Ondanks de nieuwe EU verordening worden pasgeboren biggen veelal handmatig en met geweld gedood, bij gebrek aan een passende techniek die is toegestaan op grond van de Europese verordening. Dit komt omdat de Nederlandse momenteel wetgeving verder gaat dan wat op grond van EU 1099/2009 is toegestaan. De verordening is weliswaar rechtstreeks van kracht in alle lidstaten, maar volgens artikel 26 van de nieuwe verordening kunnen lidstaten wel stringentere nationale voorschriften handhaven, onder andere m.b.t. het doden van dieren buiten een slachthuis. Het Besluit doden van dieren beperkt op dit moment de mogelijkheden die de verordening biedt. Dit leidt tot een onaanvaardbare situaties voor Nederlandse varkensboeren. Dit kan niet de bedoeling geweest zijn van de Nederlandse wetgever en daarom is het zaak dat het Besluit houders van dieren zo snel mogelijk in werking treedt.

1. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
1
Dierenwelzijn als publieke zaak
De bescherming van dieren bij het slachten of doden is een publieke zaak, die de hou-
ding van consumenten tegenover landbouwproducten beïnvloedt. Daarom is
dierenwelzijn een van de belangrijkste waarden vastgelegd in de grondrechten binnen
de Europese Unie. Daarmee is de zorg voor landbouwdieren, dierenwelzijn, en de
manier waarop de industrie omgaat met zieke en kreupele varkens een zaak die alle
burgers binnen de EU aangaat. Het publiek verwacht zorgvuldigheid en garanties voor
dierenwelzijn.Dit een van de belangrijke redenen voor de invoering van EU-verordening
1099/20091
, die per 1 januari 2013 geldt welke binnen alle 27 lidstaten van kracht is
geworden.
De EU-verordening geeft daarbij aan dat de euthanasie zo snel mogelijk dient plaats te
vinden om verder lijden van het dier te voorkomen. Daarbij mag het dier geen
vermijdbare pijn lijden door de euthanasie en het dier mag geen tekenen van angst of
abnormaal gedrag vertonen. Daarom is het nodig om het dier eerst te verdoven en
daarna zo snel mogelijk doden, of het verdoven en doden moet uit één handeling
bestaan. Belangrijke eis is dat het dier in een toestand van bewusteloosheid en
gevoelloosheid moet blijven tot de dood is ingetreden.
Nederlandse wetgeving onaanvaardbaar
Ondanks de nieuwe EU verordening worden pasgeboren biggen veelal handmatig – met
inzet van fysieke kracht – gedood, bij gebrek aan een passende techniek die is
toegestaan op grond van de Europese verordening. Dit komt omdat de Nederlandse
wetgeving momenteel verder gaat dan wat op grond van EU 1099/2009 is toegestaan.
De verordening is weliswaar rechtstreeks van kracht in alle lidstaten, maar volgens
artikel 26 van de nieuwe verordening kunnen lidstaten wel stringentere nationale
voorschriften handhaven, onder andere m.b.t. het doden van dieren buiten een
slachthuis. Het Besluit doden van dieren beperkt op dit moment de mogelijkheden die
de verordening biedt.Dit leidt tot een onaanvaardbare situaties voor Nederlandse
varkensboeren.
Wet Doden van dieren
De Nederlands wet Doden van dieren gaat verder dan de EU verordening en staat
uitsluitend het gebruik van het penetrerend schietmasker toe, zonder onderscheid te
maken tussen varkens en biggen. Inhet Besluit doden van dieren (gewijzigd per 1-1-
2013) staat in artikel 9 lid 2 staat dat varkens buiten het slachthuis mogen worden
geslacht of gedood mits ze worden gedood na bedwelming met een penschiettoestel.
Als de dieren buiten het slachthuis worden geslacht (dus niet voor consumptie
doeleinden) moet de doding d.m.v. verbloeden gebeuren. Hiervoor kan de zogenaamde
"pithing techniek" worden toegepast, met alle risico’s op verspreiding van ziektekiemen
en met nadelige hygiënische gevolgen als gevolg van het vrijkomen van bloed tijdens het
proces. Daarom is verbloeding onderhavig aan strenge hygiëne voorschriften voor de
ruimte waar dit proces plaatsvindt.
