1. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
------------------------------------------------
PHẠM VĂN VIỆT HÀ
THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM
PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CHÈ TẠI THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN
LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ
Thái Nguyên, năm 2007

2. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn
toàn trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.
Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đã được ghi trong lời cảm
ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.
Tác giả luận văn
Phạm Văn Việt Hà

3. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn “ Thực trạng và những giải pháp chủ
yếu nhằm phát triển sản xuất chè tại thành phố Thái Nguyên” tôi đã nhận được
sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của những cá nhân và tập thể. Tôi xin bày tỏ
sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ
tôi trong học tập và nghiên cứu.
Trước hết tôi xin bày tỏ sự cảm ơn đối với Ban giám hiệu nhà trường, Khoa
Sau đại học và các thầy, cô giáo Trường Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh
thuộc Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện về tinh thần và vật chất giúp đỡ
tôi hoàn thành chương trình học tập và nghiên cứu.
Có được kết quả này tôi vô cùng biết ơn và bày tỏ lòng kính trọng sâu sắc
đối với Phó giáo sư, Tiến sỹ Đỗ Thị Bắc người đã nhiệt tình hướng dẫn giúp đỡ
tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh Thái
Nguyên, Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên, lãnh đạo UBND thành phố, phòng Thống
kê thành phố, Phòng Tài nguyên và Môi trường, phòng Nông nghiệp &PTNT và đặc
biệt là Văn phòng HĐND&UBND thành phố nơi tôi đang công tác đã tạo mọi điều
kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và viết luận văn tốt nghiệp.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Đảng uỷ, HĐND, UBND và bà con
nông dân các xã Tân Cương, Phúc Xuân, Phúc Hà, Tích Lương những người đã
giúp tôi trong quá trình thực hiện luận văn.
Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình
đã chia sẻ những khó khăn và động viên tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó./.
Tác giả luận văn
Phạm Văn Việt Hà

4. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
iii
MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục iii
Danh mục các chữ viết tắt iv
Danh mục các bảng trong Luận văn v
Mở đầu. 1
1-Tính cấp thiết của đề tài 1
2- Mục tiêu nghiên cứu 2
3-Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu. 3
4-Những đóng góp của Luận văn 3
Chương 1: Tổng quan tài liện nghiên cứu và phương pháp
nghiên cứu
5
1.1-Cơ sở khoa học 5
1.1.1-Vài nét về cây chè và vai trò của cây chè với đời sống con
người
5
1.1.2-Các nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất chè 8
1.1.3-Những chỉ tiêu đánh giá về phát triển sản xuất chè 15
1.2- Phát triển sản xuất chè trên thế giới và ở Việt Nam 18
1.2.1-Phát triển sản xuất chè trên Thế giới 18
1.2.2-Phát triển sản xuất chè ở Việt Nam 19
1.2.3 – Tình hình sản xuất chè ở Thái Nguyên
1.3-Phương pháp nghiên cứu 26
1.3.1-Các phương pháp nghiên cứu 26
1.3.2-Phương pháp phân tích 31
Chương 2: Thực trạng phát triển sản xuất chè ở Thành phố
Thái Nguyên
33
2.1 Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu 33
2.1.1 Điều kiện tự nhiên. 33
2.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội. 38

5. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
iv
2.1.3- Tình hình một số ngành kinh tế của Thành phố Thái Nguyên 43
2.1.4-Đánh giá những thuận lợi và khó khăn trong quá trình phát
triển sản xuất của Thành phố Thái Nguyên
48
2.2-Tình hình phát triển sản xuất chè ở thành phố Thái Nguyên 52
2.2.1-Diện tích và cơ cấu giống 52
2.2.2-Sản xuất chè nguyên liệu 52
2.2.3-Về kỹ thuật thâm canh 57
2.2.4-Về kỹ thuật chế biến và tiêu thụ sản phẩm 58
2.2.5-Về chuyển giao tiến bộ kỹ thuật 61
2.2.6-Về tiêu thụ chè 61
2.2.7-Công tác phát triển HTX chè 63
2.2.8-Chính sách khuyến nông 63
2.2.9-Thực hiện chính sách và đất đai 65
2.3-Đánh giá chung tình hình phát triển sản xuất chè ở thành
phố Thái Nguyên
65
2.3.1-Những mặt đạt được 65
2.3.2- Những mặt còn hạn chế 66
2.3.3-Nguyên nhân ảnh hưởng đến phát triển sản xuất chè ở thành
phố Thái Nguyên
66
Chương 3: Định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm phát
triển sản xuất chè ở thành phố Thái Nguyên
69
3.1 Những quan điểm, căn cứ về phát triển sản xuất chè ở
thành phố Thái Nguyên
69
3.1.1 Những quan điểm về phát triển sản xuất chè ở thành phố Thái
Nguyên
69
3.1.2 Những căn cứ 69
3.2 Định hướng, mục tiêu phát triển sản xuất chè của thành phố
Thái Nguyên đến năm 2010
70
3.2.1 Định hướng phát triển sản xuất chè 70
3.2.2 Mục tiêu phát triển sản xuất chè 71
3.3 Những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản xuất chè ở thành
phố Thái Nguyên
72
3.3.1 Quy hoạch vùng sản xuất chè 72

6. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
v
3.3.2 Cơ cấu giống và kế hoạch mở rộng diện tích, năng suất chất
lượng và sản xuất chè nguyên liệu
72
3.3.3 Ứng dụng và chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ 75
3.3.4 Xây dựng hệ thống quản lý, kiểm tra, giám sát, đánh giá chất
lượng
76
3.3.5 Tăng cường hoạt động thông tin thị trường và xúc tiến thương
mại để tiêu thụ sản phẩm
77
3.3.6 Tăng cường xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật ở vùng chè 78
3.3.7 Giải pháp về các chính sách phát triển sản xuất 79
Kết luận 83
Kiến nghị 84
Danh mục tài liệu tham khảo .
Phụ lục

7. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CHỮ VIẾT TẮT CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ
CNXH Chủ nghĩa xã hội
HTX Hợp tác xã
WTO Tổ chức thương mại thế giới
LĐNN Lao động nông nghiệp
KD Kinh doanh
CNH-HĐH Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá
ĐVT Đơn vị tính
NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn
SL Số lượng
SP Sản phẩm
SXKD Sản xuất kinh doanh
TBD Thái Bình Dương
ATK An toàn khu
BQ Bình quân
LĐ Lao động
NLNTS Nông lâm nghiệp thuỷ sản
Tr. Đ Triệu đồng
đ Đơn vị tính đồng Việt nam
HĐND Hội đồng nhân dân
UBND Uỷ ban nhân dân
XDCB Xây dựng cơ bản
DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN VĂN

8. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
vii
Trang
Bảng 1.1: Tình hình sản xuất và xuất khẩu chè ở Việt Nam 22
Bảng 1.2: Diện tích chè hiện có của tỉnh Thái Nguyên phân theo đơn vị
hành chính
24
Bảng 1.3: Diện tích chè cho sản phẩm của tỉnh Thái Nguyên phân theo
đơn vị hành chính
25
Bảng 1.3: Sản lượng chè của tỉnh Thái Nguyên phân theo đơn vị hành
chính
26
Bảng 2.1: Tình hình đất đai của thành phố Thái Nguyên năm 2004-2006 36
Bảng 2.2: Diện tích đất nông nghiệp của thành phố Thái Nguyên chia
theo đơn vị hành chính
36
Bảng 2.3: Tình hình nhân khẩu và lao động của TP Thái Nguyên năm
2004- 2006
39
Bảng 2.4: Cơ sở vật chất kỹ thuật của thành phố Thái Nguyên năm
2004-2006
41
Bảng 2.5 : Kết quả sản xuất ngành nông nghiệp ở thành phố Thái
Nguyên năm 2004-2006
44
Bảng 2.6: Diện tích, năng suất, sản lượng một số cây trồng chủ yếu ở
thành phố Thái Nguyên năm 2004-2006
45
Bảng 2.7: Kết quả sản xuất kinh tế nông thôn ở thành phố Thái Nguyên
năm 2004-2006.
46
Bảng 2.8: Tình hình giàu nghèo ở thành phố Thái Nguyên năm 2004-2006 49
Bảng 2.9: Diện tích chè trên địa bàn thành phố Thái Nguyên năm 2006 53
Bảng 2.10: Diện tích, năng suất, sản lượng chè kinh doanh trên địa bàn 54

9. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
viii
thành phố Thái Nguyên
Bảng 2.11: Chi phí sản xuất trên 1 ha chè kinh doanh trên địa bàn thành phố
Thái Nguyên năm 2006
55
Bảng 2.11: Chi phí sản xuất trên 1 ha chè KTCB trên địa bàn thành phố
Thái Nguyên năm 2006
56
Bảng 2.13 : Diện tích, năng suất, sản lượng chè ở thành phố Thái Nguyên
qua các năm 2004-2006
58
Bảng 2.14 : Hình thức chế biến chè ở thành phố Thái Nguyên 60
Bảng 2.15: Kết quả chuyển giao khoa học kỹ thuật trồng chè giai đoạn 2004-
2006 trên địa bàn thành phố Thái Nguyên
62
Bảng 2.16: Hình thức, hình thái tiêu thụ sản phẩm chè trên địa bàn
thành phố Thái Nguyên
63
Bảng 2.17 : Kết quả và hiệu quả trên 1 ha chè kinh doanh của các loại
hộ năm 2005-2006
68
Bảng 3.1: Kế hoạch trồng mới chè 2007 – 2010
73
Bảng 3.2: Kế hoạch trồng phục hồi chè 2007 - 2010
74
Bảng 3.3: Kế hoạch diện tích, năng suất, sản lượng chè kinh doanh giai
đoạn 2007-2010
74

10. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Chè là cây công nghiệp dài ngày có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới và á
nhiệt đới, là cây trồng xuất hiện từ lâu đời, được trồng khá phổ biến trên thế
giới. Đặc biệt là một số quốc gia khu vực châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản,
Việt Nam...Nước chè là thức uống tốt, rẻ tiền hơn cà phê, ca cao, có tác dụng
giải khát, chống lạnh, khắc phục sự mệt mỏi của cơ thể, kích thích hoạt động
của hệ thần kinh, hệ tiêu hoá và chữa được một số bệnh đường ruột. Đặc biệt
chất Tanin trong chè có khả năng hút chất phóng xạ, do đó nó còn chống được
một số bệnh do các chất phóng xạ gây ra [4]. Chính vì các đặc tính ưu việt
trên, chè đã trở thành sản phẩm đồ uống phổ thông trên toàn thế giới. Hiện
nay đã có trên 40 nước trên thế giới sản xuất chè, trong khi có trên 200 nước
tiêu thụ chè. Đây chính là một lợi thế tạo điều kiện cho việc sản xuất chè ngày
càng phát triển [6].
Việt Nam là một nước có điều kiện tự nhiên thích hợp cho cây chè phát
triển. Chè có lịch sử phát triển trên 4000 năm, cây chè ở Việt Nam cho năng
suất, sản lượng tương đối ổn định và có giá trị kinh tế. Tạo nhiều việc làm
cũng như thu nhập cho người lao động, đặc biệt là các tỉnh trung du và miền
núi. Với ưu thế là một cây công nghiệp dễ khai thác, nguồn sản phẩm đang có
nhu cầu lớn về xuất khẩu cũng như tiêu dùng trong nước, cây chè được coi là
cây trồng mũi nhọn, một thế mạnh của khu vực trung du và miền núi [14].
Thành phố Thái Nguyên là một thành phố trung du, miền núi Bắc Bộ,
được thiên nhiên ưu đãi một hệ thống đất đai và điều kiện khí hậu thời tiết khá
thích hợp cho việc phát triển cây chè. So với các huyện trong tỉnh, thành phố
có diện tích chè khá lớn được phân bố chủ yếu ở các xã phía Tây, với vùng
trọng điểm là các xã: Tân Cương, Phúc Trìu, Phúc Xuân, Thịnh Đức. Hiện

11. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
nay, cây chè đã trở thành một trong những cây trồng mũi nhọn góp phần
chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân.
Trong nhiều năm qua, sản xuất chè của thành phố đã có bước phát
triển, song kết quả sản xuất chè còn chưa cao so với tiềm năng và còn nhiều
vấn đề cần phải xem xét, giải quyết. Vậy, thực trạng phát triển sản xuất chè
của thành phố như thế nào? Có những yếu tố, nguyên nhân chủ yếu nào ảnh
hưởng? Cần có những định hướng và các giải pháp chủ yếu nào để sản xuất
chè của thành phố phát triển nhanh, vững chắc và đạt hiệu quả kinh tế cao.
Xuất phát từ yêu cầu đó tôi lựa chọn đề tài: "Thực trạng và những giải
pháp chủ yếu nhằm phát triển sản xuất chè tại thành phố Thái Nguyên"
làm đề tài nghiên cứu nhằm góp phần thiết thực triển khai chiến lược phát
triển nông nghiệp, nông thôn của Đảng và Nhà nước trên địa bàn thành phố
Thái Nguyên.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1- Mục tiêu chung
Mục tiêu bao trùm của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu thực trạng phát
triển sản xuất chè tại thành phố Thái Nguyên, đề xuất một số giải pháp chủ
yếu nhằm phát triển sản xuất chè tại thành phố, góp phần thúc đẩy phát triển
kinh tế nông nghiệp, nông thôn của thành phố.
2.2- Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hoá về cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề phát triển
sản xuất chè.
- Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển sản xuất chè trên địa bàn
thành phố Thái Nguyên từ năm 2004 - 2006.

12. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
3
- Đề ra định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản
xuất chè trên địa bàn thành phố Thái Nguyên trong thời gian tới.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1- Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là các vấn đề về phát triển sản xuất chè của các
nông hộ trên địa bàn thành phố Thái Nguyên.
3.2- Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu bao gồm phạm vi về nội dung nghiên cứu, không
gian và thời gian nghiên cứu từ năm 2004 - 2006. Nội dung nghiên cứu về
phát triển sản xuất chè là vấn đề rất rộng, vì vậy đề tài chỉ tập trung nghiên
cứu tình hình phát triển sản xuất chè trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Từ
đó đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm phát triển mạnh lĩnh vực này trên địa
bàn thành phố Thái Nguyên trong những năm tới.
4. Đóng góp của Luận văn
Luận văn là tài liệu giúp nông dân trong các vùng trồng chè của thành
phố đánh giá hiệu quả kinh tế sản xuất chè so với các cây trồng khác để lựa
chọn nhân rộng sản xuất chè trên địa bàn thành phố Thái Nguyên phát triển
đạt hiệu quả cao, có cơ sở khoa học.
Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết
thực, là tài liệu giúp thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên xây dựng kế
hoạch phát triển sản xuất chè những năm tiếp theo có cơ sở khoa học.
Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống những giải pháp chủ
yếu nhằm phát triển sản xuất chè ở thành phố Thái Nguyên, có ý nghĩa thiết
thực cho quá trình phát triển sản xuất chè ở thành phố Thái Nguyên và đối với
các địa phương có điều kiện tương tự.

13. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
4
5. Bố cục của Luận văn
Mở đầu
Chương 1: Tổng quan tài liệu nghiên cứu và Phương pháp nghiên cứu
Chương 2: Thực trạng phát triển sản xuất chè ở thành phố Thái Nguyên
Chương 3: Định hướng và những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển sản
xuất chè ở thành phố Thái Nguyên
Kết luận và kiến nghị.

14. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
5
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1. Cơ sở khoa học phát triển sản xuất chè
1.1.1. Vài nét về cây chè và vai trò của chè với đời sống con người
1.1.1.1. Nguồn gốc cây chè Việt Nam
Năm 1933, ông J.J B Denss, một chuyên gia về chè của Hà Lan, nguyên
giám đốc viện nghiên cứu chè Buitenzorg ở Java (Inđônêxia), cố vấn của
Công ty chè Đông Dương thời Pháp sau khi đi khảo sát các cây chè cổ ở
huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang - Việt Nam đã viết về nguồn gốc cây chè trên
thế giới. Trong bài viết của ông có điểm cần chú ý là những nơi mà con người
tìm thấy cây chè bao giờ cũng ở cạnh những con sông lớn, nhất là sông
Dương Tử, sông Tsikiang ở Trung Quốc, sông Hồng ở Việt Nam, sông
Mêkông ở Vân Nam, tất cả những con sông này đều bắt nguồn từ phía đông
Tây Tạng. Vì lý do này ông cho rằng nguồn gốc của cây chè là từ các dãy núi
này phân tán đi [6].
Năm 1976, viện sỹ hàn lâm khoa học Liên Xô K.M. Demukhatze nghiên
cứu sự tiến hoá của cây chè bằng cách phân tích chất càphêin trong chè mọc
hoang dại và chè do con người trồng ở các vùng khác nhau trên thế giới.
Trong đó có các vùng chè cổ của Việt Nam (Yên Bái, Lạng Sơn, Nghệ An).
Tác giả đã kết luận: Cây chè cổ ở Việt Nam tổng hợp các càphêin đơn giản
hơn cây chè ở Vân Nam, Trung Quốc và như vậy phức tạp ở cây chè Vân
Nam, Trung Quốc nhiều hơn ở cây chè Việt Nam. Do đó tác giả đã đề xuất sơ
đồ tiến hoá của cây chè như sau: Cây hoa trà - chè Việt Nam - chè Vân Nam -
chè Trung Quốc - chè Assam Ấn Độ [6].

15. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
6
Qua phân tích nhiều nhà khoa học đã cho rằng Việt Nam là một trong
những cái nôi của cây chè. Các vùng chè Lạng Sơn, Hà Giang và đặc biệt là
khu vực chè hoang với hơn 41 vạn cây chè tuyết cổ thụ ở Suối Giàng (huyện
Nghĩa Lộ – Yên Bái) trên độ cao hơn 1300m so với mực nước biển là những
bằng chứng quan trọng cho giả thiết trên.
Ngoài những giống chè như chè Tuyết san, Việt Nam đã nhập khẩu thêm
một số giống chè mới có nguồn gốc từ Nhật Bản, Đài Loan, Trung Quốc.
1.1.1.2. Vai trò, tác dụng của chè đối với đời sống nhân dân
Chè là loại cây công nghiệp dài ngày, trồng 1 lần cho thu hoạch nhiều
năm, từ 30 đến 50 năm. Trồng và thâm canh từ đầu, liên tục và sau 3 năm cây
chè đã được đưa vào kinh doanh, mang lại thu nhập kinh tế hàng năm vì năng
suất, sản lượng tương đối ổn định. Từ chè búp tươi, tuỳ theo công nghệ và
cách chế biến sẽ tạo ra các loại sản phẩm chè khác nhau: Chè xanh, chè đen,
chè vàng, chè túi lọc v.v.
Chè có nhiều vitamin có giá trị dinh dưỡng và bảo vệ sức khoẻ. Có tác
dụng giải khát, bổ dưỡng và kích thích hệ thần kinh trung ương, giúp tiêu hoá
các chất mỡ, giảm được bệnh béo phì, chống lão hoá... Do đó chè đã trở thành
sản phẩm đồ uống phổ thông trên toàn thế giới. Chè được sử dụng hàng ngày
và hình thành nên một tập quán tạo ra được nền văn hoá. Khoa học hiện đại
đã đi sâu nghiên cứu, tìm hiểu và đã tìm ra nhiều hoạt chất có giá trị trong sản
phẩm của cây chè; người ta có thể chiết suất từ cây chè lấy ra những sinh tố
đặc biệt như: càphêin, vitamin A, B1, B2, B6, đặc biệt là vitamin C dùng để
điều chế thuốc tân dược cao cấp. Vì thế chè không những có tên trong danh
mục nước giải khát, mà nó còn có tên trong từ điển y học, dược học. Người
Nhật Bản khẳng định chè đã cứu người khỏi bị nhiễm xạ và gọi đó là thứ
nước uống của thời đại nguyên tử, nạn nhân bom nguyên tử Hirôxima ở các

16. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
7
vùng trồng chè xanh đã sống khoẻ mạnh, đó chính là một bằng chứng sinh
động về tác dụng chống phóng xạ của chè [6].
Chè là loại cây đã đi vào đời sống con người một cách sâu sắc, đậm đà.
Uống trà đã trở thành một phong tục tập quán, là sở thích từ lâu đời của nhiều
dân tộc trên thế giới. Cũng giống như nhiều nước châu Á và Đông Nam Á
khác, ở Việt Nam tục uống trà đã có từ rất lâu đời. Người Việt Nam biết đến
trà từ khá sớm, phương ngôn cổ truyền không ít những lời dạy về cách uống
trà như: “ rượu ngâm nga, trà liền tay” “trà tam rượu tứ ”. Ấm trà, chén rượu
đã trở nên rất quen thuộc, thân thương đối với người Việt Nam từ già tới trẻ,
từ thành thị tới nông thôn. Uống trà phải thưởng thức tới nước thứ ba mới
thấy hết hương vị ngọt đậm của trà, là một loại hoạt động ăn, uống vừa có ý
nghĩa thực dụng, vừa là biểu hiện của văn hoá ăn uống đỏi hỏi trình độ
thưởng thức cao và nâng nó lên thành nghệ thuật uống rượu, thưởng thức trà.
Trà dù được chế biến, được uống theo cách nào vẫn biểu thị một nét văn hoá
độc đáo như trà đạo. Đối với người Việt Nam mỗi khi có ấm trà xanh pha
thường mời hàng xóm láng giềng cùng thưởng thức. Đạo trà Việt Nam thật
trân trọng ở cách dâng mời đầy ngụ ý, dù lòng vui hay buồn, dù trời mưa hay
nắng, khách cũng không thể từ chối khi chủ nhân trân trọng đưa mời; mời trà
đã là một ứng xử văn hoá lịch sự, lễ độ và lòng mến khách của chủ nhà.
Phong tục đó đã tạo nên một vẻ đẹp đặc trưng với những nét rất riêng, mang
đậm chất Á Đông. Với “trà tam, rượu tứ” của cổ nhân đã làm cho con người
giải toả được những lo toan thường nhật, làm phong phú thêm đời sống tinh
thần và làm tăng ý nghĩa cho sinh hoạt đời thường, giúp con người xích lại
gần nhau, ấm áp thắm đượm tình làng, nghĩa xóm. Có thể khẳng định nền văn
hoá trà Việt Nam đậm đà bản sắc đã tồn tại và toả hương [8].
Chè có giá trị sử dụng và là hàng hoá có giá trị kinh tế, sản xuất chè
mang lại hiệu quả kinh tế khá cao góp phần cải thiện đời sống cho người lao

17. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
8
động. Hiện nay chè đã trở thành mặt hàng xuất khẩu có giá trị của Việt Nam.
Ngoài ra thị trường nội địa đòi hỏi về chè ngày càng nhiều với yêu cầu chất
lượng ngày càng cao. Phát triển sản xuất, đẩy mạnh tiêu thụ chè, góp phần
quan trọng trong việc tạo việc làm tăng thu nhập cho người trồng chè. Đặc
biệt là đồng bào trung du và miền núi, nơi mà có cơ sở vật chất kỹ thuật còn
thấp kém, vấn đề việc làm còn gặp nhiều khó khăn và thu nhập vẫn còn thấp.
Như vậy, chè là loại cây có tiềm năng khai thác vùng đất đai rộng lớn
của khu vực trung du và miền núi. Bên cạnh đó nó còn có tác dụng phủ xanh
đất trống, đồi trọc, bảo vệ đất, bảo vệ môi trường sinh thái. Nước ta có điều
kiện khí hậu, đất đai phù hợp với sự sinh trưởng và phát triển của cây chè,
nhân dân ta lại có kinh nghiệm và tập quán trồng chè lâu đời. Nước ta có
nguồn lao động dồi dào, khéo léo trong các khâu thu hoạch, chế biến chè, có
các cơ sở nghiên cứu lâu năm về chè. Do đó tiềm năng khai thác và phát triển
sản xuất chè trong những năm tiếp theo là rất lớn và khả thi.
1.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất chè
1.1.2.1- Nhóm nhân tố về điều kiện tự nhiên
* Điều kiện đất đai
Đất đai là tư liệu sản xuất chủ yếu, đặc biệt đối với cây chè, nó là yếu tố
ảnh hưởng trực tiếp đến sản lượng, chất lượng chè nguyên liệu và chè thành
phẩm [1].
Muốn chè có chất lượng cao và có hương vị đặc biệt cần phải trồng chè
ở độ cao nhất định. Đa số những nơi trồng chè trên thế giới cần có độ cao
cách mặt biển từ 500 dến 800 m. Chè được trồng và phát triển chủ yếu ở vùng
đất dốc, đồi núi, ở những vùng núi cao chè có chất lượng tốt hơn ở vùng thấp.
Độ dốc đất trồng chè không quá 300
, đất càng dốc thì xói mòn càng lớn, đất
nghèo dinh dưỡng chè không sống được lâu. Chè là loại cây thân gỗ dễ ăn sâu

18. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
9
nên cần tầng đất dầy, tối thiểu 50 cm. Cây chè ưa các loại đất thịt và đất thịt pha
cát có giữ độ ẩm tốt, thoát nước tốt. Độ sâu mực nước ngầm phải sâu hơn thì chè
mới sinh trưởng và phát triển tốt được vì cây chè cần ẩm nhưng sợ úng.
Độ chua của đất là chỉ tiêu quyết định đời sống cây chè, độ chua PH
thích hợp nhất là từ 4,5 – 5,5. Nếu độ chua PH dưới 3, lá chè xanh thẫm, có
cây chết. Nếu độ chua trên 7,5, cây ít lá, vàng cằn. Trồng chè ở các vùng đất
trung tính hoặc kiềm cây chè chết dần. Ngoài ra thành phần dinh dưỡng cũng
quyết định sự sinh trưởng và năng suất cây chè. Để cây chè phát triển tốt, đem
lại hiệu quả kinh tế cao thì đất trồng chè phải đạt yêu cầu: Đất tốt, giàu mùn,
chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng cho chè phát triển.
* Điều kiện khí hậu
Cây chè thích nghi với các điều kiện khí hậu khác nhau. Nhưng qua số
liệu các nước trồng chè cho thấy, cây chè sinh trưởng ở những vùng có lượng
mưa hàng năm từ 1000 - 4000 mm, phổ biến thích hợp nhất từ 1500 – 2000
mm. Độ ẩm không khí cần thiết từ 70 - 90%. Độ ẩm đất từ 70 - 80%. Lượng
mưa bình quân tháng trên 1000 mm chè mọc tốt, ở nước ta các vùng trồng chè
có điều kiện thích hợp, chè thường được thu hoạch nhiều từ tháng 5 đến tháng
10 trong năm.
Nhiệt độ không khí ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh trưởng và phát
triển của cây chè. Cây chè ngừng sinh trưởng khi nhiệt độ không khí dưới 10o
C
hay trên 40o
C. Nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng từ 22 - 280
C. Mùa đông cây chè
tạm ngừng sinh trưởng, mùa xuân bắt đầu phát triển trở lại. Thời vụ thu hoạch chè
dài, ngắn, sớm, muộn tuỳ thuộc chủ yếu vào điều kiện nhiệt độ. Tuy nhiên các
giống chè khác nhau có mức độ chống chịu khác nhau [3].

19. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
10
Cây chè vốn là cây thích nghi sinh thái vùng cận nhiệt đới bóng râm, ẩm
ướt. Lúc nhỏ cây cần ít ánh sáng; một đặc điểm cũng cần lưu ý là các giống
chè lá nhỏ ưa sáng hơn các giống chè lá to.
1.1.2.2- Nhóm nhân tố kinh tế kỹ thuật
* Giống chè
Là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất, chất lượng chè
nguyên liệu và chè thành phẩm. Có thể nói giống là tiền đề năng suất, chất
lượng chè thời kỳ dài 30- 40 năm thu hoạch, nên cần được hết sức coi trọng.
Giống chè là giống có năng suất cao, chất lượng tốt, chống chịu được điều
kiện sống khắc nghiệt và sâu bệnh. Nguyên liệu phù hợp chế biến các mặt
hàng có hiệu quả kinh tế cao. Cùng với giống tốt trong sản xuất kinh doanh
chè cần có một số cơ cấu giống hợp lý, việc chọn tạo giống chè là rất quan
trọng trong công tác giống. Ở Việt Nam đã chọn, tạo được nhiều giống chè tốt
bằng phương pháp chọn lọc cá thể như: PH1, TRI777, 1A, TH3. Đây là một
số giống chè khá tốt, tập trung được nhiều ưu điểm, cho năng suất và chất
lượng búp cao, đã và đang được sử dụng ngày càng nhiều, trồng trên diện tích
rộng, bổ sung cơ cấu giống vùng và thay thế dần giống cũ trên các nương chè
cằn cỗi.
Bên cạnh đặc tính của các giống chè, phương pháp nhân giống cũng ảnh
hưởng trực tiếp tới chè nguyên liệu. Hiện nay có 2 phương pháp được áp
dụng chủ yếu là trồng bằng hạt và trồng bằng cành giâm. Đặc biệt phương
pháp trồng chè cành đến nay đã được phổ biến, áp dụng rỗng rãi và dần dần
trở thành biện pháp chủ yếu trên thế giới cũng như ở Việt Nam.
* Áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật
- Cùng với giống mới việc áp dụng tiến bộ khoa học vào sản xuất và chế
biến cũng là điều kiện cần thiết để tạo ra năng suất cao và chất lượng tốt.

20. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
11
- Tủ cỏ rác và tưới nước: Tủ cỏ rác tăng năng suất chè 30-50% do giữ
được ẩm, tăng lượng mùn và các chất dinh dưỡng dễ tiêu trong đất. Chè cũng
là cây trồng rất cần nước, nếu cung cấp nước thường xuyên thì năng suất chè
nguyên liệu sẽ tăng từ 25-40%.
- Đốn chè: là biện pháp kỹ thuật cần thiết để nâng cao năng suất, chất
lượng chè. Kết quả nghiên cứu ở Inđônêxia cho thấy hàm lượng càphêin của
nguyên liệu chè đốn cao hơn nguyên liệu chè chưa đốn. Ngoài phương pháp
đốn, thời vụ đốn cũng ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng chè. Thường tiến
hành đốn vào thời kỳ cây chè ngừng sinh trưởng, không ra búp từ ngày giữa
tháng 12 đến cuối tháng 1 hàng năm nhưng tập trung chủ yếu vào tháng 1.
- Bón phân: Bón phân cho chè nhất là chè kinh doanh là một biện pháp
kỹ thuật quan trọng quyết định trực tiếp tới năng suất và chất lượng chè búp.
Chè là cây có khả năng thích ứng với điều kiện dinh dưỡng rất rộng rãi, nó có
thể sống nơi đất rất màu mỡ cũng có thể sống ở nơi đất cằn cỗi mà vẫn có thể
cho năng suất nhất định. Tuy nhiên muốn nâng cao được năng suất, chất
lượng thì cần phải bón phân đầy đủ. Bón phân cho chè là biện pháp kinh tế kỹ
thuật cần thiết để nâng cao năng suất và chất lượng cho chè, nhưng biện pháp
này cũng có những tác dụng ngược. Bởi nếu bón phân không hợp lý sẽ làm
cho năng suất và chất lượng không tăng lên được, thậm chí còn bị giảm
xuống. Nếu bón đạm với hàm lượng quá cao hoặc bón các loại phân theo tỷ lệ
không hợp lý sẽ làm giảm chất Tanin hoà tan của chè, làm tăng hợp chất Nitơ
dẫn tới giảm chất lượng chè. Vì vậy bón phân cần phải bón đúng cách, đúng
lúc, đúng đối tượng và cần cân đối các yếu tố dinh dưỡng chủ yếu như: Đạm,
lân, kali sao cho phù hợp.
1.1.2.3- Nhóm nhân tố về điều kiện kinh tế xã hội
* Thị trường

21. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
12
- Thị trường là yếu tố quan trọng và có tính quyết định đến sự tồn tại của
cơ sở sản xuất kinh doanh chè, của các đơn vị sản xuất trong nền kinh tế thị
trường: mỗi nhà sản xuất, mỗi cơ sở sản xuất kinh doanh và mỗi cá nhân đều
phải trả lời 3 câu hỏi của kinh tế học đó là: sản xuất cái gì, sản xuất như thế
nào và sản xuất cho ai. Câu hỏi sản xuất cái gì được đặt lên hàng đầu, mang
tính định hướng. Để trả lời được câu hỏi này người sản xuất phải tìm kiếm thị
trường, tức là xác định nhu cầu có khả năng thanh toán của thị trường đối với
hàng hoá mà họ sẽ sản xuất ra. Thị trường đóng vai trò là khâu trung gian nối
giữa sản xuất và tiêu dùng.
- Khi tìm kiếm được thị trường, người sản xuất phải lựa chọn phương
thức tổ chức sản xuất như thế nào cho phù hợp, sao cho lợi nhuận thu được là
tối đa. còn việc giải quyết vấn đề sản xuất cho ai, đòi hỏi phải nghiên cứu kỹ
được thị trường, xác định rõ được khách hàng, giá cả và phương thức tiêu thụ.
Muốn vậy phải xem xét quy luật cung cầu trên thị trường. Ngành chè có ưu
thế hơn một số ngành khác, bởi sản phẩm của nó được sử dụng khá phổ thông
ở trong nước cũng như quốc tế. Nhu cầu về mặt hàng này khá lớn và tương
đối ổn định. Hơn nữa chè không phải là sản phẩm tươi sống, sau khi chế biến
có thể bảo quản lâu dài, chè mang tính thời vụ cũng ít gắt gao hơn các loại
cây ăn quả. Chính nhờ những ưu điểm trên dễ tạo ra thị trường khá ổn định và
khá vững chắc, là điều kiện, là nền tảng để kích thích, thúc đẩy sự phát triển
của ngành chè.
* Giá cả
Đối với người sản xuất nông nghiệp nói chung, của người trồng chè nói
riêng thì sự quan tâm hàng đầu là giá chè (giá chè búp tươi và chè búp khô)
trên thị trường; giá cả không ổn định ảnh hưởng tới tâm lý người trồng chè.

22. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
13
- Có thể nói sự biến động của thị trường ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống
của người sản xuất nói chung, cũng như người làm chè, ngành chè nói riêng.
Do đó việc ổn định giá cả, mở rộng thị trường tiêu thụ chè là hết sức cần thiết
cho sự phát triển lâu dài của ngành chè.
* Nguồn lao động
Theo quan điểm của Ricacdo: “ lao động là cha, đất đai là mẹ sinh ra của
cải vật chất”. Lao động là hoạt động có mục đích của con người thông qua
công cụ lao động, tác động lên đối tương lao động nhằm biến đổi chúng thành
của cải vật chất cần thiết cho nhu cầu của mình. Nông hộ sử dụng lao động
chủ yếu là lao động gia đình. Tuy nhiên lao động trong nông hộ đông đảo về
số lượng nhưng cơ bản vẫn là lao động thủ công, năng suất lao động thấp,
trình độ văn hoá, khoa học kỹ thuật và kiến thức kinh doanh theo cơ chế thị
trường còn hạn chế. Phát triển sản xuất chè cũng vậy, nó vừa có ý nghĩa kinh
tế, vừa có ý nghĩa xã hội, bởi vì nhờ có phát triển sản xuất chè đã giải quyết
được lượng lớn lao động. Ngoài việc mang lại lợi nhuận kinh tế cao, tăng thu
nhập cho người lao động, nó còn giải quyết vấn đề việc làm cho lực lượng lao
động lớn ở cả miền núi và miền xuôi, đặc biệt là lao động nông thôn.
* Hệ thống cơ sở chế biến chè
Sau khi hái được chè nguyên liệu (chè búp tươi) người ta sẽ tiến hành
chế biến, từ chè búp tươi tạo ra chè thành phẩm, sau đó mới đem đi tiêu thụ
trên thị trường.
Ngoài yêu cầu về chất lượng chè nguyên liệu, thì công tác tổ chức, chế
biến, quy trình chế biến cũng ảnh hưởng tới chất lượng chè thành phẩm. Hạch
toán được giá thành từ đó quyết định được mức giá bán trên thị trường sao
cho phù hợp. Hiện nay ngành chè Việt Nam đang có những bước tiến đáng kể
trong khâu chế biến, nhiều công ty, doanh nghiệp được thành lập, hay chuyển

23. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
14
đổi thành các công ty cổ phần tham gia liên kết với nước ngoài đưa vào sử
dụng những dây chuyền hiện đại, công suất lớn đã đáp ứng được phần nào
yêu cầu của quá trình sản xuất chè. Tuy nhiên các doanh nghiệp này phần lớn
chỉ sản xuất, chế biến chè đen để phục vụ xuất khẩu là chủ yếu.
Một hình thức chế biến khác cũng đang được chú ý và áp dụng khá phổ
biến là cách chế biến thủ công, nông hộ mà Thái Nguyên là một ví dụ tiêu
biểu. Ở các hộ nông dân trồng chè, việc sản xuất chè nguyên liệu và khâu chế
biến luôn gắn liền với nhau. Với hình thức này các hộ trồng chè cố gắng phát
huy cao độ những kỹ thuật cá nhân vừa có tính truyền thống, gia truyền vừa
có tính khoa học để chế biến ra sản phẩm tốt nhất. Thực tế cho thấy, hầu hết
sản phẩm chè chế biến từ các hộ gia đình có chất lượng cao hơn hẳn so với
chế biến tại các nhà máy. Như vậy việc xây dựng các cơ sở chế biến chè, từ
nhỏ tới lớn, từ chế biến thủ công tới chế biến công nghiệp là yêu cầu hết sức
cấp bách và có ý nghĩa rất lớn quyết định tới sự phát triển của ngành chè nói
chung.
* Hệ thống chính sách vĩ mô của Nhà nước
- Thành tựu về kinh tế của Việt Nam hơn 10 năm qua là do nhiều nhân
tố tác động, trong đó phải kể đến sự đóng góp tích cực của đổi mới quản lý
kinh tế vĩ mô. Sự đổi mới này được diễn ra trong tất cả các ngành, các lĩnh
vực sản xuất. Ngành chè cũng như các ngành sản xuất khác, muốn mở rộng
quy mô và chất lượng trong sản xuất kinh doanh, nhất thiết phải có hệ thống
chính sách kinh tế thích hợp nhằm tạo dựng mối quan hệ hữu cơ giữa các
nhân tố với nhau để tạo hiệu quả kinh doanh cao nhất. Kết quả sản xuất phụ
thuộc rất nhiều vào chính sách kinh tế, một chính sách kinh tế không phù hợp
sẽ kìm hãm phát triển của ngành, ngược lại một chính sách thích hợp sẽ kích
thích sản xuất phát triển. Các chính sách này có thể tác động trực tiếp hoặc

24. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
15
gián tiếp đến sự phát triển của ngành chè, tiêu biểu có thể kể đến là: Chính
sách đất đai, chính sách thuế, chính sách thị trường và sản phẩm...
1.1.3- Những chỉ tiêu đánh giá về phát triển sản xuất chè
1.1.3.1- Những chỉ tiêu đánh giá về mặt lượng của quá trình sản xuất chè
* Chỉ tiêu diện tích trồng chè
Để xác định được tiềm năng phát triển sản xuất chè ở địa phương trước
hết phải xác định được chỉ tiêu về diện tích chè (bao gồm tổng diện tích, diện
tích kinh doanh, diện tích trồng mới). Từ đó biết được thực tế diện tích hiện
có và diện tích còn khả năng mở rộng sản xuất.
*Chỉ tiêu về năng suất
Đây là chỉ tiêu quan trọng hàng đầu, bởi muốn đánh giá được thực
trạng sản xuất của một địa phương hay một cơ sở sản xuất kinh doanh thì
người ta xem xét đến năng suất cây trồng. Như vậy, tìm hiểu được năng suất
thực tế của cây chè ở địa phương, thông qua đó có biện pháp đầu tư thích hợp
tăng năng suất.
* Chỉ tiêu về sản lượng
Sản lượng luôn là chỉ tiêu để xem xét, nó có vai trò khá quan trọng
trong việc phản ánh về mặt lượng của quá trình phát triển sản xuất chè.
1.1.3.2. Những chỉ tiêu đánh giá về kết quả và hiệu quả kinh tế trong quá
trình sản xuất chè
- Giá trị sản xuất (GO) được xác định là giá trị bằng tiền của toàn bộ
sản phẩm chè được sản xuất ra (thường là một năm) trên một đơn vị diện tích.
GO = 
n
i
PiQi
1
*

25. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
16
Trong đó: GO: Tổng giá trị sản xuất
Qi: Khối lượng sản phẩm loại i
Pi : Đơn giá sản phẩm loại i
- Chi phí trung gian (IC) là toàn bộ các khoản chi phí vật chất thường
xuyên và dịch vụ sản xuất. Trong quá trình sản xuất chè chi phí trung gian
bao gồm các khoản chi phí như: Giống, phân bón, thuốc trừ sâu, làm đất, bảo
vệ thực vật, cung cấp nước...
- Giá trị tăng thêm (gia tăng) (VA) là phần giá trị tăng thêm của người
lao động khi sản xuất ra một đơn vị diện tích (chè thường tính trong 1 năm)
VA = GO - IC
- Giá trị gia tăng/công lao động (VA/công lao động) là giá trị tăng thêm
chia cho tổng ngày công lao động của nông hộ.
- Giá trị gia tăng/chi phí trung gian(VA/IC) được tính bằng phần giá trị
tăng thêm của một đồng chi phí trung gian đầu tư cho sản xuất chè.
* Thu nhập hỗn hợp (MI) là thu nhập thuần tuý của người sản xuất, bao
gồm thu nhập của công lao động và lợi nhuận mà họ có thể nhận được khi sản
xuất một đơn vị diện tích (chè thường tính cho 1 năm). Thu nhập hỗn hợp
được tính theo công thức sau:
MI = VA – (A + T)
Trong đó: A là phần giá trị khấu hao tài sản cố định và chi phí phân bổ
T là thuế sản xuất
- Thu nhập hỗn hợp/ngày công lao động
Chỉ tiêu này cho biết giá trị thu nhập của một ngày công lao động được
hạch toán trong trồng chè của nông hộ.

26. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
17
- Thu nhập hỗn hợp/ chi phí vật chất
Chỉ tiêu này cho biết khả năng thu nhập của một đồng vốn đầu tư cho
sản xuất chè.
- Lợi nhuận (TPr) = GO – TC
Trong đó: GO: Giá trị sản xuất
TC: Tổng chi phí
1.1.3.3. Một số chỉ tiêu phản ánh các nguyên nhân tác động đến phát triển
sản xuất chè
* Giống và cơ cấu giống chè
Giống chè là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất phẩm
chất chè nguyên liệu và thành phẩm. Do đó, cần xem xét các chỉ tiêu về giống
(là giống chè gì? ưu và nhược điểm?) ngoài ra cần xác định được cơ cấu
giống sản xuất của địa phương. Từ đó thấy được thực trạng và đưa ra cơ cấu
giống với tỷ lệ hợp lý trong những năm tới.
* Chỉ tiêu về chất lượng sản phẩm
- Đối với chè búp tươi: Hệ thống chỉ tiêu về chất lượng sản phẩm được
chia theo phẩm cấp của chè búp sau khi thu hái gồm chè loại A, B, C và D...
- Đối với chè búp khô: được tính bằng tỷ lệ quy đổi từ chè nguyên liệu,
(búp tươi) thành chè thành phẩm (búp khô) hoặc đưa vào hương vị màu sắc
chè khi pha chế.
* Giá cả sản phẩm chè
Các chỉ tiêu về giá bao gồm các yếu tố đầu vào và các sản phẩm đầu ra.
Đối với các yếu tố đầu vào là giá các nguyên vật liệu như giống, phân bón,

27. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
18
thuốc trừ sâu... Còn giá các sản phẩm đầu ra là giá chè búp tươi và giá bán
của chè búp khô.
* Giá chè trên thị trường quốc tế
Là chỉ tiêu có ảnh hưởng nhất định tới giá bán sản phẩm trong nước từ
đó có ảnh hưởng đến phát triển sản xuất chè trong nước.
1.2. Phát triển sản xuất chè trên thế giới và ở Việt Nam
1.2.1. Phát triển sản xuất chè trên thế giới
Cây chè có nguồn gốc từ Trung Quốc sau đó phát triển ra các nước
Đông Nam Á và phía Bắc Ấn Độ rồi từ đó sang các nước Châu Phi và Châu
Mỹ La tinh. Sản phẩm chè bắt đầu được buôn bán trên thế giới vào thế kỷ thứ
XVII. Khi đó các Công ty của Hà Lan, của Anh mua chè từ Trung Quốc và
Nhật Bản đưa sang thị trường Chân Âu. Lúc này thị trường xuất khẩu chè
chưa rộng lớn, nhưng tại đây sản phẩm chè đã tự khẳng định được vị trí và
chỗ đứng trên thị trường Quốc tế. Theo đánh giá của Chuyên gia Đỗ Ngọc
Quý và Nguyễn Kim Phong thì cho đến nay chè đã được trồng tại 58 nước
trên khắp năm châu lục, được phân bố từ 330
vĩ bắc đến 490
vĩ nam, trong đó
vùng trồng thích hợp nhất là 160
vĩ Nam đến 200
vĩ Bắc. Về diện tích, đến nay
trên toàn thế giới có 4.657.000 ha chè. Trong đó Châu Á chiếm 80% diện tích
chè của toàn thế giới, các nước có diện tích chè lớn như: Trung Quốc, Ấn Độ,
Srilanca, Indonexia, Băngladesh, Việt Nam. Về sản lượng sản xuất ra và tiêu
thụ trên toàn thế giới là 5.057.000 tấn.
Các nước tiêu thụ chè có 115 nước, gồm Châu Âu có 28 nước, Châu
Mỹ có 19 nước, Châu Á có 29 nước, Châu phi có 34 nước và Châu Đại
Dương có 5 nước. Mức tiêu thụ bình quân là 0,19kg/người/năm.

28. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
19
Theo đánh giá của tổ chức FAO, sản lượng xuất khẩu toàn thế giới đạt 2,8
triệu tấn, tăng bình quân 2.8-3.2%/năm. Trong đó chủ yếu là chè đen, gồm các
nước đang phát triển chiếm 95%. Châu phi chiến 16%. Châu Á chiếm 65%.
Mức tiêu thụ đạt đạt 2.548 triệu tấn năm 2000. Mức tăng bình quân
2.9%/năm, trong đó các nước đang phát triển chiếm 30-40%. Sản lượng chè
sản xuất bằng phương pháp ORTHODOX truyền thống chiếm 46% và sản
xuất bằng phương pháp C.T.C chiếm 54%. Lượng chè tiêu thụ ở các nước
đang phát triển có tỷ lệ chè ORTHODOX chiếm 61%, chè C.T.C chiếm 39%.
Hàng hoá chè đen xuất khẩu dự kiến đến năm 2000 là 1.325 triệu tấn, lượng
nhấp khẩu dự kiến 1.227 triệu tấn, những nước có lượng chè sản xuất và xuất
khẩu lớn như Ấn Độ, Trung Quốc, Srilanca, Indonexia. Nhìn chung các nước
sản xuất chè lớn trên thế giới cũng chỉ tập trung sản xuất hai loại chè chính đó
là chè xanh và chè đen, nhưng chủ yếu vẫn là chè đen vì thị hiếu của người
tiêu dùng trên thế giới về loại chè này chiếm 80%[14].
1.2.2. Phát triển sản xuất chè ở Việt Nam
Việt Nam là một quốc gia nằm trong khu vực Châu Á Thái Bình
Dương, có điều kiện tự nhiên rất thích hợp cho cây chè sinh trưởng và phát
triển. Chè được trồng ở Việt Nam từ khá lâu, nhưng nó chỉ thực sự được coi
là một loại cây công nghiệp, đưa vào sản xuất đại trà với quy mô lớn, khi các
đồn điền chè đầu tiên do người Pháp xây dựng ở Việt Nam. Ngành chè đến
nay đã có lịch sử phát triển gần 90 năm. (1918-2007). Được coi là một trong
những ngành sản xuất có mầm mống công nghiệp sớm nhất ở nước ta trong số
các ngành chế biến công nghiệp dài ngày. Trải qua gần một thế kỷ tồn tại và
phát triển ngành chè đã trở thành ngành sản xuất rất quan trọng, ta có thể chia
thành một số giai đoàn chủ yếu sau:
* Giai đoạn trước năm 1954

29. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
20
Do thấy điều kiện để phát triển sản xuất chè có nhiều thuận lợi, người
Pháp đã có chủ trương xây dựng một số đồn điền sản xuất chè. Năm 1990 một
nhà tư sản người Pháp đã mở một số đồn điền chè với diện tích 6 ha ở Sông
Thao - Phú Thọ; sau đó được phát triển ra các địa phương khác. Trong giai
đoạn này chè phát triển rải rác ở các tỉnh miền núi trung du Bắc Bộ, Nam
Trung Bộ và Tây Nguyên. Do canh tác quảng canh nên năng suất sản lượng
còn thấp, chủ yếu là tự sản xuất và tiêu thụ.
* Giai đoạn từ 1954-1975
Năm 1954 hoà bình được lập lại, miền Bắc đi lên xây dựng chủ nghĩa
xã hội, hàng loạt các nông trường quốc doanh được thành lập. Diện tích trồng
chè ở miền Bắc đạt 28,1 vạn ha. Đặc biệt chú ý ở giai đoạn này là liên hiệp
chè lần đầu tiên được thành lập ở nước ta vào năm 1974, đánh dấu một bước
phát triển quan trọng của ngành chè. Thời kỳ này công nghiệp chế biến bắt
đầu phát triển, nhiều nhà máy chè đen thiết bị của Liên Xô, có công suất từ
14- 40 tấn chè búp tươi/ngày, nhà máy chè xanh thiết bị của Liên Xô, Trung
Quốc công suất 6-12 tấn chè búp tươi/ngày đã được xây dựng. Diện tích chè
cả nước năm 1955 là 10.600 ha, năng suất 4,9 tạ/ha, sản lượng chè khô 5.194
tấn; năm 1960 diện tích là 17.200 ha, năng suất 4,2 tạ ha, sản lượng 7.224 tấn;
năm 1971 diện tích đã lên tới 31.300 ha, năng suất đạt 4,9 tạ ha, sản lượng là
15.337 tấn.
Về tình hình tiêu thụ, thời kỳ này sản xuất chủ yếu phục vụ tiêu dùng
trong nước, một phần đem xuất khẩu, ở miền Bắc chủ yếu xuất khẩu chè đen
sang thị trường Liên Xô và các nước Đông Âu, chè xanh xuất sang Bắc Phi.
* Giai đoạn 1975 - 1981
Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước, Đảng và
Nhà nước tiếp tục quan tâm đầu tư phát triển mạnh ngành chè. Diện tích, năng

30. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
21
suất, sản lượng chè không ngừng được tăng lên. Giai đoạn này có hai thời kỳ
khác nhau được tính theo mốc về sự thay đổi cơ chế quản lý kinh tế.
Thời kỳ 1975-1981: Là thời kỳ mà mọi việc từ quản lý đến tổ chức sản
xuất đến được sắp đặt từ trên. Nhà nước giao kế hoạch, hoạch định giá cả, lỗ
lãi đã có Nhà nước chịu. Người trồng chè và cơ sở chế biến chè chủ yếu tập
trung vào việc giao nộp sản phẩm do đó việc sản xuất chè cầm chừng, kém
hiệu quả gây ách tắc, trì trệ trong sản xuất và lưu thông sản phẩm chè. Tuy
nhiên diện tích chè cả nước và sản phẩm vẫn tăng khá nhanh mặc dù năng
suất vẫn còn rất thấp và tăng chậm. Tốc độ phát triển bình quân một năm là
2% về diện tích và 4,9% về sản lượng. Sản lượng xuất khẩu thời kỳ này trung
bình mỗi năm đạt trên 5.000 tấn.
* Giai đoạn 1982 đến nay
- Nổi bật trong thời kỳ này là đổi mới cơ chế quản lý nông nghiệp bằng
chỉ thị 100 của ban Bí thư TW Đảng năm 1981. Sau đó là Nghị Quyết 10 của
Bộ chính trị năm 1988 và các chính sách đổi mới quản lý kinh tế theo hướng
phát triển kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Cho đến nay ngành
chè đã có một hệ thống liên kết trong toàn ngành. Năm 2000, tổng diện tích
chè là 81.692 ha, phân bổ trên 30 tỉnh trong cả nước. Trong đó diện tích chè
kinh doanh là 70.192 ha với năng suất chè búp tươi bình quân 4,23 tấn/ha, sản
lượng chè xuất khẩu là 42.000 tấn, giá trị kim ngạch xuất khẩu đạt 60 triệu
USD. Thị phần chè Việt Nam trên thế giới hiện nay là trên 4% [14].
Tại Việt Nam có 107 đầu mối xuất khẩu, trong đó Tổng Công ty chè
Việt Nam chiếm 46,5% về khối lượng và 67,23% về tổng giá trị trên tổng giá
trị kim ngạch xuất khẩu. Tỷ trọng các thị trường trong tổng số 42.000 tấn xuất
khẩu chia ra như sau: Châu Á và Trung Đông là 36.226 tấn bằng 86,25%.
Trong đó Irắc là lớn nhất với số lượng 16.412 tấn, sau đó là Đài Loan 9.071

31. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
22
tấn, Singapo 1.617 tấn. Châu Âu là 5.044 tấn bằng 12%, còn lại là Hoa Kỳ,
Canada, Châu Úc, Châu Phi và một số nước khác. Qua đây cho thấy ở Việt
Nam cây chè có một vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, nó thuộc
nhóm ngành kinh tế mũi nhọn. Do đó phát triển trồng chè ở nước ta không
những phát huy được vai trò kinh tế của hộ gia đình, lợi thế của từng vùng,
từng đơn vị để áp dụng các tiến bộ về giống, kỹ thuật canh tác chế biến mà
còn góp phần to lớn trong việc sử dụng có hiệu quả đất đai, lao động nông
nghiệp, nông thôn, thúc đẩy sản xuất phát triển. Góp phần nâng cao đới sống
vật chất, văn hoá tinh thần người dân. Chính điều đó càng khẳng định việc
đầu tư phát triển cho ngành chè là một hướng đi đúng của các địa phương, các
công ty, các cơ sở sản xuất kinh doanh trong cả nước.
Bảng 1.1: Tình hình sản xuất và xuất khẩu chè ở Việt Nam
ĐVT 2004 2005 2006 So sánh (%)
2005/
2004
2006/
2005
BQ
04-06
1.Diện tích Nghìn ha 120,5 118,4 122,5 98,3 103.5 120,5
2.Năng suất tấn/ha 4,25 4,51 6,02 106,1 133,5 4,93
3.Sản lượng Nghìn tấn 513,8 534,2 737,4 103,9 138 595,1
4.Xuất khẩu Nghìn tấn 104,3 87,9 89,2 84,3 101,5 93,8
Nguồn: Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn
1.2.3. Tình hình sản xuất chè ở tỉnh Thái Nguyên
Thái Nguyên là một tỉnh thuộc vùng trung du miền núi phía Bắc, được
thiện nhiên ưu đãi một hệ thống đất đai và điều kiện khí hậu, thời tiết thích
hợp cho việc phát triển cây chè. Vốn là một vùng đất có truyền thống sản xuất

32. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
23
chè từ lâu đời, được gắn với thương hiệu nổi tiếng cả nước là “chè Thái”. Trải
qua nhiều bước thăng trầm của lịch sử, đến nay vẫn phát triển mạnh mẽ và là
một trong những tỉnh có diện tích chè lớn nhất trong cả nước. Vì vậy trong
chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh Thái Nguyên đã xác định rõ chè là cây
trồng kinh tế mũi nhọn cần được quan tâm đầu tư phát triển. Đến nay tổng
diện tích chè trên toàn tỉnh là 16.641 ha, trong đó diện tích chè cho sản phẩm
là 14.663 ha với tổng sản lượng là 129.913 tấn.
Diện tích chè của tỉnh Thái Nguyên liên tục được mở rộng và tăng
nhanh qua các năm, năm 2004 – 2006 diện tích chè tăng bình quân 2,47%. Đã
hình thành vùng chuyên canh chè với các xã trọng điểm của thành phố Thái
Nguyên như các xã Tân Cương, Phúc Xuân, Phúc Trìu, Thịnh Đức.
Trong những năm qua tỉnh Thái Nguyên đã trú trọng về giống chè,
giống chè trung du được trồng bằng hạt vẫn chiếm phần lớn. Các giống chè
mới được trồng chủ yếu là giống chè LDPT, TRI 777, các giống chè mới chủ
yếu được trồng để chế biến chè xanh, đạt tiêu chuẩn ngành đã được Bộ
NN&PTNT công nhận.
Sản lượng chè của tỉnh Thái Nguyên năm 2006 đạt 129.913 tấn, năm
2004-2006 tăng bình quân 25,5 % do áp dụng quy trình thâm canh và kỹ thuật
sản xuất chè do Bộ NN&PTNT, Sở NN&PTNT Thái Nguyên kết hợp với
kinh nghiệm sản xuất truyền thống, tập quán canh tác của người dân.

33. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
24
Bảng 1.2: Diện tích chè của tỉnh Thái Nguyên phân theo đơn vị hành chính
Đơn vị tính: Ha
TT Đơn vị 2004 2005 2006
So sánh (%)
2005/
2004
2006/
2005
Bình
quân
2004-
2006
1
TP. Thái
Nguyên 1 031 1 125 1 094 109,12 97,24 103,18
2
Thị xã Sông
Công 465 480 485 103,23 101,04 102,13
3
Huyện Định
Hoá 2 388 2 415 2 425 101,13 100,41 100,77
4 Huyện Võ Nhai 334 366 354 109,58 96,72 103,15
5
Huyện Phú
Lương 3 659 3 765 3 835 102,90 101,86 102,38
6 Huyện Đồng Hỷ 2 391 2 493 2 538 104,27 101,81 103,04
7 Huyện Đại Từ 4 174 4 303 4 338 103,09 100,81 101,95
8 Huyện Phú Bình 46 46 67 100,00 145,65 122,83
9 Huyện Phổ Yên 1 353 1 453 1 505 107,39 103,58 105,48
Tổng số 15841 16446 16641 103, 82 101, 12 102, 47
Nguồn: Niên giám Thống kê tỉnh Thái Nguyên năm 2006

34. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
25
Bảng 1.3: Diện tích chè cho sản phẩm của tỉnh Thái Nguyên
phân theo đơn vị hành chính
Đơn vị tính: Ha
TT Đơn vị 2004 2005 2006
So sánh (%)
2005/
2004
2006/
2005
BQ
2004-
2006
1
TP. Th¸i
Nguyªn 820 846 901 103,17 106,50 104,84
2
ThÞ x· S«ng
C«ng 395 418 425 105,82 101,67 103,75
3
HuyÖn §Þnh
Ho¸ 2 010 2 098 2 205 104,38 105,10 104,74
4
HuyÖn Vâ
Nhai 180 190 190 105,56 100,00 102,78
5
HuyÖn Phó
L-¬ng 3 325 3 379 3 507 101,62 103,79 102,71
6
HuyÖn §ång
Hû 1 855 2 058 2 173 110,94 105,59 108,27
7
HuyÖn §¹i
Tõ 3 769 3 947 3 942 104,72 99,87 102,30
8
HuyÖn Phó
B×nh 38 40 67 105,26 167,50 136,38
9
HuyÖn Phæ
Yªn 1 047 1 157 1 253 110,51 108,30 109,40
Tæng sè 13439 14133 14663 105,16 103,75 104,46
Nguån: Niªn gi¸m Thèng kª tØnh Th¸i Nguyªn n¨m 2006

35. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
26
Bảng 1.4: Sản lƣợng chè của tỉnh Thái Nguyên phân theo
đơn vị hành chính
Đơn vị tính: Tấn
TT Đơn vị 2004 2005 2006
So sánh (%)
2005/
2004
2006/
2005
Bình
quân
2004-
2006
1
TP. Thái
Nguyên 6 120 8 477 9 632 138,51 113,63 126,07
2
Thị xã Sông
Công 2 450 2 840 3 678 115,92 129,51 122,71
3
Huyện Định
Hoá 11 500 13 640 18 379 118,61 134,74 126,68
4
Huyện Võ
Nhai 810 855 1 092 105,56 127,72 116,64
5
Huyện Phú
Lương 18 530 19 760 30 823 106,64 155,99 131,31
6
Huyện Đồng
Hỷ 12 267 14 763 19 554 120,35 132,45 126,40
7
Huyện Đại
Từ 24 779 23 773 35 091 95,94 147,61 121,77
8
Huyện Phú
Bình 135 138 565 102,22 409,42 255,82
9
Huyện Phổ
Yên 6 800 9 500 11 099 139,71 116,83 128,27
Tổng cộng 83 391 93 746 129 913 112,42 138,58 125,50
Nguồn: Niên giám Thống kê tỉnh Thái Nguyên năm 2006
1.3- Phƣơng pháp nghiên cứu
1.3.1. Các phương pháp nghiên cứu
1.3.1.1. Chọn điểm nghiên cứu
Chọn điểm nghiên cứu đại diện cho thành phố Thái Nguyên về điều kiện
tự nhiên, kinh tế - xã hội và các đặc điểm khác của thành phố. Chọn 4 xã làm

36. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
27
điểm nghiên cứu từ 2 vùng trong thành phố đó là xã Phúc Xuân, Tân Cương
thuộc vùng trọng điểm có quy mô diện tích chè lớn. Chọn xã Phúc Hà, xã
Tích Lương đại diện cho các xã phường còn lại. Mỗi xã chọn 50 hộ, mẫu
chọn ra vừa phải đảm bảo tính đại diện cho toàn vùng, vừa phải đại diện và
suy rộng được cho cả thành phố.
Xã Phúc Xuân có diện tích 1.852 ha, dân số 4.620 người, số hộ làm
ngành nghề dịch vụ chiếm 8,1%, số hộ số hộ sản xuất nông nghiệp là 91,9%,
là xã loại 3 của thành phố.
Xã Tân Cương có diện tích 1.482 ha, dân số 5.275 người, số hộ làm
ngành nghề dịch vụ chiếm 7,6 %, số hộ sản xuất nông nghiệp 92,4 %, là xã
loại 2 của thành phố.
Xã Tích Lương có diện tích 932 ha, dân số 14.352 người, số hộ làm
ngành nghề dịch vụ chiếm 12,1%, số hộ sản xuất nông nghiệp chiếm 50,2%,
số hộ còn lại là công nhân viên chức các trường đại học và các nhà máy, công
ty lân cận, là xã loại 1 của thành phố.
Xã Phúc Hà có diện tích 648 ha, dân số 3.931 người, số hộ làm ngành
nghề dịch vụ chiếm 1,7 %, số hộ sản xuất nông nghiệp chiếm 38,4 %, số còn
lại là công nhân mỏ và các nhà máy lân cận, là xã loại 3 của thành phố.
1.3.1.2. Thu thập số liệu
* Thu thập số liệu đã công bố
Thu thập và tính toán từ những số liệu đã công bố của các cơ quan
thống kê Trung ương, các viện nghiên cứu, các trường đại học, các tạp chí,
báo chí chuyên ngành và những báo cáo khoa học đã được công bố, các
nghiên cứu ở trong và ngoài nước, các tài liệu do các cơ quan của tỉnh Thái
Nguyên, của thành phố và các xã của thành phố Thái Nguyên, các tổ chức, dự

37. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
28
án chương trình đã có các hoạt động tại thành phố, các tài liệu xuất bản liên
quan đến thành phố. Những số liệu này được thu thập chủ yếu ở Cục thống kê
Thái Nguyên, phòng Thống kê, phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn,
phòng Nội vụ – Lao động Thương binh và Xã hội, phòng Tài nguyên và Môi
trường, phòng Quản lý Đô thị, phòng Giáo dục, phòng Tài chính, phòng Y
tế… của thành phố Thái Nguyên.
* Thu thập số liệu mới
Thu thập số liệu mới được thực hiện qua phương pháp sau:
- Phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (RRA)
Đi thực tế để quan sát đánh giá thực trạng, thu thập những thông tin qua
những người dân ở vùng nghiên cứu và các cán bộ, thu nhập những tài liệu
thông tin đã có tại nơi nghiên cứu
- Phương pháp đánh giá nông thôn có người dân tham gia (PRA)
Trực tiếp tiếp xúc với người dân tại các nơi nghiên cứu, tạo điều kiện
và thúc đẩy sự tham gia của người dân vào những vấn đề cần nghiên cứu, đàm
thoại với họ để thu thập thông tin nhằm nắm được thực trạng sản xuất, đời
sống và những tiềm năng, những khó khăn, nhu cầu … của các hộ nông dân.
Phương pháp được sử dụng nhằm đánh giá phát triển sản xuất chè của thành
phố Thái Nguyên trong hiện tại và tương lai. Xác định và đề ra những vấn đề
ưu tiên để tiếp tục nghiên cứu, đánh giá khả năng thực hiện và đề ra những
giải pháp phát triển sản xuất chè ở thành phố Thái Nguyên.
- Phương pháp điều tra hộ: Gồm các bước sau:
- Chọn mẫu điều tra: Áp dụng chọn mẫu ngẫu nhiên (chọn điểm, chọn
hộ) tiến hành lựa chọn các vùng, các đơn vị điều tra. Từ 2 vùng trồng chè

38. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
29
nhiều và trồng chè ít trong thành phố mỗi vùng lấy ra 2 xã làm đại diện, mỗi
xã chọn lấy 50 hộ để điều tra và suy rộng trong cả xã.
- Nội dung phiếu điều tra: Phiếu điều tra có các thông tin chủ yếu như:
nhân khẩu, lao động, tuổi, trình độ văn hoá của các chủ hộ; các nguồn lực của
nông hộ như ruộng đất, tư liệu sản xuất, vốn; tình hình sản xuất chè; chi phí
sản xuất chè; thu nhập của người sản xuất chè; tình hình thu, chi phục vụ sản
xuất, đời sống của người sản xuất chè; các thông tin khác có liên quan đến
toàn bộ hoạt động sản xuất, đời sống vật chất, văn hoá và tinh thần, các kiến
nghị và nhu cầu của hộ sản xuất chè… Những thông tin này được thể hiện
bằng những câu hỏi cụ thể để họ hiểu và trả lời chính xác và đầy đủ.
- Phương pháp điều tra: Sử dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp linh
hoạt với hộ nông dân, đàm thoại với họ thông qua một loạt các câu hỏi mở và
phù hợp với tình hình thực tế, sử dụng linh hoạt và thành thạo các câu hỏi:
Ai? Cái gì? Ở đâu ? Khi nào ? Tại sao ? Như thế nào và bao nhiêu ? … Phỏng
vấn số hộ đã chọn, kiểm tra tính thực tiễn của thông tin thông qua quan sát
trực tiếp.
1.3.1.3. Các chỉ tiêu phân tích
* Chỉ tiêu về kết quả sản xuất, tăng trưởng phát triển chè
Tổng giá trị sản xuất (GO) của từng ngành kinh tế và sản xuất chè:
Tổng giá trị của các ngành sản xuất và sản xuất chè được tính bằng cách lấy
sản lượng sản phẩm năm báo cáo nhân với đơn giá. Để có thể so sánh được
các chỉ tiêu nghiên cứu và thống nhất nội dung kinh tế, toàn bộ số liệu các
năm được tính toán theo giá cố định năm 1994, theo giá Tổng cục Thống kê
ban hành. Tổng giá trị sản xuất (GO) sẽ được nghiên cứu trên phạm vi toàn
thành phố Thái Nguyên, phạm vi từng vùng, từng ngành kinh tế.

39. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
30
Ngoài chỉ tiêu trên, các chỉ tiêu về hiện vật, các loại sản phẩm và khối
lượng các loại dịch vụ cũng được nghiên cứu sử dụng nhằm phản ánh kết quả
sản xuất của từng ngành, từng đối tượng.
Các chỉ số về phát triển xã hội như: mức tăng dân số tự nhiên hàng năm
là một chỉ số gắn liền với chỉ số tăng thu nhập bình quân đầu người, số lớp và
trường học, số giường bệnh, số bệnh viện, cán bộ y tế trên ngàn dân. Tỷ lệ %
người nghèo, dân tộc ít người được tiếp cận với các dịch vụ văn hoá, tỷ lệ
người có học…
* Chỉ tiêu phản ánh phân bổ nguồn lực
Chỉ tiêu nguồn lực lao động phân bố cho các ngành, các vùng và các
thành phần kinh tế. Các chỉ tiêu chi phí vật chất và dịch vụ được sử dụng
trong sản xuất chè. Vốn đầu tư cơ bản bao gồm toàn bộ giá trị các tài sản và
dịch vụ đầu tư để xây dựng các công trình, các cơ sở hạ tầng và mua sắm tài
sản cố định. Diện tích đất phân bố cho sản xuất chè của các ngành các vùng
và các thành phần kinh tế cũng là chỉ tiêu đánh giá phân bổ nguồn lực.
* Chỉ tiêu tổng hợp đánh giá hiệu quả phát triển sản xuất chè
Các chỉ tiêu hiệu quả tổng hợp là chỉ tiêu được xem xét để phản ánh hiệu
quả phát triển sản xuất chè, năng suất lao động, mức tăng thu nhập của người
dân (thu nhập/người/năm), giá trị tăng thêm trên một người sẽ phản ánh phần
thu nhập của người dân trên địa bàn nghiên cứu. Các chỉ tiêu về giá trị sản xuất
và giá trị tăng thêm trên một lao động sản xuất chè sẽ phản ánh hiệu quả sản
xuất về sử dụng nguồn lực. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả biến đổi phát triển
sản xuất chè giữa thời kỳ nghiên cứu cuối và đầu thời kỳ nghiên cứu như sự
thay đổi tỷ trọng giá trị sản xuất, giá trị tăng thêm của sản phẩm chè trên đơn vị
diện tích của các ngành, các vùng trong thành phố Thái Nguyên.
* Chỉ tiêu hiệu quả sử dụng các nguồn lực, các bộ phận hợp thành phát
triển sản xuất chè

40. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
31
Mức độ khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đất như hệ số
sử dụng ruộng đất, giá trị sản xuất ngành trồng trọt/1 ha canh tác. Mức độ
khai thác và sử dụng hiệu quả nguồn lao động sẵn có và sự thay đổi của lao
động nông thôn. Mức độ sử dụng vốn, chi phí sản xuất ảnh hưởng tới hiệu
quả sản xuất của sản xuất chè. Năng lực tăng của các loại cơ sở hạ tầng phục
vụ sản xuất như giao thông, điện, thuỷ lợi … Các cơ sở vật chất kỹ thuật
phục vụ xã hội như trường học, trạm xá. Mức độ ảnh hưởng của yếu tố ứng
dụng kỹ thuật tiến bộ và công nghệ mới có tác động đến phát triển sản xuất
chè. Sự thay đổi về môi trường thiên nhiên, sinh thái như nguồn nước, độ che
phủ rừng, xói mòn đất … ảnh tới tới sự phát triển sản xuất chè. Là chỉ tiêu đ-
ược sử dụng để đánh giá quá trình phát triển sản xuất chè.
* Các chỉ tiêu hiệu quả của quá trình phát triển sản xuất chè còn bao gồm
Cơ cấu các ngành nông nghiệp trong đó có ngành chè, công nghiệp,
tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ. Cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của dân
trồng chè, kết quả mở rộng ngành nghề phi nông nghiệp đặc biệt là chế biến
chè. Phát triển đô thị hoá nông thôn, phát triển các chợ, thị trấn, thị tứ, giải
quyết công ăn việc làm đặc biệt là người sản xuất chè. Mức độ khác nhau về
hiệu quả phát triển sản xuất chè sẽ phản ánh tính hợp lý hay không của việc
phát triển sản xuất chè trong thành phố Thái Nguyên.
1.3.2. Phương pháp phân tích
1.3.2.1. Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử
Xuất phát từ quan điểm sự vật luôn luôn vận động và phát triển, các
hiện tượng, các quá trình hoạt động của các sự vật đều liên quan đến nhau, có
mối liên hệ biện chứng với nhau. Phương pháp này giúp cho việc xem xét,
phân tích đánh giá phát triển kinh tế - xã hội nông thôn trong mối liên hệ gắn
bó, tác động qua lại, ảnh hưởng lẫn nhau.

41. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
32
1.3.2.2. Phương pháp so sánh
Phương pháp so sánh (so theo thời gian, theo vùng sinh thái, theo đặc
điểm dân tộc, theo giới tính, theo cơ cấu kinh tế) để xác định xu hướng, mức
độ biến động của các chỉ tiêu phân tích, phản ánh chân thực hiện tượng
nghiên cứu, giúp cho việc tổng hợp tài liệu, tính toán các chỉ tiêu được đúng
đắn, cũng như giúp cho việc phân tích tài liệu được khoa học, khách quan,
phản ánh đúng những nội dung phát triển sản xuất chè cần nghiên cứu.
1.3.2.3. Phương pháp dự báo thống kê
Dự báo là việc xác định các thông tin chưa biết có thể xảy ra trong
tương lai của hiện tượng được nghiên cứu dựa trên cơ sở số liệu thống kê
trong những giai đoạn đã qua. Dự báo sự biến động các nguồn lực của thành
phố Thái Nguyên như đất đai, lao động, khả năng đầu tư phát triển của thành
phố Thái Nguyên trong thời gian tới. Công việc dự báo hoàn toàn không dễ
dàng, bởi lẽ chúng ta phải nói trước những điều chưa biết, sự chính xác trong
kết quả dự báo sẽ mang đến sự thành công hay thất bại của một phương án.
Mô hình dự báo
 h
nn tyhy 
^
víi 1
1


 n
n
y
y
t
Trong ®ã: 1y : Møc ®é ®Çu tiªn cña d·y sè thêi gian
ny : Møc ®é cuèi cïng cña d·y sè thêi gian

t : Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n
h : TÇm xa cña dù b¸o [ 16 ].

42. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
33
CHƢƠNG 2
THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CHÈ
Ở THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN
2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
2.1.1. Điều kiện tự nhiên
2.1.1.1. Vị trí địa lý
Thành phố Thái Nguyên nằm trong vùng Trung du miền núi Bắc Bộ; là
trung tâm kinh tế - văn hoá của tỉnh Thái Nguyên; với diện tích 177 km2
bao
gồm 18 phường và 8 xã. Quốc lộ 3 từ Hà Nội chạy qua Thành phố nối với các
tỉnh Bắc Cạn, Cao Bằng. Các quốc lộ 1b, 37, 279… cùng hệ thống đường liên
huyện, liên xã, liên phường là những tuyến đường giao thông quan trọng nối
thành phố Thái Nguyên với những vùng lân cận. Bên cạnh hệ thống đường bộ
Thành phố còn có hệ thống đường sắt từ Hà Nội chạy qua các trung tâm công
nghiệp của tỉnh như: Khu công nghiệp Gang Thép, Sông Công rồi qua trung
tâm Thành phố. Với vị trí và điều kiện như vậy đã ảnh hưởng lớn đến việc
chuyển tiếp hệ sinh thái của Thành phố, giữa đồng bằng và trung du, giữa
thành thị và nông thôn. Mặt khác cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao
lưu kinh tế - văn hoá với các huyện trong tỉnh, các vùng lân cận và cả nước.
Trước hết là với các trung tâm kinh tế cận kề như thị xã Sông Công, các tỉnh
Bắc Ninh, Bắc Giang, Tuyên Quang, Bắc Cạn… nhất là với thủ đô Hà Nội.
2.1.1.2. Địa hình, thổ nhưỡng
Thành phố Thái Nguyên là trung tâm hành chính của tỉnh Thái Nguyên
có đặc điểm về thổ nhưỡng cơ bản khá phức tạp, địa hình thoải dần về phía
Nam và Đông Nam, với độ dốc trung bình là 70
, tương đối bằng phẳng, xen

43. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
34
kẽ những gò, đồi. Theo điều tra thổ nhưỡng của Sở Tài nguyên Môi trường
tỉnh Thái Nguyên, thành phố Thái Nguyên cơ bản có các loại đất như:
- Đất Feralit màu nâu nhạt được phân bố ở phía Bắc và phía Tây thành
phố, đất này phù hợp với cây công nghiệp trồng lâu năm.
- Đất phù sa sông Cầu có thành phần cơ giới đất cát pha phù hợp với với
cây công nghiệp ngắn ngày.
- Đất phù sa trên nền Feralit là sản phẩm bồi tụ của hai con sông: Sông
Cầu và sông Công phù hợp cho cây hoa màu và cây công nghiệp ngắn ngày.
- Đất đồi chủ yếu hình thành trên cát bột kết phiến sét và một phần phù sa
cổ, ở độ cao 150- 200m có độ dốc 50 - 200 phù hợp với các loại cây ăn quả và
cây công nghiệp lâu năm, đặc biệt là cây chè, nhãn, vải, hồng. Với những đặc
điểm thổ nhưỡng như trên đã hình thành những vùng cây trồng khác nhau và
tạo ra những nông sản phẩm đặc trưng cho Thành phố.
2.1.1.3 Điều kiện khí hậu, thời tiết, thuỷ văn
Thành phố Thái Nguyên nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, một năm có
hai mùa rõ rệt, mùa mưa từ tháng 4 đến tháng 9, mùa khô từ tháng 10 đến
tháng 3 năm sau. Đặc điểm này đã tạo cho các vùng trong Thành phố sự đa
dạng và phong phú về các loại cây trồng, đặc biệt là cây nhiệt đới. Bên cạnh
những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của cây trồng thì sự khác biệt về
thời tiết ở đây cũng gây những bất lợi không nhỏ ảnh hưởng đến sự phát triển
của nông nghiệp. Vào mùa hè nóng ẩm mưa nhiều, tập trung vào các tháng
6,7,8,9 thường xuyên gây úng lụt trên diện rộng đã tác động không tốt cho
việc chăn nuôi và trồng trọt. Mùa đông lạnh và khô, nhiều năm giá rét và
sương muối kéo dài làm ảnh hưởng không tốt đến sản xuất chè, gây nên
những khó khăn cho sản xuất chè.

44. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
35
Thành phố Thái Nguyên lấy nước từ ba nguồn chính: Sông Công có lưu
vực 951 km2
bắt nguồn từ vùng núi Ba Lá huyện Định Hoá chạy dọc theo
chân núi Tam Đảo. Dòng sông được ngăn lại ở Đại Từ tạo thành Hồ Núi Cốc
có mặt nước rộng khoảng 25 km2
, chứa 175 triệu m3
nước, dùng làm thuỷ lợi
và nước sinh hoạt cho người dân thành phố; Sông Cầu nằm trong hệ thống
song Thái Bình có lưu vực 3.480 km2
, bắt nguồn từ chợ Đồn (Bắc Kạn) chảy
theo hướng Bắc – Đông Nam; ngoài ra thành phố còn có lượng nước ngầm
khá lớn nhưng việc khai thác sử dụng còn hạn chế.
2.1.1.4. Tình hình phân bố và sử dụng đất đai:
Tổng diện tích đất tự nhiên của thành phố Thái Nguyên có 17.702,52 ha.
Với diện tích đất nông nghiệp là 8.694,09ha, chiếm 49.10% tổng diện tích đất
tự nhiên; diện tích đất lâm nghiệp là 2.997,80 ha, chiếm 16,93% tổng diện
tích đất tự nhiên.
Quỹ đất nông nghiệp của thành phố còn khá lớn, đây là thuận lợi cho
việc phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hoá, bởi vậy đất đai là
tư liệu sản xuất không thể thay thế của người nông dân. Tuy nhiên về thực
trạng đất nông nghiệp vẫn tập trung phần ngoại thị, ven Thành phố, còn gần
trung tâm thì đất nông nghiệp lại ít hơn, vì vậy việc phát triển kinh tế nông
nghiệp nông thôn của ttành phố cần phân chia theo khu vực, từ đó để tìm
hướng phát triển cho các loại cây, con, đặc biệt là phát triển sản xuất chè để
phát triển bền vững.
Trong thời gian tới xu hướng đất nông nghiệp giảm, đất chuyên dùng sẽ
tăng lên do tốc độ đô thị hoá của thành phố. Ngược lại xu hướng đất lâm
nghiệp sẽ tăng do diện tích đất chưa sử dụng có khả năng sử dụng vào mục
đích trồng mới.

45. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
36
Bảng 2.1: Tình hình đất đai của thành phố Thái Nguyên năm 2004- 2006

46. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
37
Bảng 2.2: Diện tích đất nông nghiệp của thành phố chia theo đơn vị hành
chính.

47. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
38
2.1.4.5. Tình hình nhân khẩu và lao động.
Tổng số nhân khẩu thành phố Thái Nguyên năm 2006 có 238.470 người,
lao động có 135.000 người. Nhân khẩu và lao động ở khối phi nông nghiệp
lớn hơn rất nhiều so với nhân khẩu và lao động trong khối nông nghiệp của
thành phố. Nhân khẩu khối phi nông nghiệp chiếm 72,91% so với nhân khẩu
ở Thành phố và số lao động chiếm 83,03% số lao động trong Thành phố
(bảng 2.3). Dân số và lao động nông nghiệp chiếm rất ít so với tổng dân số và
lao động toàn Thành phố, do vậy Thành phố Thái nguyên là nơi thu hút và
tiêu thụ khối lượng hàng hoá, nông sản rất lớn, việc đẩy nhanh sản xuất hàng
hoá ở nông hộ là thuận lợi, bởi vì nó sẽ thu hồi vốn nhanh, thúc đẩy việc tiêu
thụ hàng hoá, sản phẩm sản xuất ra mà không cần phải mất nhiều thời gian
vận chuyển từ nơi khác đến, giảm chi phí vận chuyển và khấu hao tiêu thụ.
2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội của thành phố Thái Nguyên
Thành phố Thái Nguyên là trung tâm chính trị kinh tế - văn hoá, y
tế, du lịch dịch vụ của tỉnh Thái Nguyên và vùng trung du miền núi Bắc
Bộ, là một trong những trung tâm công nghiệp và giáo dục đào tạo của cả
nước; là đầu mối giao thông quan trọng, khoa học kỹ thuật, có vị trí quan
trọng về an ninh quốc phòng. Nối các tỉnh miền núi phía Bắc với các tỉnh
đồng bằng Bắc bộ có vị trí quan trọng về an ninh quốc phòng. Đảng bộ,
nhân dân các dân tộc thành phố Thái Nguyên có truyền thống cách mạng,
có trình độ dân trí cao, có đội ngũ trí thức, công nhân viên chức đông đảo
trong các cơ quan, trường học, thuộc Trung ương, Tỉnh và Thành phố
đóng trên địa bàn, đây là nguồn lực to lớn đảm bảo cho sự phát triển của
Thành phố trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại hoá đất
nước.

48. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
39
Bảng 2.3: Tình hình nhân khẩu và lao động của thành phố Thái
Nguyên năm 2004-2006.

49. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
40
Trải qua 45 năm xây dựng và trưởng thành, đặc biệt là từ khi được Thủ
tướng Chính phủ ký quyết định công nhận thành phố Thái Nguyên là đô thị
loại II vào năm 2002. Thành phố đã có bước phát triển toàn diện trên các lĩnh
vực kinh tế - xã hội và đô thị, đó là tiền đề quan trọng để Thành phố bước vào
thời kỳ phát triển mới. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, nhiệm vụ xây
dựng và phát triển Thành phố đang gặp nhiều khó khăn và thử thách.
2.1.2.1. Về xây dựng cơ bản - Quản lý đô thị, đất đai
Thành phố Thái Nguyên đã tăng cường đầu tư xây dựng để xây dựng thành
phố phát triển đúng quy hoạch của Thủ tướng Chính phủ. UBND thành phố Thái
Nguyên đã chủ động phối hợp với các ngành chức năng thực hiện đền bù giải
phóng mặt bằng để đẩy mạnh tiến độ thi công các dự án trên địa bàn do Trung
ương và Tỉnh đầu tư. Triển khai 12/15 dự án do thành phố đầu tư, trong đó có
một số công trình đã được đưa vào sử dụng như: Khu sử lý chất thải rắn, chợ
Đồng quang, Trung tâm giáo dục lao động xã hội, vườn hoa sông Cầu, quy
hoạch thiết kế khu Nam ĐH Công nghiệp, đường Bến tượng, đường Bắc Kạn,
Đài phun nước Trung tâm thành phố… Các dự án kiên cố hoá kênh mương, kiên
cố hoá trường học, nâng cấp đường giao thông nội thị được thực hiện và hoàn
thành.
Công tác quản lý đô thị, quản lý đất đai được tập trung chỉ đạo thực hiện quy
hoạch trung tâm thành phố, quy hoạch các khu dân cư, khu chức năng đô thị, vệ
sinh nước thải, rác thải .
Đến năm 2006 thực hiện quy hoạch dân cư được 189,16 ha, xét giao đất cho
657 hộ thu được gần 359 tỷ đồng, giải quyết cho 4.745 hợp đồng chuyển nhượng sử
dụng đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho 8.579 trường hợp.

50. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
41
Bảng 2.4 Cơ sở vật chất kỹ thuật

51. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
42
2.1.2.2. Về giao thông
Thành phố Thái Nguyên có một hệ thống giao thông khá hoàn chỉnh và
phân bố hợp lý giữa các đường quốc lộ - tỉnh lộ - huyện lộ và liên phường,
liên xã, toàn thành phố có 487 km đường trong đó quốc lộ 30km, tỉnh lộ 15
km, đường ô vuông thành phố có 42 km, trên 300 km đường dân sinh, đã trải
nhựa và bê tông được 187km. Đường quốc lộ 3 từ Hà Nội lên Cao Bằng qua
trung tâm thành phố là mạch giao thông quan trọng nối Thái Nguyên với các
tỉnh lận cận. Ngoài ra còn có quốc lộ lB nối thành phố Thái Nguyên với tỉnh
Lạng Sơn. Với sự kết hợp này đã tạo nên hệ thống giao thông thuận lợi tạo
điều kiên tốt cho việc giao lưu hàng hoá, phát triển kinh tế xã hội của thành
phố. Ngoài hệ thống đường bộ, thành phố còn có hệ thống đường sắt đi qua
khá thuận lợi.
Như vậy, hệ thống giao thông vận tải của Thành phố phân bố khá hợp lý,
đường giao thông tiến tới sẽ được nhựa hoá, bê tông hoá đến từng ngõ xóm.
Đó là điều kiện thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp của thành phố phát triển
và cũng là điều kiện để nông sản thực phẩm của thành phố tiêu thụ xa trên thị
trường, chiếm lĩnh các thị trường trong và ngoài nước.
2.1.2.3 Về điện
Các xã, phường của Thành phố đã có điện lưới quốc gia phục vụ trực tiếp
cho sinh hoạt và cho sản xuất của người dân trên địa bàn thông qua mạng lưới
hoàn chỉnh gồm các cấp điện áp: 220KV, 110 KV, 35KV, 20KV, 1OKV,
6KV và 0,4KV.
2.1.2.4. Về thuỷ lợi
Cho đến nay thành phố có hơn 500 công trình thuỷ lợi lớn nhỏ, ngoài
nguồn nước sông Cầu cung cấp nước tưới cho các vùng phía Đông và phía
Nam của thành phố còn có sông Công cung cấp nước tưới cho các xã ở phía

52. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
43
Bắc. Song hệ thống kênh mương nội đồng từ trước không được chú trọng, đặc
biệt từ khi giao ruộng cho nông dân, chủ yếu là mương đất, khi sử dụng hệ
thống tưới tiêu bơm nước thì lượng nước tiêu hao lớn, giá thành điện lại cao
nên dễ xảy ra hiện tượng để ruộng trắng. Điều đó ảnh hưởng đến đời sống,
năng suất chất lượng lúa của nông dân. Do địa hình không bằng phẳng, không
tập trung, việc đầu tư nâng cấp các hệ thống kênh nội đồng còn gặp nhiều khó
khăn, đòi hỏi phải có sự quan tâm đặc biệt của Nhà nước (Bảng 2.4)
2.1.3. Tình hình phát triển kinh tế nông thôn của thành phố Thái Nguyên
2.1.3.1. Về nông nghiệp
Tổng giá trị sản xuất nông nghiệp năm 2006 của Thành phố đạt 512.002
triệu đồng, bình quân năm 2004-2006 tăng 3,22 %. Trong đó ngành trồng trọt
chiếm 61,83%, ngành chăn nuôi chiếm 22,44%, ngành dịch vụ nông nghiệp
chiếm 13,73% (Bảng 2.5). Mặc dù diện tích đất nông nghiệp của thành phố
ngày càng bị thu hẹp do tốc độ đô thị hoá nhanh. Nhưng do được đầu tư các
giống mới và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào canh tác sử dụng hợp lý
cho nên đã đưa sản lượng lúa lên cao.
Cùng với việc ngành trồng trọt phát triển đã thúc đẩy ngành chăn
nuôi phát triển mạnh, đảm bảo cung cấp phân bón sức kéo cho trồng trọt,
cụ thể như ngành chăn nuôi năm 2006 tăng so với năm 2004 là 5,6%,
trong đó tổng đàn trâu tăng 1,4%, đàn bò tăng 18,4%, đàn lợn tăng 0,8%,
đàn gà tăng 2,2%, đàn vịt, ngan, ngỗng tăng 5,5%.
2.1.3.2. Về công nghiệp
- Những năm vừa qua, công nghiệp được đầu tư cơ cấu lại, sự phục hồi
của công nghiệp Trung ương và sự bứt phá của công nghiệp địa phương, công
nghiệp đã đạt được tốc độ tăng trưởng khá. Giá trị sản xuất công nghiệp nông

53. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
44
Bảng 2.5 Kết quả sản xuất ngành nông nghiệp.

54. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
45
Bảng 2.6 Diện tích, năng suất, sản lươngj một số cây trồng chủ yếu ..

55. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
46
2.7 KQ SX 1 số ngành nông thôn

56. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
47
thôn trên địa bàn (theo giá cố định năm 1994) năm 2006 đạt 103.542 triệu
đồng, tốc độ tăng bình quân hàng năm 14,65% (Bảng 2.7).
- Khu vực kinh tế ngoài quốc doanh tăng nhanh về số lượng doanh
nghiệp và đầu tư mở rộng sản xuất, đến nay trên địa bàn thành phố đã có trên
1000 doanh nghiệp dân doanh, do vậy giá trị sản xuất tăng tương đối cao bình
quân hàng năm tăng lên.
2.l.3.3. Về dịch vụ và thương mại
Hoạt động dịch vụ và thương mại trong những năm qua đã có bước tăng
trưởng, chất lượng phục vụ đã được nâng cao. Cơ sở hạ tầng dịch vụ - thương
mại đã được đầu tư nâng cấp từng bước, mạng lưới bưu chính viễn thông đã
được hiện đại hoá cơ bản, nhiều phương tiện thông tin hiện đại đạt tiêu chuẩn
quốc tế đã được đưa vào phục vụ, ngành dịch vụ vận tải như vận tải taxi, xe
buýt mới phát triển nhưng đã tăng nhanh về số lượng, chất lượng phục vụ
cũng được tập trung đầu tư nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển; dịch vụ ngân
hàng cũng có những đổi mới quan trọng đáp ứng đủ vốn phục vụ đầu tư phát
triển. Cơ sở hạ tầng dịch vụ thương mại đã được tăng cường đầu tư đến cuối
năm 2006 thành phố đã có 108 khách sạn, nhà nghỉ trong đó có 3 khách sạn 3
sao và một số điểm phân phối hàng hoá hiện đại ngày càng đáp ứng yêu cầu
tiêu dùng của nhân dân và khách du lịch trong và ngoài nước.
2.1.3.4. Văn hoá xã hội và an ninh quốc phòng
- Về giáo dục ngày càng được quan tâm đầu tư phát triển toàn diện về cơ
sở vật chất trường lớp và chất lượng dạy và học. Tỷ lệ các cháu vào trường
mầm non tăng, phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi, phổ cập THCS vẫn
được duy trì và giữ vững, 100% các cháu trong độ tuổi đến lớp, tỷ lệ học sinh
thi tốt nghiệp và học sinh giỏi các cấp đều tăng so với khoá học trước. Làm
tốt công tác chuẩn bị phục vụ các kỳ thi đại học, cao đẳng tổ chức trên địa

57. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
48
bàn, chuẩn bị tốt các điều kiện phục vụ hoạt động hè cho thanh, thiếu niên và
bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ quản lý và giáo viên.
Về y tế và chăm sóc sức khoẻ của nhân dân. Tổ chức thực hiện tốt các
chương trình y tế quốc gia, công tác khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế trên
địa bàn cơ bản đáp ứng được yêu cầu của nhân dân. Triển khai học tập pháp
lệnh vệ sinh an toàn thực phẩm, phối hợp tổ chức tuyên truyền, giáo dục nâng
cao y đức của người thầy thuốc. Chủ động triển khai phòng chống dịch bệnh
cho nhân dân, không để dịch bệnh lớn xây ra trên địa bàn. Tăng cường công
tác kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm, hành nghề y dược tư nhân.
- Công tác thực hiện chính sách xã hội: Đảm bảo thực hiện tốt các
chế độ chính sách cho các đối tượng được hưởng chính sách BHXH và
người có công, người tham gia kháng chiến. Thực hiện tốt chương trình
giảm nghèo, đến nay toàn thành phố chỉ còn 6,52% hộ nghèo (bảng 2.8).
Làm tốt công tác đền ơn đáp nghĩa với người có công, đảm bảo việc thực
hiện các chính sách xã hội. Thường xuyên tổ chức tư vấn, giới thiệu việc
làm, đào tạo nghề cho người lao động hàng năm, đã giải quyết việc làm
cho 6.000 người trở lên.
- Trong 3 năm qua quốc phòng được củng cố, an ninh chính trị trên địa
bàn thành phố luôn được giữ vững, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo.
2.1.4. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn trong quá trình phát triển
sản xuất chè của thành phố Thái Nguyên
2.1.4.1. Những thuận lợi
- Tình hình chính trị xã hội tiếp tục ổn định, thế và lực được tăng cường là
thuận lợi cốt yếu để phát triển kinh tế-xã hội trong những năm tới đồng thời với
kết quả hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế - xã hội đã đề ra cho năm 2004 -2006, là
tiền để cho sự phát triển cao và có chất lượng hơn trong những năm tới.

58. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn
49
Bảng 2.8 Tình hình giàu nghèo ở TP TN