2. Η πορεία προς την κρίση
Χαρακτηριστικά Ελληνικής οικονομίας πριν την κρίση
Υψηλή ανάπτυξη βασισμένη στην κατανάλωση και τον δανεισμό
Μειωμένη ανταγωνιστικότητα ελληνικής οικονομίας
“Δίδυμα ελλείμματα” και υψηλό δημόσιο χρέος
– Υψηλό κρατικό έλλειμμα
– Υψηλό έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών
3. Υψηλοί Ρυθμοί Ανάπτυξης
Η Ελληνική οικονομία αυξανόταν για πολλά χρόνια με ρυθμούς μεγαλύτερους από
τον μέσο όρο της ΕΕ (3.1% έναντι 2.2%)
Πηγή: European Economy
4. Μη βιώσιμα δημοσιονομικά μεγέθη
Το έλλειμμα της χώρας παραμένει υψηλό την περίοδο 2001-2009 ενώ οι δαπάνες
έχουν αυξητική τάση.
Πηγή: Eurostat
5. Υψηλός πληθωρισμός
Οι τιμές συγκρατήθηκαν κατά την ενταξιακή πορεία προς το Ευρώ αλλά ο
πληθωρισμός παρέμεινε καθ’ όλη την περίοδο υψηλότερος από τον μέσο όρο της
Ευρωζώνης.
Πηγή: Eurostat
6. Η ανταγωνιστικότητα χειροτέρευε
Από την ένταξη της Ελλάδας στο Ευρώ οι τιμές των ελληνικών προϊόντων σε σχέση
με αυτές των κυριότερων εμπορικών εταίρων αυξάνονται.
Με υψηλές σχετικές τιμές και χωρίς τη δυνατότητα υποτίμησης του νομίσματος, η
ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας μειώνεται.
Πηγή: Ameco
7. Ενώ η κατανάλωση αυξανόταν
Από τα τέλη της δεκαετίας του ‘90 η κατανάλωση ως ποσοστό του ΑΕΠ στην
Ελλάδα είναι υψηλότερη από ότι στην ΕΕ.
Η κρίση βρίσκει την Ελλάδα να καταναλώνει το 93% του προϊόντος που παράγει
(12 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ περισσότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ)
Πηγή: Ameco
8. Το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας
αυξανόταν
Ως αποτέλεσμα της σταδιακής απώλειας ανταγωνιστικότητας και του μοντέλου
ανάπτυξης βασισμένου στην κατανάλωση- το οποίο τροφοδοτεί και τροφοδοτείται
από εισαγωγές- το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσιάζει αυξανόμενο
έλλειμμα.
Πηγή: Eurostat
9. Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας αυξανόταν
Η αυξημένη κατανάλωση, και το μοντέλο ανάπτυξης βασισμένο σε αυτήν,
χρηματοδοτήθηκε από τον αυξανόμενο δανεισμό του κράτους.
Πηγή: Ameco
10. Κόστος δανεισμού
Οι αγορές, στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης αρχίζουν να
κοστολογούν διαφορετικά τους κινδύνους των οικονομιών των επιμέρους κρατών-
μελών της Ευρωζώνης. Έτσι, το κόστος δανεισμού, που μειώθηκε με την ένταξη στο
Ευρώ, εκτινάσσεται στις αρχές του 2010.
Πηγή: Eurostat
11. Ανάγκη αλλαγής
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση κατέδειξε τα χρόνια προβλήματα
της Ελληνική οικονομίας
Διαρθρωτικά προβλήματα
- Γραφειοκρατία, αναποτελεσματικότητα και διαφθορά
Μοντέλο ανάπτυξης βασισμένο στην κατανάλωση και στο δανεισμό
- Μεγάλο ποσοστό παραγωγής είναι μη εμπορεύσιμα διεθνώς αγαθά και υπηρεσίες
Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός και τα διαρθρωτικά προβλήματα πρέπει
πια να αντιμετωπιστούν
12. Δανεισμός υπό όρους
Η αδυναμία δανεισμού στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές οδήγησε την Ελλάδα στο
δανεισμό από τους Ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ.
