1. 1-3 YAŞ ÇOCUKLARIN BESLENMESİ1-3 YAŞ ÇOCUKLARIN BESLENMESİ
 Bu dönem çocuğun iyi bir yemek yemeBu dönem çocuğun iyi bir yemek yeme
alıalışşkanlkanlıığğıı kazanmaskazanmasıı gereken dönemdir.gereken dönemdir.
 Anne sütü bir yaşAnne sütü bir yaşıından itibaren azaltndan itibaren azaltıılaraklarak
kesilebilir.kesilebilir.
 Ancak memeden kesme işlemi ani veAncak memeden kesme işlemi ani ve
ürkütücü olmamalıdır.ürkütücü olmamalıdır.
 Meme başMeme başıına kırmna kırmıızzıı biber, salça, dişbiber, salça, diş
macunu vb. sürme veya çocuğu uzaklamacunu vb. sürme veya çocuğu uzaklaşşttıırmarma
gibi uygulamalar yapgibi uygulamalar yapıılmaktadlmaktadıır. Bunlarr. Bunlar
çocuğun ruhsal yönden zarar görmesineçocuğun ruhsal yönden zarar görmesine
neden olabilir.neden olabilir.
 Emzirme sayEmzirme sayııssıı azaltazaltııllııp, verilen ek besinp, verilen ek besin
miktarı arttmiktarı arttıırrııllıırsa süt yaprsa süt yapıımmıı azalacaktazalacaktır.ır.

2.  Çocuk meme emmek istediÇocuk meme emmek istediğğindeinde
oyalanarak mümkün olduoyalanarak mümkün olduğğuncaunca
unutmasunutmasıı sasağğlanabilir.lanabilir.
 Herhangi bir hastalHerhangi bir hastalığıığı olmadolmadığıığı zamanzaman
bu ibu işşlemlere balemlere başşlanmallanmalııddıır.r.
 Bu arada süt vb. satBu arada süt vb. satıın alamayacakn alamayacak
kadar ekonomik sorunu olan annelerinkadar ekonomik sorunu olan annelerin
çocuklarçocuklarıınnıı iki yaiki yaşşıına kadarna kadar
emzirebilecekleri belirtilmektedir.emzirebilecekleri belirtilmektedir.
Ancak diAncak diğğer ek besinlerin de yeterer ek besinlerin de yeter
miktarda verilmesi gerekmektedir.miktarda verilmesi gerekmektedir.

3. Ailelerin çocuğun iyi bir beslenmeAilelerin çocuğun iyi bir beslenme
alalıışşkanlkanlığıığı kazanmaskazanmasıında rolü büyüktür. Bunda rolü büyüktür. Bu
konuda dikkat edilecek noktalarkonuda dikkat edilecek noktalar şşunlardunlardıır:r:
 Her çocuğun büyüme ve gelişme hızıHer çocuğun büyüme ve gelişme hızı
farklıdır. Bazıları iri bazıları küçükfarklıdır. Bazıları iri bazıları küçük
yapılıdır.Tükettikleri besinleri başkayapılıdır.Tükettikleri besinleri başka
çocuklarınkiyle kıyaslamak hatalı olur.çocuklarınkiyle kıyaslamak hatalı olur.
 Çocuklara öÇocuklara öğğün aralarün aralarıında inda işştahtahıınnıı
azaltacak, fazla besin deazaltacak, fazla besin değğeri olmayaneri olmayan
besinler verilmemelidir.besinler verilmemelidir.
 Yeni besinlere alıştırırken kızıp bağırıpYeni besinlere alıştırırken kızıp bağırıp
çağrılmamalıdırçağrılmamalıdır
 ÇocuÇocuğğun döke saça da olsa kendi baun döke saça da olsa kendi başşıınana
yemesine izin verilmelidir.yemesine izin verilmelidir.

4.  Israrla istemediIsrarla istemediğği besinler varsai besinler varsa
zorlanmamalzorlanmamalıı, ayn, aynıı gruptan bagruptan başşka besinlerka besinler
verilmelidir. (Süt yerine ayran gibi).verilmelidir. (Süt yerine ayran gibi).
 Yemek yemesi için ceza veya ödül verilmesiYemek yemesi için ceza veya ödül verilmesi
gibi uygulamalardan kaçınılmalıdır.gibi uygulamalardan kaçınılmalıdır. Ancak iyiAncak iyi
bir davranış gösterdiğinde ödüllendirilmelidir.bir davranış gösterdiğinde ödüllendirilmelidir.
Bazı küçük hataları görülmezden gelinmeli,Bazı küçük hataları görülmezden gelinmeli,
doğrusu gösterilmelidir. Beğenilmeyendoğrusu gösterilmelidir. Beğenilmeyen
davranışlar devam ediyorsa fiziksel cezadavranışlar devam ediyorsa fiziksel ceza
yerine hoşlandıkları şeyleri yapmaktanyerine hoşlandıkları şeyleri yapmaktan
alıkonulması doğru olur. Fiziksel ceza çocuğualıkonulması doğru olur. Fiziksel ceza çocuğu
saldırgan yapar.saldırgan yapar.

5.  ÇocuÇocuğğun yemeun yemeğği mutlaka ayri mutlaka ayrıı tabatabağğaa
konmalkonmalıı, ne miktar yedi, ne miktar yediğği gözlenmelidir.i gözlenmelidir.
 Tabağındaki yiyeceği bitirmeden başkaTabağındaki yiyeceği bitirmeden başka
yiyecek verilmemelidir.yiyecek verilmemelidir.
 ÇocuklarÇocuklarıın mideleri yetin mideleri yetişşkinlerinkine görekinlerinkine göre
küçük olduküçük olduğğundan daha sundan daha sıık acıkabilirler.k acıkabilirler.
Ara öAra öğğünler (kuünler (kuşşluk ve ikindi) verilmesiluk ve ikindi) verilmesi
uygun olur.uygun olur.
 Çocuklarda görülmek istenen davranışlarıÇocuklarda görülmek istenen davranışları
ebeveynler önce kendileri göstermelidir.ebeveynler önce kendileri göstermelidir.

6.  Çok yemek yemeye zorlayarak iştahsızlığıÇok yemek yemeye zorlayarak iştahsızlığı
önlemek mümkün değildir. Nedeniönlemek mümkün değildir. Nedeni
araştırılmalıdır. Barsak parazitleri, aralardaaraştırılmalıdır. Barsak parazitleri, aralarda
abur-cubur yenmesi, ruhsal sorunlar vbabur-cubur yenmesi, ruhsal sorunlar vb
açısından araştırılmalı, gerekiyorsa doktor,açısından araştırılmalı, gerekiyorsa doktor,
diyetisyen vb. başvurulmalıdır.diyetisyen vb. başvurulmalıdır.
 Yemek yemeden önce ellerini yıkaması,Yemek yemeden önce ellerini yıkaması,
dişlerin düzenli fırçalanması, yıkanmadandişlerin düzenli fırçalanması, yıkanmadan
sebze-meyve yenmemesi gibi alışkanlıklar dasebze-meyve yenmemesi gibi alışkanlıklar da
kazandırılmalıdır.kazandırılmalıdır.