1
http://n2gf.com/?p=395

2. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
2
In tegenstelling tot de Europese verordening, maakt de Nederlandse wetgever geen
onderscheid tussen varkens en biggen. Dit houdt in dat kleine biggen, net als varkens,
met alleen een penetrerend schietmasker verdoofd mogen worden en vervolgens door
verbloeding moeten sterven. Dit is bij jonge biggen praktisch onmogelijk.
Tot het moment dat de wetgever Het Besluit doden van dierenintrekt, zijn boeren
gedwongen de nieuwe verordening te negeren en in strijd met de wet- en regelgeving
op een dieronvriendelijke wijze hun biggen te doden. De meest gebruikte methode om
biggen te doden is door een percuterende slag op de kop – met ernstig hersenletsel tot
gevolg. In de praktijk betekent dit dat biggen met de schedel tegen de muur geslagen
wordt, waardoor het dier sterft. Dit is traumatiserend voor het personeel die een
dergelijke handeling moet uitvoeren. Vandaar dat in veel gevallen andere – passieve –
methoden worden toegepast zoals het plaatsen van zieke en verzwakte big onder een
warme lamp, met de dood door uitdroging tot gevolg.
Dit kan niet de bedoeling geweest zijn van de Nederlandse wetgever en daarom is het
zaak dat het Besluit houders van dieren2
zo snel mogelijk in werking treedt. Dit laatste
besluit hangt onder de nieuwe Wet dieren. Het is nog niet helemaal zeker wat hier
precies in zal komen te staan over het doden van dieren buiten het slachthuis, maar
mogelijk zal de verplichting om varkens buiten het slachthuis te bedwelmen met een
penschiettoestel hierin niet terugkomen.
Alternatieve methoden
Vanaf het moment dat de Nederlandse wetgever alternatieve dodingsmethoden op het
bedrijf toestaat, is er ruimte om andere methoden die passen binnen de dagelijkse
praktijk op het boeren bedrijf. Voorwaarde is dat de methodes voldoen aan de eisen
zoals omschreven in Verordening EU 1099/2009.
Volgens Bijlage 1 van de verordening staat hem daartoe de volgende
verdovingstechnieken tot zijn beschikking:
Dodelijke injectie (T61)
T61 is dodelijk voor de mens en mag volgens de bijsluiter3
uitsluitend door een dierenarts
worden toegediend. T61 mag niet in het bezit van de eigenaar gelaten worden. T61 mag
uitsluitend intrapulmonaal of intracardiaal toegediend worden aan dieren buiten
bewustzijn (onder narcotica), teneinde verstikking onder ongunstige omstandigheden te
vermijden. Bovendien bestaat er een risico op mislukte injecties en auto-injecties,
doordat het dier zich verweert. Daarom moeten er speciale voorzorgsmaatregelen
genomen worden door degene die het geneesmiddel aan de dieren toedient om dit risico
te verminderen.
2
http://n2gf.com/?p=1162
3http://n2gf.com/wp-content/uploads/2012/12/T61-beschrijving-bijsluiter.pdf

3. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
3
De kosten voor het inzetten van een dierenarts voor het euthanaseren en doden van
jonge biggen middels T61 zijn te hoog en wordt in de praktijk nagenoeg uitsluitend
toegepast voor het doden van varkens.
Gasmethoden
1. Hypoxia methode: Blootstelling aan een steeds hoger wordende
concentratieKoolstofdioxide (of een mix van verschillende gassen)
2. Anoxia methode: Directe blootstelling aan een hoge een concentratie van >95%
Inerte gassen, zoals Stikstof
Ad Hypoxia methode)
Het doden van zieke en wrakke volwassen varkens op het bedrijf middels een hoge
concentratie koolstofdioxide Co2 is geen reële optie, tenzij de Co2 verpakt wordt in hoge
expansie schuim.