Τα δάνεια συνοδεύονται από την υπογραφή Μνημονίου Συνεννόησης για υιοθέτηση
συγκεκριμένων δημοσιονομικών, χρηματοπιστωτικών και διαρθρωτικών πολιτικών με την
επίβλεψη τριών διεθνών οργανισμών:
– Ευρωπαϊκή Επιτροπή
– Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
– Διεθνές Νομισματικό Ταμείο
1ο Πρόγραμμα: Μάιος 2010 (2010-2013)
2ο Πρόγραμμα: Μάρτιος 2012 (2012-2016)
Συνολικό Ύψος Δανείων: 245 δις
-198 δις από τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης
-47δις από το ΔΝΤ
Επιτόκιο: 3% (ΔΝΤ), 2% (Ευρωζώνη-μετά την μείωση)
– Χαμηλότερο από όσο δανείζουν τη χώρα οι αγορές
– Χαμηλότερο από όσο δανείζονται κάποια από τα κράτη-μέλη προκειμένου να μας
δανείσουν
13. Υιοθετούνται μέτρα λιτότητας
Μέτρα Λιτότητας ως % του ΑΕΠ: Ανάλυση ΔΑΠΑΝΕΣ
συνεισφοράς μέτρων μείωσης δημοσίων •Μείωση μισθών
δαπανών και αύξησης δημοσίων εσόδων στο •Μείωση συντάξεων
πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής
•Μείωση αριθμού δημοσίων
υπαλλήλων
•Μείωση δαπανών δημόσιου
τομέα
ΕΣΟΔΑ
•Μείωση αφορολόγητου
•Αύξηση ΦΠΑ
•Αύξηση ειδικών φόρων
κατανάλωσης
•Εισφορά αλληλεγγύης
•Τέλος ακινήτων
Πηγή: Υπουργείο Οικονομικών
14. Μειώνονται τα δημοσιονομικά
ελλείμματα
Την περίοδο 2009-2012:
•Το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης μειώθηκε κατά 23.6 δις Ευρώ (9.1 % ΑΕΠ)
•Το πρωτογενές έλλειμμα γενικής κυβέρνησης μειώθηκε κατά 21.8 δις Ευρώ (6.1% ΑΕΠ)
* Επίσημες προβλέψεις προγράμματος
Πηγή: IMF, Staff report 1/2013
15. Η μεγαλύτερη δημοσιονομική
προσαρμογή των τελευταίων 35 ετών
Σημείωση: Οι περιπτώσεις δημοσιονομικής προσαρμογής έχουν οριστεί σύμφωνα με τα κριτήρια του ΟΟΣΑ (OECD Economic Outlook 81, May 2007)
16. Η ελληνική οικονομία διανύει περίοδο
ύφεσης και υψηλής ανεργίας
Πέμπτη συνεχή χρονιά σε ύφεση - 22% σωρευτική μείωση του ΑΕΠ έως τώρα
Τριπλασιασμός ανεργίας, κορύφωση το 2013 (η αγορά εργασίας προσαρμόζεται με
χρονική υστέρηση στην μείωση του ΑΕΠ)
* Επίσημες προβλέψεις προγράμματος Πηγή: IMF, Staff report 1/2013
17. Εξέλιξη κόστους εργασίας και τιμών
Οι τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται εγχώρια, μειώνονται με χρονική υστέρηση
και με μικρότερο ρυθμό σε σχέση με τις αμοιβές. Αυτό οδηγεί σε περαιτέρω μείωση των
πραγματικών εισοδημάτων.
Η μείωση των τιμών δεν
ακολουθεί απόλυτα την
μείωση των αμοιβών λόγω:
ταυτόχρονης αύξησης
φόρων που αυξάνει το
κόστος παραγωγής
συνθηκών μειωμένου
ανταγωνισμού
δυσκαμψιών στις αγορές
προϊόντων και εργασίας
μη έγκαιρης
συνειδητοποίησης πως η
ύφεση δεν είναι προσωρινή
χρήσης εισαγόμενων
αγαθών ως ενδιάμεσων
ιδιαίτερα στο πετρέλαιο
Πηγή:Eurostat
18. Εξέλιξη τιμών
Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα είναι υψηλότερος από την Ευρωζώνη έως τον
Ιούλιο 2011.
