INGURUNE EUSKERA 4.MAILA

1. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
BIZIMODUA DUELA MILA
URTE
LEHEN GIZAKIEN GARAIAN
BIZIMODUA
Duela milaka eta milaka urte, jendea haitzuloetan bizi ziren talde txikitan.
Ibairen batetik hurbil geratzen ziren ura lortzeko.
Animalien eta landareen bila ibili behar zuten.
Nomadak ziren,animaliak eta landareak bukatzen
zirenean bizilekua aldatzen zuten.
Beranduago, landareak hazten eta animaliak zaintzen
ikasi zituzuten. Sedentario bihurtu ziren. Herri txikietan bizi ziren.Haietan
etxebizitzak zituzten.
GARRAIOA
Lehen gizakiek ,oinez egiten zituzten bidaiak ,eta bere ondasun guztiak
bizkarrean eramaten zituzten.
Geroago,animaliak hezi zituzten, gurpila asmatu zuten ,eta lehenengo gurdiak
eraiki zituzten.Belaontziak ere, erabiltzen zituzten ibaietan ibiltzeko.Horrela
1

2. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
pertsona eta salgai(mercancías) gehiago garraio zitzaketen eta gainera
azkarrago egiten zituzten bidaiak.
GARAI HARTAKO EKARPENA
Lehen gizon-emakumeek pinturen bidez dekoratzen zituzten
kobazuloak:bisonteak,oreinak eta mamutak marrazten zituzten.
Tresna sinpleak erabiltzen zituzten. Bi harri elkar joz egiten zituzten tresna
horiek: aiztoak, arpoiak, mailuak, geziak.
Zeramikazko tresnak egiten zituzten buztina erabiliz.
ERANTZUN
. Non ezarri ziren lehendabiziko gizakiak?
a. irletatik gertu.
b. gazteluetatik gertu.
c. ibaietatik gertu.
. Non bizi ziren lehendabiziko gizakiak?
a. herrixkatan. b. haitzuloetan. c. monasterioetan.
. Zer egin zuten lehendabiziko gizakiek?
a. anfiteatroak eta tenpluak.
b. margoak, tresna sinpleak eta zeramikak.
c. gazteluak eta hiriak.
. Nork asmatu zuen gurpila?
2

3. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
a. lehen gizakiek.
b. erromatarrek.
c. zaldunek.
ERROMATARREN GARAIA
ERROMATARRAK
Gizon eta emakumea soldaduak enperadorea esklaboa
BIZIMODUA
Duela 2000 urte erromatarrek hiri asko eraiki zituzten.
Aberaratsak domus izeneko etxe erosoetan bizi
ziren.
Erromatar batzuk villetan bizi ziren.Villak landetan
zeuden eta nekazaritzarako lurrak zituzten.
Behartsuak insula izeneko etxe txikietan bizi
ziren.Hainbat solairu zituzten.
3

4. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
GARRAIOA
Erromatarrek harrizko bideak egin zituzten herriak elkartzeko,bide horiek
galtzadak deitzen dira.
Oinez, gurdiz edo zaldiz ibiltzen
ziren.
Merkantziak belaontzitan garraiatzen zituzten.
GARAI HARTAKO EKARPENA
Erromatarrak oso eraikitzaile onak ziren, eta hainbat gauzatarako eraikinak egin
zituzten:
Anfiteatroa
Gladiadoreen
borroketarako
Antzokia
Ikuskizunetarako
Zirkua
Gurdi
lasterketarako
Tenpluak
Jainkoentzat
Termak
Bainuak
hartzeko
Akueduktoak
Ura hirietarako
eramateko
4

5. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
Jende askok ikasi zuen latina , erromatarren hizkuntza.
ERANTZUN
• Zein zen erromatarren hizkuntza?
a. erromatarrera. b. italiera. c. latina.
• Zein eraikin mota dira? Azaldu.
• Domus 
• Insulak 
• Zer ziren termak?
a. animalien borroketarako eraikuntzak.
b. bainuetxeen antzeko eraikinak.
c. gurdi-lasterketetarako eraikinak.
• Nola zuten izena hiri erromatarrak lotzen zituzten harrizko errepideek?
a. harrizko bideak. b. galtzadak. c. autobideak.
• Zein ikuskizun-eraikin zituzten erromatarrek? Erantzun.
• Non zeuden hiribildu erromatarrak?
a. gazteluetatik gertu.
b. ibaietatik gertu.
c. landan.
5

6. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
ZALDUNEN GARAIA
Duela 1000 urte, zaldunak gazteluetan bizi ziren,familiakoekin,zerbitzariarekin
eta soldaduekin batera.
Gazteluak leku garaietan eraikitzen ziren erasoetatik(ataques) babesteko.
Nekazariak, herrixketan bizi ziren, gaztelutik gertu. Etxe txikiak eraiki zituzten,
zura edo buztina erabiliz. Gela bakarra zuten, eta hor jaten eta lo egiten zuten.
6
HARRESIA
DEFENTSA- DORREA
DDOOODOODORRE
LUBANARRO

7. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
GARRAIOA
Garraioa oso gutxi aurreratu zen.Aurreko garaietan bezala ,oinez,zaldiz ,gurdiz
edo mandoz ibiltzen ziren.
Itsasoan ere belaontzietan nabigatzen zuten.
GARAI HARTAKO EKARPENA
Harrizko eliza asko eraiki ziren.Eliza haiek gangen bidez estaltzen zituzten.
Gangak harrizko sabaiak ziren, kurbatuak eta konkortuak.
Hasieran, eliza erromaniko izeneko arte-estiloa erabili zuten.Estilo
erromanikoan elizeko hormak oso lodiak ziren eta leiho gutxi zituzten.Oso
argi gutxi sartzen zen barrura.
7

8. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
Gero, arte-estilo gotiko zabaldu zen.Elizak altuagoak ziren, hormak ez ziren
hain lodiak, eta leihoak oso handiak ziren.Argi asko sartzen zen elizetara.
IKASI ESKEMA
8

9. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
ERANTZUN
• Nortzuk bizi ziren gazteluetan?
a. zaldunak. b. nekazariak. c. erromatarrak.
Zein eraikin da?
Non dago kokatua? Zergatik?
Zein elementu ikus dezakezu?
•Gangak zera dira:
a. belaontzi antzeko batzuk.
b. harrizko elizak.
c. harrizko sabaiak, kurbatuak eta konkortuak.
• Nolakoak ziren nekazarien etxeak zaldunen garaietan? Azaldu.
• Nolakoak dira eliza erromanikoak? Eta gotikoak?
9

10.  tenplua
 galtzada
 anfiteatroa
INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
• Ordena itzazu zaharrenetik modernoenera 1, 2 eta 3 zenbakiak
jarriz.
•Ingura ezazu duela milaka urte erabiltzen zen objektua.
Ondoren, azaldu zergatik inguratu duzun objektu hori.
•Lotu hitz bakoitza bere definizioarekin.
10
Harrizko errepidea. 
Gladiadoreen borroketarako eraikuntza. 
Jainko bati eskainitako eraikina. 

11. INGURUNE 4.MAILA
Mª CARMEN PUEYO
• Egin X bat egia diren esaldietan. Ondoren, eralda itzazu gezurra diren
esaldiak egia izan daitezen.
Erromatarrak karabeletan bidaiatzen ziren.
Zaldunak domusetan bizi ziren.
Lehendabiziko izaki bizidunek tresnak egurrez edo hezurren egiten
zituzten.
Erromatarrek tenpluak eraikitzen zituzten ura hirietara eramateko.
Osatu ezazu eskema.
11
Zaldunen garaian
hemen bizi ziren: honela desplazatzen ziren: utzi ziguten: