindakaas met jam, banaan of chilisaus
o Avocado, tomaat en veldsla
o Pesto en geroosterde groenten
o Hummus, komkommer en
pijnboompitjes
o Marmite en tomaat
o Gebakken tofu of tempeh met
pindasaus
o Brute boterham, zie pagina 11
o Tomatencrème, zie pagina 18
• Fruitsalade of smoothie
• Havermout met appel, kaneel en siroop
• Muesli of cornflakes met soja-/rijstmelk of sojayoghurt
• Brood met pindakaas, jam, appelstroop, hummus, tapenade, etc.
• Pannenkoeken met appel, kaneel en poedersuiker
• English breakfast (gebakken aardappeltjes, witte bonen in tomaten
saus, toast met margarine, geroosterde tomaat, scrambled tofu,
gebakken veggieworstjes en geroerbakte bladgroenten zoals spinazie)
• Scones, zie bladzijde 19
0ntbijt:
y, veeevev ggggggiiieee
0ntbijt:0ntbijt:
AAllll ddaayy, everyy ddaay, vevev
...................Lunch
.....
24
25. .....
• Vers fruit
• Gemengde noten
• Energierepen (Liga Fruitkicks zijn vega)
• Hartige muffins
• Smoothies
• Borrelnootjes
• Crackertjes met tapenades en spreads
Tussendoortjes
ddddaay!aay! • Vers fruit
• Gemengde noten
• Energierepen (Liga Fruitkicks zijn vega)
• Hartige muffins
• Smoothies• Smoothies
• Borrelnootjes• Borrelnootjes
• Crackertjes met tapenades en spreads
!
Avondeten
• Indiase veggie curry
• Spaghetti bolognese met
sojaroom en seitangehakt
• Pittige tofu- en/of
groenteroerbak met bami of nasi
• Couscous met geroosterde
groenten, zongedroogde tomaat
en noten
• Lasagna met geroosterde
aubergine, sojagehakt en
bechamelsaus
• Stamppot rauwe andijvie /
zuurkool / peen en ui / boerenkool.
Lekker met gebakken uitjes,
cashewnoten, gemarineerde,
gebakken tempeh, vega-jus en/of
vega-worstjes
• Home made pizza (zie pagina 21
voor het recept!)
• Taco’s (taco’s, bonen, rijst,
tofu-/seitangehakt, geroosterde
groenten, verse tomaat,
komkommer, paprika, sla en
guacamole)
• Broodje vega
shoarma (broodje
met tofugehakt of
seitan, gebakken met
uitjes, knoflook en
shoarmakruiden.
Serveer met
knoflooksaus)
• Pasta pesto
.....
shoarma (broodje
met tofugehakt of
seitan, gebakken met
uitjes, knoflook en
shoarmakruiden.
seitan, gebakken met
25
.......................................
26. Eet je meer plant-
aardige producten
en minder dierli jke,
dan kri jg je meer
vezels binnen en
minder verzadigde
vetzuren. Zo’n
eetpatroon kan het
risico verlagen op
voorti jdig overli jden,
hart- en vaatziekten,
kanker en hersen-
ziektes als Parkinson
en Alzheimer.
“
Voor een blakende
gezondheid
26
Vlees bevat bepaalde stoffen die je lichaam nodig heeft, zoals ijzer, eiwitten en
B-vitamines. Maar wist je dat deze stoffen net zo goed voorkomen in plantaardig
voedsel? Daarbij komt dat vlees vaak ook stoffen bevat die niet goed zijn voor je
lichaam, zoals onverzadigde vetten, ziektekiemen en resten van antibiotica, hormonen,
chemische stoffen en zware metalen. Plantaardig voedsel bevat juist meer gezonde
vetten en vezels. Overstappen naar een plantaardig eetpatroon helpt zo het risico op
ernstige ziektes verminderen.
.......................
Hart- en vaatziekten
In Nederland overlijdt drie op de tien personen
aan hart- en vaatziekten. Deze worden vaak
veroorzaakt door een hoog cholesterol-
gehalte. Hoog cholesterol ontstaat meestal
door een overvloed aan verzadigde vetten.
