Sogutmabolumlerininbakimonarimi

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

SOĞUTMA BÖLÜMLERİNİN BAKIM
ONARIMI

ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.

İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR .............................................................................................................. iii
GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .................................................................................................3
1. SOĞUTMA SİSTEMİNİN TAMİRİ ................................................................................3
1.1. Vakum Şarz Aleti ve Yapısı ......................................................................................3
1.1.1. Vakum Şarj Cihaz Kullanımı..............................................................................4
1.1.2. Vakum Şarj İçin Kompresör (Vakum Pompası) ..................................................5
1.1.3. Gaz Kaçaklarının Tespiti İçin Kimyasal Kullanımı .............................................5
1.1.4. Manometreler.....................................................................................................6
1.2. Soğutucu Gazlar........................................................................................................7
1.2.1. R134a Gazı ........................................................................................................7
1.2.2. R134a Gazı Kullanımı........................................................................................8
1.2.3. Gaz Verme İşleminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar...................................8
1.3. Soğutma ve Klima Cihaz Bilgisi................................................................................8
1.3.1. Soğutma.............................................................................................................8
1.3.2. Soğutma Sisteminin Çalışma Prensipleri ............................................................9
1.4. Ekovat.....................................................................................................................10
1.5. Kondenser ...............................................................................................................13
1.6. Drayer (Kurutucu ve Süzgeç) ..................................................................................15
1.7. Basınç Ayarlayıcı (Kılcal Boru) ..............................................................................16
1.8. Buharlaştırıcı (Evaparatör -Soğutucu)......................................................................16
1.8.1. Dönüş Borusu ..................................................................................................17
1.9. Klimalar..................................................................................................................17
1.10. Soğutma ve Klima Cihazlarında Kullanılan Malzemeler ........................................19
1.11. Buzdolaplarında Soğutma İşlemi ...........................................................................20
1.11.1. Ekovatlı Soğutma Sisteminde Gaz Döngüsü ...................................................20
1.12. Gümüş Kaynağı.....................................................................................................20
1.12.1. Gümüş Kaynağı Yapımı .................................................................................21
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................22
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................23
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................24
2. BUZDOLAPLARININ YAPILARI VE DEVRE ŞEMALARI .......................................24
2.1. Buzdolaplarının Gaz Yolu ve Elektrik Devre Prensip Şemaları ................................24
2.1.1. Klasik Buzdolapları (Tek Kapılı Buzdolabı) .....................................................24
2.1.2. Derin Donduruculu Dolaplar ............................................................................26
2.1.3. No-Frost Dolaplar ............................................................................................27
2.2. Soğutma Bölümleri .................................................................................................29
2.2.1. Evaptaki Buzun Eritilmesi................................................................................29
2.2.2. Derin Dondurucu Dolapların Özelikleri ............................................................29
2.2.3. No-Frost Dolapların Özellikleri ........................................................................29
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................31
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...............................................................................................32
3. BUZ MAKİNESİ VE ÖZELLİKLERİ............................................................................32
3.1. Buz Makinesinin Yapısı ve Çalışması......................................................................32

i

3.2. Buz Makinelerinin Arızaları ve Giderilmesi.............................................................34
ÖLÇME DEĞERLENDİRME .......................................................................................38
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................39
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................40
ÖNERİLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................41
KAYNAKÇA ....................................................................................................................42

ii

AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0115
ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Elektrikli Ev Aletleri
MODÜLÜN ADI Soğutma Bölümlerinin Bakım Onarımı
Soğutma bölümlerinin bakım ve onarımının
MODÜLÜN TANIMI yapılması, arızalı kısmın değiştirilmesi bilgilerinin
kazandırıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Alan ortak modüllerinin tamamlamış olmak.
Soğutucuların soğutma bölümlerinin bakım ve
YETERLİK
onarımını yapmak.
Genel Amaç
Gerekli atölye ortamı ile soğutma bölümlerinin
donanımları sağlandığında her türlü soğutma aletlerini
tanıyarak güvenli, verimli, amaca ve tekniğine uygun
olarak bakım ve onarımı yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Uygun ortam sağlandığında soğutma sistemlerinin
bakım ve onarımını yapabileceksiniz ve arızalı
kısımların değiştirilmesini öğrenebileceksiniz.
MODÜLÜN AMACI
2. Uygun ortam sağlandığında soğutma sistemlerini
tanıyacak, onarımını yapabileceksiniz ve arızalı
kısımların değiştirilmesini öğrenebileceksiniz.
3. Uygun ortam sağlandığında buz makinesi
sistemlerini tanıyacak ve onarımını yapabileceksiniz
ve arızalı kısımların değiştirilmesini
öğrenebilceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM Atölye ortamı, bir soğutucu veya klima, gerekli el
ORTAMLARI VE aletleri, kaynak malzemeleri, ölçü aletleri ve vakum şarz
DONANIMLARI aparatı.
Her faaliyet sonrasında o faliyetle ilgili
değerlendirme soruları ile kendinizi değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı
DEĞERLENDİRME
(uygulama, soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları
ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değerlendirecektir.

iii

GİRİŞ

GİRİŞ
GİRİŞİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Teknolojinin her geçen gün hızla ilerlediği zamanımızda ev aletlerinde sürekli
yenilikler olmaktadır. Yaşamı daha kolay hale getiren soğutma ve iklemlendirmenin soğutma
esaslarını öğrenmek mesleğinizi icra ederken işinizi kolaylaştıracaktır. Soğutma günümüzde
evlerde, bürolarda, soğuk hava depolarında, hastane morglarında vb. soğutmanın gerekli
olduğu birçok alanda yapılmaktadır.
Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve beceriler ile soğutmanı prensbini öğrenecek,
soğutma bölümlerinin bakım ve onarımını yapabilecek, ve her türlü arızaları
giderebileceksiniz.

Soğutucularda gaz akış şeması

1

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ

Uygun ortam sağlandığında soğutma sistemlerinin bakım ve onarımını
yapabileceksiniz ve arızalı kısımların değiştirilmesini öğrenebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
Ø Soğtma sistemi elamanlarını araştırınız.
Ø Soğutma sitemlerinde bakım ve onarımın nasıl yapıldığını araştırınız.
Araştırma işlemleri için internet ortamı ve ev aletlerini tamir malzemelerinin satıldığı
mağazaları gezmeniz gerekmektedir. Ev aletleri tamir bakım yapan teknik servislerden ön
bilgi edininiz.

1. SOĞUTMA SİSTEMİNİN TAMİRİ
1.1. Vakum Şarz Aleti ve Yapısı

Soğutma sistemi borularındaki havanın boşaltılması ve gaz ile
doldurulmasına yarayan cihazlara vakum-şarj cihazı denir. Elde
taşınabilir olup soğutucuların gaz dolaşım sisteminin vakum
yapılması ve gaz şarzı için dizayn edilmiştir.
Vakum pompası, cam silindir, vakum ve basınç manometresi
ile vanalardan oluşur. Vanalar el ile açılıp kapatılabilen olduğu gibi
elektrikli valfler de olabilmektedir.
Bu vanalar vakum alma, vakum kapatma, sıvı gaz verme,
silindire sıvı-gaz şarjı gibi görevleri vardır. Cihazın yapısına göre
manometre sayısı ikili, üçlü veya dörtlü olabilmektedir. Bazı cihazlar
ise Resim 1.2’de görüldüğü gibi cam silindirsiz terazili olur. Terazi
sisteme verilecek gazı ölçmeye yarar.
Resim 1.1: Cam silindir

3

Resim1.2: Terazili vakum-şarj aleti
1.1.1. Vakum Şarj Cihaz Kullanımı
Cihazların kullanılmasında az da olsa farklılıklar vardır. Ancak hepsi de soğutma
sisteminin vakum edilmesi ve sisteme gaz doldurma işi için kullanılır. Soğutma gazının
dolaşacağı sitemde gerekli değiştirme ve tamirat işleri bittiğinde önce sistemin vakum
pompası ile havası boşaltılır. Sistemin iyi vakum yapılması için sisteme ara gazı verilir ve
tekrar iyice vakum yapılır. Sistemin vakumu vakum manometresinden gözetlenir. Sistem
vakum olduğunda en az vakuma 15 dakika daha devam edilir. Daha sonra vakum
kompresörü durdurulur. Cihaz üzerindeki vana veya valflerden gerekli ayarlamalar yapılarak
ve vakum manometresi yardımı ile sistemde kaçak olup olmadığına bakılır. Vakum
manometresinde değişme var ise sistemde kaçak olduğu kararına varılır. Manometre
göstergesinde hızlı bir değişim var ise kaçağın dönüş borusu ile ekovat arasındadır. Eğer
göstergede ağır ağır değişim var ise kaçak kılcal ile ekovat basınç borusu arasındadır.
Aradan 5-10 dakika geçmesine rağmen vakum manometre göstergesinde bir değişim
yok ise sistemde kaçak olmadığı kararına varılır ve sisteme gaz şarjı yapılır. Siteme gaz şarjı
için önce cam silindire sıvı gaz doldurulur. Vakum şarj cihazlarında cam silindir ya önce
vakum yapılır, silindire gaz doldurulur ya da sıvı gaz silindire direkt verilir, silindirin üst
tarafındaki sübaba basılarak silindir içindeki havanın dışarı çıkması sağlanır. Bu şekilde
dışarıya çıkan havanın yerini sıvı soğutkan alır. Cam silindire soğutkanın sıvı olarak
verilmesi gaz tüpü ters çevrilerek verilir. Cam silindirin üzeri hassas olarak gram cinsinden
ölçeklidir. Daha sonra ağır ağır sisteme gaz şarjı yapılır.

