SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 50
Downloaden Sie, um offline zu lesen
DE EERSTE STERREN Wat weten we van de eerste sterren die in het heelal ontstonden;  wat waren dat voor objecten  en wat was hun levensloop ?   C. de Jager
Vraag vooraf: Hoe ontstaan sterren?
Antwoord: in spiraalarmen van  melkwegstelsels (galaxies)
Een melkwegstelsel ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
  Het mechanisme ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Geen zwaardere sterren dan ca. 60 tot 80 maal de massa van de zon ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Massale stervorming (geboortegolf) bij botsing van    twee galaxies (Het Antenne stelsel)
HET BEGIN VAN HET HEELAL  De  oerknal  duidt op explosief begin van het heelal; de waargenomen  expansiewet
Schets van de  wet van Hubble : een object op 25 miljoen lichtjaren afstand loopt weg met 1000 km per seconde; op 250 miljoen lichtjaren is die snelheid 10 000 km/s, enz.
Wet van Hubble: explosie ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Aanvankelijk ondoorzichtig ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Ver kijken = terugkijken; het verste oppervlak dat we zien is dat van 350 000 jaar na de oerknal
Een vraag: Bestonden toen melkwegstelsels, of is daar iets te zien van de vorming van melkwegstelsels? ,[object Object],[object Object],[object Object]
Hemelkaart: temperatuurfluctuaties boven 0,001 graad aangeduid door kleurverschillen
Nu kijken we fijner: er zijn  heel kleine  fluctuaties! De grootste zijn 0,0002  ° K
Vorming van protogalaxies ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Belangrijke grootheid: de Jeans massa ,[object Object],[object Object],[object Object]
Jeans massa De hoeveelheid gas die – bij gegeven temperatuur en druk –  minstens  bijeen moet zijn om te kunnen samenklonteren
De  Jeans dichtheid  is bij gegeven temperatuur de minimale dichtheid die nodig is om te kunnen samentrekken; de corresponderende minimale massa is de  Jeans massa (bedenk: de lucht in deze kamer : ~ 0,001 g/cm 3 )
Enkele voorbeelden in het uitdijende heelal ,[object Object],[object Object],[object Object]
De kernvraag:  Kan  het gas wel samentrekken? Om te  kunnen  samentrekken moet het gas ongestoord naar binnen kunnen vallen
  Vergelijk tijdschalen ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
De vorming van protogalaxies ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Kleine massa van protogalaxies ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
  Kleine massa !  ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Hubble telescoop: oudste stelsels gezien op 12 - 13 miljard lichtjaren
Subaru telescoop ziet ver object (IOK-1) op afstand van 12,9 Glj
Een kosmische lens: de groep Abell 1835   De ‘streepjes’: ‘afbeelding’ van achter liggend stelsel
Eén ervan nader bezien: een stelsel op 13,2 (?) miljard lichtjaar; is dat protogalaxie?  (Hubble + Spitzer)
Vorming van zwaardere stelsels ,[object Object],[object Object],[object Object]
Over ca. 3 miljard jaar zal ons eigen melkwegstelsel samensmelten met dat in Andromeda
In de eerste galaxies: stervorming door fragmentatie ,[object Object],[object Object],[object Object]
Slechts geringe fragmentatie ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
De eerste sterren waren giganten ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Verdere levensloop: ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Wat daarna gebeurt bepaalt het karakter van ons heelal ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Super- en hypernovae Het dramatische einde van sterren
Een ‘gewone’ supernova: helder als miljard zonnen (de grote stip in bovendeel)
GRB 980425: ineenstortende ster werd ‘hypernova’  (helderheid ca. 10 tot 100 miljard maal zon)
GRB030329: helder als biljoen zonnen
Bron van de sterkste gamma-stralingsstoot ooit     16 september 2008; afstand 12,2 miljard lichtjaren
Recent werk Computerberekeningen over beginnende sterren Aansluitende waarnemingen
Computer berekeningen tonen het heelal na 590 miljoen jaar. Witte puntjes zijn de melkwegstelsels
En na een miljard jaar. Rood en geel zijn de eerste sterren (geel helderder dan rood)
En na 1,9 miljard jaar
De Spitzer telescoop toont waarnemingen van eerste sterren
Wat dit plaatje toont: ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Links: het Spitzer plaatje; rechts: de voorgrond sterren
Samengevat: het tijdsverloop ,[object Object],[object Object],[object Object],[object Object],[object Object]
Deze presentatie is na te lezen Zie  www.cdejager.com Ga naar: presentaties

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt? (20)

3 kometen
3 kometen3 kometen
3 kometen
 
Supernova 1006
Supernova 1006Supernova 1006
Supernova 1006
 
6 actieve zon
6 actieve zon6 actieve zon
6 actieve zon
 
8 supernova-1006
8 supernova-10068 supernova-1006
8 supernova-1006
 
8 hete reuzenplaneten
8 hete reuzenplaneten8 hete reuzenplaneten
8 hete reuzenplaneten
 
10 oerknal
10 oerknal10 oerknal
10 oerknal
 
3 ontstaan-maan-aarde
3 ontstaan-maan-aarde3 ontstaan-maan-aarde
3 ontstaan-maan-aarde
 
Mira sterren
Mira sterrenMira sterren
Mira sterren
 
3 ontstaan-planetenstelsel
3 ontstaan-planetenstelsel3 ontstaan-planetenstelsel
3 ontstaan-planetenstelsel
 