Dierlijke vetten zijn altijd verzadigd terwijl
plantaardige vetten bijna altijd onverzadigd zijn. Om
het risico op hart- en vaatziekten te verminderen, raden artsen
aan om meer plantaardige producten te eten. De plantaardige,
onverzadigde vetten brengen het cholesterol omlaag.
Diabetes
Diabetes is de meest voorkomende ziekte in Nederland en niet
te genezen. Een miljoen Nederlanders heeft diabetes, waarvan
negen op de tien diabetes type 2. Diabetes type 2 wordt in veel
gevallen direct of indirect veroorzaakt door verkeerde voeding.
Het advies van het Diabetes Fonds luidt onder andere om
minder dierlijke vetten te eten en meer groente en fruit. Als je
minder dierlijke producten eet en meer plantaardige, verklein
je de kans om diabetes type 2 te krijgen dus aanzienlijk.
- Voedingscentrum
27. Kanker
Drie op de tien Nederlanders overlijdt aan een vorm van
kanker. Voeding speelt vooral een rol bij dikkedarmkanker,
maagkanker, slokdarmkanker, longkanker en mondkanker.
Met name bij dikkedarmkanker lijkt er een direct verband
te bestaan tussen het ontstaan ervan en de consumptie van
varkens- en rundvlees. Voor alle vormen van kanker geldt
dat een verhoogde inname van groente, fruit en vezels
nodig is, om het risico op kanker te beperken. Groenten
spelen een beschermende rol!
Overgewicht
In Nederland kampt ongeveer de helft van de volwassenen met overgewicht, waarvan 11%
aan ernstig overgewicht (obesitas) lijdt. Na roken is overgewicht de voornaamste factor als het
gaat om gezondheidsverlies. Voeding is vanzelfsprekend een grote factor voor het ontstaan
van overgewicht. Eten wat veel vet of suiker bevat en weinig vezels zorgt voor een toename
in lichaamsgewicht. Plantaardig voedsel bevat weinig verzadigde vetten en juist veel vezels.
Naar schatting een
kwart van alle kanker-
gevallen zi jn te voor-
komen door een
combinatie van gezonde
voeding en voldoende
beweging.
- RiVM, in het Nationaal Kompas
Volksgezondheid.
“
Eiwitten
De hoeveelheid eiwitten die je lichaam
gemiddeld per dag nodig heeft, hangt af
van je lichaamsgewicht, geslacht en leeftijd.
Als je een gevarieerde, plantaardige maaltijd
eet hoef je je echter geen zorgen te maken.
De meeste westerlingen eten eerder te veel
eiwitten dan te weinig. Je kunt eiwitten onder
Waar moet je op letten als je plantaardig eet?
27
andere vinden in peulvruchten, noten, tofu,
tempeh, seitan, sojamelk en zelfs in granen!
Omega-3 vetzuren
Dit zijn een groep vetzuren waaronder alfa-
linoleenzuur, dat je lichaam niet zelf kan
aanmaken. Omega-3 vetzuren zijn van belang
voor je ogen en hersenen en verlagen het
cholesterolgehalte in je bloed. Plantaardige
bronnen van omega-3 zijn onder andere
gebroken lijnzaad, lijnzaadolie, koolzaadolie,
en walnoten. Vette vis wordt vaak geprezen
als bron van omega-3, maar vissen maken
deze echter niet zelf aan. De omega-3 in vis
is afkomstig uit de algen die ze consumeren.
Vis heeft daarbij het risico op aanwezigheid
van zware metalen en giftige stoffen.
28. Vitamine D
Je huid maakt vitamine D aan bij blootstelling
aan zonlicht. Een half uur per dag buiten zijn
is hiervoor al voldoende. In de winter is het
wel moeilijker om genoeg zonlicht te krijgen,
maar vitamine D zit bijvoorbeeld ook in
margarine of verrijkte sojamelk. Je kunt ook
een supplement nemen.
Calcium
Hoewel koemelk vaak wordt gezien als
voornaamste bron van calcium is het zeker
niet de enige, noch de beste. Het calcium
van sommige soorten groente wordt door
het lichaam beter opgenomen dan dat van
melk. Bovendien kan het vasthouden van
het calcium negatief beïnvloed worden door
een overschot aan eiwitten, zoals bij melk het
geval is. Plantaardige bronnen van calcium zijn
onder andere broccoli, groene bladgroenten,
amandelen, tahin, verrijkte sojamelk en tofu
geproduceerd met calciumsulfaat.