Μηδενικός πληθωρισμός τον Ιανουάριο 2013
Αν εξαιρεθεί η επίπτωση της φορολογίας, οι τιμές έχουν αρχίσει να μειώνονται
από τον Μάιο 2012
Πηγή:Eurostat
19. Τραπεζικός τομέας
60 δις Ευρώ μείωση καταθέσεων στις Ελληνικές τράπεζες τη περίοδο 2010-2012
Οι πολιτικές λιτότητας, η πολιτική αστάθεια και ο φόβος για έξοδο από το Ευρώ οδηγούν σε
εκροή καταθέσεων μειώνοντας περαιτέρω τη δυνατότητα των τραπεζών να δίνουν δάνεια.
Επιστροφή καταθέσεων από τις εκλογές του Ιουνίου και μετά (12 δις Ευρώ)
Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος
20. Η Ελλάδα κάνει σταδιακά βήματα
στον τομέα των μεταρρυθμίσεων
Πηγή: OECD, Economic Policy Reforms: Going for Growth 2012
21. Διαρθρωτικές αλλαγές σε εφαρμογή
των μνημονίων συνεννόησης
• Δημοσιονομική σταθεροποίηση: Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, ανώτατα όρια δαπανών σε
υπουργεία, ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί σε ΟΤΑ και μηχανισμός κυρώσεων, μηχανισμός
κυρώσεων σε ΔΕΚΟ για περιπτώσεις υπέρβασης
• Συνταξιοδοτικό σύστημα: Αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, σύνδεση ύψους σύνταξης με
εισφορές καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου, εξορθολογισμός κανόνων για τα εφάπαξ, αναθεώρηση
λίστας ανθυγιεινών επαγγελμάτων και κριτηρίων αναπηρίας
• Υγεία: Ενοποίηση ασφαλιστικών ταμείων, ηλεκτρονική συνταγογράφηση, αύξηση χρήσης
γενόσημων φαρμάκων, μηχανισμός αυτόματης επιστροφής σε περίπτωση υπερβάσης(claw-back)
• Αγορά εργασίας: Μέτρα διευκόλυνσης ευέλικτων μορφών εργασίας, μείωση γραφειοκρατίας
επιχειρήσεων προς το ΣΕΠΕ, δυνατότητα επιχειρησιακών συμβάσεων με αμοιβές μικρότερες των
κλαδικών, κατάργηση αυτόματης επέκτασης ισχύος των κλαδικών συμβάσεων και μείωση της
μετενέργειας
• Πάταξη φοροδιαφυγής: Υποχρεωτική υποβολή ηλεκτρονικά για δηλώσεις εισοδήματος, νέο
πληροφοριακό σύστημα διασύνδεσης ΔΟΥ, υποχρεωτική τακτική αλλαγή διευθυντών ΔΟΥ,
Ημιαυτόνομη Γενική Γραμματεία Εσόδων
• Επιχειρηματικό Περιβάλλον: Κατάργηση των 30 σημαντικότερων εμποδίων για την
επιχειρηματικότητα, απλοποίηση διαδικασιών για άνοιγμα επιχείρησης σε μια ημέρα,
απελευθέρωση κλειστών επαγγελμάτων
22. Ανάκτηση ανταγωνιστικότητας
2009-2012: Ανάκτηση σχεδόν ολόκληρου του ποσοστού ανταγωνιστικότητας που
έχασε η Ελλάδα κατά την προηγούμενη δεκαετία.
