1. 10. PSâčKROMETRâč
Psikrometri, nemli havanâșn termodinamik özellikleri ve bu özellik-
leri kullanâșlarak nemli havadaki iïŹlemler ile ilgilenen termodinami-
€in bir dalâșdâșr. Son yâșllarda yapâșlan çalâșïŹmalar ile sâșcaklâș€a ba€lâș
olarak termodinamik özellikler için yeni formĂŒller bulunmuïŹtur. Bu
yeni formĂŒllere göre, nemli havaya ve suya ait termodinamik özel-
likler Tablo 10.1 ve 10.2 olarak sunulmuïŹtur.
10.1. KURU VE NEMLâč HAVANIN BâčLEïŹâčMâč
Atmosferik hava çok sayâșdaki gaz ve su buharâșnâșn karâșïŹâșmâș ile çeïŹit-
li kirli gaz, çiçek tozlarâș (polen) ve dumandan oluïŹur. Genelde kir-
letici kaynaklardan uzakta atmosferik hava içinde duman ve kirli
gazlar bulunmaz.
Kuru hava ise içindeki su buharâș tamamen alâșnmâșïŹ atmosferik hava-
dâșr. Hassas ölçmeler ile kuru havanâșn karâșïŹâșmâșnâșn izafi olarak sabit
oldu€u gösterilmiïŹtir. âčçindeki bileïŹenler, co€rafi bölgelere, yĂŒksek-
li€e ve zamana ba€lâș olarak çok az de€iïŹebilmektedir. Hacimsel ola-
rak kuru hava yaklaïŹâșk olarak %78,084 azot, %20,9476 oksijen,
%0,934 argon, %0,0314 karbondioksit, %0,001818 neon,
%0,000524 helyum, %0,0002 metan, %0 ila 0,0001 kĂŒkĂŒrt dioksit,
%00005 hidrojen ve toplam %0.0002 kripton, ksenon, ozon gazla-
râșndan oluïŹtu€u kabul edilir. Nemli havanâșn, kuru hava ile su buha-
râșnâșn karâșïŹâșmâș olarak iki bileïŹenden meydana geldi€i kabul edilir.
Hava içindeki su buharâșnâșn miktarâș, sâșfâșrdan (kuru hava), sâșcaklâșk ve
basâșnca ba€lâș olarak bir maksimum de€ere kadar de€iïŹir.
Hava içinde su buharâșnâșn maksimum olma durumu, doymuïŹ olarak
adlandâșrâșlâșr ve nemli hava ile yo€uïŹmuïŹ suyun (sâșvâș veya katâș) do€al
denge halidir. Aksi belirtilmedikçe, yo€uïŹmuïŹ su yĂŒzeyine temasta
olan havanâșn temasta oldu€u kâșsâșm, doymuïŹ olarak kabul edilir.
10.2. STANDART ATMOSFER
Atmosferik havanâșn barometrik basâșncâș ve sâșcaklâș€âș esas olarak de-
niz seviyesinden olan yĂŒkseklikle de€iïŹti€i gibi, co€rafi durumla ve
hava ïŹartlarâș ile de de€iïŹir. âčklimlendirme mĂŒhendisli€inde belirli
bir referansa göre, çeïŹitli yĂŒksekliklerde havanâșn fiziksel özellikle-
rini bulabilmek için standart atmosfer tanâșmâș gereklidir. Deniz sevi-
yesinde standart havanâșn sâșcaklâș€âș 15°C, standart barometrik basâșn-
câș ise 101,325 kPa de€erlerindedir. Trofosfere (atmosferin alt kat-
manâșna) kadar havanâșn sâșcaklâș€âșnâșn, yĂŒkseklik ile do€rusal de€iïŹti-
€i ve strotosferde sabit de€ere ulaïŹtâș€âș kabul edilir.
Atmosferin alt kâșsâșmlarâșnda kuru havanâșn bileïŹiminin sabit oldu€u
ve ideal gaz davranâșïŹâș gösterdi€i kabul edilir. Standart yer çekimi,
9,807 m/s2 de€erindedir. Deniz seviyesinden olan yĂŒksekliklere gö-
re, standart atmosferik havanâșn sâșcaklâșk ve basâșncâșnâșn de€iïŹimleri
Tablo 10.3âde verilmiïŹtir.
10.3. NEMLâč HAVANIN TERMODâčNAMâčK ĂZELLâčKLERâč
Standart atmosferik basâșnç 101,325 kPa de€erinde, -60 ila 90°C sâș-
caklâșklarâș için nemli havanâșn fiziksel özelliklerinin de€iïŹimleri,
Tablo 10.1âde görĂŒlmektedir. Bu tabloda verilen onbeïŹ sĂŒtunun her
birinin açâșklamasâș aïŹa€âșda verilmiïŹtir.
t(°C) = Celsius sâșcaklâș€âș olup, T(K) mutlak sâșcaklâș€âș ile arasâșnda
T(K) = t(°C) + 273,15 ba€lantâșsâș vardâșr.
Ws = kuru havanâșn kĂŒtlesine göre tanâșmlanmâșïŹ, doymuïŹ havanâșn öz-
gĂŒl nemi, kgnem / kgkuru hava. Belirli sâșcaklâșk ve basâșnçta nemli hava-
nâșn özgĂŒl nemi sâșfâșr ile Ws arasâșnda de€iïŹir.
va = kuru havanâșn özgĂŒl hacmi, m3/kg.
vas = vs - va , aynâș sâșcaklâșk ve basâșnçta kuru havanâșn kĂŒtlesine göre
tanâșmlanmâșïŹ doymuïŹ havanâșn özgĂŒl hacmi ile kuru havanâșn özgĂŒl
hacminin farkâș, m3/kgkuru hava
vs = kuru havanâșn kĂŒtlesine göre tanâșmlanmâșïŹ nemli havanâșn özgĂŒl
hacmi, m3/kgkuru hava
ha = kuru havanâșn kĂŒtlesine göre tanâșmlanmâșïŹ kuru havanâșn antalpi-
si, kJ / kgkuru hava. Standart atmosferik basâșnçta ve 0 °C sâșcaklâșkta ku-
ru havanâșn antalpisi, Tablo 10.1âde sâșfâșr kabul edilmiïŹtir.
has = hs - ha , aynâș atmosferik basâșnç ve sâșcaklâșkta kuru havanâșn kĂŒt-
lesine göre tanâșmlanmâșïŹ olan doymuïŹ havanâșn antalpisi ile kuru ha-
vanâșn antalpisi arasâșndaki fark, kJ / kgkuru hava
hs = kuru havanâșn kĂŒtlesine göre tanâșmlanmâșïŹ olan doymuïŹ havanâșn
antalpisi, kJ / kgkuru hava
sa = kuru havanâșn kĂŒtlesine göre tanâșmlanmâșïŹ olan nemli havanâșn
antropisi (kJ / kgkuru hava.K). Standart atmosferik basâșnçta ve 0°C sâș-
caklâșkta kuru havanâșn antropisi, Tablo 10.1âde sâșfâșr kabul edilmiïŹtir.
sas = aynâș atmosferik basâșnç ve sâșcaklâșkta kuru havanâșn kĂŒtlesine
göre tanâșmlanmâșïŹ olan doymuïŹ havanâșn antropisi ile kuru havanâșn
antropisi arasâșndaki fark (kJ / kgkuru hava.K).
ss = kuru havanâșn kĂŒtlesine göre tanâșmlanmâșïŹ olan doymuïŹ havanâșn
antropisi, (kJ / kgkuru hava.K).
hw = belirli basâșnç ve sâșcaklâșkta doymuïŹ hava içinde yo€uïŹmuïŹ su-
yun (sâșvâș veya katâș fazda) denge halindeki antalpisi, kJ/kgsu. Doyma
basâșncâșnda ve ĂŒĂ§lĂŒ noktadaki (0,01°C) sâșvâș fazâșndaki suyun antalpi-
si, Tablo 10.1âde sâșfâșr kabul edilmiïŹtir.
sw = doymuïŹ hava içinde yo€uïŹmuïŹ suyun (sâșvâș veya katâș fazdaki)
antropisi, kJ / kgsu. K
ps = doymuïŹ hava içindeki su buharâșnâșn kâșsmi basâșncâș, kPa. Bu ps ba-
sâșncâș, saf suyun doyma basâșncâș olan pws de€erinden çok az farketmek-
tedir. Sâșcaklâș€âș t, basâșncâș p olan doymuïŹ havadaki su buharâșnâșn mol
oranâș xws ise bu ortamda bu basâșnç, pws = xws . p ba€lantâșsâș ile veril-
mektedir. Bu ba€lantâșda p ortamâșn toplam basâșncâșnâș göstermektedir.
10.4. DOYMUïŹ SUYUN TERMODâčNAMâčK ĂZELLâčKLERâč
DoymuïŹ suyun termodinamik özellikleri Tablo 10.2âde görĂŒlmekte-
dir. Tablodaki semboller bu konudaki literatĂŒre uygun olarak veril-
miïŹ olup buradaki özellikler termodinamik sâșcaklâșk skalasâșna da-
yanmaktadâșr. DoymuïŹ suyun antalpi ve antropisinin her ikisi de ĂŒĂ§-
lĂŒ noktada (0,01°C) sâșfâșr olarak alâșnmâșïŹtâșr.
Nemli havanâșn özelliklerinin hesabâșnda, doymuïŹ su buharâșnâșn ba-
sâșncâșnâșn bilinmesi gereklidir. Bu de€erler Tablo 10.2âden alâșnabilir.
10.5. NEM âčLE âčLGâčLâč TANIMLAR
ĂzgĂŒl nem (W), gözönĂŒne alâșnan nemli hava içindeki nem kĂŒtlesi-
nin kuru hava kĂŒtlesine oranâș olup,
W= Mw / Ma ïŹeklinde formĂŒle edilir.