Hypoxia betekent dat de zuurstof die via de longen wordt opgenomen in het bloed
verdrongen wordt door een steeds hoger wordende concentratie Co2. Uit onderzoek
blijkt dat het verdringen van zuurstof merkbare gevolgen heeft voor het varken. Het
varken merkt dus dat de zuurstof verminderd en vertoont hierdoor zichtbare stress
symptomen, door sterk en ongecontroleerd te bewegen. Hoe hoger de concentratie
Co2, des te sneller treedt de verdovingsfase in. Vandaar dat de Verordening voorschrijft
dat er een concentratie van ten minste 80% Co2 aanwezig moet zijn om het varken te
verdoven en vervolgens te doden.
Het gebruik van (onverpakt) Co2 wordt binnen de EU veelvuldig gebruikt als
verdovingstechniek tijdens het slachten van varkens, in speciaal voor dit doel
ontwikkelde slachtlijnen. Alleen onder geconditioneerd condities kan de minimale
concentratie Co2 van 80% –zoals voorgeschreven in EU 1099/2009 – worden
gegarandeerd.
Er zijn mobiele Co2 installaties ontwikkeld voor het doden van jonge biggen op het
bedrijf, het merendeel in de vorm van containers waarop apparatuur is aangesloten om
het proces te monitoren om onnodig lijden van de jonge biggen te voorkomen:
De container moet volledig met de juiste hoeveelheid Co2 gevuld zijn (>80%)
alvorens de jonge biggen de ruimte ingebracht worden
Om bevriezing van biggen tegen te gaan en ingrijpen mogelijk te maken, moet
de temperatuur in de container voortdurend gemeten worden
De vochtigheidsgraad moet gemeten worden
Te allen tijde moet visueel toezicht mogelijk zijn tijdens dodingsproces
De biggenmoeten afzonderlijk in de bedwelmingsruimte binnengebracht, zodat
een dier pas binnengebracht wordt nadat het vorige dier bewusteloos of dood is
De biggen moeten in de bedwelmingsruimte blijven totdat zij dood zijn
Sinds juni van dit jaar bestaat de mogelijkheid om met een simpele installatie Co2 te

4. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
4
verpakken in een hoog expansie zeepbel. Hierdoor wordt een concentratie van >95%
gegarandeerd (zie ook de uitleg van de Anoxia methode).
Ad Anoxia methode)
Sinds Juni van dit jaar is de Anoxia methode beschikbaar die geheel voldoet aan alle
eisen uit de EU-verordening. De Anoxia methode is in eerste instantie bedoeld voor het
euthanaseren van jonge biggen en pluimvee. Bij de Anoxia methode komt het dier in
een container onder een minstens 60 cm dikke laag hoge expansie schuim (grote
bellen). De grote bellen zijn volledig gevuld met stikstof, waardoor het dier >95 procent
stikstof inademt. Hierdoor daalt het zuurstofgehalte in het bloed heel snel en raakt het
dier snel verdoofd. Door het grote zuurstoftekort (anoxie) sterft het dier binnen
anderhalf tot twee minuten zonder dat het bij bewustzijn kan komen en zonder dat het
er nog iets van merkt.
Het inademen van stikstof is voor een dier niet vervelend. Het gaat onbewust, omdat de
lucht die een dier normaal gesproken inademt al voor bijna 80 procent uit stikstof
bestaat. Inademen van stikstof is daarmee geen belasting, terwijl inademen van
bijvoorbeeld kooldioxide als verdovingsgas wel even leidt tot het inhouden van de
adem.
Niet belastend
De methode is daarbij ook niet psychisch belastend voor de veehouder en de
medewerkers. De dieren zijn vrijwel direct verdoofd zodra ze het dier door de
schuimlaag laten zakken. De dieren hoeven niet gefixeerd te worden zoals dat bij andere
methoden wel nodig is. Door de dikke schuimlaag en de overmaat aan stikstof is het
zeker dat de dieren snel sterven. De kans dat dit misgaat en een dier opnieuw opleeft en
niet sterft, is nihil.
Stikstof vasthouden
Het voordeel van het werken met hoge expansie schuim is dat hiermee de stikstof wordt
vastgehouden. Stikstof is lichter dan de omringende lucht en zal zich snel vermengen
met de lucht. Om te zorgen dat de stikstof niet ontsnapt is er boven het dier altijd een
schuimlaag van minimaal 60 centimeter aanwezig.
