2. Агуулга
 Ажлын
хүснэгтийн
ойлголт, түүний бүтэц.
 Тохируулах бичилтийн зорилго
 Тохируулсаны
дараах шалгах
баланс.

3. 


Ажлын хүнэгт түүний бүтэц
Нягтлан бодогчид шалгах баланс хийх
тохируулан бичилт хийх, санхүүгийн тайлан
бэлтгэхдээ ажлын хүснэгтийг ашигладаг. НББийн мэдээллийг нэгтгэх ба хөнгөвчлөх бүртгэлд
гарах алдаанаас зайлсхийх үүднээс ажлын
хүснэгтийг
хэрэглэнэ.
Ажлын
хүснэгтийг
хэрэглэхдээ ерөнхий дэвтэрт бүртгэгдсэн бүх
дансуудын үлдэгдлийг ажлын хүснэгтийн шалгах
балансын баганын дебет ба кредит гэсэн
ангиллаар жагсаан бичиж хөлийн дүнг дүгнэж
НББ-ийн тэнцвэрийг хангаж байгаа эсэхийг
шалгана.

4. Ажлын хүснэгт
Байгууллагын нэр
Огноо
Үзүүлэлт Шалгах Тохиргоо
баланс
ТДШБ
бичилт
Орлогын Үлдэгдэл
тайлан
баланс
Дт
Дт
Дт
Дт
Дт
Кт
Кт
Кт
Кт
Кт

5. 

Тохируулах бичилтийн зорилго түүний ойлголт,
тохируулсаны дараах шалгах баланс
Бизнесийн үйл ажиллагааг үнэлж дүгнэхийн тулд
санхүүгийн тайланг тодорхой хугацаагаар үе болгон
харуулдаг. Ач холбогдол нь бизнесийн үйл ажиллагааг
өмнөх үеүдтэй нь харьцуулан дүн шинжилгээ хийхэд
оршино. Эдгээр тайлангийн хугацааны үе тус бүрт
тохируулах бичилт хийхийг шаардана. Тайлангийн нэг
үед гарч байгаа бүртгэлд туссан боловч 2-оос дээш
үед хамаардаг ажил гүйлгээ байдаг. Эдгээр ажил
гүйлгээг тайлангийн үеүдэд бүрт бичилт хийдэг.
Тохируулах бичилт нь бүртгэлийн үе бүрийн эцэст
холимог дансыг хувиарлахыг хэлэх ба тохируулах
бичилтийн тусламжтай баланс ба үр дүнг салгаж
тодорхойлно. Тохируулах бичилтийн үндсэн 4
төрөл байна.

6. Бүртгэгдээгүй орлогыг тохируулах.
 Бүртгэгдээгүй зардлыг тохируулах..
 Бүртгэгдсэн орлогыг тохируулах.
 Бүртгэгдсэн зардлыг тохируулах


7. 




Бүртгэгдээгүй орлогыг тохируулах: энэ нь тухайн
тайлангийн үед гарсан боловч хариуцагч талаас
мөнгөөр төлөгдөөгүй орлогыг тайлангийн эцэст
тохируулж бичихийг хэлнэ. Уг орлогыг бий болгох нь
баримт хөтлөгдсөн үетэйгээ тохироогүй байх юм.
Ийм орлогыг хуримтлагдсан орлого гэх ба үүнд:
хүүгийн орлого, түрээсийн орлого хамаарна.
Жишээ нь: А компани Б компанитай 2009.01.01 нд
улирал бүр 10,000 төгрөг авч байхаар түрээсийн
гэрээ байгуулсан гэвч 03.31 нд түрээсийн орлогоос
2,000 төгрөг төлөгдөөгүй байсан гэвэл дансны
бичилт нь:
Мөнгөн хөрөнгө - 8,000
Авлага – 2,000
Түрээсийн орлого – 10,000

8. Бүртгэгдээгүй зардлыг тохируулах: Тайлангийн
үед гарсан боловч бүртгэлд тусгагдаагүй
төлбөр нь мөнгөөр хийгдээгүй тохиолдолд хийнэ.
Үүнд: түрээсийн, цалингийн, хүүгийн гэх мэт
зардлууд байна.
 Жишээ нь: А компани тайлант хугацааны 12-р
сард хэрэглэсэн эрчим хүчний зардлын 120,000
төгрөгийг
эрчим
хүчний
байгууллага
нэхэмжлээгүй учир төлөөгүй. 12.31 нд тайланд
тухайн зардлыг бүртгэх шаардлагатай болсон.
Дансны бичилт нь:

Цахилгааны зардал – 120,000
 Цалингийн өглөг – 120,000


9. 