Mol oranâș (xi) karâșïŹâșm içindeki i bileïŹeninin mol sayâșsâșnâșn (ni), karâșïŹâș-
mâșn toplam mol sayâșsâșna (n) oranâșdâșr. Kuru havanâșn mol oranâș xa, su
157
2. Tablo 10.1 NEMLâč HAVANIN TERMODâčNAMâčK ĂZELLâčKLERâč (STANDART ATMOSFERâčK BASINĂ, 101.325 kPa)
t, °C
â± AïŹâșrâș so€utulmuïŹ sâșvâșlâș yarâș kararlâș dengedeki durumu belirlemek için ekstropole edilmiïŹtir.
â±
ĂzgĂŒl
nem
kgw / kga
Ws va vas
ĂzgĂŒl
hacim
m3/kg (kuru hava)
Antalpi
kJ/kg (kuru hava)
Antropi
kJ/kg (kuru hava).K
Yo€uïŹmuïŹ su
vs ha has hs sa sas ss
Antalpi
kJ/kg
hw
Antropi
kJ/kg.K
sw
Buhar
basâșncâș
kPa
ps °C
158
3. Tablo 10.1. NEMLâč HAVANIN TERMODâčNAMâčK ĂZELLâčKLERâč (STANDART ATMOSFERâčK BASINĂ, 101.325 kPa) (Devam)
t, °C
ĂzgĂŒl
nem
kgw / kga
Ws va vas
ĂzgĂŒl
hacim
m3/kg (kuru hava)
Antalpi
kJ/kg (kuru hava)
Antropi
kJ/kg (kuru hava).K
Yo€uïŹmuïŹ su
vs ha has hs sa sas ss
Antalpi
kJ/kg
hw
Antropi
kJ/kg.K
sw
Buhar
basâșncâș
kPa
ps °C
159
4. 160
Tablo 10.2. DOYMUïŹ SU BUHARININ TERMODâčNAMâčK ĂZELLâčKLERâč
t, °C
Mutlak
basâșnç
kPa
p
DoymuïŹ
sâșvâș
vi / vf
BuharlaïŹma
vig / vfg
ĂzgĂŒl hacim
m3/kg
DoymuïŹ
buhar
vg
BuharlaïŹma
hig / hfg
DoymuïŹ
buhar
hg
DoymuïŹ
sâșvâș
hi / hf
BuharlaïŹma
sig / sfg
DoymuïŹ
buhar
sg °C
DoymuïŹ
sâșvâș
si / sf
Antalpi
kJ/kg
Antropi
kJ/kg.K
7. buharâșnâșn mol oranâș xw ve doymuïŹ hava içindeki su buharâșnâșn mol
oranâș ise xws de€erlerindedir. Mol oranâș tanâșmâșna göre xa + xw = 1 de-
€erine eïŹittir.
Mutlak nem (dv), su buharâș kĂŒtlesinin nemli havanâșn toplam hacmi-
ne oranâș
dv = Mw / V
olarak tanâșmlanmaktadâșr.
Nemli havanâșn yo€unlu€u (Ï), karâșïŹâșmâșn toplam kĂŒtlesinin, karâșïŹâș-
mâșn toplam hacmine oranâș olarak
Ï = ( Ma + Mw) / V =(1 + W)/ v
ïŹeklinde yazâșlabilmektedir. Bu denklemdeki v nemli havanâșn özgĂŒl
hacmi olup, m3/kgkuru hava boyutundadâșr.
DoymuïŹ havanâșn özgĂŒl nemi Ws(t,p), t sâșcaklâș€âșnda ve p basâșncâșn-
daki doymuïŹ havanâșn özgĂŒl nemidir.
Ba€âșl nem (Ï), nemli hava içindeki su buharâșnâșn xw mol oranâșnâșn, ay-
nâș sâșcaklâșk ve basâșnçta doymuïŹ havanâșn xws mol oranâșna bölĂŒmĂŒ olup
Ï = xw / (xws)t,p
ïŹeklindedir. Ăi€ noktasâș sâșcaklâș€âș (td), özgĂŒl nemi W olan nemli ha-
vanâșn aynâș p basâșncâșnda, Ws doymuïŹ havanâșn özgĂŒl nemine eïŹit ol-
masâș durumunda, doymuïŹ havanâșn sahip oldu€u sâșcaklâșk olarak ta-
nâșmlanâșr. td(p, W) çi€ noktasâș sâșcaklâș€âș,
Ws (p,td) = W eïŹitli€inden bulunur.
Termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș (t*),
Nemli havanâșn herhangi bir durumu için t* ile gösterilebilecek öyle
bir sâșcaklâșk de€eri vardâșr ki, bu sâșcaklâșktaki su, göz önĂŒne alâșnan ha-
vayâș aynâș sâșcaklâșkta doymuïŹ hale getirir. ïŹekil 10.15âde adyabatik
doyma iïŹlemi ïŹematik olarak görĂŒlmektedir. Bu iïŹlemde havayâș
doymuïŹ hale getiren su ile çâșkâșïŹtaki hava aynâș sâșcaklâșktadâșr. âčïŹte bu
doyma sâșcaklâș€âșna termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș adâș veri-
lir. Olaydaki basâșncâșn sabit olmasâș durumunda t* doyma sâșcaklâș€âșna
ba€lâș olarak, havanâșn baïŹlangâșçtaki W olan özgĂŒl nemi iïŹlem sonun-
da W*s , baïŹlangâșçtaki h antalpisi iïŹlem sonunda h*s de€erlerine
ulaïŹmaktadâșr. Bu esnada kuru havanâșn birim kĂŒtlesine göre tanâșm-
lanmâșïŹ, havaya ilave edilen nem kĂŒtlesi (W*s - W), bu nemin hava-
ya ilave etti€i enerji miktarâș (W*s -W).h*w de€erindedir. Burada
h*w, t* sâșcaklâș€âșnda ilave edilen suyun antalpisi anlamâșndadâșr. âčïŹle-
min adyabatik olmasâș nedeniyle, sabit basâșnçta enerjinin (antalpi-
nin) korunumu için
h + (W*s - W) h*w = h*s ba€lantâșsâș yazâșlabilir.
W*, h*w ve h*s özellikleri belirli bir basâșnç için sadece t* sâșcaklâș-
€âșnâșn fonksiyonlarâșdâșr. Verilen h, W ve p de€erleri için, denklemi
sa€layan t*, termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș olarak adlandâș-
râșlâșr.
Psikometre cihazâșnda iki adet termometre vardâșr. Bunlardan birisin-
de, termometrenin haznesinin etrafâș ince bir fitil ile kaplâș olup bu fi-
til su ile âșslatâșlmaktadâșr. Bu âșslak hazne hava akâșmâșna tabi tutulursa,
fitildeki su buharlaïŹâșr ve termometrenin sâșcaklâș€âșnâș dĂŒïŹĂŒrĂŒr. Elde
edilen bu sâșcaklâș€a yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș adâș verilir. Bu iïŹlem
termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș ile tanâșmlanan adyabatik
doyma ïŹartâșnâș tam gerçekleïŹtirmese de pratik olarak aynâșdâșr. Bu
yĂŒzden yaklaïŹâșk olarak yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș, termodinamik yaïŹ
termometre sâșcaklâș€âșna eïŹit alâșnabilir. Göz önĂŒne alâșnan nemli hava-
nâșn termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș, ölçme tekniklerinden
ba€âșmsâșz bir özelliktir.
10.6. PSâčKROMETRâčK DâčYAGRAM
Psikrometrik diyagram, nemli havanâșn fiziksel özelliklerini grafik
halinde veren bir diyagramdâșr. Bir psikrometrik diyagramdaki ek-
senlerin seçimi tamamen keyfidir. Termodinamik olarak nemli ha-
vaya ait birçok problemin grafik çözĂŒmĂŒnde psikrometrik diyag-
ramda eksenlerin antalpi ve özgĂŒl nem ïŹeklinde alâșnmasâș bĂŒyĂŒk ko-
laylâșk sa€lar. Mollier tarafâșndan hazâșrlanan ilk diyagramda da ek-
senler, antalpi ve özgĂŒl nem olarak alâșnmâșïŹtâșr.
Aynâș eksen takâșmâș kullanâșlarak, ASHRAE tarafâșndan yedi adet Mol-
lier tipi psikrometrik diyagram hazâșrlanmâșïŹtâșr.
ASHRAEânâșn hazâșrlamâșïŹ oldu€u 1,2,3 ve 4 numaralâș diyagramlar-
da, atmosfer basâșncâș standart deniz seviyesindeki basâșnç olarak
101,325 kPa alâșnmaktadâșr. 5 Numaralâș diyagram, deniz seviyesin-
den 750 m (92,66 kPa) yĂŒkseklik, 6 numaralâș diyagram, deniz sevi-
yesinden 1500 m (84,54 kPa) yĂŒkseklik, 7 numaralâș diyagram ise
deniz seviyesinden 2250 m (77,04 kPa) yĂŒkseklik için hazâșrlanmâșïŹ-
tâșr. Di€er taraftan;
1,5,6,7 nolu diyagramlar: 0 ile 50 °C (normal sâșcaklâșklar)
2 nolu diyagram: -40 ile 10 °C (dĂŒïŹĂŒk sâșcaklâșklar)
3 nolu diyagram: 10 ile 120 °C (yĂŒksek sâșcaklâșklar)
4 nolu diyagram: 100 ile 1200 °C (çok yĂŒksek sâșcaklâșklar) kuru ter-
mometre sâșcaklâșklarâșna göre dĂŒzenlenmiïŹtir.
Bu diyagramlarda verilen basâșnçlarâșn dâșïŹâșndaki atmosferik basâșnç-
larda enterpolasyon yapmak gerekmektedir.
BĂŒtĂŒn bu diyagramlarâșn karïŹâșlaïŹtâșrâșlmasâș ile aïŹa€âșdaki hususlar tes-
pit edilebilir.
1. Verilen bir yaïŹ ve kuru termometre sâșcaklâșklarâș çifti için özgĂŒl
nem ve antalpi deniz seviyesinden olan yĂŒkseklikle artarken ba€âșl
nem çok az de€iïŹir.
2. Verilen bir yaïŹ ve kuru termometre sâșcaklâșklarâș çifti için atmosfe-
rik basâșnçla özgĂŒl hacim çok fazla de€iïŹir. Pratik olarak özgĂŒl hac-
min atmosferik basâșnçla ters orantâșlâș de€iïŹti€i kabul edilir.