7. Okul Öncesi Çocuklarda Enerji ve Besin ÖğesiOkul Öncesi Çocuklarda Enerji ve Besin Öğesi
GereksinimiGereksinimi
Besin ÖğesiBesin Öğesi 1-3 Yaş1-3 Yaş 4-6 Yaş4-6 Yaş
Enerji (kal/kg)Enerji (kal/kg) 9090 9090
Protein (g)Protein (g) 2323 3030
Vit. A (mcg)Vit. A (mcg) 400400 500500
Vit. D (I.U)Vit. D (I.U) 8080 1010
Vit. E (mg)Vit. E (mg) 55 77
Thiamin (mg)Thiamin (mg) 0.50.5 0.90.9

8. Besin ÖğesiBesin Öğesi 1-3 Yaş1-3 Yaş 4-6 Yaş4-6 Yaş
Riboflavin (mg)Riboflavin (mg) 0.80.8 1.11.1
Niasin (mg)Niasin (mg) 99 1212
Vit C (mg)Vit C (mg) 4545 4545
Kalsiyum (mg)Kalsiyum (mg) 800800 800800
Demir (mg)Demir (mg) 1515 1010
Çinko (mg)Çinko (mg) 1010 1010

9. Örnek Yemek ListesiÖrnek Yemek Listesi
 Sabah:Sabah: 1 yumurta, 1 kibrit kutusu1 yumurta, 1 kibrit kutusu
büyüklübüyüklüğğünde beyaz peynir, 1 yemek kaünde beyaz peynir, 1 yemek kaşığışığı
bal ya da pekmez, 1 dilim ekmek, 1 bardakbal ya da pekmez, 1 dilim ekmek, 1 bardak
süt ,süt ,
 KuKuşşlukluk: 1 bardak meyve suyu veya 1 meyve, 1: 1 bardak meyve suyu veya 1 meyve, 1
popoğğaça vb.aça vb.
 Öğle:Öğle: KıymalKıymalıı sebze yemesebze yemeğği veya iki köfte,i veya iki köfte,
YoYoğğurt, 1 dilim ekmekurt, 1 dilim ekmek
 İkindi:İkindi: 1 küçük kase sütlaç1 küçük kase sütlaç
 AkAkşşam:am: 1 kase tarhana veya mercimek1 kase tarhana veya mercimek
çorbasçorbasıı, Pilav veya makarna, Yo, Pilav veya makarna, Yoğğurt,urt,
Meyve veya domates vb.Meyve veya domates vb.
 Yatarken:Yatarken: 1 su barda1 su bardağığı sütsüt

10. 4-6 YAŞ ÇOCUKLARIN BESLENMESİ4-6 YAŞ ÇOCUKLARIN BESLENMESİ
Daha önceden iyi bir beslenme alDaha önceden iyi bir beslenme alışışkanlkanlığıığı
kazanmkazanmışış olan çocuklar bu dönemde sorunolan çocuklar bu dönemde sorun
yaratmaz. Küçükler için yapyaratmaz. Küçükler için yapıılan öneriler bulan öneriler bu
yayaşş çocuklar için de geçerlidir. Ayrçocuklar için de geçerlidir. Ayrııca;ca;
 Çocuk ailesi ile birlikte sofraya oturarakÇocuk ailesi ile birlikte sofraya oturarak
kendisi yemekendisi yemeğğini yemelidir.ini yemelidir.
 Televizyon, vb. yerlerde gördüğü reklamlarTelevizyon, vb. yerlerde gördüğü reklamlarıınn
etkisinde kalarak yararletkisinde kalarak yararlıı olmayan besinlereolmayan besinlere
(kola,(kola, şşekerleme vb) yönelmesiekerleme vb) yönelmesi
engellenmelidir.engellenmelidir.
 Besinlerin yararlarBesinlerin yararlarıı ve zararlarve zararlarıı konusundakonusunda
bilgi verilmesi uygun olur. Bunlarıbilgi verilmesi uygun olur. Bunları

11.  DiDişş çürükleri için de önlem alçürükleri için de önlem alıınmasnmasıı
gerekir. Fazla şekerli besin yememeli,gerekir. Fazla şekerli besin yememeli,
yedikten sonra diyedikten sonra dişşlerini suylalerini suyla
çalkalamalçalkalamalıı, günde iki kez, günde iki kez
ffıırçalamalrçalamalııddıır. Sularda yeterli florr. Sularda yeterli flor
bulunmayan yerlerde bu dönembulunmayan yerlerde bu dönem
çocuklara flor içeren tabletlerçocuklara flor içeren tabletler
verilebilir. Bu konuda hekimeverilebilir. Bu konuda hekime
dandanışıışılmallmalııddıır.r.
 Çocuklara yetiÇocuklara yetişşkinlerin yedikinlerin yediğği besini besin
gruplargruplarıından verilir, porsiyonlar ½’sindan verilir, porsiyonlar ½’si
kadardkadardıır.r.

12. Örnek Yemek Listesi:Örnek Yemek Listesi:
 Sabah:Sabah: 1 yumurta, 1 dilim peynir, 1 dilim1 yumurta, 1 dilim peynir, 1 dilim
bal veya reçel sürülmüş ekmek, 1 bardakbal veya reçel sürülmüş ekmek, 1 bardak
sütsüt
 Kuşluk:Kuşluk: 1 meyve1 meyve
 Öğle:Öğle: Etli sebze veya kurubaklagil yemeEtli sebze veya kurubaklagil yemeğğii
(1 küçük tabak), 2 kaşık pilav, 1 küçük(1 küçük tabak), 2 kaşık pilav, 1 küçük
kase yokase yoğğurt,Salata veya meyveurt,Salata veya meyve
 İkindi:İkindi: 1 bardak süt veya meyve suyu1 bardak süt veya meyve suyu
 Akşam:Akşam: 2-3 köfte veya etli sebze yeme2-3 köfte veya etli sebze yemeğği,i,
Makarna veya çorba, yoMakarna veya çorba, yoğğurt, 1 dilimurt, 1 dilim
ekmekekmek

13. 7-12 YAŞ ÇOCUKLARIN BESLENMESİ7-12 YAŞ ÇOCUKLARIN BESLENMESİ
Bu yaBu yaşşlarda çocuklar okula giderler. Evlarda çocuklar okula giderler. Ev
dıdışşında da beslenmesi gerekebilir.ında da beslenmesi gerekebilir.
 Mutlaka her sabah düzenli kahvaltMutlaka her sabah düzenli kahvaltıı
etmelidirler. Zamanetmelidirler. Zamanıı ona göre ayarlamalarona göre ayarlamalarıı
sasağğlanmallanmalııddıır.r.
 Okulda satOkulda satıılan yiyecekler konusundalan yiyecekler konusunda
eeğğitilmelidirler. Açitilmelidirler. Açııkta satkta satıılan besinlerilan besinleri
almamalalmamalııddıırlar.rlar.
 Kantinde satKantinde satıılanlarlanlarıın da san da sağğllığığa uygun olupa uygun olup
olmadolmadığıığı idarecilerce sidarecilerce sıık sk sııkk
denetlenmelidir.denetlenmelidir.