Vitamine B12
De enige stof die niet van nature in
plantaardige voeding voorkomt is vitamine
B12. Je lichaam heeft hier echter een reserve
van. Vitamine B12, zowel uit
supplementen als uit verrijkte
voeding of uit dierlijke
producten, is afkomstig van
micro-organismen.
Het bevindt zich in verrijkte producten zoals
sojamelk, Marmite of cornflakes. Aanbevolen
wordt echter om een supplement te nemen.
Kijk voor meer informatie op de website www.
vegetarisme.be, onder ‘gezond eten’. Let op
dat de Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid
(ADH), die op producten staat aangegeven,
over de hoeveelheid gaat die je lichaam nodig
heeft. Er wordt maar een bepaald gedeelte
effectief opgenomen, vandaar dat een B12 pil
bijvoorbeeld 1000% van je ADH kan bevatten.
Ijzer
Ijzer vind je onder andere in donkergroene
bladgroenten, peulvruchten, gierst, zaden,
noten en gedroogde vruchten. Vitamine
C bevordert de opname van ijzer. Je kunt
bijvoorbeeld een glas sinaasappelsap drinken
bij de maaltijd.
28
29. big of puppy?
Het is niet leuk om dieren te zien die pi jn hebben of sterven. Iedereen met een
huisdier weet hoe een mens zich aan een dier kan hechten (en andersom)
en hoe vervelend het is als je hond of kat dood gaat. Waarom eten we
biggetjes op, maar nemen we onze kat op schoot?
29
30. Ieder dier heeft een eigen karakter en geen enkel
dier wil sterven. Uit onderzoek in slachthuizen blijkt
dat dieren stress en angst voelen wanneer ze zien
dat ze gedood zullen worden. Ook is er geen reden
om aan te nemen dat de pijn van een kip anders
voelt dan de pijn van een hond of zelfs een mens.
Ethologen, die het gedrag van dieren bestuderen,
hebben aangetoond dat dieren emoties hebben als
boosheid, depressies en zelfs verliefdheid.
.......................
Leven in de dierindustrie
Verveelde varkens
Een lid van het onderzoeksteam van
Ongehoord vertelt over haar indruk van een
varkensstal: “Ik liep een kraamkamer binnen,
waar zeugen bevallen van hun biggen. Deze
moedervarkens staan ingeklemd tussen
metalen stangen. Ik keek een zeug in haar
ogen, ze reageerde nauwelijks op me. Ze
leek uitgeput. Maar toen ze een van haar
biggen opmerkte, probeerde ze ernaartoe
te bewegen. Ze stond op, knalde tegen de
metalen stangen en zakte weer in elkaar.
Haar biggen hadden meer energie. Ik
zag een big die aan een dood broertje of
zusje snuffelde. De dappersten kwamen
nieuwsgierig naar me toe, anderen bekeken
me vanaf een veilige afstand.”
30
WIJ WILLEN LEVEN!
31. Uit undercover-onderzoek van Onge-
hoord blijkt dat varkens in Nederland
onder slechte omstandigheden leven.
Velen hebben wonden, ontstekingen,
tumoren, verlammingen of andere aan-
doeningen. De dieren leven in hun ei-
gen uitwerpselen, bijten uit verveling
op de stangen van hun kooi en kunnen
vaak letterlijk hun kont niet keren.
Doodgegroeide kuikens
In de Nederlandse industrie worden
vleeskuikens binnen zes weken op
slachtgewicht gebracht. De organen
en botten van het kuiken kunnen dit
niet aan. Hun borst groeit zo snel, dat
ze voorover kantelen en nauwelijks
meer kunnen bewegen.
Kippen hebben 24
verschillende geluiden waarmee
ze een keur aan informatie aan
elkaar doorgeven. Ze zi jn goed in
het oplossen van problemen. Hun
intelligentie is te vergeli jken met een
driejarig kind.”