163
YĂŒkseklik, m
- 500
0
500
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
Sâșcaklâșk, ËC
18.2
15.0
11.8
8.5
2.0
-4.5
-11.5
-17.5
-24.0
-30.5
-37.0
-43.5
-50.0
Basâșnç, kPa
107.478
101.325
95.461
89.874
79.495
70.108
61.640
54.020
47.181
41.061
35.600
30.742
20.436
Tablo 10.3. STANDART ATMOSFERâčK HAVANIN
ĂZELLâčKLERâčNâčN DENâčZ SEVâčYESâčNDEN OLAN
YĂKSEKLâčKLE DEââčïŹâčMâč
9. AïŹa€âșdaki Tablo 10.4âde, deniz seviyesindeki (1 nolu diyagram)
özellikler ile deniz seviyesinden 1500 m (6 nolu diyagram) yĂŒksek-
likteki özelliklerin bir karïŹâșlaïŹtâșrâșlmasâș görĂŒlmektedir.
BĂŒtĂŒn bu diyagramlarda antalpi ve özgĂŒl nem için dik koordinat sis-
temi yerine, e€ik eksen takâșmâș kullanâșlmâșïŹtâșr.
ASHRAEânin hazâșrlamâșïŹ oldu€u 1 nolu psikrometrik diyagram, ïŹe-
kil 10.5âde görĂŒlmektedir. Bu diyagram ĂŒzerinde nemli havaya ait
antalpi, özgĂŒl nem, kuru termometre sâșcaklâșklarâș, termodinamik yaïŹ
termometre sâșcaklâșklarâș, ba€âșl nem ve özgĂŒl hacim fiziksel de€iïŹ-
kenleri bulunmaktadâșr.
Bu diyagramda kuru termometre sâșcaklâș€âș 0 ila 50 °C arasâșnda, ba-
€âșl nem 0 (kuru hava) ile 30 gnem/ kgkuru hava
arasâșnda de€iïŹmektedir. Sabit antalpi de€iïŹimleri ise e€ik olarak bir-
birine paralel do€rular ïŹeklinde 1 kJ/ kgkuruhava aralâșklarla belirtilmiïŹ
olarak görĂŒlmektedir.
Kuru termometre sâșcaklâșklarâș dĂŒz do€rular halinde olmasâșna ra€men
birbirine tam olarak paralel de€ildir ve dik durumdan hafifçe sapmak-
tadâșr. Termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâșklarâș ise antalpi do€rula-
râșndan biraz farklâș olarak e€ik do€rular halinde görĂŒlmektedir.
Kuru termometre sâșcaklâșklarâș ile termodinamik yaïŹ termometre sâș-
caklâșklarâș, doyma e€risi (Ï =1) ĂŒzerinde aynâș de€ere sahiptir. YaïŹ
termometre de€iïŹimleri de tam olarak do€ru olmasâșna ra€men bir-
birlerine paralel de€ildir. Diyagramda hem yaïŹ hem de kuru termo-
metre sâșcaklâșklarâș 1 °C aralâșkla belirtilmiïŹtir.
Ba€âșl nem (Ï) e€rileri, bu diyagramda %10 aralâșkla çizilmiïŹtir.
Doyma e€risi %100 ba€âșl neme karïŹâș gelirken, W=0 yatay do€rusu
%100 kuru havaya karïŹâș gelmektedir.
ĂzgĂŒl hacim do€rularâș dĂŒz olmalarâșna ra€men bunlar da birbirlerine
tam olarak paralel de€ildir. Bunlar diyagramda 0,01 m3/ kgkuru hava
hassasiyetle belirtilmiïŹtir.
Doyma e€risinin ĂŒstĂŒnde kalan dar bir bölge, nemli havanâșn sisli
bölgesi olarak tanâșmlanâșr. âčki fazâș temsil eden bu bölgede, sâșvâș su
zerrecikleri ile doymuïŹ nemli havanâșn bir karâșïŹâșmâș görĂŒlmekte olup
bunlar âșsâșl dengededir. Sisli bölgedeki sabit sâșcaklâșk do€rularâș, nem-
li hava bölgesindeki termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâșklarâșnâșn
uzantâșsâș ile uyum içindedir.
E€er gerekirse bu sisli bölge içinde ba€âșl nem, antalpi ve termodi-
namik yaïŹ termometre sâșcaklâșklarâș uzatâșlabilir.
Diyagramâșn sol ĂŒst köïŹesinde görĂŒlen yarâșm dairede iki ölçek var-
dâșr. Birinci ölçek duyulur âșsâșnâșn toplam âșsâșya oranâșnâș gösterirken,
ikinci ölçek antalpi farkâșnâșn özgĂŒl nem farkâșna oranâșnâș göstermekte-
dir. Bu yarâșm dairedeki ölçekler, psikrometrik diyagramdaki de€i-
ïŹimlerin do€rultusunu tespit etmek için kullanâșlâșr.
Ărnek 1:
Kuru termometre sâșcaklâș€âș 40 °C, termodinamik yaïŹ termometre sâș-
caklâș€âș 20 °C ve atmosfer basâșncâșnâșn 101,325 kPa oldu€u bir ortam-
daki nemli havanâșn özgĂŒl nemini, antalpisini, çi€ noktasâș sâșcaklâș€âș-
nâș, ba€âșl nemini ve özgĂŒl hacmini bulunuz.
ĂözĂŒm:
40 °C sâșcaklâșktaki kuru termometre do€rusu ile 20 °C sâșcaklâșktaki
yaïŹ termometre do€rusunun kesim noktasâșndan, istenen termodina-
mik özellikler gerekti€inde enterpolasyon yapâșlarak aïŹa€âșdaki ïŹekil-
de bulunabilir:
ĂzgĂŒl nem: W = 6,5 g nem / kgkuru hava
Antalpi: h = 56,7 kJ/ kgkuru hava
Ba€âșl nem: Ï = %14
Ăi€ noktasâș: td = 7 °C
ĂzgĂŒl hacim: v = 0,896 m3/ kgkuru hava
10.7. BAZI TâčPâčK âčKLâčMLENDâčRME âčïŹLEMLERâč
Nemli hava ile ilgili birçok problem, psikrometrik diyagram kulla-
nâșlarak kolayca çözĂŒlebilir. Bu konu, aïŹa€âșdaki tipik örnekler ile ko-
layca açâșklanabilir. Burada verilen örneklerin hepsinde standart at-
mosfer basâșncâș, 101,325 kPa olarak göz önĂŒne alâșnmâșïŹtâșr.
Nemli hava ile yapâșlan bĂŒtĂŒn iïŹlemlerde, özgĂŒl de€erlerin ifadesinde
de€iïŹmeyen tek de€er olan kuru havanâșn kĂŒtlesi esas alâșnâșr. ĂzgĂŒl an-
talpi, özgĂŒl hacim vs. her ïŹey kuru hava kĂŒtlesine göre ifade edilir.
10.7.1. Nemli Havanâșn Duyulur Olarak Isâștâșlmasâș
Serpantin yĂŒzeylerinde havanâșn âșsâștâșlmasâș bu iïŹleme tipik bir örnek-
tir. ĂzgĂŒl nemin sabit olmasâș nedeniyle, nemli havaya duyulur âșsâș
ilave etme iïŹlemi, psikrometrik diyagramda, soldan sa€a do€ru gi-
den yatay bir do€ru ile belirlenir.
ïŹekil 10.6âda nemli havaya duyulur âșsâș verilmesi ïŹematik olarak
gösterilmektedir. SĂŒrekli rejimde sisteme verilen âșsâș
q1-2 = ma (h2 - h1) ïŹeklinde formĂŒle edilebilir.
Ărnek 2:
3000 m3/h debisinde, 2 °C sâșcaklâșktaki doymuïŹ hava âșsâștâșcâș bir ser-
pantin yardâșmâș ile 40 °C sâșcaklâș€âșna kadar duyulur olarak âșsâștâșlmak-
tadâșr. Serpantine verilmesi gereken âșsâș miktarâșnâș bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramdaki çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.7âde görĂŒl-
mektedir. 1 ïŹartlarâșnda 2 °C sâșcaklâșkta âșsâștâșcâș serpantine giren havanâșn,
Antalpisi: h1 = 12,5 kJ/ kgkuru hava
ĂzgĂŒl nemi: W1 = 4,25 g nem / kgkuru hava
ĂzgĂŒl hacim: v1 = 0,785 m3/ kgkuru hava de€erlerindedir. 2 ïŹartlarâșn-
165
ïŹekil 10.6. NEMLâč HAVANIN
DUYULUR OLARAK ISITILMASI
No
1
6
t
(kuru)
40
40
t
(yaïŹ)
30
30
h
(kJ/kg)
99.5
114.1
w
(gr/kg)
23.0
28.6
Ï
(%)
49
50
v
(m3/kg)
0.920
1.111
Tablo 10.4
10. da 40 °C sâșcaklâșkta ve aynâș özgĂŒl nemde (W2 = W1) âșsâștâșcâș serpan-
tinden çâșkan havanâșn,
Antalpisi: h2 = 51,4 kJ/ kgkuru hava,
ĂzgĂŒl nemi: W2 = W1 = 4,25 g nem / kgkuru hava de€erlerindedir. Sis-
temdeki kuru hava miktarâș
ma = 3000/ 0,785= 3822 kgkuru hava/h
oldu€undan,
q1-2 = 3822 (51,4 - 12,5) = 148676 kJ/h = 41,3 kW elde edilir.
10.7.2. Nemli Havanâșn So€utulmasâș
Nemli hava, baïŹlangâșçtaki çi€ noktasâșnâșn altâșndaki bir sâșcaklâș€a so-
€utuldu€unda, içindeki nem sâșvâș fazâșnda bu havadan ayrâșlâșr. So€utu-
cu bir serpantin ile nemli havanâșn çi€ noktasâș altâșndaki bir sâșcaklâș€a
kadar so€utulmasâș, ïŹematik olarak ïŹekil 10.8âde görĂŒlmektedir. Sis-
temdeki kĂŒtle ve enerji dengesinden aïŹa€âșdaki ba€âșntâșlar bulunabilir.
mw = ma (W1 - W2)
q1-2 = ma (h1 - h2)
Burada yo€uïŹan suyun taïŹâșdâș€âș âșsâș ihmal edilmiïŹtir.