14.  Tüm gün eğitim verilen okullarda öğlenTüm gün eğitim verilen okullarda öğlen
yemeyemeğği çi çııkarkarııllııyorsa yemek listelerininyorsa yemek listelerinin
uzmanlarca çocuklaruzmanlarca çocuklarıın gereksinimlerinen gereksinimlerine
uygun ve temiz hazuygun ve temiz hazıırlanmasrlanmasıı sasağğlanmallanmalııddıır.r.
 Evden yiyecek götüren çocuklara içineEvden yiyecek götüren çocuklara içine
peynir, köfte, yumurta vb. den biri konmupeynir, köfte, yumurta vb. den biri konmuşş
sandviç yansandviç yanıında domates, havuç , meyve,nda domates, havuç , meyve,
ayran verilebilir.ayran verilebilir.
 Bu yaBu yaşşlarda fast-food tipi beslenmeyelarda fast-food tipi beslenmeye
alalışıışılmamallmamalııddıır. Sürekli bu tip beslenmer. Sürekli bu tip beslenme
fazla yafazla yağğ, düşük vitamin ve posa al, düşük vitamin ve posa alıımmıına yolna yol
açarak saaçarak sağğllığığa zarar verebilir.a zarar verebilir.

15.  Yatılı okullarda okuyanlar için deYatılı okullarda okuyanlar için de
uzman kişilerce yemek listeleriuzman kişilerce yemek listeleri
hazhazıırlanmalrlanmalıı, ba, başşka seçeneka seçeneğği olmayani olmayan
çocuklarçocuklarıın mümkün olduğunca yeterlin mümkün olduğunca yeterli
ve dengeli beslenmeleri save dengeli beslenmeleri sağğlanmalıdır.lanmalıdır.
 Bu grup çocuklar yetiBu grup çocuklar yetişşkinler içinkinler için
hazhazıırlanan yemek listeleri önerilir.rlanan yemek listeleri önerilir.
YalnYalnıız miktarlar 2/3 porsiyon olarakz miktarlar 2/3 porsiyon olarak
düzenlenir.düzenlenir.

16. Okul çağı Çocuklarda Enerji Ve Besin ÖğeleriOkul çağı Çocuklarda Enerji Ve Besin Öğeleri
GereksinimiGereksinimi
Besin ÖğesiBesin Öğesi 6-10 E-K6-10 E-K 11-14 E11-14 E 11-14 K11-14 K
Enerji (kal/kg)Enerji (kal/kg) 7070 5555 4747
Protein (g/kg)Protein (g/kg) 1.01.0 1.01.0 1.01.0
Vit. A(mcg)Vit. A(mcg) 700700 10001000 800800
Vit. D (I.U)Vit. D (I.U) 400400 400400 400400
Vit. E (mg)Vit. E (mg) 77 1010 88
Tiamin (mg)Tiamin (mg) 1.01.0 1.31.3 1.11.1

17. Besin ÖğesiBesin Öğesi 6-10 E-K6-10 E-K 11-14 E11-14 E 11-14 K11-14 K
Riboflavin(mg)Riboflavin(mg) 1.21.2 1.51.5 1.31.3
Niasin(mg)Niasin(mg) 1313 1717 1515
Vit C (mg)Vit C (mg) 4545 5050 5050
Kalsiyum (mg)Kalsiyum (mg) 800800 12001200 12001200
Demir (mg)Demir (mg) 1010 1212 1515
Çinko(mg)Çinko(mg) 1010 1515 1212

18. ADÖLESAN DÖNEMİNDE BESLENMEADÖLESAN DÖNEMİNDE BESLENME
 Bu dönemde çocuklar hBu dönemde çocuklar hıızlzlıı bir büyüme,bir büyüme,
gelişme süreci yaşayarak yetigelişme süreci yaşayarak yetişşkinlikinliğğe ade adıımm
atarlar.atarlar.
 Kızlarda salgılanan hormonlar vücutta yaKızlarda salgılanan hormonlar vücutta yağğ
dokusunu arttırırken, erkeklerdekidokusunu arttırırken, erkeklerdeki
hormonlar yahormonlar yağğssıız doku kitlesini arttz doku kitlesini arttıırrıır.r.
Böylece iki cinsin vücut yapBöylece iki cinsin vücut yapııssıı farklfarklıılalaşışır.r.

19. Bu dönemde besin gereksinimindekiBu dönemde besin gereksinimindeki
dedeğğişiklikler şöyle sıralanabilir:işiklikler şöyle sıralanabilir:
 Bu yaBu yaşşlarda kemik kütlesi artlarda kemik kütlesi artışışıı
fazladır, bu artıfazladır, bu artışş 18 yaşından sonra18 yaşından sonra
yavayavaşşlayarak 30 yalayarak 30 yaşşına kadar sürer.ına kadar sürer.
30 ya30 yaşşından sonra kemiklerdenından sonra kemiklerden
kalsiyum çekilmeye başlar. Bu nedenlekalsiyum çekilmeye başlar. Bu nedenle
adölesan dönemde bol kalsiyum almakadölesan dönemde bol kalsiyum almak
ve uygun sportif faaliyetler yapmakve uygun sportif faaliyetler yapmak
gerekir.gerekir.

20.  Her iki grubun da daha fazla enerji,Her iki grubun da daha fazla enerji,
protein, vitamin almaları gerekir.protein, vitamin almaları gerekir.
 Kızlarda menstruasyon baKızlarda menstruasyon başşladıladığğındanından
demir gereksinimi artar.demir gereksinimi artar.
 Bu yaBu yaşşlarda ağır sporlar yapanlardalarda ağır sporlar yapanlarda
veya iveya işşçi olarak çalıçi olarak çalışşanlarda enerji veanlarda enerji ve
besin öğesi gereksinimleri daha dabesin öğesi gereksinimleri daha da
artacağından büyüme geliartacağından büyüme gelişşmeninmenin
etkilenmemesine dikkat edilmesietkilenmemesine dikkat edilmesi
gerekir.gerekir.

