Periudha e viteve 1945-1990 ne Shqiperi.

2.  Sunduesit e rinj të Shqipërise trashëguan një vend
jashtëzakonisht të varfër, të persekutuar nga
analfabetizmi, gjakmarrja fisnore, shumllojshmëria e
sëmundjeve epidemike dhe mungesa fantastike e të
drejtave më themelore civile dhe qytetare. Për
eliminimin e tyre komunistët ndërmorën një program
radikal modernizimi që synonte pavarësinë sociale dhe
ekonomike të Shqipërisë, si një suplementim të
reformave të filluara qysh nga Shpallja e Pavarësisë
në Vlorë më 1912.

3.  Akti i parë i qeverisë së re ishte ajo e një reforme agrare pa
kompromis. Tokat e bejlerve dhe agallarëve u ndanë në
ngastra më të vogla dhe i'u dhanë atyre fshatarëve që ose
nuk kishin tokë, ose që deri në atë kohë kishin shërbyer si
sejmenë dhe bujkrobër. Kjo masë theu gjithashtu dhe
bazën fuqimore të klasës së bejlerëve. Për më tepër, qeveria
shtetëzoi industrinë, bankat dhe gjithë kapitalin tregtar
dhe të huaj në vend. Pak kohë mbas reformës agrare filloi
kolektivizimi i tokës, proces i cili mbaroi në 1967. Si
rezultat, fshatarësia humbi tokën që i'u dha në fund
të Luftës së Dytë Botërore. Socializmi nën udhëheqjen
e Enver Hoxhës u përhap në zonat e thella malore dhe për
pasojë shkaterroi institucionin e vjetër tradicional
të kanunit, lidhjet e ngurta fisnore dhe strukturën
patriarkale të familjes

5.  Për sigurimin e mjeteve financiare dhe teknologjike, si dhe për
financime ushtarake dhe politike, Shqipëria aderoi në kampin
komunist me Jugosllavinë (1944-48), BRSS (1948-61) dhe Kinën (1961-
78). Ekonomikisht, Shqipëria përfitoi së tepërmi nga këto aleanca.
Qindra milionë dollarë u investuan në industrinë e rendë dhe
mekanizmin e mjeteve të prodhimit. Me mijëra këshilltare dhe
specialistë erdhën në Shqipëri për të mbikqyrur zhvillimin e
ekonomisë. Për pasojë, popullsia shqiptare doli nga errësira
shumëshekullore dhe për disa kohë mundi të gëzonte një standard
relativisht të lartë jetese. Politikisht, Hoxha u zhgenjye me aleatët e tij
komunistë dhe u nda me secilin prej tyre, duke i akuzuar për tradhti
ideologjike ndaj kauzës së proletariatit dhe paqësim me Perëndimin
kapitalist. E izoluar nga Perëndimi dhe Lindja së bashku, Shqipëria
adoptoi kursin e ndërtimit të socializmit "me forcat e veta" duke u
pozicionuar si vendi i vetëm stalinist në gjithë bllokun komunist.
 Programi Enverist për modernizmin dhe transformimin e Shqipërisë
nga një vend i prapambetur në një shoqëri industriale të përparuar
ishte në një farë mënyre një sukses i jashtëzakonshëm dhe me të
vërtete brenda katër dekadash Shqipëria përparoi shumë në zhvillimin
e bujqësisë, industrisë, arsimit, arteve dhe kulturës. Një arritje e
veçantë ishte tharja e zonave moçalore bregdetare dhe kthimi i tyre nga
zona malarike në toka bujqësore dhe industriale. Gjithashtu simbolik
ishte edhe zyrtarizimi i dialektit toskë të shqipes dhe më pas Kongresi i
Drejtshkrimit.