Ărnek 3:
17000 m3/h debisinde, %50 ba€âșl neminde ve 30 °C kuru termomet-
re sâșcaklâș€âșndaki nemli hava, 10 °C sâșcaklâș€âșnda doymuïŹ hale getiri-
lene kadar bir so€utucu serpantin ĂŒzerinden geçiriliyor. Bu iïŹlemin
gerçekleïŹebilmesi için gerekli olan so€utma kapasitesini bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramdaki çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.9âda görĂŒl-
mektedir. Bu ïŹekilde görĂŒldĂŒÂ€ĂŒ gibi 1 ile 2 arasâșndaki gerçek de€iïŹim
bir e€ridir.Ancak bu e€rinin çizimi çok gĂŒĂ§ oldu€undan ve sonucu faz-
la etkilemedi€inden, psikrometri çalâșïŹmalarâșnda de€iïŹimin 1 ile 2âyi
birleïŹtiren do€ru boyunca oldu€u kabul edilir. 1 ïŹartlarâșnda 30 °C sâșcak-
lâșkta ve Ï = %50 ba€âșl neminde, so€utucu serpantine giren havanâșn,
Antalpisi: h1 = 64,3 kJ/ kgkuru hava,
ĂzgĂŒl nemi: W1 = 13,3 g nem/ kgkuru hava,
ĂzgĂŒl hacmi: v1 = 0,877 m3/ kgkuru hava
de€erlerindedir. 2 ïŹartlarâșnda 10 °C sâșcaklâșkta so€utucu serpantin-
den çâșkan doymuïŹ havanâșn, antalpisi = h2 = 29,5 kJ/ kgkuru hava,
ĂzgĂŒl nem: W2 = 7,6 g nem/ kgkuru hava de€erindedir. Sistemdeki ku-
ru hava miktarâș
ma = 17000/ 0,877= 19384 kgkuru hava/h
oldu€undan q1-2 = 19384 . (64,3 - 29,5) = 675 MJ/h = 187 kW elde
edilir. So€utucu serpantin çâșkâșïŹâșnda hava, bu problemde oldu€u gi-
bi doymuïŹ hale getirilebiliyorsa; 2 noktasâșndaki sâșcaklâș€a Cihaz Ăi€
Noktasâș (CĂN) sâșcaklâș€âș adâș verilir. ïŹekil 10.9âdaki 2 noktasâș ideal
bir noktadâșr. Sonsuz bĂŒyĂŒklĂŒkte serpantin kullanâșldâș€âșnda hava 2
ïŹartlarâșnda doymuïŹ olarak serpantini terk eder. CĂN sâșcaklâș€âș kulla-
nâșlan serpantin konstrĂŒksiyonuna, havanâșn serpantin boyunca akâșïŹ
biçimine ve so€utucu akâșïŹkanâșn cins ve sâșcaklâș€âșna ba€lâșdâșr. Bu de-
€er serpantin ĂŒreticileri tarafâșndan tablo halinde verilir. Ters akâșïŹlâș
bir serpantinde CĂN so€utucu akâșïŹkan giriïŹ sâșcaklâș€âșna çok yakâșn-
dâșr. Pratik olarak CĂN sâșcaklâș€âșnâș so€utucu akâșïŹkan sâșcaklâș€âș veya
onun birkaç derece ĂŒstĂŒ almak mĂŒmkĂŒndĂŒr. Yukarâșdaki örnekte so-
€utucu akâșïŹkan sâșcaklâș€âșnâșn 8 veya 9 °C olmasâș beklenir.
ïŹekil 10.9. ĂRNEK 3âĂN PSâčKROMETRâčK
DâčYAGRAM YARDIMI âčLE ĂĂZĂMĂ
ïŹekil 10.7. ĂRNEK 2âNâčN PSâčKROMETRâčK
DâčYAGRAM YARDIMI âčLE ĂĂZĂMĂ
ïŹekil 10.8. NEMLâč HAVANIN Ăâčâ NOKTASI ALTINDAKâč BâčR
SICAKLIKTA SOâUTULMASI
166
11. Ăte yandan pratik serpantinlerde 2 noktasâșna ulaïŹâșlamaz. Bir serpan-
tin verimi tarif edildi€inde, 2 noktasâșna ulaïŹma halinde verim %100
de€erindedir. Pratikteki serpantinlerde ise verim %85 - 90 mertebe-
lerine ulaïŹabilir. Serpantinlerde verim tarifi yerine by-pass oranâș ta-
rifi daha yaygâșndâșr. Verimi %85 olan serpantinin by-pass oranâș %15
de€erindedir. Yani bu oranda hava ïŹartlanamadan serpantini terk et-
mektedir. Cihaz ĂŒreticileri aynâș zamanda by-pass oranâșnâș da verirler.
CĂN sâșcaklâș€âș ve by-pass oranâș de€erleri verilen bir serpantindeki
de€iïŹimi göstermek için giriïŹ ïŹartlarâșnâș CĂNâna birleïŹtiren do€ruyu
çizip bunu verim (veya by-pass) oranâșnda bölmek yeterlidir.
Ărnek 4:
17000 m3/h debisinde, %50 ba€âșl neminde ve 30 °C kuru termomet-
re sâșcaklâș€âșndaki nemli hava, CĂN sâșcaklâș€âș 10 °C ve by-pass oranâș
%15 olan bir serpantinde so€utuldu€unda gerçekleïŹtirilebilecek so-
€utmayâș bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramâșndaki çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.10âda gö-
rĂŒlmektedir. 1 noktasâș ba€âșl nem ve 30 °C kuru termometre de€erleri
ile belirlenir. 2 noktasâș ise doyma e€risi ĂŒzerinde CĂN sâșcaklâș€âș ile be-
lirlenir. 1 ve 2 noktalarâșnâș birleïŹtiren do€ru %15 oranâșnda bölĂŒnĂŒr. Bu-
nun için örne€in kuru termometre sâșcaklâș€âșndan yararlanâșlabilinir.
( t1 - t2â) / (t1 - t2) = 0,85 ifadesinden t2â = 13 ËC
Buna göre, 1 noktasâșnda,
h1 = 64,3 kJ/ kgkuru hava
W1 = 13,3 g nem/ kgkuru hava
v1 = 0,877 m3/ kgkuru hava
2â noktasâșnda,
t2â = 13 °C
h2â = 35 kJ/ kgkuru hava
W2â = 8,5 g nem/ kgkuru hava de€erindedir. Sistemdeki kuru hava
ma = 17000/ 0,877= 19334 kgkuru hava/h
gerçekleïŹen so€utma,
q1-2â = 19384 (64,3 - 35) = 568 MJ/h = 158 kW
10.7.3. âčki Nemli Havanâșn Adyabatik KarâșïŹâșmâș
âčklimlendirme sistemlerinde çok karïŹâșlaïŹâșlan bir olay, farklâș iki özel-
likteki nemli havanâșn adyabatik karâșïŹtâșrâșlmasâșdâșr. ïŹekil 10.11 bu ola-
yâș ïŹematik olarak açâșklamaktadâșr.Adyabatik karâșïŹâșm olayâșnda aïŹa€âș-
daki ĂŒĂ§ temel denklem yazâșlabilir.
ma1 . h1 + m a2 . h2 = m a3. h3
m a1 + m a2 = m a3
m a1 .W1 + m a2 .W2 = m a3 .W3
Bu denklemlerde, karâșïŹâșmdan sonraki havanâșn kĂŒtlesel debisini gös-
teren ma3 teriminin yok edilmesi halinde
(h2 - h3) / (h3 - h1)= ( W2 - W3 ) / (W3 - W1 )= m a1 / m a2
ba€lantâșsâș yazâșlabilir. Bu ba€lantâșya göre iki nemli havanâșn adyaba-
tik karâșïŹtâșrma iïŹlemi sonunda elde edilen nokta, psikrometrik diyag-
ramda, bu noktalarâș birleïŹtirerek elde edilen do€ru parçasâșnâșn, iki
havanâșn kĂŒtlesel debilerinin oranlanmasâș yardâșmâș ile bu do€ru par-
çasâș ĂŒzerinde kolayca bulunabilir.
Ărnek 5:
8000 m3/h debisinde, 4°C kuru termometre ve 2 °C termodinamik
yaïŹ termometre sâșcaklâș€âșndaki dâșïŹ hava ile 25000 m3/h debisinde, 25
°C kuru termometre ve %50 ba€âșl nemindeki iç hava adyabatik ola-
rak karâșïŹtâșrâșlmaktadâșr. KarâșïŹâșm havasâșnâșn kuru termometre ve termo-
dinamik yaïŹ termometre sâșcaklâșklarâșnâș bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramdaki çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.12âde gö-
rĂŒlmektedir. Bu diyagramda 1 ve 2 ïŹartlarâșndaki nemli havanâșn öz-
gĂŒl hacimleri sâșrayla,
v1 = 0,789 m3/ kgkuru hava
v2 = 0,858 m3/ kgkuru hava
oldu€undan, kĂŒtlesel debiler için
ma1 = 8000 / 0,789= 10140 kgkuru hava / h
ma2 = 25000 / 0,858= 29140 kgkuru hava / h yazâșlabilir.
(32 do€rusu) / (13 do€rusu )= m a1 / m a2 = 10140 / 29140= 0,348
veya
(13 do€rusu ) / (12 do€rusu)= m a2 / m a3 = 29140 / 39280= 0,742
elde edilir. Psikrometrik diyagramdaki 12 do€rusu bir cetvel ile yu-
karâșda verilen oranâș gerçekleïŹtirecek ïŹekilde bölĂŒnĂŒrse, karâșïŹâșmâș
gösteren 3 noktasâș kolayca tespit edilebilir. Bu noktaya ait kuru ter-
mometre sâșcaklâș€âș t3 = 19,5 °C termodinamik yaïŹ termometre sâșcak-
lâș€âș ise t* = 14,6 °C olarak bulunur.