21. Özellikle kızlarda iÖzellikle kızlarda işştah sapmalarıtah sapmaları
gelişebilir.gelişebilir.
 Kendi vücudunu beğenmeyip yemek yemeKendi vücudunu beğenmeyip yemek yemeğğii
reddetme (anoraksi) duygusuna kapılanlardareddetme (anoraksi) duygusuna kapılanlarda
aaşşırı zayıflık, hatta ölüm görülebilir.ırı zayıflık, hatta ölüm görülebilir.
 Bilinçsiz diyetler uygulayanlar olabilir.Bilinçsiz diyetler uygulayanlar olabilir.
 Bir de aBir de aşşırı yiyip sonradan kusmaırı yiyip sonradan kusma şşeklindeeklinde
belirlenen durum (bulimia) vardır. Bu konudabelirlenen durum (bulimia) vardır. Bu konuda
gençlerle iletigençlerle iletişşim kurularak gerekirseim kurularak gerekirse
psikolog ve hekim yardımınapsikolog ve hekim yardımına
babaşşvurulmalıdır.vurulmalıdır.

22. Beslenme konusunda dikkat edilecekBeslenme konusunda dikkat edilecek
noktalar şunlardır:noktalar şunlardır:
 Düzenli kahvaltı etmek,Düzenli kahvaltı etmek,
 Günde en az üç öGünde en az üç öğğün yemek,ün yemek,
 Okullarda satılan yiyeceklere dikkatOkullarda satılan yiyeceklere dikkat
etmek,etmek,
 Sürekli hazır, fast food besinlerSürekli hazır, fast food besinler
yememek,yememek,
 ArkadaArkadaşşlara özenip sigara, alkol vb.lara özenip sigara, alkol vb.
kullanmaya bakullanmaya başşlamamak,lamamak,

23.  Bol meyve, sebze yemek,Bol meyve, sebze yemek,
 Her gün en az yarım kilo süt-ayranHer gün en az yarım kilo süt-ayran
içmekiçmek
 Kola ve meKola ve meşşrubatlardan uzak durmakrubatlardan uzak durmak
 Anemiden korunmak için (özellikleAnemiden korunmak için (özellikle
kızlar) verilen önerilere dikkat etmekkızlar) verilen önerilere dikkat etmek
 Düzenli yapabileceği spor dallarınaDüzenli yapabileceği spor dallarına
zaman ayırmak. Hiç olmazsa haftada 5zaman ayırmak. Hiç olmazsa haftada 5
gün yarım saat tempolu yürüyügün yarım saat tempolu yürüyüşşlerler
yapmak.yapmak.

24. MENSTURASYON DÖNEMİNDEMENSTURASYON DÖNEMİNDE
BESLENMEBESLENME
Bu dönemde oluşan bazı değişiklikler;Bu dönemde oluşan bazı değişiklikler;
 Vücutta sıvı birikimi artar, kilo fazlalaVücutta sıvı birikimi artar, kilo fazlalaşşır.ır.
Ancak menstruasyondan sonra normaleAncak menstruasyondan sonra normale
döner.döner.
 Magnezyum düzeyinin düştüğü saptanmıMagnezyum düzeyinin düştüğü saptanmışştır.tır.
 Sinirsel gerginlik olabilir.Sinirsel gerginlik olabilir.
 Tatlılara karTatlılara karşşı istek artar.ı istek artar.
 Kanaması fazla olanlarda demir yetersizliKanaması fazla olanlarda demir yetersizliğğii
anemisi gelianemisi gelişşebilir.ebilir.

25. Bu dönemde dikkat edilecek noktalarBu dönemde dikkat edilecek noktalar
şöyle sıralanabilir:şöyle sıralanabilir:
 B grubu vitaminler sinir sistemi içinB grubu vitaminler sinir sistemi için
olumlu etki yapar. Bu dönem yeterliolumlu etki yapar. Bu dönem yeterli
alınmalıdıralınmalıdır
 Magnezyum içeren besinler alınmalıdır.Magnezyum içeren besinler alınmalıdır.
 Fazla tatlı ve karbonhidrat alınmamayaFazla tatlı ve karbonhidrat alınmamaya
çalıçalışşılmalıdır.ılmalıdır.
 Demir içeren besinlerin alımına dikkatDemir içeren besinlerin alımına dikkat
edilmelidir .edilmelidir .

26. MENOPOZ DÖNEMİNDE BESLENMEMENOPOZ DÖNEMİNDE BESLENME
Bu dönemde oluşan hormonal deBu dönemde oluşan hormonal değğiişşiklikleriklikler
kadınları sakadınları sağğlık açısından pek çok riskelık açısından pek çok riske
sokar. Bunlar şöyle sıralanabilir.sokar. Bunlar şöyle sıralanabilir.
 Vücutta yaVücutta yağğ dokusu artar.dokusu artar. ŞŞiişşmanlık başlar.manlık başlar.
 Kalp-damar hastalıkları oluKalp-damar hastalıkları oluşşma riski artarma riski artar
(Östrojen azlığına bağlı).(Östrojen azlığına bağlı).
 Kemiklerden kalsiyum atımı hızlanır,Kemiklerden kalsiyum atımı hızlanır,
osteoporoz baosteoporoz başşlar.lar.

27. Bu dönemde beslenmede dikkat edilecekBu dönemde beslenmede dikkat edilecek
noktalar şunlardır:noktalar şunlardır:
 Fazla kalsiyum almanın pek yararı yoktur,Fazla kalsiyum almanın pek yararı yoktur,
ancak süt ve ürünleri protein kaynaancak süt ve ürünleri protein kaynağğı olarakı olarak
yararlı olur. Yayararlı olur. Yağğı azaltılmıı azaltılmışş olanlar terciholanlar tercih
edilmelidir.edilmelidir.
 Kanama olmadığı için demir gereksiniminiKanama olmadığı için demir gereksinimini
karkarşşılamak zor olmaz. Kırmızı etler gerekliılamak zor olmaz. Kırmızı etler gerekli
olmayabilir.olmayabilir.
 Kalp hastalıklarından korunmak için doymuKalp hastalıklarından korunmak için doymuşş
yağ ve kolesterol içeren besinleri fazlayağ ve kolesterol içeren besinleri fazla
tüketmemek yerinde olur.tüketmemek yerinde olur.

28.  Enerji alımını sınırlamak için yaEnerji alımını sınırlamak için yağğlılı
besinlerden, hamur ibesinlerden, hamur işşlerinden, şekerlilerinden, şekerli
besinlerden uzak durulmalıdır.besinlerden uzak durulmalıdır.
 Bol meyve, sebze yenmelidir.Bol meyve, sebze yenmelidir.
 Tuz alımını sınırlamakta yarar vardır.Tuz alımını sınırlamakta yarar vardır.
Hem hipertansiyonu hem de kemikHem hipertansiyonu hem de kemik
kaybını önlemede yararı olur.kaybını önlemede yararı olur.