4

1.1.2. Vakum Şarj İçin Kompresör (Vakum Pompası)
Doğrudan elektrik motoru tahrikli bir tersine hava kompresörüdür. Tasarımına göre bir
veya iki kademelidir. Portatif olup taşınması kolaydır. Vakum pompası boyutları havanın yer
değiştirmesine göre dakika başına metreküp veya litre cinsinden değerlendirilir.
Kompresörün ulaşabileceği vakum mikron cinsinden ifade edilir.
(Mikron; bir mm’nin 1/1000’nine eşit olan doğrusal bir ölçüm birimidir). Temelde
atmosferik basınç değişimlerinden etkilenen manometrik basıncın aksine, toplam basıncın
üzerindeki ölçümler arasında bir karşılaştırmadır. Vakum pompa kataloglarında cihazın
ölçüleri, ağırlığı, boşalttığı havanın debisi litre/ dakika olarak, elektrik motorunun çalıştığı
gerilim ile frekansı ve bağlantı borularının çapı yazılıdır.

Resim1.3: Vakum pompası
1.1.3. Gaz Kaçaklarının Tespiti İçin Kimyasal Kullanımı
Soğutucu bir sistemde gaz çok küçük bir sızıntı deliğinden de kaçabilmektedir. Böyle
gaz kaçakları önceleri muhtemel yerlere sabun köpüğü veya sistem su içine daldırılarak
yapılıyordu. Günümüzde teknolojinin gelişimi ile gaz kaçaklarının bulunmasında pratik
uygulamalar kullanılmaya başlandı. Gaz kaçağının olduğu sisteme gaz ile birlikte özel
kimyasal sıvı verilmekte, sıvı ile gazın iyice karışımı için 3-4 saat beklendikten sonra özel el
feneri ile soğutucu boruları gözetlenir. Sistem içine verilen sıvı kaçağın olduğu yerden gazın
renkli çıkmasına neden olduğundan gaz kaçağı kolayca bulunur. Ayrıca sistemi gözetlemek
için yine özel koruyucu gözlüğü de takılır.

5

Resim 1.4: Kimyasal sıvı ve el feneri
1.1.4. Manometreler
Soğutma ve iklimledirme alanında basınç ölçmek için yararlanılan cihazlara
manometre denir. Soğutucu tesislerinde kompresörün emme ve basma tarafları manometre
yardımıyla kontrol edilir. Emme tarafında vakum manometresi, basma tarafında ise basınç
manometresi kullanılır. Hem basmayı hem de emmeyi ölçen manometrelere kompunt
manometre adı verilir. Manometreler üzerinde hangi soğutkanlara göre yapılmış olduğu
yazılıdır.
Dolaplara gaz şarjı sırasında manometre kullanılması, işin sağlıklı yapılması için
mutlaka gereklidir. Sistemin vakumu, sistemdeki kaçaklar vb. manometre ile takip edilir.

Resim 1.5: İkili manaometre grubu

6

1.2. Soğutucu Gazlar
Soğutma sistemleri içinde dolaşan maddeye soğutkan veya
soğutma gazı denir. Bunlar piyasada özel tüpleri ile satılır.
Soğutucu akışkanlar ısı alış verişini genellikle sıvı halden buhar
haline ve buhar buhar halinden sıvı hale dönüştürerek sağlarlar.
Soğutucu akışkanlarda ısı taşıma ile doğrudan ilgisi
olmayan; kullanım şartlarındaki kimyasal kararlılık, bir çok
uygulama için zehirsiz olma, yanıcılık, fiyatı, kolay bulunabilme,
kompresör yağları ve soğutma tesisatı malzemeleri ile uyumlu
olması gibi birçok koşul aranmaktadır.
Bir soğutucu sistemden kaçan gazın çevresel etkileri de
çok önemlidir. Halojenli bileşenler çok kararlı olmaları nedeni ile
yıllarca atmosferde kalabilmekte ve zamanla stratosfer tabakası
içine yayılabilmektedir. R11ve R12 soğutucu akışkanlar
atmosferin üst kısımlarına ulaştığında molekülleri parçalanarak
ozon tabakasını tahrip eden klorini açığa çıkarır.
Atmosferin alt tabakasında ise yeryüzünün ısımasına
yardım eden kızıl ötesi ışınları yutar. Uluslararası Montreal
Protokolü ile klor ve brom içeren soğutucu akışkanlar olmak
üzere ozon tabakasına etki eden bileşenlerin üretimi kontrol
altına alınmıştır.
CFC tipi R11, R12, R113 ve R114 gibi akışkanlar
1.1.1996 tarihinde tamamen üretimi durdurulmuştur.
Günümüzde ev tipi üretmi yapılan buzdolaplarında R 134a gazı
kullanılmaktadır.

Resim 1.6: R22 ve R134a gazı tüpleri
1.2.1. R134a Gazı
R 134a (CF2CH2F), soğutucu akışkanın ozon tabakasına etkisi yoktur. Diğer
özellikleri de dikkate alındığında ev araç soğutucuları için en uygun soğutucu gazdır.
Fiziksel özelikleri R12’ye yakındır. Düşük buharlaştırıcı sıcaklıklarında çift kademeli
sıkıştırma gerekir. Bu soğutucu akışkan mineral yağlar ile uyumlu olmadığından poliester
veya poliolakalinglikol bazlı yağlar ile kullanılması önerilir. Isı iletiminde düşük ve büyük
kopresör ötelemesi gerektiren özgül hacim değerine ship olması bu soğutkanın
dezavantajıdır.

7

1.2.2. R134a Gazı Kullanımı
R134a gazının sisteme şarjı R12 gazından farklı değildir. Ancak sistemin ekovatı
üzerinde
R12 yazılı ise bu sistemede R134a gazı verilecek ise R12 yazan ekovatın yağı
değiştirilmeli; yani ekovat yağı R134a gazına uyumlu yağ ile değiştirilmelidir. Bir de sisteme
R12 gazına göre R134a gazını yaklaşık % 8-9 daha az verilmelidir.
1.2.3. Gaz Verme İşleminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Ø Soğutucu sisteme her gaz verme işleminde mutlaka drayer değiştirilmelidir.
Ø Sistem ara gazı da vermek sureti ile çok iyi vakum yapılmalıdır.
Ø Sisteme verilecek gaz miktarı ne fazl olmalı ne de az olmalıdır; tam gramajında
olmalıdır.
Sisteme fazla gaz şarjı yapılır ise;
• Buharlaştırıcı ve yoğuşturucudaki faydalı hacimler küçüleceğinden
kapasite düşer.
• Emme; yani dönüş borusu ve kompresör gövdesinde yoğuşma hatta
buzlanma olur.
• Kompresör zorlanır. Soğutucuya sıvı gelmesi veya aşırı basınç nedeniyle
kompresörün hasar görme ihtimali artar.
Sisteme gereğinden az gaz şarjı yapılısa;
• Soğutma randımanlı olmaz.
• Kompresör çıkışında aşırı kızdırma olur.
• Soğutma az olduğundan termostada geçmez ve ekovat sürekli çalışır.
Ø Gaz şarjı yavaş yavaş yapılmalıdır.
Ø Sisteme gaz şarjı sevis borusundan; yani emme tarafından yapılacak ise, buhar
halinde verilmelidir, sıvı verilmemelidir. Gaz şarjı drayerin olduğu yerden
verilecek ise sıvı verilebilir.

1.3. Soğutma ve Klima Cihaz Bilgisi
1.3.1. Soğutma
Bir hacmin soğutulması, o hacimdeki ısının başka bir ortama nakledilmesi demektir.
Bir hacmin ısısı ne kadar fazla taşınırsa, o hacim, taşınan ısı oranına göre soğuk olur.
Dolayısıyla soğutma bir ısı alış verişidir. Soğutmayı elde etmek için soğutma tesisi; hava ve
sıvı sızdırmazlığı sağlanmış kapalı bir devre içinde birçok elemanın birleşmesinden meydana
gelir.
İnsanların alışkın olduğu sıcaklık +18 0C, +23 0C’dir. +35 0C sıcak, +5 0C’ye soğuk
insan için ısı bilirlemesidir. +5 0C ‘ ye soğuk değil de daha az sıcak denilmesi daha doğru
olur. Çünkü +5 0C’deki ısı, 0 0C’ye ve daha da aşağıya, –15, – 300C’ye düşürülebilir. İlmin
tespit ettiğine göre –273,16 0C’de hiçbir ısı mevcut değildir. –273,16 0C’ye “mutlak sıfır
8