ïŹekil 10.10. ĂRNEK 4âĂN PSâčKROMETRâčK DâčYAGRAMINDA
GĂSTERâčMâč
167
ïŹekil 10.11. FARKLI ïŹARTLARDA âčKâč NEMLâč HAVANIN
ADYABATâčK KARIïŹTIRILMA âčïŹLEMâč
12. 10.7.4. Nemli Hava âčçine Adyabatik Su veya Buhar PĂŒskĂŒrtme
Nemli hava içine su buharâș veya sâșvâș su pĂŒskĂŒrtĂŒlerek bu havanâșn
içindeki nem artâșrâșlabilir. Bu iïŹleme ait ïŹematik bir dĂŒzenleme ïŹekil
10.13âde görĂŒlmektedir. Yapâșlan iïŹlemin adyabatik oldu€u kabul
edilirse,
ma . h1 + mw . hw = ma . h2
ma . W1 + mw = ma . W2
denklemleri yazâșlabilir. Bu denklemler yardâșmâș ile de
(h2 - h1 ) / (W2 - W1) = hw
Psikrometrik diyagramda bu ba€âșntâș, bu olaydaki de€iïŹimin havanâșn
cihaza giriïŹ noktasâșndan itibaren doyma e€risine do€ru, do€rusal bir
de€iïŹim gösterdi€ini vermektedir. Bu do€runun e€imi de pĂŒskĂŒrtĂŒ-
len suyun veya buharâșn hw antalpisine eïŹittir.
Ărnek 6:
Kuru hava kĂŒtlesel debisi 100 kg/dak. Kuru termometre sâșcaklâș€âș 20
°C, termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș 8 °C olan hava ïŹekil
10.13âdeki bir cihaza benzer bir tesisatta 110 °C sâșcaklâșktaki doy-
muïŹ buhar ile nemlendiriliyor. Nemlendirici çâșkâșïŹâșndaki havanâșn çi€
noktasâș 13 °C olmasâș istendi€ine göre, bu iïŹlem için gerekli buhar
debisini bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramdaki çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.14âde gö-
rĂŒlmektedir. Tablo 10.2âden bu ïŹartlardaki doymuïŹ su buharâșnâșn an-
talpisi hg = 2691 kJ/kgsu oldu€undan, psikrometrik diyagramda 1 ile
2 noktasâș arasâșndaki do€runun e€imi için,
âh / âW = 2,691 kJ/gnem
yazâșlabilir. Bu e€imdeki do€ru, psikrometrik diyagramdaki yarâșm
daire ĂŒzerindeki ölçek yardâșmâș ile çizilebilir. âčlk olarak bu yarâșm da-
irede bu e€imdeki do€ru çizilir, sonra havanâșn nemlendirici cihaza
giriïŹini gösteren 1 noktasâșndan bu do€ruya paralel bir do€ru çizilir.
Bu do€ru çi€ noktasâș sâșcaklâș€âș td2 = 13 °C olan noktaya kadar uzatâș-
larak 2 noktasâșnâșn yeri bulunur. Bu iïŹlem için gerekli olan buhar
miktarâș giriïŹ ve çâșkâșïŹtaki özgĂŒl nemler yardâșmâș ile
mw = ma (W2 - W1) = (100) (60) (0,0094 - 0,0018)
mw = 45,6 kgbuhar/h elde edilir.
Ărnek 7:
Su ile nemlendirmeye örnek olarak kuru hava kĂŒtlesel debisi 6000
kg/h kuru termometre sâșcaklâș€âș 30 °C, ba€âșl nemi %50 olan hava-
nâșn, bu havanâșn yaïŹ termometre sâșcaklâș€âșna eïŹit olan 22 °Câde su ile
nemlendirilmesi incelensin.
ïŹekil 10.13âe benzer sistemle nemlendirme yapâșldâș€âș ve havanâșn
doymuïŹ ïŹartlarda nemlendiriciyi terk etti€i kabul edildi€inde harca-
nan (nemlendiriciye gönderilen) su miktarâșnâș ve havanâșn çâșkâșïŹ ïŹart-
larâșnâș belirleyiniz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramda çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.15âde görĂŒl-
mektedir. Tablo 10.2âden 22 °Câde suyun antalpisi 92,27 kJ/kg ola-
rak okunur. Psikrometrik diyagramda 1 ile 2 noktasâș arasâșndaki do€-
runun e€imi
âh / âW = 0,092 kJ/gnem
168
ïŹekil 10.13. NEMLâč HAVA âčĂâčNE SU VEYA BUHAR
PĂSKĂRTMESâč âčïŹLEMâč
ïŹekil 10.12. ĂRNEK 5ââčN PSâčKROMETRâčK
DâčYAGRAM YARDIMI âčLE ĂĂZĂMĂ
ïŹekil 10.14. ĂRNEK 6âNIN PSâčKROMETRâčK
DâčYAGRAM YARDIMI âčLE ĂĂZĂMĂ
13. olarak yazâșlabilir. Bu e€imdeki do€ru yaïŹ termometre do€rusudur.
(Ayrâșca psikrometrik diyagramdaki yarâșm dairedeki ölçekten de
yararlanâșlabilir.) 1 noktasâșndan geçen yaïŹ termometre do€rusunun
doyma e€risini kesti€i nokta 2 noktasâșdâșr ve havanâșn çâșkâșïŹ ïŹartla-
râșnâș verir.
2 noktasâșnda,
t2 = 22 °C
W2 = 16,7 g nem/ kgkuru hava
Ï = 1.0
1 noktasâșnda
W1 = 13,4 g nem/ kgkuru hava
Bu iïŹlem için gerekli su miktarâș,
mw = ma (W2 - W1) = 6000 (16,7 - 13,4)
Ww = 19,8 kg nem/h elde edilir.
Yukarâșdaki örnekte nemlendirme sonucunda doymuïŹ ïŹartlara ulaïŹâșl-
dâș€âș kabul edilmiïŹtir. Gerçekte hiçbir yâșkama ile nemlendirme iïŹle-
minde verim %100 de€ildir ve hava doymuïŹ ïŹartlara ulaïŹtâșrâșlamaz.
Aynen so€utma iïŹleminde oldu€u gibi yâșkama iïŹleminde de bir ve-
rim tarifi vardâșr. Bu durumda 1-2 do€rusu, verim oranâșnda bölĂŒne-
rek gerçek yâșkayâșcâșdan çâșkâșïŹ ïŹartlarâș belirlenir.
Ărnek 8:
Yukarâșdaki Ărnek 7âde yâșkama veriminin %70 olmasâș halinde harca-
nan su miktarâșnâș ve havanâșn nemlendiriciden çâșkâșïŹ ïŹartlarâșnâș bulunuz.
ĂözĂŒm: Aynen yukarâșdaki örnekte oldu€u gibi hareket edilerek 1 ve
2 noktalarâș bulunur. (Bakâșnâșz ïŹekil 10.15) Daha sonra 1-2 do€rusu
%70 oranâșnda bölĂŒnerek 2â noktasâș bulunur. Bunun için yine sâșcak-
lâșktan veya özgĂŒl nemden yararlanâșlabilir.
( t1 - t2â) / ( t1 - t2) = (W2â - W1 ) / (W2 - W1) =0,70 ifadesinden
t2â = 24,4 °C (W2â = 15,7 g/kg) Buna göre havanâșn çâșkâșïŹ ïŹartlarâș (2â)
t2â = 24,4 °C
W2â = 15,7 g/kg
Ï 2â = %80
kullanâșlan su miktarâș
mw = 6000 (15,7 - 13,4) = 13,8 kg/h
10.7.5. Havanâșn Sâșcak veya So€uk Su âčle Yâșkanmasâș
Pratikte yâșkama ile nemlendirmede yukarâșda hesaplanan mw su
miktarâșndan çok fazla miktarda su kullanâșlâșr. Fâșskiyeden pĂŒskĂŒrtĂŒ-
len sudan ancak mw kadarâș buharlaïŹarak havaya karâșïŹâșr. Geri kalanâș
havuza dökĂŒlĂŒr ve aynâș su sirkĂŒle edilmeye devam eder. Pratikteki
su ile yâșkama ïŹekil 10.16âda ïŹematik olarak verilmiïŹtir. Burada e€er
yâșkama yapâșlan suyun sâșcaklâș€âș, havanâșn yaïŹ termometre sâșcaklâș€âșn-
da ise proses yine adyabatik nemlendirmedir ve aynen Ărnek 8âde-
ki gibi hesaplanâșr. E€er pĂŒskĂŒrtĂŒlen suyun sâșcaklâș€âș, havanâșn yaïŹ
termometre sâșcaklâș€âșnda de€ilse, iïŹlem artâșk adyabatik de€ildir. An-
cak aynâș su sirkĂŒle ediliyorsa, bir sĂŒre sonra havuzdaki su havanâșn
yaïŹ termometre sâșcaklâș€âșna dĂŒïŹer ve iïŹlem yine adyabatik nemlen-
dirmeye dönĂŒïŹĂŒr. Bu nedenle yâșkama iïŹlemleri adyabatik nemlen-
dirme olarak ele alâșnâșr.
E€er yâșkama ïŹekil 10.17âde görĂŒldĂŒÂ€ĂŒ gibi sâșcak veya so€uk su ile
yapâșlâșrsa, bu durumda iïŹlemde su ile âșsâș verilir veya âșsâș çekilir. Yani
adyabatik olmayan bir iïŹlem söz konusudur. Sâșcak su ile veya so€uk
su ile yâșkama yapâșldâș€âșnda havanâșn de€iïŹimi psikrometrik diyag-
ramda bir e€ri oluïŹturur. Yâșkamanâșn paralel veya ters akâșïŹlâș olmasâș-
na göre bu de€iïŹim farklâșdâșr. Bu de€iïŹimin belirlenebilmesi karma-
ïŹâșk bir hesabâș gerektirir.
Pratik amaçlarla de€iïŹimi do€rusal kabul etmek, psikrometride çok
kullanâșlan bir yaklaïŹâșmdâșr.
