Beeldkwaliteit is een prima middel om te monitoren! Maar veel gemeenten gebruiken beeldkwaliteit ook als middel om bestuurders een keuze te laten maken over het kwaliteitsniveau; het ambitieniveau. Gevaarlijk, en daar is de beeldsystematiek nou net niet voor bedoeld. Laat je het bestuur kiezen, dan levert dat bijzondere taferelen op, zo heeft Martin Burger van Burger’s Organisatie- & Beheeradvies bij verschillende gemeenten ervaren. Waar de beeldsystematiek moet bijdragen aan ruimte voor differentiatie in kwaliteit en beheerinspanning werkt het eerder verstarrend voor de organisatie. En wat is de werkelijke winst voor gemeenten in de aansturing naar de uitvoeringsorganisatie en aannemers?
Veranderingen in de kwaliteitscatalogus 2018 | Praktijkmiddag Beeldkwaliteit ...
Ruimte maken voor 4K beeldkwaliteit: Martin Burger (Burger’s Organisatie- & Beheeradvies)
1. Het is tijd voor 4K (beeld)kwaliteit
Praktijkmiddag Beeldkwaliteit 2016
Martin Burger voor CROW Levende Stad
Burger’s Organisatie- & Beheeradvies
2. Mijn ervaringen met beeldkwaliteit en beheer
• 22 jaar actief in beheer
• DHV, Utrecht, Almere
• Werken met beeldkwaliteit sinds
1998
• 2003 introductie
Kwaliteitsinstrument in Utrecht
• 2010 introductie BOR-Schouw
Almere
• Nu: Tijd voor de
Stadsrentmeester
Ontwikkeling van integraal beheerder in een systeemwereld naar
beschouwend stadsrentmeester in de leefwereld
3. Stelling
Een modern bestuur dwingt zijn “stadsrentmeester” niet in een
keurslijf van vastgestelde kwaliteitsniveau’s, maar geeft zijn
stadsrentmeester de ruimte om in samenspraak met de
samenleving te kunnen differentiëren in kwaliteit!”
4. Waarom stel ik dit?
• Beeldkwaliteit helpt bestuurder, politiek, inwoners en ondernemers niet in het verwezenlijken van
hun ambities
• Beeldkwaliteit is benadering vanuit systeemwereld waar benadering vanuit de leefwereld nodig is
• Beeldkwaliteit houdt geen rekening met de levenscyclus van assets
• Beeldkwaliteit is het topje van de ijsberg
• Beeldkwaliteit is een momentopname waar lange termijn inzicht nodig is
• Beeldkwaliteit doet geen recht aan de ontwerpgedachten van de inrichting
• Beeldkwaliteit belemmert de inzet en ontwikkeling van vakmanschap
• Beeldkwaliteit is een makkelijk instrument om de kwaliteit mee te verschralen
of
5. MIJN BENADERING IN ALMERE
Almere
Oppervlakte 25.000 ha
Woningen circa 73.000
Inwoners circa 190.000
Openbare ruimte 11.600 ha 47%
1.590 m2 per woning
610 m2 per inwoner
Buitendijks water 10.800 ha 43%
Particulier 2.600 ha 10 %
Eigendom derden 5.800 ha 23%
795 m2 per woning
305 m2 per inwoner
Gemeente-eigendom5.800 ha 23%
795 m2 per woning,
305 m2 per inwoner
Stadsbeheer 4.300 ha 17%
560 m2 per woning, 226 m2 per inw.