noktası” denir. Bu demek oluyor ki, –273,16 0C’ ye kadar ısı alma işlemine devam edilebilir.
Her cisimde belirli bir oranda ısı vardır. Cismin ısısını arttırmak için ısı vermek, soğutmak
için de ısısını almak gerekir.
1.3.2. Soğutma Sisteminin Çalışma Prensipleri
Herhangi bir sıvının buharlaşabilmesi için sıvının ısı alması gerekir. Örneğin; suyun
buhar haline gelebilmesi için ısı alması gerekir. Yani su ısıtaldığında buhar haline geçer.
Isısı alınan (soğutulan) gaz sıvı haline geçer. Örneğin; çaydanlıkta kaynayan su,
kapağın etrafından buhar olarak dışarı çıkar. Çaydanlığın kapağını kaldırdığımızda kapaktan
su damlaları dökülür. Burada buhar halindeki su kapağa geldiğinde ısısı alınmakta ve tekrar
sıvı haline dönüşmektedir.
Sıvıların kaynama noktası basınçla orantılıdır. Sıvı üzerindeki basınç düşürüldüğünde
kaynama noktası düşer. Örneğin; açık havada 100 0C’de kaynayan su, kapalı kazan içinde
100 0C’nin üstünde kaynamaya başlar. Tersine, kazan vakum (havası alındığında)
yapıldığında 100 0C’nin altında kaynadığı görülür. Sıvılarda basınç değiştiğinde kaynama
noktası da değişmektedir.
Isı daima basıncın yüksek olduğu bölgeden alçak olduğu bölgeye doğru hareket eder.
Örneğin; bakır çubuk bir ucundan ısıtıldığında ısı, diğer uca doğru hareket eder. Her cismin
kaynayıp buharlaşmaya başlama ısısı birbirinden farklıdır. Bazı cisimlerin kaynama noktaları
aşağıda tabloda verilmiştir. Bu kaynama noktaları basınçsız, normal koşullardaki değerlerdir.
Basınç arttırılacak olursa kaynama sıcaklığı yükselecektir. Tersine basınç azaltılırsa
kaynama sıcaklığı düşecektir. Soğutucu tesislerde soğutucu gazların ısısı alınarak sıvı hale
getirilir. Sonra alçak basınçlı bölüme aktırılarak buhar (gaz) haline dönüştürülür. Buharlaşan
gaz etrafındaki ısıyı almasıyla soğutma işlemi gerçekleşir. Evlerde kullanılan
buzdolaplarında kılcal sıkıştırmalı soğutma sistemi uygulanır. Arızaların çabuk
bulunabilmesi için soğutma sistemi ve çalışma prensibinin iyi bilinmesi gerekir.

Bazı Sıvıların Kaynama Noktaları
0
Su + 100 C
0
Kükürt + 44 C
0
Freon12 - 29,8 C
0
Amonyak - 33,5 C
0
Kükürtdioksit - 10,2 C
Tablo 1.1: Sıvıların kaynama noktaları

Soğutma; bir yerde istenmeyen ısıyı alıp başka bir yere boşaltmaktır. Bu iş, ısı taşıyan
soğutkan akışkanın tamemen kapalı bir sistem içinde döngüsü sağlanarak yapılır. Sistem
kapalı olduğundan aynı soğutkanın tekrar tekrar kullanılır ve soğutkan her seferinde tüm ısı
çevrimini dolaşıp bir mıktar ısıyı taşır. Soğutma çevriminde dört ana eleman vardır. Bunlar;
ekovat, kondanser, basınç ayarlayıcılar, buharlaştırıcı evaporatördür.

9

1.4. Ekovat
Ev tpi soğutucularda ve klimalarda kaplı tip hermetik denen kompresör ile tahrik edici
motorun bir arada bulunan ekovatlar kullanılır. Sıkıştırıcı kompresör ve bir elektrik
motorunun bir ünite içinde birleştiği aygıta ekovat denir. Evaparatörde gaz halinde bulunan
soğutkanı emerek kondensere basar. Bir nevi emme basma tulumba gibi çalışır.
Motor sargılarına verilen elektrik enerjisi, motor milinden mekanik enerji olarak
çıkar. Bu enerji, kompresör pistonunu hareket ettirir. Piston ileri-geri hareket etmek suretiyle
emme basma işini görür.Şekil 1.1’den görüleceği gibi piston D konumundan C konumuna
hareket ettiği zaman pistonun üst kısmında bir vakum meydana gelmektedir. A girişindeki
gaz, basıncıyla emme valfinin açılmasıyla silindirin içine doğru hareket eder. Piston D
konumuna doğru hareket ettiğinde gazı sıkıştırır. Basma valfi açılır. B çıkışındaki
kondensere gaz basılmış olur. Emme ve basma valfleri yaprak yaylı tip olduklarından emilen
ve basılan gazın tekrar geri yönde hareket etmesine izin vermezler.
Ekovatlarda kompresör ve elektrik motoru gövde içine üç veya dört adet yayla asılı bir
durumda monte edilmiştir. Bu nedenle motor kalkış ve duruşlarda meydana gelen
titreşimlerden dolayı gövdeye çarpması önlenmiş olur. Elektrik motoru ve kompresör
tamamen kapalı durumdadır. Böyle kapalı kompresörlere hermetik kompresör denir.
Soğutma sistemlerine de hermetik soğutma sistemi denir. Ekovatın soğutulması ve
kompresör bölümünün verimli çalışabilmesi için ekovata yağ konulmuştur. Ev tipi
buzdolaplarında bir fazlı yardımcı sargılı motorlar kullanılır. Yardımcı sargı bir röle
aracılığıyla devre dışı bırakılır. Motora bir de seri bir termik bağlıdır. Bu termik, motor ve
röleyi aşırı akımlara karşı korur. Termik kontakları kapalı, röle kontakları normalde açık
durumdadır. Ekovat şebeke gerilimine bağladığında akım, röle bobini, ana sargı ve termik
üzerinden devresini tamamlar. Motor rotoru dönmediğinden dolayı büyük bir akım çeker.
Röle bobini mıknatıslanır ve kontaklarını kapatarak yardımcı sargıdan akım geçmesini
sağlamış olur. Yardımcı sargının devreye girmesiyle motor çalışır. Motorun çalışmaya
başlamasıyla motorun çekeceği akım azalır. Röle bobininin mıknatısiyeti azalır ve röle
kontakları açılarak yardımcı sargıyı devreden çıkarır. Yardımcı sargı devrede en fazla 4,5-5
saniye kalır. Daha fazla süre devrede kalırsa yardımcı sargı yanar. Yardımcı sargı devreden
çıktıktan sonra, motor, yardımcı sargısız olarak çalışmasına devam eder. Motor rotorunun
dönmesini sağlayan manyetik döner alan artık ana sargı tarafından üretilir.

10

Basınç
Emiş borusu borusu
A B

Emme valfi D
Basma valfi

C
Piston

Motor

Şekil 1.1: Ekovatın çalışma prensibi temin edilir

Termik bir ısıtıcı direnç, kontaklar, normalde kapalı bimetalden meydana gelir.
Termik, ekovatın ilk kalkınmada çektiği kısa süreli yüksek akıma müsaade eder. Ekovat
sargılarında ve rölede olan bir arıza nedeniyle normal akımdan fazla bir akım çekildiğinde
direnç ısınır. Bimetalin kontaklarının açılmasına neden olur. Kısa sürede soğuyan bimetal
kontaklarını tekrar kapatır. Arıza devam ediyorsa bimetal kontaklarını tekrar açar. Ayrıca
termik, ekovat gövdesi ile yüzey teması yaptığından, üzerinden normal akım geçtiği halde
ekovatın aşırı ısınması nedeniyle de devreyi açar, ekovatın ısısını sınırlar. Devamlı, termik
kontaklarını açarsa ekovatın enerjisi kesilir. Ekovat soğutulur. Röle ve ekovat sargıları
kontrol edilir ve arıza giderilir.

Resim 1.7: Buzdolabı ve klima ekovatı
Klima, ticari dolaplar ve soğuk hava depolarında daha geniş hacimler
soğutulduğundan haliyle büyük güçlü ekovatlar kullanılır. 1/3-3/8 gücünde olan ekovatlar
kondansatör startlı olup, röle kondansatör ve yardımcı sargıyı devreye sokup çıkarır. Gücü
500 Watttan büyük ekovatlarda, iki kondansatör vardır. Bu kondansatörlerden biri daimi, biri

11

de kalkınma kondansatörüdür. Yardımcı sargı ve daimi kondansatör sürekli devrededir.
Burada röle; kalkınma kondansatörünü devreye sokup çıkarmaktadır.

Termi
k

Röl
e
AC 220 V

Yardımcı
Sargı Ana
Sargı

Şekil 1.2 : Yardımcı sargısı devreden çıkan ekovatın elektrik şeması

Termi
k

Röl
e

AC 220
V

Yardımcı
Sargı Ana
Sargı

Şekil 1.3: Yardımcı sargı ile birlikte kondansatörü devreden çıkan ekovatın elektrik şeması

12

Termi
k

Röl
e

AC 220 V

Yardımcı
Kalkınm Sargı Ana
a Sargı
Daim
i

Şekil 1.4: Yardımcı sargı ile ana sargı devrede, kalkınma kondansatörü devreden çıkan
ekovatın elektrik şeması

1.5. Kondenser
Sistemdeki istenmeyen ısıyı kabul gördüğü yere iletmeye yarayan, soğutucu akışkanın
sıvı hale yoğuştuğu bölümdür. Kondenserde ekovattan gelen yüksek basınçlı gaz soğutularak
sıvı hale getirilir. Gaz soğutucu (evap) dan almış olduğu ısıyı kondenserde ısı alabilecek sıvı
hale gelir. Sistemin yüksek basınç kısmıdır.
Genelde ev tipi tek kapılı dolaplarda, kondenserin soğuması tabii hava akımı ile olur.
Kondenser ısınır, dolayısıyla ortamdaki hava da ısınır. Isınan hava yükseleceğinden
kondenserin etrafını soğuk hava alır. Bu sebepten dolayı aşağıdan yukarıya doğru bir hava
akışı meydana gelir ve kondenser soğumuş olur. Konutlarda buzdolabı yerleştirirken dolabın
kondenser kısmı duvara çok yakın veya güneşe karşı konmamalıdır.
Kondenser iki kısımdan oluşur
-Soğutkan gazın içinde dolaştığı, basınca dayanıklı boru kısmı
-Borulara punta kaynakla tutturulmuş ince teller; ekovatın basmış olduğu sıcak gaz
kondenser borusu içerisinde ilerledikçe, ısı, boru yüzeyinden ve borulara monte edilmiş
tellerden havaya akarak dışarı atılmış olur.