“
Een kip kan 80 tot 200 soortgenoten herkennen en weet
dan van de ander de positie in de hiërarchie. Bij een
vleeskuikenhouder zitten er helaas veel meer dan 200 kippen
bijelkaar, waardoor de hiërarchie niet duidelijk is. De kippen
blijven elkaar dan pikken, wat grote kale plekken veroorzaakt.
Ook de eierindustrie kent het probleem van pikgedrag, zowel
bij scharrel- als biologische bedrijven. Ook hebben de dieren
veel last van parasieten. Scharrelkippen worden na een jaar
afgemaakt, biologische na twee jaar, terwijl een kip wel 10 jaar
oud kan worden.
31
Dr. Chris Evans, Professor Diergedragskunde, Australie
32. De ellende in de dierindustrie li jkt soms zo massaal, dat je het
gevoel hebt er niets tegen te kunnen beginnen. Toch kunnen we sa-
men veel dierenleed voorkomen.
Het beste wat je voor de dieren kan doen,
is ze niet opeten. Je spaart als vegetariër
honderden dierenlevens. Bovendien is het
weigeren van dierlijke producten een protest
tegen de manier waarop we met dieren
omgaan. Zo zet je mensen in je omgeving
ook aan het denken en laat je een alternatief
zien. Door minder of geen vlees te eten,
zorg je dat er minder geld binnen komt bij
de vleesindustrie. Hierdoor kunnen ze moeilijker
uitbreiden en worden er dus minder dieren gefokt,
gehouden en gedood.
......................
Ook voor eieren worden dieren dood
gemaakt. De legkippen zijn doorgefokt op
het aantal eieren dat ze kunnen leggen.
Het legras is daarom ongeschikt voor de
vleesproductie. Bij het uitbroeden van
legkippen worden evenveel haantjes
als hennen geboren. Haantjes kunnen
natuurlijk geen eieren leggen en worden
daarom kort na het uitbroeden vergast of
vermalen.
Overbodige Haantjes
32
SpaaractieSpaaractieSpaaractie
De dieren
33. Maar liefst een op de drie melkkoeien heeft last
van ontstoken uiers, zo blijkt uit onderzoek van
de Universiteit van Wageningen. Uierontsteking
is een pijnlijke aandoening veroorzaakt door
het intensieve melken. Hierdoor bevat een
liter koemelk ongeveer één vingerhoedje pus.
De melkindustrie is nauw verbonden met de
vleesindustrie. Om de melkproductie op gang
te houden, krijgen koeien ieder jaar een kalf.
Hierdoor ontstaat een overschot aan kalfjes.
Meer dan de helft van deze kalfjes gaat naar
een kalverhouderij. Daar worden zij binnen een
jaar vetgemest. Omdat een jong kalf eigenlijk
nog moedermelk wil drinken, zuigt hij op de
kalverhouderij aan zijn kooi of aan andere kalfjes.
Om kalfsvlees wit te houden, krijgen de dieren
heel weinig ijzer in hun voeding en lijden ze dus
constant aan bloedarmoede.
‘NATUURLIJKE’ MELK
Helaas biedt de biologische veeteelt weinig verbetering voor dieren en soms
zelfs een verslechtering. Biologische veehouders mogen alleen beperkt
antibiotica gebruiken. Daardoor hebben biologische melkkoeien meer last van
uierontsteking. Uit onderzoek van Ongehoord blijken biologische moedervarkens
ingeklemd te worden voor kunstmatige bevruchting. Ook voor kippen is de
biologische houderij niet per se een verbetering. Een biologische kip loopt
door de buitenuitloop sneller ziektes op en gaat vaker dood voordat ze haar
slachtgewicht haalt.
Voor alle dierlijke producten, biologisch
en regulier, worden dieren dood gemaakt.
In Nederland bestaan geen biologische
slachthuizen of biologisch transport. De
ontwikkeling van biologisch vlees kwam
pas op gang doordat het aantal vegetariërs
groeide. Het kan daarom gezien worden als
een poging van de vleesindustrie om geen
afzet te verliezen.