Бүртгэгдсэн орлогыг тохируулах: энэ нь зарим үед
худалдан авагч нар дараагийн тайлангийн үеүдэд
хийлгэх үйлчилгээний хөлс ба худалдан авах
бүтээгдэхүүний үнийг урьдчилан төлсөнөөс болж
үүсдэг. Энэ орлогыг тухайн тайлангийн үед орлого
гэж хүлээн зөвшөөрөхгүй ба өр төлбөрийн хэсэгт
урьдчилж орсон орлого хэлбэрээр бүртгэдэг.
Жишээ нь: А компани Б компанид тоног
төхөөрөмжөө сарын 20,000 төгрөгөөр түрээсэлсэн
эхний сард түрээсийн төлбөрт 80,000 төгрөг
шилжүүлсэн. Дансны бичилт нь:
Мөнгөн хөрөнгө - 80,000
УОО – 80,000
УОО – 60,000
Үйлчилгээний орлого – 60,000

10. 




Бүртгэгдсэн зардлыг тохируулах: энэ нь
тайлангийн нэг үеэс дээш хугацаанд хамаарагдах
зардлыг бөөн дүнгээр нь мөнгөн төлбөрийг
хийсэнтэй холбоотой үүснэ. Үүнд даатгалийн,
түрээсийн, элэгдлийн гэх мэт зардлууд хамаарна.
Жишээ нь: А компани Монгол даатгал компанид
барилгаа даатгуулж 100,000 төгрөг төлж
байхаар гэрээ хийсэн А компани гэрээ хийсэн өдрөө
500,000 төгрөг шилжүүлсэн. Дансны бичилт нь:
1.
УГЗ – 500,000
Мөнгөн
хөрөнгө
500,000
2.
Даатгалын зардал – 300,000
УГЗ - 300,000

11. 
Тохируулах бичилтийг журналд, журналаас
ерөнхий дэвтэрт шилжүүлэн бичиж дансны
үлдэгдлийг тодорхойлсоноор тохируулсаны дараах
шалгах балансыг гаргана. Тохируулсаны дараах
шалгах балансыг бэлтгэсэнээр тухайн тайлант
хугацааны ажил гүйлгээний бүртгэл ерөнхийдээ дуусч
санхүүгийн тайлан бэлтгэх шатандаа ирнэ.
Тохируулсаны дараах шалгах балансад хуримтлагдсан
ашиг данснаас бусад дансууд ажил гүйлгээг
бүртгэсэний
дараах
эцсийн
үлдэгдлээрээ
тодорхойлсон байдаг. Тохируулсаны дараах шалгах
баланс нь өмнөх шалгах балансаас тохируулалтын үр
дүнд нэмэгдсэн дансууд тохируулагдсан дансуудын
үлдэгдлээр ялгаатай.

12. 
Тохируулах
бичилт
болон
тохируулсаны дараах шалгах баланс ба
орлогын
тайлан
баланс
хэрхэн
бэлтгэхийг
дараах
жишээн
дээр
тайлбарлан хийе.

13. 









Дасгал ажил 1:
“Сан” Компаний 2009 оны 12.31 ны ерөнхий дэвтрийн үлдэгдэл
дараах байдлаар өгөгдсөн байна. Үүнд: Мөнгөн хөрөнгө 110,000
дансаарх авлага 225,000 дансаарх өглөг 160,000 хангамжийн
материал 16,000 шалгах төхөөрөмж 1035,000 машин 1720,000
УОО 80,000 эзний өмч 2000,000 эзний татан авалт 60,000
үйлчилгээний орлого 3500,000 түрээсийн зардал 440,000 цалингийн
зардал 1184,000 сурталчилгааны зардал 280,000 тээврийн зардал
670,000 .
Тайлангийн хугацааны тохируулах ажил гүйлгээнүүд:
1. Тайлангийн хугацаанд зарцуулсан хангамжийн зүйл 12,000₮
2. УОО-оос тайлангийн хугацаанд үйлчилгээ үзүүлсэн 35,000₮
3. Төлөхөөр тооцсон цахилгааны зардал
10,800₮
4. Олгохоор тооцсон цалин
70,000₮
5. Тайлангийн хугацааны үйлчилгээний орлого
950,000 ₮
Хийх зүйл:
Тохируулах бичилтийг дансанд тусган харуулж шалгах баланс,
тохируулах бичилт , тохируулсаны дараах шалгах баланс , орлогын
тайлан, баланс бэлтгэ.

14. 