13

Alimünyum
Yapraklar

Kondenser
Borusu

Şekil 1.5: a) Tek kapılı dolaplarda kondanseri tabii Soğutma b)Fanlı soğutma

Bazı ev tipiderin donduruculu dolaplarda ve klimalarda motor gücü, soğutucu (evap)
ve kondenser büyük olduğu için kondenserde gazın soğuması tabii hava akımı ile
imkansızdır. Bu sebeple bu dolapların kondenser boruları alüminyum yaprakların içinden
geçirilir ve bir de kondenser önüne fan motoru kullanılarak kondenserin cebri olarak
soğuması sağlanır. Bazen de kondenserin bir kısmı su içerisinde bırakılarak hem fan hem de
su yardımıyla soğutma gerçekleştirilir. Kondenserler soğutuculara göre ve klimaların
çeşitlerine göre birçok değişik tasarım ve biçimde üretilir.

Resim 1.8: Kondenser

14

1.6. Drayer (Kurutucu ve Süzgeç)
Sıvı halindeki gazın içindeki rutubeti, asitleri ve tozları süzerek tutma görevi yapar.
Soğutma sistemi içinde temiz gaz dolaşımını temin eder. Sistemin içerisine nem ve tozların
girmemesi tamamen mümkün değildir. Bunlardan başka soğutucu gazın içinde bazı asitler
de bulunabilir. Kondenser çıkışına konulan drayerin görevi rutubet ve asitleri emerek tutmak,
toz ve benzeri katı maddeleri süzmektir.

Şekil 1.6: Drayerin yapısı

Drayer üç kısımdan meydana gelir:
Ø Gövde: Ekovat basınca dayanıklı olarak yapılmıştır. Ev tipi dolaplarda bakır
borudan, ticari tip dolaplarda daha dayanıklı metallerden yapılır. Her iki ucunda
boruların girebilmesi için delikler açılmıştır.
Ø Süzgeç: Toz ve benzeri katı maddeleri tutabilmesi için ince delikli olarak
yapılmıştır. Gövdenin her iki ucunda da süzgeç vardır.
Ø Nem ve Asit Emici Maddeler: Nem ve asit emici maddeler (Slikaj), ufak taneler
halinde iki süzgeç arasına konulmuştur.

Resim 1.9: Drayer

Drayerler, dolaplara her soğutucu gaz verildiğinde değiştirilmelidir. Aksi halde nem
ve asit emici maddeler bir önceki gazın nemini ve asitini üzerinde tuttuğundan, sonradan
verilen gazın nemini ve asitini üzerinde tutamaz. Nem, kılcal borunun soğutucu girişinde
donarak sistemin tıkanmasına neden olur.

15

1.7. Basınç Ayarlayıcı (Kılcal Boru)

Sıvı halindeki gazın geçiş miktarını ve
basıncını ayarlar. Drayer ile soğutucu (evap)
arasına konmuş, iç çapı ve uzunluğu
soğutucunun büyüklüğüne göre seçilmiş küçük
çaplı bir borudur. Çapının küçük oluşundan
dolayı kılcal adı verilmiştir. Gazın basıncını
ayarlamaktan başka ekovat durduğunda
kondenser ile soğutucu arasında gazın
dengelenmesini sağlar. Ekovat tekrar çalıştığı
zaman büyük bir yükle karşılaşmaz.

Resim 1.10: Kılcal Boru

1.8. Buharlaştırıcı (Evaparatör -Soğutucu)
Soğutma sisteminde ısının çekildiği bölümdür. Kılcal boru veya ekspanşın valften
gelen basınçlı soğutkan (gaz) soğutucuda (evap) geniş hacim ve alçak basınca ulaştığında
buharlaşarak sıvı halden gaz haline gelir. Sıvı halden buhar haline geçerken etrafındaki ısıyı
alır. Soğutucu (evap) yüzeyi –10, -18 0C’ ye kadar soğur. Isı yüklü gaz halindeki soğutkan
(gaz) ekovat tarafından dönüş borusu yoluyla çekilir. Tek kapılı ve çift kapılı derin
dondurucularda dolabın iç kısmında soğuk hava daha ağır olduğundan üst kısımdan alt kısma
doğru çöker. Sıcak hava da yukarı bölgeye hareket eder. Yukarı çıkan hava evaparatör
(soğutucu) tarafından soğutulur. Bu şekilde sürekli bir hava akışı meydana gelir. Buzdolabın,
rafları üzerine örtü veya kağıt örtülmesi ve yiyeceklerin aralık bırakılmadan sıkışık şekilde
dizilmesi soğutma işlemini zayıflatır.
Ev tipi no-frost dolaplarda ve bazı ticari dolaplar ile soğuk hava depolarında
evaparatör üzerindeki soğuk hava fan motoru ile cebri olarak ortama dağıtılır. Ev tipi tek
kapılı ve çift kapılı derin donduruculu dolaplardaki soğutucular alüminyumdan yapılır. No-
frost dolapların, ticari dolaplar ve soğuk hava depolarındaki dolapların soğutucuları bakır
borular alüminyumdan yapılmış peteklerin içerisinden geçirilerek yapılmıştır.

16

Üst
Alüminyum

Fa

Dönüş

Kılcal

Şekil 1.7: a) Tek kapılı dolap b)İki kapılı-derin donduruculu c)No-frost soğutucusu
1.8.1. Dönüş Borusu
Soğutucuda buhar haline gelen gazı ekovat dönüş borusu üzerinden emer. Sistemin
alçak basınç kısmı olup alüminyum ve bakır borudan yapılır.

1.9. Klimalar
Hava sıcaklığı kış mevsiminde kıtalar ve bölgelere göre değişmekle beraber –40 ile–
50 0C kadar düşmekte, yaz aylarında ise 40 ile 45 0C’ye kadar yükselmektedir. İnsanların
vücut ısısı ise 36 0C’dir. İnsanlar için ideal sıcaklık 19-23 0C’dir. Kış aylarında sıcaklık
düştüğünde insan vücudu ortama ısı vereceğinden üşür. Üşümemek için kışa uygun elbiseler
giymek ve çeşitli ısınma aygıtlarını kullanıp vücut ısısının korunması sağlanır. Yaz aylarında
sıcaklık arttığından vücut ortama ısı veremez. Ayrıca sıcak havada nem de bulunduğundan
insanların serinleme ihtiyacı ortaya çıkar. İnsanların vücut ısılarını korumaları
gerekmektedir. Vücut ısısının değişmesi insanların bazı organizmalarındaki enzimlerin
düzenli çalışmamasına ve insan sağlığının bozulmasına neden olur. Yaz aylarında insanlar
vücut ısısını normal değere indirmek için suya girmek, gölge bir yerde oturmak ve bunun
gibi bazı davranışları sergilerler. İş yerlerinde veya evlerde yaz mevsimini rahat bir şekilde
geçirebilecek en iyi serinleme aygıtı klimalardır. Klima kış aylarında havayı ısıtır, yaz
aylarında ise soğutur ve fazla nemi alarak filtre sayesinde ortamın havasını temizler. Ayrıca
üfleyici fan ile havayı cebri olarak hareketlendirir.
Klimaların Yapısı ve Çalışma Prensibi: Buzdolaplarında olduğu gibi sıkıştırmalı
soğutma çevrimlidir. Kondenser fanlı bir motorla cebri soğutmalıdır. Soğutucuda (evapta)
yine fan sayesinde etrafa ısıyı cebri olarak dağıtır. Kondenser ve soğutucu aynı özelliklere
sahip olup Şekil 1.8’den görüleceği gibi dört yollu vana ile soğutkanın (gazın) dolaşımı
tersine çevrilerek hem soğutma, hem de ısıtma yaptırılmaktadır. Şekil 1.8’de klimanın
soğutma yapısının gaz akışı görülmektedir. Ekovat soğutucudan aldığı gazı dört yollu vana
üzerinden kondensere basar. Kondenserde soğutkan gaz sıvılaşır. Sıvı gaz kılcal borulardan

17

geçerek soğutucuya ulaşır. Sıvı soğutkanın hacmi soğutucuda (evapta) genişleyip basıncı
düştüğünden buharlaşarak etrafındaki ısıyı alır.