BIOLOGISCH
33
34. Vissen reageren op dezelfde manier op pijnprikkels als mensen, zo bleek uit
een Engels onderzoek in 2003. Uit andere onderzoeken blijken vissen ook
stress en angst te ervaren. Het voornaamste welzijnsprobleem bij vissen is
de manier waarop ze gedood worden. De meeste vissen stikken op het dek
van de vissersboot. Deze doodstrijd kan uren duren. Sommige vissen worden
gestript, in een zoutbad gelegd of krijgen een neksnede. Dit doodt de vis pas
na 10 tot 50 minuten. Sommige vissen worden gekweekt in afgezette stukken
van de zee of in waterbakken op het droge. In beide gevallen hebben de
dieren weinig bewegingsruimte en kampen ze met ziektes en misvormingen.
Behalve vissen, zijn ook zeezoogdieren vaak slachtoffer van de visindustrie.
Jaarlijks raken ontelbare dolfijnen, bruinvissen, schildpadden en andere
zeedieren verstrikt in de netten van de visserij.
VIS
Mensen kunnen zich beestachtig gedragen, maar
dieren hebben vaak ook eigenschappen die menselijk
overkomen. Zo gaan varkens vriendschappen aan
met soortgenoten en reageren ze al na twee weken
op hun naam. Een stier in een Amerikaanse opvang
brengt een blinde ezel iedere dag naar de watertank
en voorkomt dat de ezel tegen het hek aanloopt.
Bij varkens in de vleesindustrie is bewezen dat
ze depressief zijn. Ze reageren niet of angstig op
nieuwe geluiden, ze verwachten geen positieve
gebeurtenissen. Varkens met een leuker leven, zijn
juist nieuwsgierig als ze iets nieuws horen.
MENSELIJKE DIEREN
Wetenschappers
nemen aan dat
de mens, net als
andere dieren, ont-
staan is door evo-
lutie. Het is daarom
onwaarschi jnli jk
dat emoties als
verdriet, bli jheid,
liefde of boosheid,
alleen bi j mensen
voorkomen.
34
35. vvv
“Ikvindhetgemakkelijk
plantaardigteeten”
........................................................................................................Aline
35
“
Het was voor mij een logische stap
om veganist te worden.
Aline (38) is veganist en betrokken bij actiegroep Dierenbelangen
in Maastricht.
“Het is alweer een hele tijd geleden,
de dag dat ik besloot om vegetariër
te worden… Op de lagere school
hield ik een spreekbeurt over de
Dierenbescherming. Voor het eerst
zag ik in een van de folders de
intensieve veehouderij. Ik wist niet
dat mensen dit met dieren doen.
Van de ene op de andere dag werd
ik vegetariër. Mijn ouders dachten
toen nog dat het wel over ging, maar
ik werd steeds gemotiveerder om
iets te doen tegen dierenleed. Mijn
ouders hielden mijn gezondheid
goed in de gaten; gelukkig wist onze
huisarts mijn ouders te vertellen dat
ik waarschijnlijk veel gezonder was
dan een vleeseter.
36. Na de veehouderij, zag ik ook dieren
in proefdierlaboratoria, dieren in de
bontindustrie, in de amusements-
industrie. Op mijn 16e voerde ik mijn
eerste actie, tegen de jacht op ko-
nijnen en werd ik actief bij de regio-
nale actiegroep ‘Dierenbelangen’.
Mijn broer en moeder werden ook
vegetariër en mijn vader besloot
een aantal jaren later ook geen
vlees meer te eten. En natuurlijk
kwamen er alleen nog maar dier-
proefvrije merken in huis. Rond mijn
18e bezocht ik, samen met mijn
moeder, een slachthuis. Uit interes-
se. Het schreeuwen van de varkens,
de werkwijze van de werknemers
(alsof ik in een fabriek stond waar
‘dingen’ worden gemaakt), het was
verschrikkelijk.
Acht jaar nadat ik vegetariër werd,
acht jaar wijzer, besloot ik om veg-
anist te worden. Dat was voor mij
een heel logische stap. Ik was inmid-
dels op de hoogte van zoveel dier-
enleed en vond dat ik er alles aan
moest doen het leed te beperken.
De meest vreemde vraag, die me
nog steeds regelmatig wordt ge-
Mensen vragen me wat
ik dan wél eet.