29. YAŞLILARIN BESLENMESİYAŞLILARIN BESLENMESİ
YaYaşşlılığın getirdiği değilılığın getirdiği değişşiklikler şöyleiklikler şöyle
sıralanabilir:sıralanabilir:
 Metabolizma yavaMetabolizma yavaşşlar. Yağsız kütle kırklar. Yağsız kütle kırk
yayaşşından sonra her on yılda % 2-3 azalır.ından sonra her on yılda % 2-3 azalır.
 Sindirim, dolaSindirim, dolaşşım, boım, boşşaltım ialtım işşlevlerindelevlerinde
değideğişşmeler olur. Glikoz toleransı, kardiyakmeler olur. Glikoz toleransı, kardiyak
indeksi, oksijen tüketme yeteneği, sinirindeksi, oksijen tüketme yeteneği, sinir
iletim hızı, tat ve koku algılama yetenekleri,iletim hızı, tat ve koku algılama yetenekleri,
kas gücü, sindirim organlarının mekanikkas gücü, sindirim organlarının mekanik
hareketi ve salgıları azalır. Metabolikhareketi ve salgıları azalır. Metabolik
artıkların böbreklerden atım hızı yavaartıkların böbreklerden atım hızı yavaşşlar.lar.

30.  DiDişş kayıpları vb. sorunlar besinlerinkayıpları vb. sorunlar besinlerin
çiğnenmesini engeller.çiğnenmesini engeller.
 Kemiklerden kalsiyum çekilmesine bağlı olarakKemiklerden kalsiyum çekilmesine bağlı olarak
sorunlar basorunlar başşlar.lar.
 YaYaşşın artmasıyla birlikte kronik hastalıklar daın artmasıyla birlikte kronik hastalıklar da
görülmeye bagörülmeye başşlar (kalp-damar, hipertansiyon,lar (kalp-damar, hipertansiyon,
osteoartroz, diyabet vb.)osteoartroz, diyabet vb.)

31. Yaşlıların Günlük Besin Öğesi GereksinimleriYaşlıların Günlük Besin Öğesi Gereksinimleri
Besin ÖğesiBesin Öğesi DeğişimDeğişim Önerilen MiktarÖnerilen Miktar
EnerjiEnerji AzalırAzalır DMH x 1.5 (30 k.kal/kg)DMH x 1.5 (30 k.kal/kg)
ProteinProtein DeğişmezDeğişmez 0.7- 1g /kg0.7- 1g /kg
YağYağ AzalırAzalır % 25% 25
CHOCHO DeğişmezDeğişmez % 60% 60
PosaPosa DeğişmezDeğişmez 25-30g25-30g
KalsiyumKalsiyum ArtarArtar 1300 mg1300 mg
MgMg ArtarArtar 5 mg/kg5 mg/kg
FeFe Azalır (K)Azalır (K) 10 mg10 mg

32. Besin ÖğesiBesin Öğesi DeğişimDeğişim Önerilen MiktarÖnerilen Miktar
ZnZn Biraz artarBiraz artar 15 mg15 mg
İyotİyot DeğişmezDeğişmez 130-150 mcg130-150 mcg
SeSe Biraz artarBiraz artar 35-50 mcg35-50 mcg
CrCr Biraz artarBiraz artar 200 mcg200 mcg
A vitaminiA vitamini Biraz artarBiraz artar 650-750 mcg650-750 mcg
D vitaminiD vitamini ArtarArtar 400 I.U400 I.U
E vitaminiE vitamini ArtarArtar 20-30 mg20-30 mg
K vitaminiK vitamini DeğişmezDeğişmez 80 mcg80 mcg
TiaminTiamin DeğişmezDeğişmez 1.0-1.2 mg1.0-1.2 mg

33. Besin ÖğesiBesin Öğesi DeğişimDeğişim Önerilen MiktarÖnerilen Miktar
RiboflavinRiboflavin DeğişmezDeğişmez 1.2-1.3 mg1.2-1.3 mg
NiasinNiasin DeğişmezDeğişmez 13-15 mg13-15 mg
BB66 vitaminivitamini ArtarArtar 1.5-1.7 mg1.5-1.7 mg
BB1212 vitaminivitamini ArtarArtar 2.5-3 mcg2.5-3 mcg
Folik asitFolik asit ArtarArtar 400-500 mcg400-500 mcg
C vitaminiC vitamini ArtarArtar 75-90 mg75-90 mg
TuzTuz AzalırAzalır < 5 g< 5 g
SıvıSıvı ArtarArtar 1.5-2 litre1.5-2 litre

34. Beslenmede şunlara dikkat edilmelidir:Beslenmede şunlara dikkat edilmelidir:
 Enerji miktarı eskiye göre azaltılarak kiloEnerji miktarı eskiye göre azaltılarak kilo
almamaya çalıalmamaya çalışşılmalıdır. Fazla kilolu olanlarılmalıdır. Fazla kilolu olanlar
biran önce zayıflamalıdır, çünkü kronikbiran önce zayıflamalıdır, çünkü kronik
hastalıklar riski fazladır.hastalıklar riski fazladır.
 Öğün sayısı arttırılarak az az sık sıkÖğün sayısı arttırılarak az az sık sık
yenilmelidir. Sindirim güçlükleri azaltılır.yenilmelidir. Sindirim güçlükleri azaltılır.
 Sıvı miktarı arttırılıp tuz miktarıSıvı miktarı arttırılıp tuz miktarı
azaltılmalıdır. Böylece böbreklere fazlaazaltılmalıdır. Böylece böbreklere fazla
yüklenilmez.Tuzyüklenilmez.Tuz sınırlanması hipertansiyonunsınırlanması hipertansiyonun
önlenmesi için de önerilir.önlenmesi için de önerilir.

35.  Sık görülen kabızlığı önlemek için yeterli posaSık görülen kabızlığı önlemek için yeterli posa
alınmalıdır. Bunun için bol sebze, meyvealınmalıdır. Bunun için bol sebze, meyve
yenmelidir.yenmelidir.
 Diyetteki yağ miktarı azaltılmalı, özellikleDiyetteki yağ miktarı azaltılmalı, özellikle
doymuş yağlardan kaçınılmalıdır.doymuş yağlardan kaçınılmalıdır.
 Kızartmalardan, ağır tatlılardan , hamurKızartmalardan, ağır tatlılardan , hamur
iişşlerinden kaçınılmalıdır. Tatlı olarak sütlaç,lerinden kaçınılmalıdır. Tatlı olarak sütlaç,
muhallebi, kompostolar tercih edilmelidir.muhallebi, kompostolar tercih edilmelidir.
 Yiyecekler haYiyecekler haşşlama veya ızgara olaraklama veya ızgara olarak
hazırlanmalıdır.hazırlanmalıdır.
 GündeGünde iki veya üç kez çay-kahve alınabilirseiki veya üç kez çay-kahve alınabilirse
de bitkisel çaylar, süt, ayran, meyve suyu dahade bitkisel çaylar, süt, ayran, meyve suyu daha
uygun içeceklerdir.uygun içeceklerdir.