ODA Evap Fanı
Kondanser Fanı
M
M

Soğuk
Hava
Dört Yollu Vana

Ekovat

Şekil 1.8: Klimanın soğutma yapmasının gaz yolu şeması

Fan motoru oda içinden veya aynı anda dışardan aldığı havayı soğutucu peteklerin
üzerinden oda içine üfler. Hava, soğutucu yüzeyine ısısını ve neminin bir kısmını bırakır.
Soğutucu peteklerinden geçerken ısısını kaybettiği gibi hava içindeki su buharı
yoğunlaşacağından, hava içindeki fazla nem de alınmış olur. Petek önüne konan filtrelerde
hava, toz vb. maddeler, süzülerek temizlenmiş olur. Fan sayesinde oda havası da
hareketlenmiş olur.
Şekil 1.9’da ise klimanın ısıtma yapmasının gaz akışı görülmektedir. Şekilden
anlaşılacağı üzere dört yollu vana sayesinde gazın akış yönü değiştirilerek soğutucu(evap)
kondenser durumuna, kondenser ise soğutucu durumuna gelmiştir. Soğutucu dışarıda, açık
alanda bulunmaktadır. Kondenser ise oda içerisinde kalmaktadır. Ekovat, soğutucudan
emdiği gazı kondensere basar. Kondenserde basıncı ve ısısı yükselen soğutkan, fan sayesinde
soğutularak sıvı hale getirilir. Kondenser ısısının fan ile odaya üflenmesi sonucu oda ısınmış
olur. Kondenserde sıvı haldeki soğutkan dışarıdaki soğutucuya ulaştığında, düşük basınçta
buharlaşmak suretiyle ısıyı alarak ekovat tarafından emilerek kondensere basar. Olay
tekrarlanmış olur.

18

ODA Evap Fanı

M
M
Kondanser Fanı

Sıcak
Hava

Dört Yollu Vana

Ekovat

Şekil 1.9: Klimanın ısıtma yapmasının gaz yolu şeması

Klimalar; pencere, salon ve tavan tipi olmak üzere üç tipte yapılır. Klimaların açılıp
kapatılması ve ısı ayarları üzerlerine konan anahtar ve düğmelerle yapıldığı gibi uzaktan
kumanda ile de yapılmaktadır. Uzaktan kumanda, özellikle tavan ve duvar tipi split
klimalarda çok kullanılır.

1.10. Soğutma ve Klima Cihazlarında Kullanılan Malzemeler
Soğutucu ve klimalara bakım, onarım için boru, el aletleri ve yardımcı malzemelere
ihtiyaç vardır. Bu malzemeler, teknisyen için çok önem arzeder. Kötü işçilik ve iş kazaları,
genellikle el aletlerinin eksikliği ve yanlış kullanımından kaynaklanır. El aletleri, yardımcı
malzemeler ve güvenlik malzemelerinin eksiksiz olmasına özen gösterilmelidir. Yardımcı
malzemelerinin çoğu sarf edilir ve belli aralıklar ile yenilerinin alınması gerekir.
El aletleri: Pense, karga burun, yan keki, ayarlı pense, segman pense, matkap ve
çeşitli uçları, düz tornavidalar, yıldız tornavidalar, iki ağızlı anahtar takımı, yıldız anahtar
takımı, lokma anahtar takımı, alyen anahtar takımı, çekiçler, tokmaklar, nokta, çakı, bıçak,
eğe takımı (yuvarlak, kare, üçgen), tel fırça, terazi, havya, mengene, el feneri, mikrometre,
metre, demir testeresi, sac kesme makası, 15m’lik uzatma kablosu, boru kesme makası,
havşa takımı vb.
Yardımcı malzemelerin birçoğu: Zımpara kağıdı, temizleme çelik telleri, izole bant,
sızdırmazlık boru hamuru, temizleme bezler, kaynak çubukları vb.
Asgari güvenlik malzemeleri: Baret, koruyucu gözlükler, emniyet ayakkabıları,
eldivenler, yangın söndürücü, ilk yardım seti, acil durumda yapılacakların listesi.

19

1.11. Buzdolaplarında Soğutma İşlemi
1.11.1. Ekovatlı Soğutma Sisteminde Gaz Döngüsü

Kondanse
Eva r
p

Draye
Kılcal r
Boru

Ekova
t
Şekil 1.10: Buzdolaplarında gaz yolu şeması

Tüm soğutucuların çalışma prensibi şekil 1.10’da görülen soğutma sistemi şemasında
olduğu gibidir. Ekovat, soğutucudan gaz halindeki soğutkanı emer. Aynı zamanda gazı
kondensere basar. Gazın sıcaklığı ve basıncı artar. Kondenser tarafından gazın sıcaklığı alınır
ve gaz sıvılaşır. Sıvılaşan gazı drayer(filtre) süzerek rutubet ve asitleri emer, toz ve benzeri
katı maddeleri tutar. Temizlenen sıvı soğutkan kılcal üzerinden soğutucuya ulaşır.
Soğutucuda hacim birden genişlediğinden ve vakumlu olduğundan gazın basıncı düşer.
Düşük basınçta soğutkan, sıvı halden gaz haline dönüşür ve bu esnada etrafındaki ısıyı alır.
Evapta (soğutucu) buharlaşan gaz ekovat tarafından emilip tekrar kondensere basılır ve olay
tekrarlanmış olur. Prensip şemadan ve yazılanlardan anlaşıldığına göre soğutucudan alınan
ısı kondenserden dışarı atılır.

1.12. Gümüş Kaynağı
Soğutma ve iklimlendirme tekniğinde boruların birleştirilmesi ekonomik olmasıyla
kaynak yapılır. Boruların ve boru parçalarının birleştirilmesinde oksijen ve elektrik kaynağı
yapılır. Bu birleştirme sağlam, yüksek dayanım, paslanmaya dayanaklılık, titreşime
dayanaklılık ve sızdırmazlık özelliklerine sahip olmalıdır.
Gümüş kaynağı tüm bu istekleri yerine getirtir. Hem de benzer ve benzer olmayan
metallerin birleştirilmesinde düşük sıcaklıkta büyük uygulama kolaylığı avantajını getirir.
Gümüş lehim yaklaşık 593-649ºC sıcaklıkta akar. Bakır 1083ºC’de erir. Gümüş bakırın
erime noktasının 420 ºC’nin altında akar. Gümüş lehimi veya kaynağı dendiği zaman içnde
en az %8 gümüş bulunan karışım anlaşılır. Gümüş lehim alaşımı genelde %14.35Cu,
%12.76 Ag, %3.5 Ni, % 25 Cd, ve % 5.5 Sn’dir.
Gümüş kaynağı; gümüş-bakır, çinko- bakır ve çinkodan ibaret üçlü alaşımlar, gümüş-
bakır ve çinko alaşımları, bakırsız üçlü ve daha yukarı alaşımlar, fosforlu gümüş alaşımları,

20

gümüş-bakır ve kalaylı alaşımlar ve diğer çinkosuz alaşımların birleştirilmesinde güvenle
uygulanılır.

Şekil 1.11: Kaynak takımı
1.12.1. Gümüş Kaynağı Yapımı
Sağlam ve sızdırmaz bağlantıların yapılması için kaynak yapılacak yüzey temiz
olmalı, bağlantılar iyi oturmalı ve parçalar arası boşluklar düzgün olmalı, lehim pastası
doğru kullanılmalı, birleştirme ve desdekleme iyi olmalı, ısıtma kıvamında olmalı ve alaşım
iyi akıtılmalıdır.
İyi bir kaynak için aşağıdaki sıra takip edilmelidir:
Ø Kaynak yapılacak borular boru makası ile kesiniz. Eğer demir testere ile
kesiyorsnız; yarım yuvarlak eğe ile bor içi çapakları temizleyiniz.
Ø Birleştirilecek yüzeyleri tel fırça veya zımpara ile güzelce temizleyiniz.
Temizlikten sonra temizlediğiniz yere el değdirmeyiniz.
Ø Kaynak yapılacak yere lehim pastası sürünüz.
Ø Bağlantı yapılacak kısımları desdekleyiniz.
Ø Gümüş kaynağı için en etkilisi; ampül şeklindeki oksi-asetilen alevidir. Kaynak
alevi ilk önce birleştirmenin kalın kısmı ısıtılır. Daha sonra kaynağın yapılacağı
yere doğru tutunuz. Bu şekilde ısının muntazam dağıtılması sağlanır.
Ø Bir anlık alevi parça üzerinden çekiniz. Isının lehim çubuğunu eritecek kadar
sıcak olup olmadığını kontrol için kaynak çubuğu bağlantı yerine değdiriniz.
Hiçbir zaman lehim çubuğu alevde eritilmez. Alev ile parça ısıtılır, ısınan
parçadan lehim çubuğu erir.
Ø Bağlantı yeri yeterince sıcak olduğunda lehim çubuğunu bağlantı yüzeylerine
değdiriniz. Silindirik yzeylerde lehim çubuğu bir halka oluşturacak şekilde
gezdirilir.
Ø Lehim yapıldıktan sonra kaynak yerinin kendi kendine açık havada soğumaya
bırakınız. Kaynak yerini su ile soğutmayınız.

21

UYGULAMA FAALİYETİ

Sisteme Gaz verme ve Kaynak işlemi yapma.

İşlem Basamakları Öneriler
Ø Kaynak takım ve malzemelerini Ø Kaynak takım ve malzemeleri
hazırlayınınz. noksansız olmalıdır.
Ø Bir buzdolabı veya klima soğutucusunu ek Ø Okulda eğitim amaçlı çalışıldığından
yerinden ısıtarak ayırınız veya kesiniz. boruların kısalmaması için boru
Ø Yeni bir soğutucuyu yerine takınız. ısıtılarak ayrılmalı; eğer kesilecek ise
Ø Yeni soğutucunun kaynak yapılacak boru makası ile kesilmelidir. Borular
yerlerini zımpara veya tel fırça ile çapaksız olmalıdır.
temizleyiniz. Ø Okulda eğitim amaçlı olduğundan aynı
Ø Boruları birbirlerine sıkıca tutturunuz. soğutucu yerinde çıkarılır tekrar yerine
Ø Boruları kaynak yapınız. monte edilebilir.
Ø Sistemin sızdırmazlığını kontrol ediniz. Ø Bakır kaynağı da yapılabilir. Gümüş
Ø Sisteme gaz şarjı yapabilirsiniz. kaynağı pahalıdır.
Ø Yaptığınız işlemin doğruluğunu
arkadaşlarınızın çalışmaları ile
karşılaştırarak değerlendiriniz.