Andere diensten 1.500 ha 6%
Groen 2.400 ha (10%)
Verharding 1.200 ha (5 %)
Water 700 ha (2%)
Vervangingswaarde openbare ruimte
Circa € 2,5 miljard
Circa € 34.000,- per woning
Circa € 13.000,- per inwoner
Riolering 1.100 km
Drainage 1.300 km
Straatbomen 120.000 stuks
Lichtmasten 40.000 stuks
Verkeersregelinstallaties 100 stuks
Bruggen en viaducten 520 stuks
Individuele speelobjecten 3.900 stuks
Speelplekken 1.200 stuks
Afvalbakken 3.000 stuksBeheerkosten
€ 540,- per woning
€ 207,- per inwoner
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
blauw
grijs
groen
kwaliteitsschouw 2010
"heel"
A+
A
B
C
D
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
blauw
grijs
groen
kwaliteitsschouw 2010
"schoon"
A+
A
B
C
D
4
4,2
4,4
4,6
4,8
5
5,2
5,4
5,6
5,8
6
2001 2006 2009
Wijkpeiling
netheid buurt
5,4
5,6
5,8
6
6,2
6,4
6,6
2001 2006 2009
Wijkpeiling
Onderhoud en beheer fysiek
Almere
Haven
Stadscentrum
Stad Oost
Stad West
Buiten
0% 20% 40% 60% 80% 100%
beplanting
bomenziekte
verharding
sluizen
beschoeiing
riool/dwa
riool/rwa
zetting ondergrond
technische inspecties
% onder de gestelde eisen
voldoende onvoldoende
ACTIVITEITEN 210 211 221 560 580 724 922 938/940 214/215 722/726 TOTAAL
KOSTEN
wegen,stratenen
pleinen
verkeersmaatregelen
teland
binnenhavensen
waterwegen
openbaargroenen
openluchtrecreatie
overigerecreatie
lijkbezorging
stelpost
buitenreclame
parkeren
riolering
Beheerorganisatie regulier 1263 155 131 1027 148 22 0 28 6 1179 3959
Wijkregie 863 0 0 378 0 0 0 0 0 103 1344
Beheersysteem 469 14 26 217 35 0 0 4 0 14 779
Monitoring, inspectie en onderzoek 135 0 0 302 125 0 0 0 0 477 1039
Correctief onderhoud 930 414 58 0 252 62 0 23 0 2356 4095
Dagelijks verzorgend onderhoud 2079 83 313 5993 113 0 0 0 0 0 8581
Groot onderhoud en vervangingsinvestering 17443 0 700 2700 0 0 0 0 0 2431 23274
Planmatig onderhoud 1252 181 114 792 110 0 0 0 0 180 2629
Schadeherstel 209 59 2 5 30 0 0 0 0 0 305
Gladheidsbestrijding 883 0 0 0 0 0 0 0 0 0 883
Straatreiniging 2225 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2225
Nutskosten 707 120 20 2 0 0 0 0 0 280 1129
Overige uitvoeringskosten 0 0 0 12 0 0 0 0 30 0 42
Stelpost compensatie loon, prijs en areaal 0 0 0 0 0 0 -68 0 0 0 -68
SUBTOTAAL KOSTEN 28458 1026 1364 11428 813 84 -68 55 36 7020 50216
BATEN
Belasting en leges 0 0 0 -226 0 0 0 -1953 0 -8176 -10355
Opbrengsten derden -370 0 -40 -67 -120 0 0 0 0 0 -597
Subsidies 0 0 0 -15 0 0 0 0 0 0 -15
Verhaal schades -80 -5 0 0 0 0 0 0 0 0 -85
SUBTOTAAL BATEN -450 -5 -40 -308 -120 0 0 -1953 0 -8176 -11052
SALDO 28008 1021 1324 11120 693 84 -68 -1898 36 -1156 39164
KWALITEIT lasten baten saldo
Heel en veilig 36400 -8300 28100
Schoon en netjes 8800 0 8800
Levend en aantrekkelijk 2400 -200 2200
Service 2800 -2600 200
Totaal 50400 -11100 39300
Kwaliteit Budget
Areaalgegevens
Weten wat je hebt
Aanlegwaarde openbare ruimte in Nederland circa € 150 miljard
Ons kostbaarste en waardevolste bezit.
Weten welke
middelen je
hebt
Beheerbudget (BEX) in
Nederland circa € 6 miljard /
jaar
Weten in welke
toestand het
verkeerd
Ruim 60% van de Nederlanders is
tevreden over de kwaliteit
Gemiddelde waardering is een 6,7
6. Woongebieden die aantrekkelijk blijven
voor bewoners. Zo blijftAlmere leefbaar en
gewaardeerd. Bewoners voelen zich betrokken bij
hun woonomgeving en de gemeente staathier
voor open.
Bestaande wijken moeten daarbijhun
concurrentiekracht houden ten opzichte van nieuw
te ontwikkelen wijken.
Werkgebiedendie voldoende
aantrekkelijk zijn voor ondernemers en hun
werknemers.. Daarmee faciliterenwij het
economisch beleid van de stad.