36. Örnek Yemek Listesi:Örnek Yemek Listesi:
Sabah:Sabah:Yumurta veya 1 kibrit kutusu kadarYumurta veya 1 kibrit kutusu kadar
peynir, Domates, Zeytin , Çay, Ekmekpeynir, Domates, Zeytin , Çay, Ekmek
Kuşluk:Kuşluk: Süt veya çay ve meyveSüt veya çay ve meyve
Öğle:Öğle: Kıymalı sebze yemeği, Yoğurt, Pilav ,Kıymalı sebze yemeği, Yoğurt, Pilav ,
Ekmek,Ekmek,
İkindi:İkindi: SütlaçSütlaç
Akşam:Akşam: MMercimek çorba, Fırında köfte,ercimek çorba, Fırında köfte,
Salata, EkmekSalata, Ekmek
Gece:Gece: MeyveMeyve

37. SPORCULARIN BESLENMESİSPORCULARIN BESLENMESİ
Spor yapanlarda beslenmede oluSpor yapanlarda beslenmede oluşşanan
değideğişşiklikler şöyle özetlenebilir:iklikler şöyle özetlenebilir:
 Enerji gereksinimleri artar. AntrenmanEnerji gereksinimleri artar. Antrenman
süresine ve spor tipine göre gereksinim farklısüresine ve spor tipine göre gereksinim farklı
olur.olur.
-- Bir dakikadan kısa süren egzersizde kastakiBir dakikadan kısa süren egzersizde kastaki
ATP ve kreatin fosfat kullanılır.ATP ve kreatin fosfat kullanılır.
-- 8 dakikaya kadar sürekli dayanıklılık8 dakikaya kadar sürekli dayanıklılık
egzersizlerinde karbonhidratlar kullanılır.egzersizlerinde karbonhidratlar kullanılır.
-- 10 dakika- 1 saat arası egzersizlerde CHO +10 dakika- 1 saat arası egzersizlerde CHO +
yayağğlar kullanılır.lar kullanılır.
-- Bir saatten uzun süren egzersizlerde yaBir saatten uzun süren egzersizlerde yağğlarlar
kullanılır.kullanılır.

38.  Vücudun uzun vadeli enerji deposuVücudun uzun vadeli enerji deposu
yayağğlardlardıır. Ancak CHO’ların % 4-5 dahar. Ancak CHO’ların % 4-5 daha
elverielverişşli enerji kaynali enerji kaynağığı olduğuolduğu
belirtilmiştir.belirtilmiştir.
 KaslarKaslarıın glikojen deposu ne kadarn glikojen deposu ne kadar
yüksekse egzersizde bayüksekse egzersizde başşararıı o kadaro kadar
yüksek olur.yüksek olur.
 Kas glikojen deposunun sürekliliKas glikojen deposunun sürekliliğği içini için
kompleks CHO’larkompleks CHO’larıın daha etkili oldun daha etkili olduğğuu
bulunmubulunmuşştur. Normalde kas glikojentur. Normalde kas glikojen
deposu 2 saatlik egzersizdedeposu 2 saatlik egzersizde
bitmektedir.bitmektedir.

39.  Antrenman ve müsabakalarda terlemeyleAntrenman ve müsabakalarda terlemeyle
vücuttan su ve mineral kaybvücuttan su ve mineral kaybıı olur.olur.
Sodyum, potasyum, kalsiyum gibiSodyum, potasyum, kalsiyum gibi
mineraller atmineraller atııllıır. Yeterli alr. Yeterli alıınmazsanmazsa
kramplar oluşabilir.kramplar oluşabilir.
 Kas dokusunun artmasKas dokusunun artmasıı için çok fazlaiçin çok fazla
protein alprotein alıınmasnmasıına gerek yoktur. Fazlana gerek yoktur. Fazla
alalıınan protein vücuttan kalsiyum ve sunan protein vücuttan kalsiyum ve su
kaybedilmesine, kalp-damarkaybedilmesine, kalp-damar
hastalhastalııklarklarıına ve kilo artna ve kilo artışıışına neden olur.na neden olur.

40.  Özel diyetle ( 3 gün az karbonhidrat, bolÖzel diyetle ( 3 gün az karbonhidrat, bol
protein ve bol yaprotein ve bol yağğ alalıımmıı ile bolile bol
antrenman; sonraki 3 gün az yaantrenman; sonraki 3 gün az yağğ, az, az
protein ve bol karbonhidrat alprotein ve bol karbonhidrat alıımmıı ile azile az
antrenman) kaslardaki glikojen miktarantrenman) kaslardaki glikojen miktarıı
arttarttıırrıılabilir.labilir.
 Son gün dinlenilir.Son gün dinlenilir.
 Vücutta su tutucu, gaz yapVücutta su tutucu, gaz yapııccıı, posal, posalıı
besinler albesinler alıınmaz. Son önmaz. Son öğğün müsabakadanün müsabakadan
3 saat önce yenir. Yeterli s3 saat önce yenir. Yeterli sııvvıı alalıınnıır.r.

41.  SporcularSporcularıın enerji gereksiniminin artmasn enerji gereksiniminin artmasıınana
bağlbağlıı olarak B grubu vitaminlerin de fazlaolarak B grubu vitaminlerin de fazla
almaları gerekir.almaları gerekir.
 Ağır spor yapanların antioksidan vitaminleri (CAğır spor yapanların antioksidan vitaminleri (C
vitamini, E vitamini ve beta karoten) fazlavitamini, E vitamini ve beta karoten) fazla
almalaralmalarıı gerekir.gerekir.
 Düzenli beslenme önemlidir. En az 3 öDüzenli beslenme önemlidir. En az 3 öğğünün
beslenilmelidir.beslenilmelidir.
 Bazı spor dallarında kilo kaybetmek içinBazı spor dallarında kilo kaybetmek için
terleme (sauna vb) sakıncalıdır.terleme (sauna vb) sakıncalıdır.
 Su kaybı % 2’den azsa dayanıklılık azalır, suSu kaybı % 2’den azsa dayanıklılık azalır, su
içince düzelir, daha çoksa kuvvet azalır, suiçince düzelir, daha çoksa kuvvet azalır, su
içince düzelmez.içince düzelmez.