Veilig
De dikke schuimlaag voorkomt dat er gas ontsnapt. De methode is daarmee ook veilig
voor degene die hem moet uitvoeren. Na geruime tijd verdwijnt het schuim en daarmee
het stikstofgas. Dat vermengt zich daarbij met de buitenlucht, zonder dat dit risico’s
oplevert.
Het werken met stikstofgasschuim is daarbij ook hygiënisch. De dieren blijven in de ton
waarin ze zijn geëuthanaseerd. Er komen geen lichaamsvloeistoffen vrij. Tot slot heeft de
zeep in het schuim een gunstige werking op het afbreken van mogelijke virale
besmettingen, waardoor verdere verspreiding van mogelijke dierenziekten wordt
verminderd.

5. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
5

6. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
6
Overige bedwelmings- en dodingsmethoden
1. Percuterende slag op de kop
2. Vuurwapen met vrij projectiel
3. Elektrische bedwelming
4. Penetrerend schietmasker
5. Pithing: dood door verbloeding (na verdoving met een penetrerend schietmasker
De bedwelmingsmethoden zijn toepasbaar, mits aan een aantal aanvullende
voorwaarden wordt voldaan die omschreven worden in afzonderlijke verordeningen en
wetgeving:
ad 1 slag op de kop methode)
De grondslag van verordening EU 1099/2009 is dat alle nodige maatregelen genomen
moeten worden om pijn te vermijden en angst en spanning en lijden tijdens het slacht-
of dodingsproces zoveel mogelijk te beperken. Hierbij moet uitgaan worden van de
beste praktijken op dit gebied en de methoden die krachtens deze verordening zijn
toegestaan.
De boer moet dus een keuze maken uit de methoden die in Bijlage 1 van de Verordening
worden benoemd, met de restrictie dat de ‘slag op de kop’ methode4
niet als
routinemethode mag worden gebruikt maar uitsluitend indien er geen andere
bedwelmingsmethoden voorhanden zijn.
ad 2 vuurwapen methode)
Deze methode lijkt uitsluitend bedoeld te zijn voor toepassing gedurende uitbraken van
dierenziekten. Daarnaast geldt als beperking dat het gebruik voor het verdoven of doden
van dieren met vuurwapens uitsluitend is toegestaan voor personen met een geldige
wapenvergunning
Het is niet aannemelijk een varken zondermeer in de varkensstal wordt afgeschoten
omdat de negatieve welzijnsgevolgen voor de overige dieren moeilijk te voorkomen zijn.
In de praktijk zal een boer daarom uitsluitend in uiterste gevallen gebruik maken van
een vuurwapen om een varken te doden.
ad 3 Elektrische bedwelming)
Het toepassen van elektrische bedwelming van gefixeerde varkens wordt in de regel
uitsluitend in slachthuizen toegepast, waarna dood door verbloeding plaatsvindt Er zijn
inmiddels mobiele elektrocutie installaties ontwikkeld in Duitsland die tijdens uitbraken
toegepast kunnen worden, waarbij de dieren tijdens het elektrocutie proces gefixeerd
worden. Er vindt in dit geval geen verbloeding plaats. Een dierenarts ziet erop toe dat
toestand van bewusteloosheid en gevoelloosheid wordt aangehouden tot bij het varken
de dood is ingetreden.
4
Het verdoven en doden van biggen (tot 5 kg) doormiddel van een krachtige en nauwkeurige slag op de
kop met ernstig hersenletsel tot gevolg

7. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
7
ad 4de penetrerend schietmasker methode)
Indien varkens verdoofd worden door middel van een penetrerend schietmasker,
sterven ze uiteindelijk door verbloeding. Het vrijgekomen bloed wordt overeenkomstig
de voorwaarden van Verordening EU 1069/20095
gezien als een dierlijk bijproduct6
dat
valt binnen het toepassingsgebied van deze verordening vallen en de boer dient ervoor
te zorgen dat dit bijproduct overeenkomstig deze verordening worden verwerkt7
.De stal
wordt gezien als in een inrichting of bedrijf waar de handeling – het verdoven en doden
door verbloeding – plaatsvindt8
.
Het wegspoelenvan het bloed in het riool is geen optie, tenzij het afval water verzameld
en behandeld wordt en het bloed residu volgens de voorschriften voor afval van dierlijke
restproducten afgevoerd wordt.