Ters yâșkama halinde, pĂŒskĂŒrtĂŒlen suyun sâșcaklâș€âș bir nevi CĂN sâș-
caklâș€âș olarak kabul edilebilir. Dolayâșsâș ile de€iïŹim havanâșn giriïŹ
ïŹartlarâșndan (1 noktasâș) pĂŒskĂŒrtĂŒlen su sâșcaklâș€âșndaki doymuïŹ hava
ïŹartlarâșna (2 noktasâș) do€ru olacak ve bu iki noktayâș birleïŹtiren do€-
ru ile ifade edilebilecektir. ĂâșkâșïŹta hava yine hiçbir zaman doyma
ïŹartlarâșna ulaïŹamayaca€âșndan, bir yâșkama verimi bu iïŹlemde de ge-
çerlidir. Dolayâșsâș ile hava yâșkayâșcâșdan 1-2 do€rusu ĂŒzerinde 2â ïŹart-
larâșnda çâșkar.
Ărnek 9:
Kuru hava kĂŒtlesel debisi 10.000 kg/h, kuru termometre sâșcaklâș€âș 30
°C, ba€âșl nemi %50 olan hava 15 °C sâșcaklâșkta su ile ters akâșmlâș ola-
rak, verimi %80 olan bir yâșkayâșcâșda yâșkandâș€âșnda, havanâșn yâșkayâșcâș-
dan çâșkâșïŹ ïŹartlarâșnâș ve yâșkayâșcâșnâșn so€utma kapasitesini bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramda çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.18âde görĂŒl-
mektedir. 1 noktasâșnâșn ïŹartlarâș
169
ïŹekil 10.15. ĂRNEK 7 VE 8ââčN PSâčKROMETRâčK
DâčYAGRAMDA ïŹEMATâčK GĂSTERâčLâčMâč
ïŹekil 10.16. PRATâčKTE SU âčLE YIKAMA
14. t1 = 30 °C
Ï1 = %50
h1 = 64 kJ/kg
W1 = 13,4 g/kg
15 °C sâșcaklâșkta doymuïŹ havaya karïŹâș gelen 2 noktasâș ïŹartlarâș;
t2 = 15 °C
Ï 2 = %100
h2 = 42 kJ/kg
W2 = 10,6 g/kg Bu iki noktayâș birleïŹtiren do€ru %80 oranâșn-
da bölĂŒnĂŒrse, Ărne€in,
( t1 - t2â) / ( t1 - t2) = 0,80 ve buradan, t2â = 18ËC
oldu€una göre, 18 °C kuru termometre do€rusu ile kesim noktasâș
yardâșmâș ile 2 noktasâș bulunur.
Bu noktadaki ïŹartlar;
t2â = 18 °C
Ï2â = %86
h2â = 46,2 kJ/kg
W2â = 11,2 g/kg
olarak belirlenir. GörĂŒldĂŒÂ€ĂŒ gibi burada yâșkama yapâșlmasâșna karïŹâșn
hava nem kaybetmiïŹtir. So€uk su ile yâșkama yapâșldâș€âșnda, su sâșcak-
lâș€âșna ba€lâș olarak nemlendirme veya nem alma gerçekleïŹtirilebilir.
Buna göre so€utma kapasitesi;
Q2 = ma. (h1 - h2â ) = 10000 (64 - 46,2) = 178000 kJ/h = 49,4 kW
Ărnek 10:
Kuru hava kĂŒtlesel debisi 1000 kg/h, kuru termometre sâșcaklâș€âș 17
°C, ba€âșl nemi %50 olan hava, 30 °C sâșcaklâșkta su ile ters akâșmlâș
olarak, verimi %80 olan bir yâșkayâșcâșda yâșkandâș€âșnda, havanâșn yâșka-
yâșcâșdan çâșkâșïŹ ïŹartlarâșnâș ve âșsâștâșcâșnâșn gĂŒcĂŒnĂŒ bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramda çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.19âda görĂŒl-
mektedir. 1 noktasâșnâșn ïŹartlarâș
t1 = 17 °C
Ï1 = %50
h1 = 32,5 kJ/kg
W1 = 6 g/kg
30 °C sâșcaklâșkta doymuïŹ havaya karïŹâș gelen 2 noktasâș ïŹartlarâș
t2 = 30 °C
Ï 2 = %100
h2 = 100 kJ/kg
W2 = 27,3 g/kg
Bu iki noktayâș birleïŹtiren do€ru %80 oranâșnda bölĂŒnĂŒrse
( t2â- t1) / (t2 - t1) = (W2â -W1 ) / (W2 -W1) = 0,80 ve buradan, t2â = 18ËC
( t2â- 17) / (30 - 17) = (W2â - 6 ) / (27,3 - 6) = 0,80
t2â= 27,4 ËC (W2â = 23 g/kg) bulunur.
t2â =27,4 ËC sâșcaklâș€âș ile 1-2 noktalarâșnâș birleïŹtiren do€runun kesim
noktasâș 2â ïŹartlarâșnâș verir. Buna göre,
t2â = 27,4 ËC
Ï 2â= %95
h2â = 84,2 kJ/kg
W2â = 23 g/kg
olarak belirlenir.
Buna göre gerekli âșsâștâșcâș kapasitesi,
Q1-2â = ma (h2â - h1) = 10000 (84,2 - 32,5)
= 517000 kJ/h = 143,6 kW olarak bulunur.
10.7.6. Havadan Higroskopik Maddelerle Nem Alâșnmasâș
Bazâș kimyasal maddeler nemi absorbe ederler. Bunlara nem alâșcâș
(Higroskopik) maddeler denir. Nemli hava, nem alâșcâș madde (örne-
€in silikajel) yata€âșndan geçirilirse, nemini bu yatakta kaybederek
kuruyacaktâșr. Nem alâșcâș maddeler zamanla neme doyarlar. Bu du-
rumda nem alâșcâș yatak âșsâștâșlarak (sâșcak hava ile) rejenere edilir ve
tekrar kullanâșma hazâșr hale getirilir.
Nem alâșcâș maddelerle nem alâșnmasâș adyabatik bir iïŹlem olarak ka-
bul edilebilir. Bu durumda kurutucu yatak boyunca ilerleyen hava-
nâșn de€iïŹimi, yaklaïŹâșk olarak sabit yaïŹ termometre do€rusu boyun-
170
ïŹekil 10.17. SICAK VEYA SOâUK SU âčLE YIKAMA ïŹekil 10.18. ĂRNEK 9âUN PSâčKROMETRâčK DâčYAGRAMDA
ĂĂZĂMĂ
15. ca aïŹa€âș yönde bir de€iïŹim olarak kabul edilebilir. ïŹekil10.20âde bu
de€iïŹim görĂŒlmektedir.
Buna göre çâșkâșïŹta hava daha sâșcak ve daha kurudur. Bir baïŹka anla-
tâșmla bu iïŹlem adyabatik nemlendirmenin tersi yönĂŒndedir. Kurutu-
cudan çâșkâșïŹtaki 2 noktasâșnâșn yeri nem alâșcâșnâșn konstrĂŒksiyonu ve
karakteristi€ine ba€lâșdâșr.
10.7.7. Bir Salondaki Isâș ve Nem Kazancâșnâșn Nemli Hava ile
Alâșnmasâș
Bir salonun iklimlendirmesi ile ilgili problemlerde ço€unlukla, gönde-
rilen nemli havanâșn debisinin ve hava ïŹartlarâșnâșn belirlenmesi gerekir.
ïŹekil 10.21âde âșsâș ve nem kazancâșnâșn oldu€u, iklimlendirilen bir salon,
ïŹematik olarak görĂŒlmektedir. Salonun cidarlarâșndan içeri giren âșsâș ile
salon içinde ĂŒretilen net âșsâșlarâșn toplamâș qs ile gösterilmektedir. Göz
önĂŒne alâșnan durumda, su buharâșnâșn neden oldu€u buharlaïŹma âșsâșsâș, bu
âșsâș içinde dĂŒïŹĂŒnĂŒlmedi€inden qs âșsâșsâș, duyulur âșsâș olarak tanâșmlanâșr.
Di€er taraftan, salonun cidarlarâșndan giren ve çâșkan ile salon içinde,
çeïŹitli kaynaklardan ĂŒretilen net su buharâș miktarâș âmw olsun. Salo-
na ilave edilen bu su buharâș, kĂŒtlesi ile antalpisinin çarpâșmâș kadar
bir gizli âșsâșyâș, salona ilave edecektir.
Devamlâș rejim halinde bu salon için
ma . h1 + qs + â (mw . hw) = ma . h2
ma. W1 + âmw = ma . W2
veya,
qs + â( mw . hw) = ma . (h2 - h1) (1)
âmw = ma . (W2- W1) (2)
ba€âșntâșlarâș yazâșlabilir. âčlk denklemin sol tarafâș, bu salonda bĂŒtĂŒn
kaynaklardan açâș€a çâșkan, hem duyulur hem de gizli âșsâș miktarlarâș-
nâșn toplamâșnâș göstermektedir. âčki denklemin birleïŹtirilmesi ile
(h2 - h1) / (W2- W1) = [qs + â( mw . hw) ] / â mw (3)
eïŹitli€i elde edilir. Bu eïŹitlik de, (sa€ taraftaki terimler sabit oldu€un-
dan) psikrometrik diyagramda do€rusal bir de€iïŹim göstermekte olup
bu do€runun e€iminin sayâșsal [qs + â( mw . hw) ] / â mw ïŹeklindedir.
Buna göre salonu istenilen iç ïŹartlarda (2 ïŹartlarâșnda) tutmak için,
salona gönderilmesi gerekli besleme havasâșnâșn ïŹartlarâș (1 noktasâș),
iç ïŹartlarâș temsil eden noktadan (2 noktasâș) geçen yukarâșdaki e€im-
deki do€ru ĂŒzerinde olmalâșdâșr.
Bu tarife göre 1 noktasâș yukarâșdaki do€ru ĂŒzerindeki her nokta ola-
bilir. Besleme havasâș ïŹartlarâșnâș belirleyen bu do€ruya âDuyulur Isâș
Oranâș Do€rusuâ denir. Bu do€ru ĂŒzerinde 1 noktasâș yer de€iïŹtirdik-
çe sadece besleme havasâșnâșn gerekli olan miktarâș (ma) de€iïŹir. Buna
göre 1 noktasâș 2 noktasâșna ne kadar yakâșnsa, besleme havasâș mikta-
râș o kadar fazla olacaktâșr.