* Επίσημες Προβλέψεις Προγράμματος
Πηγή: Ameco
23. Μείωση εξωτερικών ελλειμμάτων
• Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών είναι σήμερα σε επίπεδα προ Ευρώ
• Η μείωση αποπληρωμής τόκων λόγω του PSI και της επαναγοράς χρέους (buy-back) μείωσαν το
εξωτερικό έλλειμμα σημαντικά
* Επίσημες Προβλέψεις Προγράμματος Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας
24. Βιωσιμότητα εξωτερικών ελλειμμάτων
Η μείωση του εξωτερικού ελλείμματος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην μείωση των
εισαγωγών λόγω:
μείωσης επενδύσεων
μείωσης κατανάλωσης
Για την διατήρηση του
εξωτερικού ελλείμματος
σε χαμηλά επίπεδα
απαιτείται:
η αύξηση των
εξαγωγών
η υποκατάσταση των
εισαγωγών με προϊόντα
που παράγονται
εγχώρια
Η αλλαγή της
καταναλωτικής
νοοτροπίας
Πηγή: Eurostat
25. Απομείωση χρέους
• Συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα για την απομείωση του χρέους μέσω της
ανταλλαγής ομολόγων (PSI) κατά 107 δις
• Επαναγορά των “νέων” ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου (buy-back) μειώνει το
χρέος κατά 20 δις
Χρονοδιάγραμμα Λήξεων Χρέους
Πλήττονται οι
Ελληνικές τράπεζες,
οι οποίες θα χρειαστούν
τη βοήθεια του ελληνικού
δημοσίου για να
ανακεφαλαιοποιηθούν
Πλήττονται τα
ασφαλιστικά ταμεία που
κατείχαν ομόλογα
Ελληνικού δημοσίου
Πηγή: ΟΔΔΗΧ
26. Το δημόσιο χρέος μειώνεται
Το δημόσιο χρέος της Ελλάδας θα αρχίσει να μειώνεται ως ποσοστό του ΑΕΠ από το 2014,
σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις
* Επίσημες προβλέψεις προγράμματος Πηγή: IMF, Staff report 1/2013
27. Προκλήσεις και κίνδυνοι
Σύμφωνα με τις επίσημες προβλέψεις, το 2013 έχουν πια διαμορφωθεί οι συνθήκες ώστε να
είναι το έτος κατά το οποίο μπορεί να αρχίσει η πορεία της Ελλάδας για έξοδο από την ύφεση
και την κρίση. Όμως, εξακολουθούν να υπάρχουν αβεβαιότητες
• Τα μέτρα λιτότητας έχουν φέρει σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας σε εξαθλίωση - ο
κίνδυνος διατάραξης της κοινωνικής συνοχής είναι σοβαρός.
• Υψηλή ανεργία που επιμένει στο χρόνο και μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική έκρηξη, να
βλάψει το δυνητικό προϊόν της χώρας μέσω της απαξίωσης των ανθρώπινου κεφαλαίου και
να οδηγήσει σε αυξημένο αριθμό μακροχρόνια ανέργων.
• Καθυστερήσεις σε σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά στο χώρο της
φορολογικής διοίκησης, με συνακόλουθες επιπτώσεις στην είσπραξη εσόδων, στην
καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την αίσθηση δικαίου στην κοινωνία.
• Έλλειψη ρευστότητας που οδηγεί την πραγματική οικονομία σε ασφυξία - σε συνδυασμό με
την εκτεταμένη επιβάρυνση επιχειρήσεων και νοικοκυριών με χρέη προηγούμενων ετών.
• Αδυναμία της δημόσιας διοίκησης να ανταπεξέλθει στον όγκο και το εύρος των
απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων.
• Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον παραμένει αρνητικό δυσχεραίνοντας την προσπάθεια
της Ελλάδας.
• Ευαίσθητες πολιτικές ισορροπίες που συντηρούν την αβεβαιότητα γύρω από την πορεία
του Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής.
• Ανεπαρκής και με καθυστερήσεις διαχείριση της κρίσης από την ΕΕ και επιμονή σε ένα
μοντέλο λιτότητας.
28. Κοιτώντας προς το μέλλον
Η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης.
Το μοντέλο αυτό ανάπτυξης, για να είναι βιώσιμο, πρέπει να βασίζεται σε
υγιείς επενδύσεις και όχι στην κατανάλωση και το δανεισμό.
Πρέπει να αναζητηθούν ευρείες πολιτικές και κοινωνικές συναινέσεις, οι
οποίες θα επιτρέψουν την χάραξη και την εφαρμογή με συνέπεια στο
χρόνο, στρατηγικής που θα διασφαλίσει την μακροχρόνια ευημερία της
χώρας
Η ελληνική κοινωνία χρειάζεται και αυτή να αποδεχθεί την ανάγκη αλλαγής
νοοτροπίας σε μια σειρά από ζητήματα, και να υποστηρίξει τις
διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τις οποίες υπάρχει ευρεία συναίνεση.