“
36
37. 37
• dierenbelangen.nl
• alinesvegablog.wordpress.com
Voor meer informatie:
steld, is wat ik dan wél eet. Een etentje
bij iemand thuis werd vervangen door
een kopje thee drinken, toen duide-
lijk werd dat ik geen dierlijke pro-
ducten eet. Op een feestje hadden
mensen er veel moeite mee een sa-
lade te bedenken zonder dierlijke in-
grediënten. Hoe moeilijk kan het zijn?
Mijn interesse voor koken is in de
loop der jaren gegroeid. Koken is een
grote hobby geworden. Ik vind het
elke dag weer heerlijk om te beden-
ken wat ik ga eten, er is zoveel lek-
kers! Ik hoop binnenkort mijn eerste
plantaardige eetkamerrestaurant te
organiseren.
Mensen laten vaak weten het
zo knap van me te vinden dat
ik veganistisch eet. Als ik denk
aan de grootschaligheid van de
veehouderij, de concentratie van
veel slachtoffers op kleine ruimtes,
onleefbare omstandigheden, het
slachthuis, dan vind ik het gemak-
kelijk om geen dierlijke producten
te eten. Ik vind het hypocriet onze
omgang met dieren af te keuren,
maar toch vlees te eten.
Uit eten gaan zonder reserveren
is soms lastig. Met het aanbod is
het in Limburg sowieso treurig ge-
steld, er is geen vegetarisch res-
taurant. Je kunt bij veel restau-
rants echter wel veganistisch eten,
als je dat van te voren aangeeft. Het
liefste eet ik echter toch thuis. Of
bij een vriendin die mijn levenswijze
snapt. Boodschappen doe ik overi-
gens bij de gewone supermarkt en de
natuurwinkel. Mijn groenten bestel ik
regelmatig bij een lokale, biologische
boer.
Hopelijk wordt er ooit met veel weer-
zin terug gekeken op de manier
waarop wij dieren in de veehouderij,
bontindustrie, laboratoria, amuse-
mentsindustrie en vele andere dieren
anno 2011 nog steeds behandelen.”
38. Voor de aarde, voor je medemens
“De veeteelt sector verri jst in de top twee of drie van
de belangri jkste veroorzakers van milieuproblemen,
op iedere schaal, van lokaal tot mondiaal.”
- Verenigde Naties: rapport ‘Livestock’s Long Shadow’
- Universiteit Wageningen: rapport ‘Vleesminnaars,- Universiteit Wageningen: rapport ‘Vleesminnaars,
vleesminderaars en vleesmijders
Vervuiling
De Nederlandse veehouderij produceert zo’n 70
miljard kilo mest per jaar. Dit is veel te veel voor
ons kleine land om te kunnen verwerken. Als gevolg
hiervan vervuilen schadelijke meststoffen als nitraat,
fosfaat, stikstof en ammoniak de bodem en het
water. Mondiaal gezien is de veehouderij volgens de VN de grootste
watervervuiler van alle bedrijfstakken.
Uitputting van de aarde
Voor het houden van landbouwdieren is een enorme hoeveelheid land, water
en grondstoffen nodig. In veel gebieden in de wereld vormt dit een
bedreiging voor de natuur. Gevolgen zijn onder meer ontbossing en
het verder oprukken van woestijnen. Zeventig procent van de grond
van gekapte regenwouden in de Amazone wordt gebruikt als
weiland. Voor soja-productie, voornamelijk gebruikt als veevoer,
wordt jaarlijks 10.000 hectare ontbost in Zuid-Amerika, blijkt
uit gegevens van Milieudefensie.
Oceanen bestrijken meer dan zeventig procent van de
oppervlakte van de aarde, en spelen een cruciale rol in het
voortbestaan van onze planeet. De ecosystemen in zee
worden echter ernstig bedreigd door visserij. Effecten
van overbevissing, bijvangst en bodembeschadiging
door sleepnetten eisen hun tol, ook op de Noordzee.
De Gezondheidsraad ontraadt consumptie van vis,
omdat de ecologische belasting te groot is.