10 3-eerste sterren
10 3-eerste sterren10 3-eerste sterren
10 3-eerste sterren
 
2 sterren-zandkorrels
2 sterren-zandkorrels2 sterren-zandkorrels
2 sterren-zandkorrels
 
zwarte gaten
zwarte gatenzwarte gaten
zwarte gaten
 
Zon klimaat
Zon klimaatZon klimaat
Zon klimaat
 
3 hemelstenen-op-nederland
3 hemelstenen-op-nederland3 hemelstenen-op-nederland
3 hemelstenen-op-nederland
 
Water ijs
Water ijsWater ijs
Water ijs
 
8 krab
8 krab8 krab
8 krab
 
10 1-oerknal
10 1-oerknal10 1-oerknal
10 1-oerknal
 
3 kometen
3 kometen3 kometen
3 kometen
 
8 supernova-1006
8 supernova-10068 supernova-1006
8 supernova-1006
 
Venus
VenusVenus
Venus
 

Andere mochten auch

Andere mochten auch (18)

willibrord
willibrordwillibrord
willibrord
 
Geschiedenis van Texel
Geschiedenis van TexelGeschiedenis van Texel
Geschiedenis van Texel
 
10 4-evolutie-melkwegstelsels
10 4-evolutie-melkwegstelsels10 4-evolutie-melkwegstelsels
10 4-evolutie-melkwegstelsels
 
2 vernieuwde-sterrenwacht
2 vernieuwde-sterrenwacht2 vernieuwde-sterrenwacht
2 vernieuwde-sterrenwacht
 
Ijsdwerg
IjsdwergIjsdwerg
Ijsdwerg
 
10 snelle-neutrinos
10 snelle-neutrinos10 snelle-neutrinos
10 snelle-neutrinos
 
Heliosfeer en de Locale Leegte
Heliosfeer en de Locale LeegteHeliosfeer en de Locale Leegte
Heliosfeer en de Locale Leegte
 
Evolutie van melkwegstelsels
Evolutie van melkwegstelselsEvolutie van melkwegstelsels
Evolutie van melkwegstelsels
 
11 geschiedenis-utrecht
11 geschiedenis-utrecht11 geschiedenis-utrecht
11 geschiedenis-utrecht
 
Mercurius
MercuriusMercurius
Mercurius
 
Botsende stelsels
Botsende stelselsBotsende stelsels
Botsende stelsels
 
Diamantster
DiamantsterDiamantster
Diamantster
 
Superclusters
SuperclustersSuperclusters
Superclusters
 
oerknal
oerknaloerknal
oerknal
 
Ontstaan planeten
Ontstaan planetenOntstaan planeten
Ontstaan planeten
 
10 het eerste licht
10 het eerste licht10 het eerste licht
10 het eerste licht
 
Mira sterren
Mira sterrenMira sterren
Mira sterren
 
3 komeetbezoek
3 komeetbezoek3 komeetbezoek
3 komeetbezoek
 

Ähnlich wie Eerste sterren in het heelal

Ähnlich wie Eerste sterren in het heelal (13)

Reis van de zon door melkwegstelsel
Reis van de zon door melkwegstelselReis van de zon door melkwegstelsel
Reis van de zon door melkwegstelsel
 
Mysteries in ons heelal
Mysteries in ons heelalMysteries in ons heelal
Mysteries in ons heelal
 
Het raadsel van de eerste sterren...
Het raadsel van de eerste sterren...Het raadsel van de eerste sterren...
Het raadsel van de eerste sterren...
 
Hoe oud is het heelal?
Hoe oud is het heelal?Hoe oud is het heelal?
Hoe oud is het heelal?
 
Levensloop van Sterren - werkgroep op Woudschoten Natuurkunde 2009
Levensloop van Sterren - werkgroep op Woudschoten Natuurkunde 2009Levensloop van Sterren - werkgroep op Woudschoten Natuurkunde 2009
Levensloop van Sterren - werkgroep op Woudschoten Natuurkunde 2009
 
Testpres
TestpresTestpres
Testpres
 
Verslag mira
Verslag miraVerslag mira
Verslag mira
 
RS 2006 Ontstaan vh Zonnestelsel dl 1
RS 2006 Ontstaan vh Zonnestelsel dl 1RS 2006 Ontstaan vh Zonnestelsel dl 1
RS 2006 Ontstaan vh Zonnestelsel dl 1
 
RS 2009-11 De Manen van Jupiter
RS 2009-11 De Manen van JupiterRS 2009-11 De Manen van Jupiter
RS 2009-11 De Manen van Jupiter
 
Exoplaneten
ExoplanetenExoplaneten
Exoplaneten
 
Kosmologie
KosmologieKosmologie
Kosmologie
 
Presentatie klimaat willem schot 2
Presentatie klimaat willem schot 2Presentatie klimaat willem schot 2
Presentatie klimaat willem schot 2
 
Kometen
KometenKometen
Kometen
 

Mehr von Kees De Jager

Mehr von Kees De Jager (7)

5 ijsdwerg
5 ijsdwerg5 ijsdwerg
5 ijsdwerg
 
11 ruimteonderzoek
11 ruimteonderzoek11 ruimteonderzoek
11 ruimteonderzoek
 
Heelal
HeelalHeelal
Heelal
 
Heelal
HeelalHeelal
Heelal
 
Gesch texel
Gesch texelGesch texel
Gesch texel
 
solar activity and climate
solar activity and climatesolar activity and climate
solar activity and climate
 
10 wonderful-universe
10 wonderful-universe10 wonderful-universe
10 wonderful-universe
 

Eerste sterren in het heelal