Genellikle psikrometrik hesaplarda ĂŒfleme havasâș (besleme havasâș)
sâșcaklâș€âș veya iç sâșcaklâșkla ĂŒfleme havasâș sâșcaklâș€âș arasâșndaki fark
verilir. Bu durumda Duyulur Isâș Oranâș do€rusu çizilerek ĂŒfleme ha-
vasâș ïŹartlarâș ve ĂŒfleme havasâș miktarâș belirlenebilir.
Duyulur Isâș Oranâș do€rusu e€iminin yukarâșdaki denklem ile belir-
lenmesi en sa€lâșklâș yoldur. Ăo€u zaman, bu e€imin bulunmasâșnda
Duyulur Isâș Oranâș (DIO) de€erinden yararlanâșlâșr. (DIO) duyulur âșsâș
kazancâșnâșn, toplam âșsâș kazancâșna oranâșdâșr. Psikrometrik diyagram-
daki yarâșm dairenin içinde (DIO) de€erleri,
171
ïŹekil 10.19. ĂRNEK 10âUN PSâčKROMETRâčK DâčYAGRAMDA
ĂĂZĂMĂ
ïŹekil 10.20. NEM ALICI MADDELERLE HAVANIN NEMâčNâčN
ALINMASI
ïŹekil 10.21. BâčR SALONDAKâč ISI VE NEM KAZANCININ
NEMLâč HAVA âčLE ALINMASINAAâčT ïŹEMA
16. âhS / âhT ile gösterilmiïŹtir. Bu de€er,
DIO= âhS / âhT = qs / [qs + â( mw . hw) ]
ifadesi ile bulunur ve e€im yarâșm daire ĂŒzerinde iïŹartelenen DIO
noktasâș ile daire merkezini birleïŹtiren do€runun e€imi olarak belir-
lenir. Ancak hesaplarda e€im için denklem 3âĂŒn kullanâșlmasâșnâș öne-
riyoruz.
Ărnek 11:
Bir salondan emilen havanâșn (salon iç hava ïŹartlarâș) kuru termomet-
re sâșcaklâș€âș 25 °C, termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș ise 19 °C
de€erlerindedir. Bu salonun duyulur âșsâș kazancâșnâșn 30000 kJ/h ve
salondaki insanlardan olan nem kazancâșnâșn 5 kg/h oldu€u bilinmek-
tedir. Ăretilen nem doymuïŹ ve 30 °C sâșcaklâșktadâșr. Salona gönderi-
len temiz havanâșn kuru termometre sâșcaklâș€âșnâșn 15 °C oldu€u bilin-
di€ine göre, salona gönderilmesi gereken temiz havanâșn hacimsel
debisi ile termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âșnâș bulunuz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramdaki çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.22âde gö-
rĂŒlmektedir. Havanâșn salondan çâșkâșïŹ ïŹartâș psikrometrik diyagramda
2 noktasâș ile gösterilmiïŹtir. Tablo 10.2 yardâșmâș ile salona ilave edi-
len nemin antalpisi
hw = 2555,52 kJ/kg oldu€undan, Denklem (3) kullanâșlarak
âh / âW = [30000+(5) (2555,52) ] / 5 = 8555 kJ/kg nem
= 8,555 kJ/g yazâșlabilir.
Psikrometrik diyagramdaki yarâșm dairenin âh / âW ölçe€inden ya-
rarlanâșlarak 2 noktasâșndan geçen ve e€imi 8,555 kJ/kg (nem) olan
bir do€ru çizilebilir. Bu do€runun, kuru termometre sâșcaklâș€âș 15 °C
olan do€ruyu kesti€i nokta 1 noktasâșdâșr. Bu ïŹekilde, 1 noktasâșnâșn
termodinamik yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș t1* = 13,8 °C elde edilir.
DIO do€rusunun e€imi için âhS /âhT ölçe€inden de yararlanâșlabilir-
di. Bu ikinci yöntemde, psikrometrik diyagramdaki âh / âW ölçe€i
yerine, salondaki duyulur âșsâș kazancâșnâșn toplam âșsâș kazancâșna oranâș
olan âhS /âhT ölçe€inden yararlanâșlâșr.
Bu örnekte, bu oran
âhS /âhT = qs / [qs + â( mw . hw)]= 30000 / [30000+(5) (2555,52)]
= 0,701
de€erindedir. âčstenirse psikrometrik diyagramda, 2 noktasâșndan ge-
çen bu e€imdeki do€ru yardâșmâșyla 1 noktasâș bulunabilir.
Dikkat edilirse psikrometrik diyagramdaki yarâșm dairenin ölçekle-
rinde âhS /âhT = 0,701 de€eri ile âh / âW = 8555 kJ/kg (nem) de-
€eri ĂŒst ĂŒste çalâșïŹmaktadâșr. Salona gönderilmesi gereken temiz ha-
va Denklem (1) kullanâșlarak bulunabilir. Denklem (1)âden
ma = [qs+â( mw.hw)]/(h2-h1) =[30000+(5)(2555,52)]/(54,0-39,0)
ma = 2851,8 kgkuru hava /h
elde edilir. 1 noktasâșnda v1 = 0,828 m3/ kgkuru hava oldu€undan, sa-
lona gönderilmesi gereken temiz hava
Hacimseldebi=ma.v1 =(2851,8)(0,828)=2361,3m3/holarakbulunabilir.
Ărnek 12:
Bir salonda kâșïŹâșn iç ïŹartlar kuru termometre sâșcaklâș€âș 20 °C, ba€âșl
nem %50 de€erlerinde tutulmak istenmektedir. Salonun duyulur âșsâș
kaybâș 30000 kJ/h ve nem kazancâș 5 kg/h olarak bilinmektedir. Ne-
min antalpisi,
hw = 2555 kJ/kg
alâșnabilir. Salona ĂŒflenen sâșcak hava ile salon havasâș arasâșndaki fark
10 °C istendi€ine göre, salona gönderilmesi gereken ĂŒfleme havasâș
miktarâș ve ïŹartlarâșnâș belirleyiniz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramdaki çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.23âde gö-
rĂŒlmektedir. Salon iç ïŹartlarâș diyagramda 2 noktasâș ile gösterilmiïŹ-
tir. (3) denklemi kullanâșlarak,
âh / âW = [-30000+(5) (2555,52) ] / 5 = -3445 kJ /kg nem
bulunur. Burada âșsâș kaybâșnâșn (-) iïŹaretle göz önĂŒne alâșnaca€âș unutul-
mamalâșdâșr. Psikrometrik diyagramdaki yarâșm dairenin âh / âW ölçe-
€inden yararlanâșlarak 2 noktasâșndan geçen ve e€imi -3,445 olan do€-
172
ïŹekil 10.22. ĂRNEK 11ââčN PSâčKROMETRâčK
DâčYAGRAM YARDIMI âčLE ĂĂZĂMĂ
ïŹekil 10.23. ĂRNEK 12âNâčN PSâčKROMETRâčK
DâčYAGRAMINDA GĂSTERâčMâč
17. ru çizilir. Bu do€runun t1 = t2 + 10 = 20 + 10 = 30 °C kuru termo-
metre sâșcaklâș€âș do€rusunu kesti€i (1) noktasâș ĂŒfleme ïŹartlarâșnâș verir.
t1 = 30 °C
h1 = 44,6 kJ/kg
W1 = 5,6 g/kg
Salona gönderilmesi gerekli ĂŒfleme havasâș,
ma =[ -30000+(5) (2555)] / (39 - 44,6) = 3075 kg/h bulunur.
10.7.8. Konfor Klimasâș
ĂeïŹitli klima uygulamalarâșnda psikrometri çalâșïŹmasâș yapâșlarak sant-
ral seçilmesi gerekir. Farklâș uygulamalarda, içeride istenen ïŹartlarâșn
sa€lanmasâș için klima santralâșnda iç ve dâșïŹ hava karâșïŹâșmâș farklâș iïŹ-
lemlerden geçirilir. Bu iïŹlem kombinasyonlarâșnâș geniïŹ bir biçimde
ele almak buradaki amaçlara uygun de€ildir. Klima santralâșnda
amaç, karâșïŹâșm havasâșnâș bir veya bir dizi uygun iïŹlemle istenen ĂŒfle-
me ïŹartlarâșna getirmektir. Burada sadece yaz ve kâșïŹ klimasâș olmak
ĂŒzere iki klasik konfor uygulamasâș örne€i verilecektir.
Ărnek 13:
Yaz klimasâș yaz hesap ïŹartlarâș kuru termometre sâșcaklâș€âș 33 °C ve
yaïŹ termometre sâșcaklâș€âș 25 °C olan bir iklimde, iç ïŹartlar kuru ter-
mometre 25 °C ve ba€âșl nem %50 olarak istenmektedir. Göz önĂŒne
alâșnan salonun duyulur âșsâș kazancâș, qS = 30000 kJ/h, nem kazancâș 5
kg/h olarak bilinmektedir. Santralda 1 kâșsâșm dâșïŹ hava, 3 kâșsâșm iç ha-
va ile karâșïŹtâșrâșlmaktadâșr.
a. Ăfleme sâșcaklâș€âșnâșn 15 °C olabilmesi için so€utucu serpantin
CĂN sâșcaklâș€âș ve BF ne olmalâșdâșr?
b. So€utucu serpantinin kapasitesi ne olmalâșdâșr?
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramdaki çözĂŒmĂŒ, ïŹekil 10.24âde gö-
rĂŒlmektedir. Klasik yaz klimasâșnda istenilen ĂŒfleme ïŹartlarâșna ula-
ïŹabilmek için sadece serpantin yĂŒzeylerinde havanâșn so€utulmasâș
ço€unlukla yeterlidir.
Psikrometrik diyagramda iç ve dâșïŹ ïŹartlar iïŹaretlendikten sonra bu
ikisini birleïŹtiren do€ru 1/4 oranâșnda bölĂŒnerek, K karâșïŹâșm noktasâș
ïŹartlarâș bulunur.