“De productie en consumptie van dierli jke eiwitten
(vlees en zuivel) behoren tot de meest milieubelas-
tende onderdelen van het voedselpakket. Deskundi-
gen voorzien dramatische gevolgen voor milieu,
natuur en landschap en voedselzekerheid wanneer
we er niet in slagen ons verbruik van dierli jke eiwitten om
te buigen naar een meer duurzaam, plantaardig dieet.”
39. Klimaatverandering
Met een stijgende zeespiegel zal ook Nederland op
termijn de effecten van klimaatverandering merken.
Wereldwijd is de veehouderij verantwoordelijk voor
tenminste eenvijfde van alle uitstoot van broeikasgassen.
Vlees- en zuivelproductie leveren een grotere bijdrage
aan klimaatverandering dan al het transport op de
wereld. Ter vergelijking: één koe is goed voor evenveel
uitstoot als 4,5 auto.
“Vleesvervangers als
noten, vegetarische
burgers en tofu bevatten
dezelfde voedingsstoffen
als vlees, maar de
productie heeft minder
invloed op het klimaat.”
- Voedingscentrum
Voedselverspilling
Eén op de zeven mensen op de wereld
is ondervoed. Met een toenemende
voedselonzekerheid in de wereld neemt de
noodzaak voor een duurzame productie van
eten alleen maar toe. Vlees is niet duurzaam,
omdat het een enorme verspilling van
energie is.
Voor de productie van een kilo rood
vlees, krijgt een dier gemiddeld 7 kilo aan
plantaardig voedsel te eten. Ook wordt er
veel water gebruikt voor het verbouwen van
veevoer, drinkwater voor het vee en in de
vleesverwerking. Gemiddeld kost vlees 100
keer meer water dan plantaardig voedsel.
Tachtig procent van alle landbouwgrond
op de wereld wordt gebruikt voor veeteelt,
blijkt uit het VN rapport ‘The State of Food
and Agriculture 2009’. Hoewel een gedeelte
daarvan ongeschikt is om gewassen op te
verbouwen voor menselijke consumptie,
geldt dat we veel meer mensen zouden
kunnen voeden dan momenteel het geval is.
Ook kweekvis is niet duurzaam. De meeste
soorten kweekvis hebben meer vis nodig als
voedsel, dan dat ze uiteindelijk opleveren.
Voor één kilo zalm of kabeljauw is zo’n vier
kilo verse vis nodig. Voor blauwvintonijn
zelfs twintig kilo.
Een overstap naar een meer plantaardig
eetpatroon maakt deel uit van een duurzame
oplossing voor het voedselprobleem.
10kg
10 mensen
10kg 1 mens
Verklein je voedselafdruk
Je voedselafdruk is de hoeveel ruimte die
je eetpatroon inneemt op aarde. Dit is
bijvoorbeeldderuimtediewordtingenomen
voor het verbouwen van voedsel, maar heeft
ook te maken met productie, verpakking en
transport. De gemiddelde voedselafdruk
van Nederlanders is 2,1 hectare, terwijl er
gemiddeld maar 0,9 hectare beschikbaar
is voor ieder persoon op aarde. Door
geen vlees en zuivel te eten, verklein je je
voedselafdruk gemiddeld met de helft!
39
40. Uniek assortiment uit o.a. Duitsland.
’Vlees’, ’vis’, ’kaas’ en veel meer!
De smaak, de structuur, het uiterlijk, zo lekker!
Ontvang 5% korting
met de actiecode*: vgids5
*Invullen in winkelwagen. Geldigheidstermijn zie website.
100% plantaardige webshop
vegadatesvegadateswww.vegadates.com
Liefde, vriendschap, activiteiten etc.
Gratis inschrijving.
www.veggiedeli.nl
41. 41
over ongehoord
Ongehoord promoot een diervriendelijk leven. Je kunt besluiten kippen, koeien, varkens,
konijnen en andere dieren niet langer op te eten en hun producten, melk, eieren, leer
en bont, niet te gebruiken. Door zo te kiezen voor een diervriendelijke manier van leven
geef je dieren een stem. Door vlees af en toe, regelmatig of helemaal van je menu te
schrappen maak je een grote stap richting een
diervriendelijk bestaan.