Бодолт:
Хангамжийн материалын зардал – 12,000
Хангамжийн материал – 12,000
УОО – 35,000
Үйлчилгээний орлого – 35,000
Цахилгааны зардал – 10,800
Цахилгааны өглөг – 10,800
Цалингийн зардал – 70,000
Цалингийн өглөг – 10,800
Мөнгөн хөрөнгө - 950,000
Үйлчилгээний орлого – 950,000

15. Үзүүлэлт
Шалгах баланс
Дт
Мөнгөн
хөрөнгө
Дансаарх
авлага
Хангамжийн
материал
Шалгах
төхөөрөмж
Машин
Дансаарх
өглөг
УОО
Эзний өмч
Эзний татан
авалт
Үйлчилгээни
й орлого
Түрээсийн
зардал
Цалингийн
зардал
Сурталчилгаа
-ны зардал
Тээврийн
зардал
Кт
110,000
Тохируулах бичилт
Дт
Кт
950,000
Тохируулсаны дараах
шалгах баланс
Дт
Кт
Орлогын тайлан
Дт
Кт
Баланс
Дт
1060,000
1060,000
225,000
225,000
4,000
4,000
1035,000
1035,000
1035,000
1720,000
1720,000
Кт
1720,000
225,000
16,000
12,000
160,000
80,000
160,000
160,000
45,000
60,000
45,000
2000,000
35,000
2000,000
2000,000
60,000
3500,000
985,000
440,000
60,000
4485,000
4485,000
440,000
440,000
1254,000
1254,000
280,000
280,000
280,000
670,000
670,000
670,000
12,000
12,000
12,000
10,800
10,800
10,800
1184,000
70,000
Хангамжийн
материалын
зардал
Цахилгааны
зардал
Цахилгааны
өглөг
Цалингийн
өглөг
Дүн
Цэвэр ашиг
10,800
5,740,000
1,077,800
10,800
70,000
5,740,000
10,800
70,000
70,000
1,077,800
6,770,800
6,770,800
2,666,800
1,818,200
4,485,000
4,104,000
2,285,800
1,818,200

16. 
























Дасгал ажил 2:
“Найрамдал” нөхөрлөлийн ерөнхий дэвтрүүдийн дансдуудын үлдэгдэл 2009.12.31 –ны
байдлаар доор өгөгдсөн байна. /Төгрөгөөр/
Мөнгөн хөрөнгө 25,000
Авлага 9,500
Эзний татан авалт 50,000
Урьдчилж төлсөн даатгал 8,000
Хангамжийн материал 7,600
Тоног төхөөрөмж 19,000
Машин 133,000
Өглөг 10,000
Эзний өмч 160,000
Өглөгийн бичиг 30,000
Үйлчилгээний орлого 565,600
Түрээсийн зардал 59,000
Цалингийн зардал 334,000
Шатахууны зардал 80,000
Цахилгааны зардал 28,200
Хүүгийн зардал 12,300
Нэмэлт мэдээлэл:
Тооллогоор байгаа хангамжийн материал 3,100
Даатгалын зардал 2,000
Харилцагч байгууллага бараа захиалж 24,000 төгрөгийг шилжүүлсэн.
Тооцоолсон цалингийн өглөг 6,000
Нэхэмжлэх нь ирээгүй цахилгааны зардал 2,500
Нэхэмжлээгүй үйлчилгээний орлого 9,000

17. 












Бодолт: Дансны бичилт:
Хангамжийн материалын зардал – 4,500
Хангамжийн материал – 4,500 /7,600-3,100/
Даатгалын зардал – 2,000
УТДаатгал – 2,000
Мөнгөн хөрөнгө - 24,000
УОО – 24,000
Цалингийн зардал – 6,000
Цалингийн өглөг – 6,000
Цахилгааны зардал – 2,500
Цахилгааны өглөг – 2,500
Авлага – 9,000
Үйлчилгээний орлого – 9,000

18. Үзүүлэлт
Мөнгөн хөрөнгө
Авлага
УГ даатгал
Хангамжийн материал
Тоног төхөөрөмж
Машин
Өглөг
Эзний өмч
Эзний татан авалт
Шалгах баланс
Дт
25,000
9,500
8,000
Цалингийн зардал
Цахилгааны зардал
Шатахууны зардал
Хүүгийн зардал
УОО
Хангамжийн
материалын зардал
Кт
2,000
4,500
19,000
Тохируулсаны дараах шалгах
баланс
Дт
Кт
49,000
18,500
6,000
3,100
19,000
133,000
133,000
10,000
160,000
2,500
50,000
12,500
160,000
50,000
30,000
30,000
565,600
9,000
59,000
574,600
59,000
334,000
6,000
340,000
28,200
2,500
30,700
80,000
80,000
12,300
12,300
24,000
24,000
4,500
765,600
765,600
4,500
2,000
Даатгалын зардал
Цалингийн өглөг
Дүн
Дт
24,000
9,000
7,600
Өглөгийн бичиг
Үйлчилгээний орлого
Түрээсийн зардал
Кт
Тохируулах бичилт
2,000
48,000
6,000
48,000
807,100
6,000
807,100