Er is ruimte voor wat lagere ambities,omdat
bedrijven goed in staat zijn zelf zinvolle bijdragen
te leveren aan het beheer. Bovendien is de
levenscyclus in werkgebieden relatiefsnel.
Mogelijkheidis bewust in te zetten op versobering
van bepaalde bestaande bedrijventerreinen.
Centrumgebieden die blijvend
aantrekkelijk en wervend zijn. Dat is goed voor de
kwaliteitvan de stad, het imago,de bezoekers, de
winkels en de horeca. In verband met de vele
belanghebbenden vraagt dat om veel sturing
vanuit de gemeente.
Een hoofdverkeersnet bieden dat
functioneel is. Daarbij is het onze
verantwoordelijkheidom de bereikbaarheid in, van
en naar de stad tijdens de uitvoeringte borgen,
zodat de overlast op het zwaar belaste wegennet
bij werkzaamheden tot een minimumworden
beperkt.
Met het beheer efficiëntinspelen op de komende
uitbreidingdoor synergie met
onderhoudsmaatregelen te zoeken.
Groen- en watergebieden
aanbieden, die ook op de lange duur aantrekkelijk
blijven voor bewoners, de stad en de natuur. Zo
blijftAlmere ook in de toekomst leefbaar en door
de Almeerders gewaardeerd.
Service
Levend en aantrekkelijk
Schoon en netjes
Heel en veilig
Maatschap.
vraagDoelmatigheid
Schaarste
Geen sturing
Maatschap.
vraagDoelmatigheid
Schaarste
Geen sturing
Maatschap.
vraagDoelmatigheid
Schaarste
Geen sturing
Maatschap.
vraagDoelmatigheid
Schaarste
Geen sturing
Maatschap.
vraagDoelmatigheid
Schaarste
Geen sturing
Wij willen:
Onze kwaliteitsdoelen:
Actief burgerschap ’Almeerders makenhun eigen stad’
Mensen maken de stad! Zij weten wat er speelt in de stad. Daarom
moeten we de Almeerders ookruimte krijgen om hun inzichten te
benutten om de stad ruimtelijk en sociaal vorm te geven.
Actief burgerschapbetekent burgers meer ruimte geven om zich vanuit
betrokkenheid(weer) verantwoordelijkte voelen voor hun woon- en
leefomgeving.
Kernwaardeis empowerment: burgersmogelijkheden geven om mee te
doen met en mee te denken over hun woon- en leefomgeving en het
beheer,het onderhouden de ontwikkeling daarvan.
Er zal sterk worden ingezet op stimuleren door te faciliteren.Het
benutten van de eigen kracht die al leeft onder de Almeersebevolking
staat daarbij centraal. Burgersen ondernemersdie ideeën hebben voor
beheer van de openbare ruimte worden gestimuleerdom deze zelf vorm
te geven.
Samen met bewonersvormgeven van het beheer van de openbare
ruimte zorgt voor een verbetering van de kwaliteit en functionaliteit van
de openbare ruimte.
Beheerorganisatie’van onderhoud-naar beheerorganisatie’
Met het beheer van de openbare ruimte werken we in de woon- en
leefomgeving van de burger. Het beheer van de openbareruimte staat
dan ook dichtbij de burger. De veranderende opvattingover de rol van de
gemeentein het beheer vraagt om een beheerorganisatiedie dicht bij de
burgers opereert. Een gebiedsgerichteorganisatie van het beheer in de
woon- en leefomgeving met een stedelijke regie op het beheer van de
hoofdstructurenbiedt daarvoor goede aanknopingspunten.
Naast de vorm is de cultuur van de beheerorganisatiebelangrijk. Daarin
zullen balansen moeten worden gezocht tussen aanbod- en
vraaggestuurdwerken, en creatief meedenkenen formeelbeoordelen.
Om een bijdrage te kunnen leveren aan de ontwikkelopgaven van de stad
is professionaliseringsslagvan de beheerorganisatienodig . De nieuwe
vormen van ontwikkeling (particulier opdrachtgeverschap)en nieuwe
vormen van samenwerkingvragen naast technische kennis om gedegen
juridische en financiele kennis.