Ongehoord publiceert onderzoek naar de
veehouderij en andere industrieën waarin
dieren gebruikt worden. Op dit moment leven
miljoenen dieren in Nederland opgesloten
in stallen of kooien, en worden zij gedood
in slachthuizen. Ze lijden achter gesloten
deuren, verborgen voor het publiek. Met
het publiceren van (undercover) onderzoek
maken we de realiteit waarin dieren leven
openbaar en geven we een eerlijk beeld van
dieruitbuiting in onze maatschappij. Op onze
website kun je van tientallen veehouderijen zien
hoe de dieren er worden behandeld.
Ongehoord bestaat uit een diverse groep
vrijwilligers. Een deel van ons is al jarenlang actief
voor dieren. Anderen hebben recentelijk besloten
hun compassie voor dieren of morele overtuiging
om te zetten in actie.
42. .......................
42
Meer weten?
Boeken
Het Dierloze Gerecht
Dirk-Jan Verdonk
Geschiedenis van het Neder-
landse vegetarisme
Dieren Eten
Jonathan Safran Foer
Verhalende, culturele analyse
over vleesconsumptie
Dierenbevrijding
Peter Singer
Filosofische klassieker over
vegetarisme
Tijdschriften
V
tijdschrift van de Nederlandse
Vereniging voor Veganisme
www.veganisme.org
www.evavzw.be
EVA-Magazine
Recepten en interviews van
veggie organisatie EVA uit
Vlaanderen
Wat is er mis met vis?
Dos Winkel
Over de vernietiging van de
zee door de visserij
Meat the Truth
www.meatthetruth.nl
Sea the Truth
Sea the Truth onthult de
verwoesting van onze zeeën door
de visserij.
www.seathetruth.nl
Earthlings
Deze film met acteur Joaquin
Phoenix is online te bekijken.
www.earthlings.com
Meat the Truth legt de enorme
impact van de veehouderij op het
milieu bloot.
.......................
.......................documentaires
43. .......................
.......................
.......................
.......................
43
Kookboeken
Veganomicon
Moskowitz
NON*FISH*A*LI*CIOUS
Lisette Kreischer
Online recepten , tips en voedingsinformatie
• Vegatopia | www.vegatopia.com
• Vegalicious | www.vegalicious.org
• The PPK | www.theppk.com
• VegWeb | www.vegweb.com
• Vegan and Veggie Health Guide | www.veghealthguide.com
• Nutrition Facts | www.nutritionfacts.org
• Aline | alinesvegablog.wordpress.com
• Suzette | watmaakt.suzette.nu
• EVA | vegetarisme.be
Online winkels en Restaurant sites
• VegaLife | www.vega-life.nl • VeggieDeli | www.veggiedeli.nl
• Happy Cow (veggie restaurant site) | www.happycow.net
Overig
• Overzicht van veganistische producten: www.veganisme.org/wiki
• Vega dating: www.vegadates.com
Wat de pot schaft
Lisette Kreischer
Dit prachtig vormgegeven
boek weet zelfs de meest
keukenschuwen onder ons te
overtuigen van het gemak,
plezier en smaak van veggie
gerechten.
Kun je de smaak van de zee niet
missen? In Non*Fish*A*Licious
vind je je favoriete ‘tonijn’-salade,
‘vis’-koekjes en sushi. Helemaal
diervriendelijk!
Puur Plantaardig
Hertsenberg
Het kersverse ‘Puur Plantaar-
dig’ is een welkome bijdrage
aan de Nederlandstalige
veggie literatuur.
Veganomicon is hét ultieme
kookboek voor de gevorderde
koks. Engels geschreven.
44. Veggie eten is niet alleen goed voor dieren, maar ook voor je medemensen, jezelf
en het milieu. Deze gids laat je zien hoe makkelijk het is om iedere dag een positieve
keuze te maken. De recepten en tips helpen je lekkerder te koken dan je ooit hebt
gedaan, en dit keer met een goed geweten. Try it!
www.ongehoord.info | mail@ongehoord.info | facebook.com/ongehoord | @OngehoordNL
postbus 3646, 1001 AK AMSTERDAM +31 (0)6 394 420 16
Donaties op IBAN NL15INGB0005125909 tnv Ongehoord
het geluid van dieren