22

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. Vakum şarj cihazında bulunan cam silindir ekovata konacak yağı ölçer.
2. Vakum şarj cihazında bulunan komresör soğutma sisiteminin içinde bulunan havayı
boşaltır.
3. Soğutucu akışkan kondanserde sıvı halden gaz haline geçer ve etrafındaki ısıyı alır.
4. Kılcal boru soğutucu akışkanı temizleme işini yapar.
5. Ekovat soğutma sisiteminin kalbi olup sistemdeki gaz döngüsünü gerçekleştirir.
6. Gümüş kaynağı aynı cins veya aynı cins olmayan metalleri birleştirmede çok
kullanılır.

DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

23


AMAÇ

Uygun ortam sağlandığında soğutma sistemlerini tanıyacak, onarımını
yapabileceksiniz ve arızalı kısımların değiştirilmesini öğrenebileceksiniz.

ARAŞTIRMA
Ø Soğutmanın nerelerde yapıldığını
Ø Ev tipi soğutma çeşitlerini
Araştırma işlemleri için internet ortamı ve ev aletlerinin satıldığı mağazaları gezmeniz
gerekmektedir. Ayrıca ev aletleri tamir bakımı yapan teknik servislerden ön bilgi edininiz.

2. BUZDOLAPLARININ YAPILARI VE
DEVRE ŞEMALARI
2.1. Buzdolaplarının Gaz Yolu ve Elektrik Devre Prensip Şemaları

2.1.1. Klasik Buzdolapları (Tek Kapılı Buzdolabı)
Tüm soğutucuların çalışma prensibi tek kapılı ev tipi buzdolaplarında olduğu gibidir.
Ekovat, soğutucudan gaz halindeki soğutkanı emer. Aynı zamanda gazı kondensere basar.
Gazın sıcaklığı ve basıncı artar. Kondenser tarafından gazın sıcaklığı alınır ve gaz sıvılaşır.
Sıvılaşan gazı drayer(filtre) süzerek rutubet ve asitleri emer, toz ve benzeri katı maddeleri
tutar. Temizlenen sıvı soğutkan kılcal üzerinden soğutucuya ulaşır. Soğutucuda hacim birden
genişlediğinden ve vakumlu olduğundan gazın basıncı düşer. Düşük basınçta soğutkan, sıvı
halden gaz haline dönüşür ve bu esnada etrafındaki ısıyı alır. Soğutucu ısısının alınması
buranın soğuması demektir. Evapta (soğutucu) buharlaşan gaz ekovat tarafından emilerek
kondensere basar ve olay tekrarlanmış olur. Prensip şemadan ve yazılanlardan anlaşıldığına
göre soğutucudan alınan ısı kondenserden dışarı atılır. Dolap içerisinde soğutucudaki soğuk
havanın dibe çökmesi, alttaki sıcak havanın yükselmesi ve soğutucu tarafından soğutulması
ile dolap hacminin soğuması sağlanmış olur.
Ev tipi buzdolaplarının elektrik prensip şeması ise daha önceki ekovat devresine ilave
olarak ekovata seri bağlı bir termostat ve bu ana devreye paralel bağlı buton ve lamba
bulunur. Bu devrede röle yardımcı sargıyı devreye sokar, devreden çıkarır. Termik, röle ve
motor sargılarını aşırı akımlara karşı korur. Termostat, dolabın soğukluğunu, ayarlanan
derecede ekovatı durdurup tekrar çalıştırır. Lamba butonu, dolabın kapısının hareketine bağlı

24

olup, dolap kapısı açıldığında kontakları kapanır. Aydınlatma lambası yanar. Dolap kapısı
kapatıldığında kontaklarını açarak lambanın sönmesini sağlar.

Şekil 2.1: Klasik buzdolaplarında gaz yolu şeması

Termi
k

Röl
e

AC 220 V

Yardımcı Sargı
Ana Sargı

Şekil 2.2: Klasik buzdolaplarında elektrik şeması

25

2.1.2. Derin Donduruculu Dolaplar
Tek kapılı dolaptan farkı, bazılarında kondenser yağ soğutmalı ve iki soğutuculu
olmasıdır. Soğutucular birbirlerine seri bağlıdır. Ekovat soğutucudan gazı emer, ardından
önce birinci kondensere basar. Gaz, ısıyı kondenserden atarak sıvı hale geçer. Birinci
kondenserin çıkışı ekovat tabanındaki boruya bağlandığından sıvı halindeki soğutkan ekovat
tabanından geçerken ekovat yağının ısısını emerek tekrar buharlaşır. Gaz ikinci
kondenserden de bu ısıyı atarak tekrar sıvı haline geçer. Gaz, drayer ve kılcaldan geçerek
soğutucularda buharlaşarak etrafındaki ısıyı alır. Buhar halindeki soğutucu ekovat tarafından
emilerek tekrar kondensere basar ve soğutma çevrimi tekrarlanır.

Üst
Soğutucu

Ara Bölme
Isıtıcı

Alt
Soğutucu
Üs
t
Soğutuc
u
Kuyruk
Evap
Isıtıcısı
Alt
(Kuyruk
)
Soğutuc
u

Soğu
k Sıcak
Hava
Hava

Ekova
t

Şekil 2.3: Derin donduruculu buzdolabın içindeki hava akımı ve gaz yolu şeması

Tek kapılı dolaptan farklı olarak elektrik devresinde ara bölme ısıtıcısı ve alt soğutucu
(evap) ısıtıcısı bulunmaktadır. İki kapılı dolapların motorları tek kapılı dolap motorlarından
daha büyük olacağından, motor üzerindeki röle ve termiğin güçleri de büyüktür.
Üst bölme (derin dondurucu) ısısı düşük (-5 ile -25 0C) olduğundan ara bölmede buna
bağlı olarak ısı düşer. Havanın içindeki nem ara bölme olan sac profilde yoğunlaşarak
terleme yapar. Bu terleme olayı bir ısıtıcı konularak önlenir. Isıtıcı Şekil 2.4’ten görüleceği
gibi devreye paralel bağlıdır. Çoğu çift kapılı dolaplarda bu ısıtıcının yerini bir ucu ekovatın
basınç ucuna, diğer ucu kondenserin giriş ucuna bağlanan boru buradan geçirilir. Gazın

26

soğuması sağlanırken ara bölmenin de ısıtılması gerçekleşir. Ekovat durduğu zaman devreye
girer. Yaklaşık 4000 ile 4500 Ω civarındadır. Ekovata seri, diğer devrelere paralel bağlıdır.
Şekilden görüleceği gibi ekovat çalıştığı zaman termostat kontakları kapalıyken akım, ısıtıcı
uçları kısa devre durumundadır. Akım kısa yolu takip edeceğinden ısıtıcı üzerinden geçmez
ve termostat üzerinden geçerek ekovatı çalıştırır. Dolap içi soğuduğu zaman termostat
kontakları açılır. Bu durumda akım, rezistans üzerinden sırası ile termik, motorun ana sargısı
ve röle üzerinden devresini tamamlar. Isıtıcı alt evap karlanmasını eritir. Termostat
kontaklarını kapattığında tekrar soğuma başlar. Isıtıcı devreden çıkar.

Termik

Röle

Alt Evap Isıtıcı

AC 220 V

Ara Bölme Isıtıcı

Yardımcı Sargı
Ana Sargı

Şekil 2.4: Derin donduruculu buzdolabının elektrik prensip devre şeması

“Motordan akım geçtiği halde niçin çalışmıyor?” sorusu akla gelebilir. P=U2/R’ den
2202/4300=11W ve Ι=P/U=11/220=0,05 A bulunur. Bu değerdeki akım ekovat sargılarında
bir manyetik alan meydana getirmez. Dolayısıyla ekovat ve röle çalışmaz.
2.1.3. No-Frost Dolaplar
No-frost dolapların gaz çevrimi diğer dolaplar gibidir. Ekovat ile gaz kondenser,
drayer, soğutucu üzerinden dolaştırılarak soğutma sağlanır. Ancak soğutucu gizli ve
soğukluk üst ve alt bölümlere bir fan motoru yardımıyla cebri olarak dağıtılmaktadır.
Dolabın üst bölümü küçük ve üflenen hava fazla olduğundan burası derin dondurucu
bölümüdür. Alt kısımda klepenin ayarlanmasıyla üflenen hava ayarlanarak istenilen
soğukluk elde edilir.
Şekil 2.5’de 1. Kol akımı termostat, ekovat ve timer üzerinden devresini tamamlar.
Timer ekovatı belirli sürelerde durdurur ve ısıtıcıyı devreye sokar. 2. Kol akımı ise butondan
tekrar ikiye ayrılır. Kapının hareketine bağlıdır. Kapı açıldığında fanın akımını keser. Nedeni
ise soğuk havanın dolap dışına çıkmasını azaltmaktır. Kapının açılması ile birlikte dolap içini
aydınlatan lambaya enerji verir. 3. Kol akımı ise ısıtıcı devresini timer üzerinden tamamlar

27

Timer ekovatı durdurulduğunda ısıtıcıya enerji vererek soğutucudaki (evaptaki) karın erimesi
sağlanmış olur. Dolaplarda karlanma ve buzlanmanın önüne bu şekilde geçilmiş olunur.