De uitvoering van het beheer is volledig uitbesteedaan aannemers,
waardoor de uitvoeringsorganisatie voor de Almeerdersanoniem is
geworden.Een herkenbareuitvoeringsorganisatiewaarmee bovendien
wordt gewerkt aan werkgelegenheidvoor de Almeerderskan bijdragen
aan het vergroten van de betrokkenheidvan de Almeerdersbij hun stad.
Nieuwe gebieden ‘beheerbewustontwikkelen’
Elke ontwikkelopgave is een toekomstig beheervraagstuk.De
structuurvisie Almere 2.0 geeft de groeiambitiesvan Almere weer.
Tijdens en na de groei zijn ambities zijn ook een grote opgave voor het
beheer.Tijdens de ontwikkeling moeten de bestaande gebiedenleefbaar
en aantrekkelijk worden gehouden. Daarnaast betekent de ontwikkeling
een grote uitbreiding van het te beherenareaal openbareruimte.
Voor de beheerexploitatievan areaaluitbreidingen is het financieel kader
vastgesteld op € 550,- per woning per jaar (exclusief riolen en gemalen).
Om het toekomstig areaal ook voor dit bedrag te kunnen beheren zijn
een beheerbewustplanproces en een goede beheeroverdrachtcruciaal.
Uitgangspunt voor actuele en toekomstige ontwikkelopgaven is dat deze
conform de uitgangspuntenvan AROMA in de verschillendeplanstadia
worden getoetst op beheer-en gebruiksaspectenen een sluitende
beheerexploitatie. Daarhoort ook expliciete besluitvorming over het
toekomstig beheervraagstukbij om onnodige verrassingenin de
toekomst te voorkomen.
Vanuit beheerwordt gewerkt aan een handreiking voor beheerbewuste
gebiedsontwikkeling.Daarnaast worden een rekenmodel en
eenheidsprijzen ontwikkeldvoor het doorrekenenvan beheerexploitaties
in de verschillende planstadia.
:Kernopgave: in stand houden en verbeteren van de functionaliteit van de openbare ruimte ten behoeve van de functies van een gebied, om het gebruik en de maatschappelijke waardering te bevorderen.
Beheerthema’s:
LEERERVARING:
• Openbare ruimte is het kostbaarste en waardevolste bezit
van een gemeente!
• Openbare ruimte is een robuust en kwetsbaar systeem!
• Schaarste betekent keuzes maken waar de meeste
waardecreatie kan plaatsvinden!
• Beheer is verbinden van de wereld van gebruik en beleving
met de wereld van techniek en zorgplicht
• Beheer is verbinden van middelen en mogelijkheden
• Tijd op afscheid te nemen van oude beleidsambities en
plaats te maken voor een beheeragenda!
• Tijd dat de stadsrentmeester in dialoog met de samenleving
aan werkt aan het complete verhaal!
7. Denkraam: Beheren is het instandhouden van permanente ontwikkeling
WELKE BEHEER-
INSPANNING IS
NODIG?
HOE ORGANISEREN
WE HET BEHEER?
HOE KUNNEN DE
GEMEENTELIJKE
ASSETS DAAR AAN
BIJDRAGEN?
WAT VOOR STAD
WILLEN WE ZIJN?
Leefwereld
Samenleving
Richten
Koers bepalen
Inrichten
Structureren
Verrichten
Uitvoeren
Organisatie
Productie-
middelen
LevenscyclusEvolutie en ordeningVoortbestaan
Dromen en angsten
Kansen en
beperkingen
Behoeften, vragen
en initiatieven
Activiteiten
Proces sturenKeuzes maken Uitvoeren
Middelenbeleid
maken Middelen sturen
Faciliteren
organisatie
WHY HOW WHAT
Leefwereld
centraal
stellen
DE OPENBARE RUIMTE
8. Vertaling naar een beheeraanpak
WAT VOOR STAD WILLEN WE ZIJN?
LEVENDE EN AANTREKKELIJKE STAD
HOE DRAGEN DE PUBLIEKE VOORZIENINGEN (OR en MV) DAAR AAN BIJ?
Economische
functies
Ecologische
functies
Esthetische
functies
Feitelijk gebruik
GOEDE FUNCTIONALITEIT EN POSITIEVE BELEVING
WAT VRAAGT DIT VOOR BEHEERAANPAK EN –INSPANNING VAN DE STAD?