Beschikt de boer echter niet over de vereiste voorzieningen en voldoet hij niet aan de
hygiënevoorschriften, dan zou hem op grond van deze bepalingen beperkingen opgelegd
kunnen worden om dieren op het bedrijf te laten verbloeden.
Het verbloeden in de stal is dus enorm omslachtig en de aanpassingen van de inrichting
om aan de hygiëne voorschriften te voldoen zijn bedrijfseconomisch gezien niet
realiseerbaar. In de praktijk is het gebruik van het schietmasker dus uitsluitend bedoeld
om varkens op grootschalige wijze te ruimen in geval van een uitbraak van dierenziekte.
Het toepassen van het penetrerend schietmasker (inclusief verbloeding door gebruik te
maken van Pithing)voor het doden van jonge biggen wordt momenteel nergens
toegepast (afwezigheid van beschikbare schietmaskers voor jonge biggen; hygiënische
belasting etc.). is in Canada een niet-penetrerend schietmasker voor biggen ontwikkeld,
maar die kunnen zonder aanpassing van Verordening EU 1069/2009 niet binnen de EU
worden toegepast.
ad 5 Pithing)
Nadat een varken verdoofd wordt door middel van een schietmasker, treed de dood in
door verbloeding. In Verordening EU 1099/2009 wordt aangegeven dat de verbloeding
kan plaatsvinden door het toepassen van de Pithing techniek9
. Hierbij komt heel veel
bloed vrij en daarom is Pithing onderhavig aan Verordening EU 1069/2009. Pithing
impliceert dat de boer met een buis door het gat in de kop tracht de hersenen zodanig te
beschadigen door heen en weer bewegen van de buis of pijp dat het dier sterft.
5
EU 2069/2009:bevatvoorwaarden die betrekking hebben op hygiëne en beperking van
gezondheidsrisico’s.
6
EU 2069/2009:art. 3 onder 1
7
EU 1069/2009: afdeling 2 - Verplichtingen van de exploitant - ; artikel 4 - beginpunt
8
EU 2069/2009: art.3 onder 13
9
Het is niet mogelijk, zoals in het slachthuis, de verbloeding te laten plaatsvinden door de twee
halsslagaders of de toevoerende bloedvaten door te snijden.

8. Toepassen van Verordening EU 1099/2009 binnen de varkensindustrie
8
Alhoewel Pithing als optie beschikbaar is, betekent het in de dagelijkse praktijk een
enorme belasting voor het personeel dat belast wordt met het beschadigen van de
hersenen met een pijp door het gat in de schedel.
Noot:
Naast het toepassen van verdovingsmethoden en dodingstechnieken, worden er in de
Verordening een groot aantal andere onderwerpen omschreven die vanaf 1 januari 2013
van kracht zijn geworden die hier niet verder besproken zijn maar die wel betrekking
hebben op het doden van varkens op het bedrijf, zoals:
Algemene voorschriften voor het doden van dieren en daarmee verband
houdende activiteiten (zie art 3)
Controles op bedwelming (zie art 5)
Standaardwerkwijzen (zie art 6)
Vakbekwaamheidsniveau (zie art 7 lid 1)
Instructies voor het gebruik van fixatie- en bedwelmingsapparatuur (zie art 8)
Gebruik van fixatie- en bedwelmingsapparatuur (zie art 9)
Redactie en verspreiding van gidsen voor goede praktijken (zie art 13)
De genoemde Anoxia methode is ontwikkeld door Anoxia Asia;de communicatie over het
euthanaseren van dieren op het bedrijf wordt verzorgd in samenwerking met N2GF; de
import van mobiele Co2 installaties en Anoxia apparatuur wordt geregeld door SHK
Trading BV; de distributie van apparatuur wordt uitgevoerd door gespecialiseerde
bedrijven binnen de pluimvee- en varkens branche.
Voor meer informatie, beschikbaar foto en film materiaal etc. kunt u contact op nemen
met de auteur, Harm Kiezebrink: e-mail: info@N2GF.nl
Meer achtergrondinformatie over de Anoxia methode, euthanasie van landbouw
huisdieren, dierenziekte bestrijding en bijvoorbeeld de EU-verordening vindt u ook op
www.N2GF.com