Fa
n

Time
r

Ekov
at

Şekil 2.5: No-Frost dolabın içindeki hava akımı ve gaz yolu prensip şeması. (1.Ekovat 2.
Kondanser 3. Evap (Soğutucu) 4.Timer (Zamanlayıcı) 5.Fan 6. Su tahliye hortumu 7. Klepe)

Not: Prensip şekiller geneldir. Her markanın çeşitli modellerinde bağlantı şemaları
farklıdır. Bağlantı uçları bilinmeyen dolapların bağlantıları o dolaba ait bağlantı şeması elde
edilerek şemaya göre yapılmalıdır.
M P
Termostat
Ekovat

Fan Timer

Şekil 2.6: No-frost dolabın elektriki prensip şeması

28

2.2. Soğutma Bölümleri

2.2.1. Evaptaki Buzun Eritilmesi
Ev tipi klasik dolaplarda ve ticari dolaplarda buzun eritilmesi özeni gösterilmesi
gereken bir iştir. En iyi buz eritme yöntemi; ayda bir kere dolabın fişi pirizden çekilmeli,
kapısı açık bırakılarak buz eritilmelidir. Eğer acil bir durum var ise veya bu iş kısa sürede
yapılmak isteniyor ise; buz üzerine sıcak su dökülerek yumuşatılmalı ve buzlar ucu sivri ve
sert olmayan plastik kazıyıcı ile yerinden oynatılmalıdır. Kesinlikle ucu sivri bıçak veya
metel kazıyıcı kullanılmamalı. Çünkü bu şekilde yapıldığında gazın geçtiği borular
delinmekte, buradan gaz kaçmaktadır. Bir de bu yanlış iş dolap çalışıyorken yapılıyor veya
gaz borusu delindikten sonra dolap çalıştırılır ise yanlış üstüne yanlış yapılır. Delinen bu
yerden ekovat su çeker ve sistemin tamamını su basmış olur. Bu da ev tipti dolaplarda dış
gövdeden başka soğutma sistemi olan ekovat, kondanser, dırayer, kılcal, soğutucu ve dönüş
borusunun değişmesi gerekir. Tabi ki bu tamir pahalıya patlar.
2.2.2. Derin Dondurucu Dolapların Özelikleri
İki ayrı derecede soğukluğun elde edildiği iki bölümlü dolaplardır. Genelde bölümün
biri küçük biri büyüktür. Küçük bölüm -18, -25Cº ye kadar soğur. Burada uzun süre
saklanacak ve et türü yiyecekler saklanır. Büyük bölüm ise 2Cº ye kadar soğur. Buraya
günlük tüketilecek yiyecekler konur.
Üst evap (soğutucu) daha büyük ve soğutacağı hacim küçük olduğundan burası daha
soğuk olacaktır. Üst kısmın kapısı ayrı olduğundan bu bölüme derin dondurucu denir. Her iki
bölümün soğuma işlemi tek kapılı dolaplardaki gibi soğuk havanın dibe çökmesi, sıcak
havanın yükselerek soğutucu tarafından soğutulması ile gerçekleşir. Yaprak evaparatörün
soğumasına göre termostat ekovatın enerjisini keser. Dolap içerisinde sıcaklık belirli
seviyeye yükseldiğinde termostat ekovatı tekrar çalıştırır ve soğutma işlemi tekrar başlar.
2.2.3. No-Frost Dolapların Özellikleri
Bu dolabı diğer dolaplardan ayıran en önemli özellik, bölümlerde karlanma ve
buzlanmanın olmayışıdır. Şekil 2.5’den görüleceği gibi soğutucu (evap) iki bölme arasına
yerleştirilmiştir. Soğukluk üst ve alt bölümlere bir fan motoruyla cebri olarak
dağıtılmaktadır. Hava, soğutucu üzerinden geçerken sıcaklığını ve nemini bırakır. Soğuk ve
kuru olarak her iki bölüme fan motoru ile üflenir. Timer (sayıcı), belirli zaman aralıklarında
ekovatı durdurur. Soğutucunun içinden geçirilen ısıtıcı, soğutucuda biriken kar ve buzu
otomatik olarak eritir. Su ise bir boru vasıtasıyla ekovat üzerindeki kaba, bazılarında ise
kondenserin bulunduğu kaba akar. Ekovat veya kondenseri soğutarak faydalı bir iş yapmış
olur. Kaba biriken su, ısı nedeniyle buharlaşarak ortamın havasına karışır.

29


Soğutucu elemanların seçimi.

İşlem Basamakları Öneriler
Ø Soğutucunuza uygun bir termostat ve Ø Soğutucu elemanlarını Öğrenme
termik seçiniz. Faaliyeti 1’deki resim ve şekillerle
Ø Soğutucunuzun termostatının ve karşılaştırarak tanımaya çalışınız.
termiğinin nerede olduğuna bakınız. Ø Termik genelde motor üzerindedir,
Ø Soğutucu termostatın bağlantısını çiziniz. termostadın kuyruğu ise soğutucu
Ø Soğutucu termostatı yerinden uygun takım üzerine montelidir.
kullanarak sökünüz. Ø Gerekir ise sökme işini yapmadan önce
Ø Yeni termostatı yerine monte ediniz ve parçanın monteli durumunu kabaca
bağlantısını yapınız. çiziniz, veya söker iken nasıl
Ø Soğutucu termik bağlantısını çiziniz. söktüğünüzü yazar iseniz yeni parçayı
Ø Soğutucu termiğini yerinden uygun takm yerine monte ederken bu çalışmanız size
kullanarak çıkarınız. yardımcı olur.
Ø Yeni termiği yerine monte ediniz ve
bağlantısını yapınız.
Ø Soğutucunuzu çalıştırınız.
karşılaştırarak değerlendiriniz.

30

1. Normal ev tipi soğutucular ile -30ºC soğukluk elde edilir.
2. Ev tipi derin donduruculu soğutucularda karlanma ve buzlanma olmaz.
3. No-frost dolapların buzları 15 günde bir eritilmelidir.
4. Tüm soğutucularda: Soğutma; soğutucu akışkanın ekovat sayesinde kondanser, drayer,
basınç ayarlayıcı (kılcal), evap ve dönüş borusundan tekrar ekovat üzerinden
kondansere gaz döngüsü ile gerçekleşir.
5. Termostat soğutucuların soğukluk ayarını yapar.

DEĞERLENDİRME
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz, ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

31


AMAÇ
Uygun ortam sağlandığında buz makinesi sistemlerini tanıyacak ve onarımını
yapabileceksiniz ve arızalı kısımların değiştirilmesini öğrenebilceksiniz.

ARAŞTIRMA

Ø Buzun nerelerde tüketildiğini
Ø Buzun nasıl üretildiğini
Araştırma işlemleri için internet ortamı ve buz makinesinin satıldığı mağazaları
gezmeniz gerekmektedir. Ayrıca ev aletleri tamir bakımı yapan teknik servislerden ön bilgi
edininiz.

3. BUZ MAKİNESİ VE ÖZELLİKLERİ
3.1. Buz Makinesinin Yapısı ve Çalışması
Buzun gıdaları, içecekleri ve diğer ürünleri suğutması için kullanılması ilk uygarlık
dönemlerinden başlar. Mekanik soğutmanın başlaması ile doğal buz kullanımı geçmişte
kalmıştır. Yapay buz üretimi endüstrinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Buz üretiminde
prensip soğutma tekniği ile sağlanır. Buz üretimi ihtiyaca göre çok ufak parçalardan 5, 10
veya 25 kg’dan 100-150 kg’a kadar yapılmaktadır. Küçük buz küpleri ile içecekleri çok hızlı
sulandırma olmaksızın soğutulabilir. Bir bardak içeceğin çabucak soğutulması için ince
tabaka buzlar, amaca tam anlamı ile hizmet verir.
Buz yüzeyinin alanı ne kadar büyük olursa buzun batırıldığı sıvıdan ısı çekimi de o
2
kadar çabuk olur. Örneğin 6.5 cm bir buz küpünün ısı transferi için içecekle temas edece 39
2
cm ‘lik yüzeyi olacaktır. Bu buz küplerinden bir bardağa 4 tane konulduğunda toplam ısı
2
transfer alanı 156 cm olur. Eğer buzların ortaları delik olursa ısı transfer alanı daha da artar.
Buz makineları teknolojinin gelişimi ile tam otomatik olarak çalışmaktadır. Günlük
kapasiteleri 25-50 kg’dan bir ton buz üretene kadar yapılmaktadır. Buzlar çeşitli boyutlarda
üretildiği gibi çeşitli biçimlerde de üretilir. Bunlar; küp buz, ince flim gibi biriket tipi buzlar
ve büyük dikdörtgen şeklinde kalıp buzlar. Bazı buz makinelerine buz küplerini ezen
mekanizmalarda bulunur. Ezilmiş ve yassı tabaka buz restoranlarda ve kafeteryalarda
salataları, tatlıları soğutmak ve sergilemek için kullanılır. Buz makineleri tasarımına bağlı
olarak evaporatöre suyu püskürten veya evaporatörü suyun içinde düşey ve yatay konumda
suya daldırılarak buz elde edilir.
Şekil 3.1’de ters çevrilmiş evap yuvalarına püskürtülen su belli süre sonra yuvalar
içinde donmaya başlar ve onları doldurmaya başlar. Defrost sisteminin devreye girmesi ile
yuvalardan gevşeyen buz kalıpları buz toplama kabına dökülmeye başlar.
32

evaporatör

ters çevrilmiş
buz kalıpları

su
fıskıyeleri

buz kapı şamandıra
otomatiği

flitre
su pompası Su
girişi
buz toplama kabı

M
Ekovat Fan

Şekil 3.1: Ters çevrilmiş evap yuvalarına püskürtülen su ile elde edilen buz prensibi

Şekilde evap uçları hareketli su haznesine daldırılır, su uçları etrafında su donar. Su
haznesi mekanik sistemle aşağıya doğru eğilir. Defrost devreye girdiğinde buzlar kaba
dökülür. Ayrıca ev tipi dolaplarda da buz üretimi yapılan mekanizmalar vardır.