Levend en aantrekkelijk (GEBRUIK EN BELEVING) Heel en veilig (TECHNISCHE KWALITEIT)
Schoon en netjes (BEELDKWALITEIT)Dienstverlening (SERVICE)
LEEFWERELD EN SYSTEEMWERELD VERBINDEN
FOCUS OP WAARDECREATIE
DEFINITIE WAARDECREATIE:
Stijging (of voorkomen van daling) van
welvaart en welzijn
Immateriële waardecreatie | peilbaar
Materiële waardecreatie | meetbaar
WELKE MIDDELEN ZETTEN WE DAAR OP IN?
SCHAARSTE VRAAGT OM KEUZES MAKEN EN SYNERGIE BENUTTEN
9. De vragen waar ik mee worstel
• Hoe komen we los van VHS als onderhoudsmantra?
• Hoe maken we de stap naar stadsrentmeesterschap?
• Hoe en waar kan beeldgericht werken daarin bijdragen?
• Welke stappen zijn verder nodig?
10. Beheren is in dialoog met de samenleving luisteren naar de
ritmes van de stad
Gebruiker = hoge polsslag
Functies
Gebouwen
Inrichting openbare ruimte
Structuur openbare ruimte = lage polsslag
0 50 100 150 200 250 jaar
12. Momentopname
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
blauw
grijs
groen
kwaliteitsschouw 2010
"schoon"
A+
A
B
C
D
K
t
Hoe ontwikkelt
beeldkwaliteit zich in
de tijd?
schoon
13. Levenscyclus
K
t
Waar is de asset in zijn
levenscyclus?
0% 20% 40% 60% 80% 100%
beplanting
bomenziekte
verharding
sluizen
beschoeiing
riool/dwa
riool/rwa
zetting ondergrond
technische inspecties
% onder de gestelde eisen
voldoende onvoldoende
14. Beheren is instandhouden van permanente ontwikkeling
•Nieuwe functies /
assets toevoegen aan
de stad
•Oude functies /assets
verwijderen uit de stad
•Onderhouden van
bestaande assets
•Verbeteren bestaande
assets
•Planologische indelen
van functies in de stad
•Vergunningverlening
•Handhaving en
toezicht op het gebruik
Reguleren Ordenen
Ontwikkelen /
vernieuwen
Onderhouden
/aanpassen
15. Identiteit en diversiteit
Versterken identiteit en
diversiteit; de mensen herkennen
en waarderen dat zeer.
Behouden van de bestaande
identiteit en diversiteit; de mensen
zijn daar neutraal over.
Toestaan vermindering identiteit
en diversiteit; er ontstaan
klachten.
Betrokkenheid
Actief betrekken van gebruikers.
Dat geeft veel ruimte voor
ontplooiing.
Passief inspelen op
bewonersinitiatieven; actieve
bewoners ontplooien zich.
Negeren bewonersinitiatieven.
Alleen doorzetters ontplooien
zich.
Ecologie en welzijn
Versterken ecologische waarde en
het welzijn van de mensen.
Behouden ecologische waarde; het
welzijn van de mensen blijft op
peil.
Toestaan vermindering
ecologische waarde en aantasting
welzijn van de mensen.
Te niet doen van de ecologische
waarde en het welzijn van de
mensen
Ontmoedigen
bewonersinitiatieven. Mensen
worden beperkt in hun
mogelijkheden.
Te niet doen identiteit en
diversiteit; de mensen zijn daar
ongelukkig mee en klagen veel.
Levendenaantrekkelijk
Sturen op maatschappelijke
vraag
Sturen op doelmatigheidSturen vanuit schaarsteGeen sturing
Aantrekkelijk en levend staat voor de gebruiks- en belevingswaarde.
1. Identiteit en diversiteit: Kunnen gebruikers zich identificeren met en in hun omgeving?
2. Betrokkenheid: Voelen gebruikers zich betrokken bij hun omgeving en het beheer ervan?
3. Ecologische waarde: Komen ecologische kwaliteiten van de openbare ruimte tot uiting door het beheer?
16. Reactietijd / Responstijd
Gevaar: direct uitrukken;
Overig: sneller dan de normGevaar: direct uitrukken
Overig: binnen de normGevaar: zo snel mogelijk
Overig: wordt ingepland
Oplossingsbereidheid
Alles wordt opgelost.