8.  Sidoqoftë shtypja politike i errësoi këto arritje kombëtare. Në
kundërshtim me nenet e Kushtetutës qeverisja e Hoxhës u
karakterizua nga persekutimi policor i Drejtorisë së Sigurimit të
Shtetit, i njohur thjesht si Sigurimi. Për eliminimin e
pakënaqësisë, qeveria përdori shpesh (por jo përheëe)
përsekutimin e udhëheqjes në rradhët e Partisë dhe në mënyre
më pak të ndjeshme atë të popullsisë në përgjithësi. Ata që
kritikonin Partinë dhe drejtuesit e shtetit në veprat e tyre, qoftë
kulturore, editoriale, ose thjesht propagandistike
përjashtoheshin nga puna, burgoseshin në kampe të punës së
detyrueshme ose thjesht ekzekutoheshin. Udhëtimi jashtë
shtetit ishte i ndaluar për të gjithë përveç atyreve që shkonin me
punë ose sponsorizim shtetëror. Në 1967 praktikimi fetar u
ndalua pasi udhëheqja e shikonte fenë si një institucion feudal
mesjetar që pengonte bashkimin dhe përparimin kombëtar.
Vendet e kultit u mbyllen dhe në shume raste ose u shkatërruan
ose u kthyen në shtëpi për veprimtari rinore. Shpëtuan vetëm ato
që përbënin pasuri kulturore si Xhamia e Ethem Beut në qëndër
të Tiranës

10.  Vitet nën komunizëm panë një industrializim të gjerë e të shpejtë si pjesë e strategjisë ekonomike
staliniste. Në Gjirokastër u ndërtua një uzinë metalike që prodhonte pjesë të vogla si komplete për
ngrënie dhe çadra, fabrika këpucësh, veshjesh, cigaresh, frigoriferësh dhe produktesh të tjera të lehta
industriale. Gjirokastra u shpall qytet-muze nga regjimi më 1961 në përpjekje për të ruajtur
trashëgiminë kulturore unike të qytetit. Veç specialistëve, një forcë e madhe pune, përfshirë edhe
fëmijë u angazhuan në brigada vullnetare për të mirëmbajtur qytetin e vjetër. Rrjeti i gjerë i
kalldrëmeve është një nga shembujt më domethënës së punës së tyre.
Fushata e vitit 1967 për të zhdukur fenë pati një ndikim shumë të madh në Gjirokastër. Gjatë
periudhës osmane qyteti kishte 15 xhami, 13 nga të cilat mbijetuan deri në kohën e komunizmit, kur
të gjitha, veç njërës, u shkatërruan. Thuhet se edhe ajo që mbijetoi u arrit të shpëtohej për shkak të
statusit të saj si monument kulture. Në vitet që pasuan ndalimin e fesë ajo u përdor nga akrobatët e
cirkut meqë kishte edhe kube të lartë. Pranë saj sot është Medreseja (shkolla myslimane), e cila më
parë ka qenë teqe bektashiane. Ndërtuar më 1727 ajo u mbyll më 1967. Pikturat murale të kishës së
Shën Sotirës u shkatërruan plotësisht . Ato u zëvendësuan me ikona të pikturuara sot, shumica nga
artistë lokalë.
Kur regjimi komunist ra më 1990, ekonomia e Gjirokastrës ishte tashmë në rënie të shpejtë. Për të
siguruar shkallë të plotë punësimi, komunistët mbipunësuan komplekset e vjetra dhe joefektive
industriale. Rënia e komunizmit u shoqërua me humbjen katastrofike të vendeve të punës në
Gjirokastër. Me mijëra shkuan në Tiranë ose emigruan jashtë vendit në kërkim të punës. Në trazirat
sociale që pasuan Muzeu Kombëtar i Armëve u grabit ndërsa statuja e madhe e Enver Hoxhës u
rrëzua. Aty tani ndodhet parkimi i një restoranti.