33

Su
girişi

evaporatör

şamandıra

hareketlisu haznesi

buz kapı
otomatiği

sıcak gaz selenoidi
buz toplama kabı

M

Şekil 3.2: Evap uçları hareketli su haznesine daldırılmak sureti ile buz elde edilme prensibi

3.2. Buz Makinelerinin Arızaları ve Giderilmesi
Ø Buz Makinesi çalışmıyor
Nedenleri
• Makineye enerji gelmiyor olabilir.
• Çalıştırma anahtarı arızalı olabilir.
• Çalıştırma anahtarına akım taşıyan kablolar çıkmış veya arızalı olabilir.
• Fan motoru ve ekovat arızalı olabilir.
Giderilmesi
• Makineyi şebekeye bağlandığı prizde veya buatta gerilim kontrolü
yapılır.
34

• Çalıştırma anahtarı kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
• Çalıştırma anahtarına akım taşıyan besleme ve diğer kablolar kontrol
edilir. Arızalı kablolar değiştirilir.
• Fan motoru ve ekovat ayrı ayrı kontrol edilerek arıza bulunur. Arızalı
olan değiştirilir.
Ø Fan motoru çalışmıyor.
Nedenleri
• Çalıştırma anahtarı arızalı olabilir.
• Fan motoruna akım taşıyan kablolar çıkmış veya arızalı olabilir.
• Fan motorunun kondansatörü arızalı olabilir.
• Fan motoru arızalı olabilir.
Giderilmesi
• Çalıştırma anahtarı kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
• Kablolar kontrol edilir. Çıkmış uç varsa yerine takılır. Arızalı kablolar
varsa değiştirilir.
• Fan motoru kondansatörü kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
• Fan motoru kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
Ø Buz makinesinin fan motoru çalışıyor. Ne soğutuyor ne de ısıtıyor.
Nedenleri
• Termost arızalı veya bağlantısı yanlış olabilir
• Ekovat termiği arızalı olabilir.
• Ekovat rölesi arızalı olabilir.
• Ekovat daimi veya ilk kalkınma kondansatörü arızalı olabilir.
• Ekovat arızalı olabilir.
Giderilmesi
• Termostat kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir. Yanlış bağlantı varsa
düzeltilir.
• Ekovat termiği kontrol edilir. Akım geçmiyorsa termik yenisi ile
değiştirilir.
• Röle kontrol edilir. Kontaklar yapışmış veya akım geçirmiyorsa röle
değiştirilir.
• Daimi ve kalkınma kondansatörü kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
• Ekovat sargı uçları kontrol edilir. Ekovat arızalı ise değiştirilir. Sisteme
gaz verilir.
Ø Buz makinesi ekovatı kalkış yapmıyor. Termik attırıyor.
Nedenleri
• Daimi veya ilk kalkınma kondansatörleri arızalı olabilir.
• Röle arızalı olabilir.
• Şebek gerilimi 180 volttan düşük olabilir.
35

• Sisteme fazla gaz verilmiş olabilir.
• Gaz dengeleme zamanı dolmamış olabilir.
• Ekovat arızalı olabilir.
Giderilmesi
• Kondansatörler kontrol edilir. Arızalı olan varsa değiştirilir.
• Röle kontrol edilir. Arızalı ise değiştirilir.
• Şebeke gerilimi kontrol edilir. 180 volttan düşükse gerilimin yükselmesi
beklenir veya gerilim regülatörü kullanılır
• Sistemde fazla gaz varsa fazlalık boşaltılır.
• Gaz dengeleme zamanı dolana kadar ekovatın enerjisi kesilir. Sonra
enerji verilerek ekovatın çalışıp çalışmadığına bakılır.
• Ekovatın sargı uçları kontrol edilir. Arızalı ise ekovat değiştirilir. Sisteme
gaz verilir.
Ø Buz makinesi sigorta attırıyor.
Nedenleri
• Besleme kablosunda kısa devre olabilir.
• Akım taşıyan kablolar bağlantı yerlerinden çıkmış veya arızalı olabilir.
• Fan motoru sargılarında kısa devre olabilir.
• Ekovat sargılarında kısa devre olabilir.
Giderilmesi
• Besleme kablosu kontrol edilir. Kısa devre varsa kablo değiştirilir.
• Akım taşıyan kablolar kontrol edilir. Çıkmış uç yerine takılır. Kısa devre
olan kablolar değiştirilir.
• Fan motoru kontrol edilir. Arızalı veya gövdeye kaçak varsa fan motoru
değiştirilir.
• Ekovat kontrol edilir. Ekovatta kısa devre varsa ekovat değiştirilir ve gaz
verilir.
Ø Buz makinesi sesli çalışıyor.
Nedenleri
• Fan motorunun burç veya rulmanları arızalı olabilir.
• Ekovat sesli çalışıyor olabilir.
Giderilmesi
• Fan motoru kontrol edilir. Sesli çalışıyorsa ses giderilir. Gerekirse
değiştirilir.
• Ekovat kontrol edilir. Bağlantı vidaları sıkılır. Ses ekovat içerisinden
geliyorsa ekovat değiştirilir.

36


Soğutucularda (Buzdolapları ve Buz makineleri) fan motoru arızaları

Işlem Basamaklari Öneriler
Ø Soğutucunuza uygun bir fan motoru Ø Fan motoru buz makinelerinde ticari
seçiniz. soğutucularda ve ev tipi derin
Ø Soğutucu fan motoru bağlantısını çiziniz. donduruculu iki kapılı ve no-frost
Ø Soğutucu fan motorunu yerinden uygun dolaplarında bulunur. Genelde iki vida
takım kullanarak sökünüz. ile tutturulur.
Ø Yeni fan motorunu yerine monte ediniz Ø Tamir işinde daima vidaya uygun takım
ve bağlantısını yapınız. kullanınız. Penseyi anahtar gibi
Ø Soğutucunuzu çalıştırarak test yapınız. kullanmayınız.
karşılaştırarak değerlendiniz.

37

ÖLÇME DEĞERLENDİRME

1. Buz makineleri; suyu çok kısa sürede buza çeviren makinelerdir.
2. Buz makinesi buzdolapları gibi soğutma çevrimlidir.
3. Makine sesli çalışıyor ise termostatından kaynaklanır.
4. Buz makinesinde kondanser bulunmaz.

DEĞERLENDİRME
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız

38

MODÜL DEĞERLENDİRME

MODÜL DEĞERLENDİRME
PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME)
Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki ölçütlere göre değerlendiriniz.

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır
Vakum şarj cihazı, soğutma elamanları ve gümüş kaynağı öğrenme;
A) Vakumşarj cihazını ve cihazı oluşturan elemanları tanıyabildiniz
mi?
B) Soğutma devresi elemanlarını tanıyabildiniz mi?
C) Soğutma çevriminin nasıl olduğunu öğrenebildiniz mi?
D) Gümüş kaynağı yapımını öğrenebidiniz mi?

Soğutucu çeşitlerini ve buz makinesini öğrenme;
A) Normal soğutucunun gaz yol ve elektrik prensipbini öğrenebildiniz
mi?
B) Derin dondurucuları öğrenebildiniz mi?
C) No-frost dolapları öğrenebildiniz mi?
D) Buz makinelerini öğrenebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME
Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriniz varsa öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.
Modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları
uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.

39

CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

1 Y
2 D
3 Y
4 Y
5 D
6 D


1 Y
2 Y
3 Y
4 D
5 D


1 D
2 D
3 Y
4 Y

40

ÖNERİLEN KAYNAKLAR

ÖNERİLEN KAYNAKLAR
Ø Elektrikli Ev Aletleri Katalogları.
Ø İnternette Ev aletleri Satışı ve Tanıtımı yapan Firmaların Siteleri
Ø Kaynakçada Yazılan Kitaplar

41

KAYNAKÇA

KAYNAKÇA
Ø Arçelik, Servis İşletmesi Eğitim El Kitabı
Ø HORUZ İlhami, Salih COŞKUN, Recep YAMANKARADENİZ; Soğutma
Tekniği
Ø Soğutma ve İklimlemdirme, MEB yayınları, Cilt I.
Ø Y.Doç.Dr. KILIÇ Abdurahman, Soğutma Tekniği, Arçelik, Boche, Ariston,
Profilo katalogları
Ø Öğrt. Görv.PAKSOY Muhittin, Ders Notları, Bursa, 2003.

42

Sogutmabolumlerininbakimonarimi

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Sogutmabolumlerininbakimonarimi

Ähnlich wie Sogutmabolumlerininbakimonarimi (20)

Sogutmabolumlerininbakimonarimi