Na afweging worden reële vragen
opgelost
Alleen echte knelpunten worden
opgelost.
Aanspreekbaarheid /
zichtbaarheid
Pro-actief benaderen van burgers.
Presenteren wat je doet
Zichtbaar en eenvoudig door
burgers te benaderen.
Uitleggen wat je doet
Weinig zichtbaar en moeilijk te
benaderen; afschermen wat je
doet
Niet zichtbaar en benaderbaar,
geen voorlichting.
Geen oplossingen.
Gevaar: traag met minimale
ingreep
Overig: wanneer het een keer
schikt
Service
Sturen op maatschappelijke
vraag
Sturen op doelmatigheidSturen vanuit schaarsteGeen sturing
Serviceniveau staat voor de wijze waarop wij in het beheer reageren op vragen, meldingen en
klachten. Ook staat het voor de wijze waarop wij zichtbaar zijn naar de burger.
1. Reactietijd en respons
2. Oplossingsbereidheid
3. Aanspreekbaarheid en zichtbaarheid
17. Inrichtingskwaliteit
Inspelen op maatschappelijke
wensen.Behouden van oorspronkelijke
kwaliteit.Aantasting van de kwaliteit is
toegestaan.
Volledig kwaliteitsverlies
toestaan
Functionaliteit
Aanpassen aan wensen en
eisen van deze tijd.
Volledig functiebehoud.
Beperkt functieverlies
accepteren.
Volledig functieverlies toestaan
Technische staat
Perfecte staat van onderhoud,
eerder vervangen dan
technisch nodig is.
Staat van onderhoud voldoet
ruim aan wettelijke normen en
technische richtlijnen.
Staat van onderhoud voldoet om
fysieke veiligheid te waarborgen.
Beperkte functiebeperkingen.
Fysieke veiligheid waarborgen
middels functiebeperkingen.
Heelenveilig
Sturen op maatschappelijke
vraag
Sturen op doelmatigheidSturen vanuit schaarsteGeen sturing
Heel en veilig staat voor de technische kwaliteit:
1. Technische staat: De mate van slijtage van een object
2. Functionaliteit: De mate waarin een object voldoet aan de beoogde functie
3. Inrichtingskwaliteit: De afwerking en materialisatie van een object
18. Netjes
Inspelen op alle
maatschappelijke wensen; hoge
tevredenheid van de mensen.
Voldoende netjes houden voor de
betrokken plek; meeste mensen
tevreden.
Het wordt rommelig maar niet
gevaarlijk; veel mensen
ontevreden.
Schoon
Prima schoon, vuil wordt
verwijderd voordat het storend
is.
Voldoende schoon, maar het
stoort soms wel een beetje.
Het wordt smoezelig en behoorlijk
vuil, maar het is niet
onhygiënisch; het stoort mensen
Uiterlijke slijtage
Uitstekende uiterlijke staat van
onderhoud; iedereen vindt het
prima.
Staat van onderhoud redelijk,
meeste mensen storen zich er niet
aan.
Het oogt sleets en de mensen
vinden het armoedig.
Tot de draad versleten, mensen
willen het niet meer gebruiken.
Het wordt vies en onhygiënisch
en werkt verloederend.
Mensen ontwijken de situatie.
Het wordt een troep en het
stoot af en werkt verloedering
in de hand.
Schoonennetjes
Sturen op maatschappelijke
vraag
Sturen op doelmatigheidSturen vanuit schaarsteGeen sturing
Schoon en netjes staat voor de visuele kwaliteit
1. Netheid: Hoe netjes is alles onderhouden, ligt het er verzorgt bij?
2. Schoon: De mate van vervuiling door weersinvloeden, onkruidgroei, zwerfvuil en graffiti
3. Uiterlijke slijtage: Hoe sleets oogt de openbare ruimte?
19. T T
A
A
A
1.0 Basisgebieden (Het fundament of de basisstructuur)
2.0 Aandachtsgebieden (strategische projecten / maatschappelijke vragen)
- obv. Achterstand
- obv. Talent/ toplocaties
3.0 Initiatieven vanuit samenleving (kunnen overal in de stad zijn)