11. Muzeu Kombëtar i Armëve me statujën e Enver Hoxhës

12.  Gjatë periudhës komuniste regjimi mendoi të
siguronte mbijetesën e vet në rast sulmi nga SHBA dhe
Bashkimi Sovjetik (pas viteve të para 1960 të dy
konsideroheshin armiq). Duke përdorur edhe
katakombet ekzistuese, në Gjirokastër u ndërtua një
kompleks i gjerë i nëndheshëm për të mbrojtur
aktivitetin e institucioneve partiake dhe ushtrisë nga
sulmet nukleare. Një numër tunelesh dhe galerish për
popullsinë e qytetit janë ndërtuar edhe në kodrat rreth
e rrotull. Regjimi ndërtoi në gjithë Shqipërinë mbi 600
000 bunkerë betoni, shumë nga të cilët mund të
shihen si kërpudha rreth e rrotull Gjirokastrës.

13. Një formë hekuri e
përdorur gjatë
komunizmit për ndërtim
bunkerash.
Bunkerë të periudhës së
komunizmit, një pamje
karakteristike në luginën
poshtë qytetit të
Gjirokastrës

14.  Mbas vdekjes së Enver Hoxhës më 1985, zëvendësuesi i tij, Ramiz
Alia, u përpoq ta ruante strukturën e sistemit ekzistues, por në të
njëjtën kohë tentoi të implementonte reforma, në mënyrë që të
revitalizonte ekonominë që në atë kohë po bënte në vend
numero. Si rezultat ai lejoi investime nga firma të huaja në
Shqipëri dhe shtoi marrëdhëniet diplomatike me vendet
Perëndimore. Sidoqoftë me rënien e komunizmit në Evropën
Lindore në vitin 1989, shumë segmente të shoqërise shqiptare
filluan nja aktivizim politik më të vendosur dhe filluan agjitimin
kundër qeverisë. Grupet më aktive ishin ato më të zhgënjyerat
intelektualët dhe rinia studentore. Në përgjigje të kërkesave të
tyre Ramiz Alia u dha shqiptarëve (Minoritetit) të drejtën për
udhëtim jashëte shtetit, zbuti fuqitë ekzekutive të Sigurimit,
adoptoi disa masa të ekonomisë së lirë. Në dhjetor të 1990 Alia
legalizoi krijimin e partive politike, kjo sinjalizoi fundin e
monopolit komunist mbi ekzekutivin.

15.  Masë pas mase, kontrolli absolut i shtetit mbi shoqërinë
shqiptare u dobësua. Pasiguria politike, ekonomike dhe
shoqërore solli rënien e shumë qeverive midis 1990 dhe 1992. Në
mars të vitit 1992 fitorja vendimtare e Partisë Demokratike solli
në fuqi Sali Berishën, presidentin e parë të zgjedhur në një skenë
demokratike dhe elektorale qysh prej Fan Nolit.
 Përparimi shqiptar drejt reformës demokratike mundësoi
pjesemarrjen shqiptare në Konferencën për Sigurimin dhe
Bashkëpunimin në Evropë, e cila solli fundin e izolimit makabër
shqiptar. Përjekjet për krijimin e një ekonomie të lirë sollën kriza
të vazhdueshme, por gjithashtu mundësuan sjelljen e ndihmave
humanitare në Shqipëri nga komuniteti ndërkombëtar. Në këtë
menyrë, Shqipëria filloi integrimin e politikës dhe institucioneve
të saj me Perëndimin, pjesë e të cilit shqiptarët e kanë
konsideruar përherë veten.

16.  Dështimi i shumë firmave piramidale investimi shkaktuan
rënien e ekonomisë dhe më vonë të qeverisë në fillim të
vitit 1997. Rreth një e treta e popullisë e gjetën vetën të
varfër sa hap e mbyll sytë. Dhuna u shtua dhe turma
popullore rrëmbyen armë, banda kriminale kontrollonin
zona të tëra të vendit. Në përgjigje të kësaj, OKB dërgoi
trupa paqëruajtëse në mars të atij viti. Partia socialiste fitoi
zgjedhjet parlamentare në qershor 1997 dhe sekretari i
Partisë Rexhep Mejdani u zgjodh President i ri i Shqipërisë.
 Në 1999 vendi mirëpriti rreth 450,000 shqiptarë të Kosovës
që i largoheshin dhunës serbe në Kosovë.

18. Punoi :Denis Lezo
Klasa XII-D