42.  Müsabaka sMüsabaka sıırasrasıında kaybedilen snda kaybedilen sııvvııyyıı
karşkarşıılamak için ara ara slamak için ara ara sııvvıı alalıınmalnmalııddıır.r.
 Müsabaka sonrasMüsabaka sonrasıında yeterli snda yeterli sııvvıı, bo, boşşalanalan
glikojen depolarglikojen depolarıınnıı doldurmak için boldoldurmak için bol
karbonhidrat , meyve ve sebze alkarbonhidrat , meyve ve sebze alıınmalnmalııddıır.r.
 Sigara oksijen tüketimini arttSigara oksijen tüketimini arttıırdrdığıığı içiniçin
içilmemelidir.içilmemelidir.
 Alkolün fazlasAlkolün fazlasıı performansperformansıı olumsuzolumsuz
etkilemektedir.etkilemektedir.
 Az miktar kafeinin olumlu etkisi olabilir.Az miktar kafeinin olumlu etkisi olabilir.
AşAşıırrııya kaçmadan çay, kahve vb. alya kaçmadan çay, kahve vb. alıınabilir.nabilir.
 Sporcu kSporcu kıızlarda demir yetersizlizlarda demir yetersizliğği anemisinei anemisine
dikkat edilmelidir.dikkat edilmelidir.

43.  Kalsiyum alKalsiyum alıımmıı için süt ve ürünleri tercihiçin süt ve ürünleri tercih
edilmelidir.edilmelidir.
 Ergojenik yardErgojenik yardıımcmcıı olarak kullanolarak kullanıılanlan
ürünler dikkatli seçilmelidir. Proteinürünler dikkatli seçilmelidir. Protein
tozlartozlarıı, hormon içeren haplar ve birçok, hormon içeren haplar ve birçok
yararyararıı olmayan ürünler kullanolmayan ürünler kullanıılmamallmamalııddıır.r.
En iyisi bu konuda uzmanlaraEn iyisi bu konuda uzmanlara
dandanışıışılmaslmasııddıırr..

44. 4000 k.kal Sağlayan Bir Diyet Örneği4000 k.kal Sağlayan Bir Diyet Örneği
SabahSabah: 1 yumurta, 1 kibrit kutusu peynir. 1 kibrit: 1 yumurta, 1 kibrit kutusu peynir. 1 kibrit
kutusu yağ, 1 domates veya portakal, 1 SB süt,kutusu yağ, 1 domates veya portakal, 1 SB süt,
3 orta dilim ekmek3 orta dilim ekmek
Kuşluk:Kuşluk: 50 g tahin helvası, 1 SB limonata50 g tahin helvası, 1 SB limonata
Öğlen:Öğlen: 1 porsiyon et veya etli kurubaklagil1 porsiyon et veya etli kurubaklagil
yemeği, 1 porsiyon pilav-makarna ya da börek,yemeği, 1 porsiyon pilav-makarna ya da börek,
1 SB ayran, 1 porsiyon salata, 2 orta dilim1 SB ayran, 1 porsiyon salata, 2 orta dilim
ekmekekmek
İkindi:İkindi: 1 dilim kek, 1 SB meyve suyu1 dilim kek, 1 SB meyve suyu
Akşam:Akşam: 1 porsiyon etli sebze yemeği, 1 porsiyon1 porsiyon etli sebze yemeği, 1 porsiyon
çorba, 1 porsiyon pilav-makarna vb, 1 porsiyonçorba, 1 porsiyon pilav-makarna vb, 1 porsiyon
tatlı, ½ su bardağı yoğurt, 2 orta dilim ekmektatlı, ½ su bardağı yoğurt, 2 orta dilim ekmek
Gece:Gece: 2-32-3 Meyve, 1 avuç fındık, fıstık vbMeyve, 1 avuç fındık, fıstık vb

45. İİŞŞÇİLERİN BESLENMESİÇİLERİN BESLENMESİ
Yetersiz-dengesiz beslenme sonucunda;Yetersiz-dengesiz beslenme sonucunda;
 iişşçilerin üretim hçilerin üretim hıızzıı düşer,düşer,
 vücut direnci azalvücut direnci azalıır, hastalık artr, hastalık artııp ip işşee
devamsdevamsıızlzlıık olur,k olur,
 ilgi ve dikkat azalmasilgi ve dikkat azalmasıına bağlna bağlıı olarak daolarak da
iişş kazalarkazalarıı, meslek hastal, meslek hastalııkları artar.kları artar.
 Ülkemizde yapÜlkemizde yapıılan çallan çalışışmalarda işçilerdemalarda işçilerde
enerji, Benerji, B22, Ca ve A vitamini, Ca ve A vitamini
yetersizliklerinin syetersizliklerinin sıık görüldüğük görüldüğü
saptanmsaptanmışışttıır.r.

46. MESLEKLERİN GRUPLANDIRILMASIMESLEKLERİN GRUPLANDIRILMASI
Hafif İşler:Hafif İşler:
 Büro işleri,Büro işleri,
 avukat,avukat,
 doktor,doktor,
 öğretmen,öğretmen,
 muhasebeci,muhasebeci,
 mimar,mimar,
 ev aletleri kullanılarak yapılan ev işleriev aletleri kullanılarak yapılan ev işleri

47. Orta işler:Orta işler:
 Hafif sanayi işleri,Hafif sanayi işleri,
 terzilik,terzilik,
 elektrik-gıda –montaj işleri,elektrik-gıda –montaj işleri,
 marangozluk,marangozluk,
 mobilya endüstrisi,mobilya endüstrisi,
 kanal işçiliği,kanal işçiliği,
 matbaa işçiliği,matbaa işçiliği,
 gemicilik,gemicilik,
 fırıncılık,fırıncılık,
 ev aletleri kullanılmadan yapılan ev işleri,ev aletleri kullanılmadan yapılan ev işleri,
 öğrencilik,öğrencilik,
 tütün işçileri,tütün işçileri,
 tezgahtarlıktezgahtarlık

48. Orta üstü işlerOrta üstü işler::
 Tarım işçilerinin bir bölümü,Tarım işçilerinin bir bölümü,
 düz işçiler,düz işçiler,
 sıva işleri,sıva işleri,
 yük taşımak,yük taşımak,
 balya istiflemek,balya istiflemek,
 çiftçilik,çiftçilik,
 lastik-kauçuk işçileri,lastik-kauçuk işçileri,
 deri sanayi,deri sanayi,
 kimya-elektrik endüstrisi,kimya-elektrik endüstrisi,
 orman işçileri,orman işçileri,
 maden ocağı işçileri,maden ocağı işçileri,
 demir-çelik işçileri, atletlerdemir-çelik işçileri, atletler