(tK â tI ) / (tD - tI )= 1/ (1+3)
(tK â 25) / (33 â 25) = 1/ 4 buradan, tK = 27 ËC
tK = 27 °C kuru termometre do€rusu ile I ve D noktalarâșnâș birleïŹti-
ren do€runun kesim noktasâșnda karâșïŹâșm havasâș ïŹartlarâș,
tK = 27 °C
hK = 57 kJ/kg
WK = 11,7 g/kg olarak bulunur.
Ăfleme havasâșnâșn 1 noktasâș ile gösterilen ïŹartlarâș ise aynen Ărnek
11âde anlatâșldâș€âș gibi,
t1 = 15 °C
t1* = 13,8 °C
h1 = 39 kJ/kg
v1 = 0,328 olarak bulunur.
K ve 1 noktalarâș birleïŹtirilerek uzatâșlâșr ve doyma e€risini kesti€i
nokta CĂN olarak belirlenir.
So€utucu serpantinden 1 noktasâșnda çâșkabilmek için serpantinin
CĂN sâșcaklâș€âș, tCĂN = 12 °C olmak zorundadâșr. By-pass faktörĂŒ
(BF) ise,
BF = ( t1 - tCĂN ) / ( tK - tCĂN ) = (15 â 12) / (27 â 12) = 0,2 (=%20)
bulunur.
So€utucu serpantin kapasitesi,
Qs = ma . (hK - h1)
olup, ma = 2851,8 kg/h olarak Ărnek 11âde bulunmuïŹtu. Bu de€er
yardâșmâș ile,
Qs =2851,8 (57-39) = 51332 kJ/h = 14,2 kW so€utucu serpantin ka-
pasitesi belirlenir.
Ărnek 14:
KâșïŹ klimasâș kâșïŹ hesap ïŹartlarâș kuru termometre sâșcaklâș€âș 0 °C ve ba-
€âșl nemi %60 olan bir iklimde iç ïŹartlar kuru termometre 20 °C, ba-
€âșl nem %50 de€erlerinde istenmektedir.
Salonun duyulur âșsâș kaybâș 30000 kJ/h ve nem kazancâș 5 kg/h olarak
bilinmektedir. Salona ĂŒflenen sâșcak hava, salon iç havasâșndan 10 °C
daha sâșcaktâșr. Klima santralâșnda 1 kâșsâșm dâșïŹ hava 1 kâșsâșm iç hava ile
karâșïŹtâșrâșlmaktadâșr.
a. Santralda gerekli iïŹlemleri belirleyiniz.
b. Gerekli âșsâștma kapasitesini belirleyiniz.
ĂözĂŒm:
Problemin psikrometrik diyagramda çözĂŒmĂŒ ïŹekil 10.25âde görĂŒl-
mektedir. Klasik kâșïŹ klimasâșnda karâșïŹâșm havasâșnâșn istenilen ĂŒfleme
ïŹartlarâșna ulaïŹtâșrâșlabilmesi için önce âșsâștâșlmasâș, sonra yâșkayâșcâșda ad-
yabatik nemlendirme ile nemlendirilmesi ve tekrar âșsâștâșlmasâș gerekir.
Bunun yerine gĂŒnĂŒmĂŒzde hijyen nedenleri ile buharla nemlendirme
daha çok tercih edilmektedir. Bu durumda karâșïŹâșm havasâșnâș sadece
âșsâștmak ve buharla nemlendirmek yeterli olmaktadâșr. Bu ikinci yol
problemin çözĂŒmĂŒnde tercih edilecektir. Kullanâșlan buharâșn sâșcaklâș-
€âș 100 °C kabul edilsin. Buna göre, psikrometrik diyagramda iç ve
dâșïŹ ïŹartlar iïŹaretlendikten sonra, bu iki noktayâș birleïŹtiren do€ru 1/2
oranâșnda bölĂŒnerek K karâșïŹâșm noktasâș ïŹartlarâș bulunur.
173
ïŹekil 10.24. ĂRNEK 13âĂN PSâčKROMETRâčK DâčYAGRAMDA
GĂSTERâčMâč
18. (tIâtK) / (tI -tD)= (20âtK) / (20 -0)= 1/ 2
tK = 10 ËC
tK = 10 °C kuru termometre do€rusu ile I ve D noktalarâșnâș birleïŹti-
ren do€runun kesim noktasâș karâșïŹâșm ïŹartlarâșnâș verir.
tK = 10 °C
hK = 22,1 kJ/kg
WK = 4,8 g/kg
Ăfleme havasâșnâșn 1 noktasâș ile gösterilen ïŹartlarâșnâșn bulunmasâș Ăr-
nek 12âde anlatâșlmâșïŹtâșr.
Aynen bu örnek çözĂŒmĂŒnden alâșnan 1 noktasâș ïŹartlarâș,
t1 = 30 °C
h1 = 44,6 kJ/kg
W1 = 5,6 g/kg
olarak belirlenir. Buharla nem verme iïŹleminde âh / âW e€imi 100
°Câdeki doymuïŹ buharâșn antalpisine eïŹit olacaktâșr. Tablo 10.2âden
hw = 2675 kJ/kg = 2,675 kJ/g de€er yardâșmâș ile psikrometrik diyag-
ramdaki yarâșm daireden e€im bulunur.
Bu e€ime 1 noktasâșndan çizilen paralel buharla nemlendirme iïŹle-
mini göstermektedir. Ăte yandan âșsâștma iïŹlemi W = sabit olan yatay
do€ru ile temsil edilir.
Buna göre K noktasâșndan geçen yatay do€ru âșsâștma iïŹlemi olup, bu
do€runun yukarâșda bulunan buharla nemlendirme do€rusunu kesti-
€i A noktasâș havanâșn âșsâștâșcâșdan çâșktâș€âș, nemlendiriciye girdi€i nokta-
dâșr. A noktasâș ïŹartlarâș;
tA = 29,9 °C
hA = 42,8 kJ/kg
WA= 4,8 g/kg
Buna göre âșsâștâșcâș kapasitesi
QI = ma . (hA - hK)
olup, ma = 3075 kg/h olarak Ărnek 12âde bulunmuïŹtu. Bu de€er
yardâșmâș ile,
QI = 3075 . (42,8 - 22,1) = 63650 kJ/h = 17,7 kW
âșsâștâșcâș serpantin kapasitesi belirlenir. Havaya verilen buhar miktarâș ise
mb = ma . (W1 â WA) = 3075 (5,6 - 4,8) = 2460 g/h = 2,46 kg/h de-
€erindedir.
Ărnek 15:
âčstanbulâda kullanâșlacak GoodmanA60-00-/ CPKF 61-5 kanallâș tip
split klima cihazâș iç ĂŒnite fan debisi 2720 m3/h ve %25 taze dâșïŹ ha-
va , %75 iç ortam dönĂŒïŹ havasâș ile çalâșïŹacak ïŹekilde projelendirilir-
se ĂŒfleme sâșcaklâș€âș kaç derece olacaktâșr? (âčç ortamda istenilen
ïŹartlar 26 °C kuru termometre sâșcaklâș€âș %50 ba€âșl nem)
ĂözĂŒm:
ïŹekil 10.26âda ïŹematik çözĂŒm verilmiïŹtir. Psikometrik diyagram
yardâșmâșyla bulunan iç ve dâșïŹ hava ïŹartlarâș:
âčç ïŹartlar 2 noktasâș:
t2 = 26 °C
Ï 2 = %50
W2 = 10,5 gr nem / kg kuru hava
DâșïŹ ïŹartlar, âčstanbul dâșïŹ hava yaz proje ïŹartâș olarak:
t1 = 33 °C
t 1* = 24 °C
W1 = 15,5 gr nem / kg kuru hava
KarâșïŹâșm havasâșnâșn yerini belirlemek için.
ma2 / ma1 =(w1 - wK ) / (wK - w2 )
2040 / 680 = (15,5 - wK) /(wK â 10,5)
WK = 11,84 (gr nem / kg kuru hava)
KarâșïŹâșm noktasâș; psikometrik diyagramda iç hava ile dâșïŹ hava ara-
sâșndaki mesafe ölĂ§ĂŒlerek ve iç hava ile dâșïŹ hava oranâșna göre e€ri
ĂŒzerinden pratik olarak da belirlenebilir. KarâșïŹâșm noktasâșnda (3 no-
lu nokta) hava ïŹartlarâș:
TK = 28 °C
t K* = 20,2 °C
hK = 58,5 kJ/kgkuru hava
Bulunan K noktasâș karâșïŹâșm havasâșnâșn ïŹartlarâșnâș psikometrik diyag-
ramda göstermektedir. Evaparatör CĂN sâșcaklâș€âș 7 °C kabul edilir.
7 °C kuru termometre sâșcaklâș€âșndaki doymuïŹ hava iïŹaretlenir.
(4 noktasâș) Cihazâșn ĂŒfledi€i hava 3-4 noktalarâșnâș birleïŹtiren do€ru
ĂŒzerinde olacaktâșr. Cihazâșn kapasitesi ve cihaza giren havanâșn ental-
pisi bilindi€inden 5 noktasâșnâșn (cihazdan ĂŒfleme havasâșnâșn) ental-
pisi hesaplanabilir ve 5 noktasâș belirlenmiïŹ olur.
Goodman teknik kataloglarâșndan yukarâșdaki hava ïŹartlarâșna ba€lâș
olarak cihaz kapasitesi 16,89 kW (58100 Btu/h) olarak okunabilir.
(cihazlarâșn teknik tablosundan iç ĂŒnite debisi 2720 m3/h, dâșïŹ ortam
kuru termometre sâșcaklâș€âș 33 °C ve evaparatör giriïŹ yaïŹ termomet-
re sâșcaklâș€âș 20,2 °C için okunur.)
Q = âh . ma = âh . 2720 / vK
16,89 = âh . 2720 / (0,868 . 3600) âh =19,40 kJ/kg
âh = hK- h5 = 58.5 - h5
h5 = 39,1 kJ/kg
t5= ĂŒfleme sâșcaklâș€âș = 16,5 o
C
174
ïŹekil 10.25. ĂRNEK 14âĂN PSâčKROMETRâčK DâčYAGRAMDA
GĂSTERâčMâč