49. Ağır işlerAğır işler
 Tomruk işleriTomruk işleri
 MadencilikMadencilik
 OrmancılıkOrmancılık
 Demir-çelik sanayii,Demir-çelik sanayii,
 yol ve inşaat işçileri,yol ve inşaat işçileri,
 Ağır yük taşıyıcıları,Ağır yük taşıyıcıları,
 Yüksek ısılı fırın işçileriYüksek ısılı fırın işçileri
 Ağaç kesme işleri,Ağaç kesme işleri,
 Soğuk-sıcak demir işçileriSoğuk-sıcak demir işçileri
 Tarım işçilerinin bir bölümüTarım işçilerinin bir bölümü

50.  Ortamın sıcaklığı 10-14 derecenin altına her 10Ortamın sıcaklığı 10-14 derecenin altına her 10
derece indiğinde enerji gereksinimi % 5-10derece indiğinde enerji gereksinimi % 5-10
artar.artar.
 Ortamın sıcaklığı 30 derecenin üstünde her 1Ortamın sıcaklığı 30 derecenin üstünde her 1
derece yükseldiğinde enerji gereksinimi % 5derece yükseldiğinde enerji gereksinimi % 5
artar(terle kaybedilen 1 litre su 580 k.kaloriartar(terle kaybedilen 1 litre su 580 k.kalori
demektir).demektir).
 Terle birlikte suyun yanısıra elektrolitler deTerle birlikte suyun yanısıra elektrolitler de
kaybolur.kaybolur.
 İşçilerin çalışma ortamlarında gaz,İşçilerin çalışma ortamlarında gaz,
kimyasallar, toz, duman vb olması, güneşkimyasallar, toz, duman vb olması, güneş
ışınları altında çalışması antioksidantışınları altında çalışması antioksidant
gereksinimini arttırır.gereksinimini arttırır.

51. İşçilerin beslenmesinde göz önündeİşçilerin beslenmesinde göz önünde
bulundurulacak noktalar şöylebulundurulacak noktalar şöyle
sıralanabilir:sıralanabilir:
 Alınması gerekli enerji ve besinAlınması gerekli enerji ve besin
ööğğelerinin yarısı ielerinin yarısı işş yerindenyerinden
sağlanmalsağlanmalııddıır.r. ÖÖrnerneğğinin
-- 1/5’i kahvaltı olarak evde,1/5’i kahvaltı olarak evde,
-- 2.5 / 5’i ö2.5 / 5’i öğğle yemeği ve ara öle yemeği ve ara öğğünlerünler
olarak iolarak işşyerinde,yerinde,
-- 1.5 / 5’i akşam yeme1.5 / 5’i akşam yemeğği olarak yine evdei olarak yine evde
verilir.verilir.

52.  Enerji gereksinimleri aktivite türüne göreEnerji gereksinimleri aktivite türüne göre
ayarlanmalayarlanmalııddıır. Maden ir. Maden işşçisi ile makine başçisi ile makine başıındanda
duran iduran işşçinin gereksinimi aynçinin gereksinimi aynıı dedeğğildir.ildir.
 AAğğır iır işşte çalte çalışışanlaranlarıın terle azot kaybettikleri,n terle azot kaybettikleri,
ortamortamıın çok sn çok sııcak ve soğuk olmascak ve soğuk olmasıı durumundadurumunda
da azot kaybda azot kaybıınnıın arttın arttığğı bildirilmektedir.ı bildirilmektedir.
 Genç iGenç işşçilerde büyüme için de proteinçilerde büyüme için de protein
gereksinimi fazladgereksinimi fazladıır.r.
 B grubu vitaminler enerjiye göre ayarlanB grubu vitaminler enerjiye göre ayarlanıır.r.
 Pb, Cd kullanPb, Cd kullanıılan ilan işşyerlerinde çalyerlerinde çalışışanlaranlarıın Ca,n Ca,
Fe, Zn, E vitamini gereksinimleri arttFe, Zn, E vitamini gereksinimleri arttıırrııllıır.r.
 Radyasyon ve toksik kimyasallarla temasRadyasyon ve toksik kimyasallarla temas
edenlerin E ve C vitamini gereksinimleri artar.edenlerin E ve C vitamini gereksinimleri artar.

53.  İİşşçiye ucuz-dengeli beslenme olanaçiye ucuz-dengeli beslenme olanağığı
sağlanmalsağlanmalııddıır. Sar. Sağğllııklklıı mutfak-yemekhanemutfak-yemekhane
düzeni kurulmaldüzeni kurulmalııddıır.r.
 SSıık sk sıık ek eğğitimler verilerek evde de dengeliitimler verilerek evde de dengeli
beslenmeleri öbeslenmeleri öğğretilmelidirretilmelidir
 Çocuk iÇocuk işşçi-ççi-çııraklarraklarıın büyüme-gelin büyüme-gelişşmelerinimelerini
sürdürebileceksürdürebilecek şşekilde beslenmeleri için yasalekilde beslenmeleri için yasal
düzenlemeler getirilmelidir.düzenlemeler getirilmelidir.
 İİşşyeri hekimliği ve iyeri hekimliği ve işş yeri hemyeri hemşşireliireliğği ünitelerii üniteleri
kurularak uzman kikurularak uzman kişşiler çaliler çalışışttıırrıılmallmalııddıır.r.

54.  Toplu sözleToplu sözleşşmelerde ücret saptanmelerde ücret saptanıırkenrken
hassas davranhassas davranıılmallmalııddıır. Yemer. Yemeğğin enerjiin enerji
ve besin öve besin öğğelerine yönelik gereklielerine yönelik gerekli
maddelere de yer verilmelidir.maddelere de yer verilmelidir.

55. Örnek Yemek ListesiÖrnek Yemek Listesi (A(Ağığır ir işşçi-madençi-maden
iişşçisi –2200 kalorilik diyet)çisi –2200 kalorilik diyet)
Yenmesi gerekenlerYenmesi gerekenler
 Et-yumurta-kurubaklagil 100 gr,Et-yumurta-kurubaklagil 100 gr,
 pirinç-makarna-bulgur 100 gr,pirinç-makarna-bulgur 100 gr,
 sebze-meyve 250 gr,sebze-meyve 250 gr,
 süt veya yosüt veya yoğğurt 200 gr,urt 200 gr,
 YaYağğ 40 gr,40 gr,
 şeker-tatlşeker-tatlıı (s(sıık sk sıık tahin helvask tahin helvasıı,,
pekmez vb) 100 gr,pekmez vb) 100 gr,
 ekmek 300 grekmek 300 gr

56. Menü:Menü:
1 kap et veya kurubaklagil yeme1 kap et veya kurubaklagil yemeğği,i,
1 kap pilav-makarna veya börek,1 kap pilav-makarna veya börek,
1 kap sebze yeme1 kap sebze yemeğği,i,
ekmek.ekmek.
KuşlukKuşluk 1 SB yo1 SB yoğğurt veya süt + meyve,urt veya süt + meyve,
İkindiİkindi 1 kap tatl1 kap tatlıı + çay+ çay